سارا طاهری، روزنامه‌نگار: مهم‌ترین کارکرد موسسات و مراکز علمی نوین در دنیا، مهارت افزایی دانشجویان درجهت کارآفرینی است؛ بر این اساس، دانشجویان بعد از فارغالتحصیلی باید بتوانند بدون دغدغه وارد فضای کسب‌وکار شوند. دانشگاه آزاد اسلامی به‌عنوان دانشگاهی پیشرو در حل مسائل جامعه، قدم‌های مفیدی در مهارت‌محورکردن آموزش عالی برداشته است. این دانشگاه مدتی است راهاندازی دانشکدههای مهارت و کارآفرینی را در دستور‌کار خود قرار داده تا فارغ‌‌التحصیلان به‌‌محض فارغالتحصیلی به‌‌سرعت و بلافاصله جذب بازار کار شوند. مسئولان این دانشگاه می‌گویند اصرار بر استمرار روش‌های منسوخ آموزشی و پژوهشی تنها وقت تلف کردن است، بنابراین باید به‌سمت فناوری‌های نوین آموزشی حرکت کرد. سال گذشته بود که سیدمحمد بطحایی، معاون آموزشهای عمومی و مهارتی دانشگاه آزاد اسلامی از تاسیس دانشکدههای مهارت و کارآفرینی در مراکز استانها خبر داد. قرار بود آموزشکده‌‌های سما به دانشکده مهارت و کارآفرینی تبدیل شوند که متولی اصلی اجرای آموزشهای فنیوحرفهای و مهارتی در واحدهای دانشگاهی خواهد بود؛ دانشکدههای مهارتی در ذیل واحد دانشگاهی قرار می‌گیرند. در همین راستا آییننامه نحوه تاسیس و اداره امور دانشکدههای مهارت و کارآفرینی نیز چند روز پیش از سوی دکتر طهرانچی، رئیس این دانشگاه ابلاغ شد تا واحدهای دانشگاهی بنا به مقتضیات سند ماموریت و آمایش، برنامه‌ریزی و کارآفرینی دانشگاه و شرایط ناحیهای با تامین امکانات بتوانند دانشکده مهارت و کارآفرینی تاسیس کنند.
دانشکده مهارت و کارآفرینی به چه دانشکدهای گفته میشود؟
دانشکده مهارت و کارآفرینی دانشکدهای است با هدف آموزشهای لازم برای اشتغال و متناظر با مهارتهای شغلی موردنیاز ناحیهای در هر واحد دانشگاهی با هدف ارتقای اثربخشی و شایستگی‌های منابع انسانی مبتنی‌بر ظرفیتهای اقتصادی و آمایش منطقهای در ناحیه موردنظر تاسیس میشود و متولی اصلی اجرای آموزشهای فنی، حرفهای و مهارتی در سطوح صلاحیت حرفهای ملی در ماده ۸ قانون «نظام جامع آموزش و تربیت فنی و حرفهای و مهارتی» مصوب مجلس شورای اسلامی و رشته‌های فنی و حرفهای و علمی کاربردی در واحد دانشگاهی است و در این آییننامه «دانشکده» عنوان میشود. آموزش در دانشکدههای مهارت و کارآفرینی از نوع مهارتی و به دو صورت بلندمدت و کوتاه‌مدت است. آموزش بلندمدت شامل دورههای آموزشی کاردانی، کارشناسی حرفهای، کارشناسی‌ارشد حرفهای و دکتری حرفهای (به‌جز پزشکی و دامپزشکی) مصوب وزارت علوم، تحقیقات و فناوری یا وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی است. منظور از آموزش کوتاه‌مدت نیز دورههای آموزشی مهارتی با مدرک معتبر موردتایید دانشگاه یا سازمان‌های معتبر ملی و بین‌المللی است. جذب، ترفیع و ارتقای اعضای هیات‌علمی مهارتی نیز در دانشگاه با تاکید بر ملاکهای مهارتی است. براساس بندهای این آییننامه، پژوهش‌هایی که در دانشکدههای مهارت و کارآفرینی انجام میشود، از نوع توسعهای و برای ارتقای روش‌های مهارتافزایی است. تمام امور فرهنگی و دانشجویی دانشکدههای مهارت و کارآفرینی مثل سایر دانشکده‌ها براساس ضوابط و مقررات دانشگاه و توسط معاونت فرهنگی و دانشجویی واحد دانشگاهی راهبری میشود.
اصلا چرا دانشکدههای مهارت و کارآفرینی؟
واحدهای دانشگاهی با توجه به سند ماموریت و آمایش خود و همچنین شرایط ناحیهای و تامین امکانات، می‌توانند دانشکده مهارت و کارآفرینی تاسیس کنند. برای تاسیس این دانشکده‌ها یک‌سری امکانات حداقلی نیز موردنیاز است. وجود فضای آموزشی مستقل شامل فضای کلاسی، کارگاهی، آزمایشگاهی، ورزشی، فرهنگی و... به‌نحوی که مستقل و تفکیک‌شده از دانشکدههای دیگر باشد، اولین و مهم‌ترین شرط برای تاسیس این دانشکده‌هاست. فضای آموزشی می‌تواند داخل یا خارج از واحد دانشگاهی باشد. امکانات کارگاهی بین واحدهای دانشگاهی، دانشکدههای مهارت و کارآفرینی و سایر دانشکدههای تابع واحد به‌صورت اشتراکی است تا اگر خوشه‌ای تعطیل شود امکانات و منابع آن به سایر دانشکدههای مهارت و کارآفرینی منتقل شود. داشتن حداقل سه حرفه فعال نیز از دیگر امکانات است. حرفه‌ها سیال هستند و به تناسب نیازهای ناحیهای تاسیس و یا حذف می‌شوند. تامین هیات‌علمی مهارتی و مدرسان فنی و حرفهای موردنیاز با تاکید بر استادکار ماهر نیز از جمله الزامات تاسیس است. بر اساس این آییننامه با تاسیس دانشکده، آموزشکده موجود در آن ادغام میشود و تمام امکانات، فضاها و منابع آموزشکده‌ها به دانشکده منتقل میشود. نکته دیگر اینکه به‌دلیل تسریع در انجام تبدیل آموزشکده به دانشکده در نیمسال اول سال تحصیلی 1400-1399 تجمیع دورههای کاردانی (پیوسته و ناپیوسته) و کارشناسی‌ناپیوسته فنیوحرفهای در دانشکده بنا به درخواست رئیس واحد، پس از تایید و ابلاغ معاونت بلامانع خواهد بود. روسای واحدهای دانشگاهی هم موظفند حداکثر تا پایان سال تحصیلی 1400-1399 نسبت به ادغام آموزشکده با دانشکده اقدام کنند.
تاسیس و اداره دانشکدههای مهارت ویژگی‌های خاصی دارد؟
در ابتدا طرح توجیهی و برنامه عملیاتی بر اساس برنامه راهبردی واحد و آمایش منطقهای و ظرفیتهای واحد دانشگاهی تهیه و به استان ارائه میشود. در مرحله دوم طرح توجیهی توسط کمیته گسترش آموزشهای فنی، حرفهای و مهارتی استان و شورای تخصصی گسترش، بررسی و تایید میشود.
آموزش و پذیرش در دانشکدههای مهارت و کارآفرینی به چه صورت است؟
آموزش در دانشکدههای مهارت و کارآفرینی به دو نوع بلندمدت و کوتاه‌مدت تقسیم میشود. ساختار دانشکده نیز متناسب برای ارائه دورههای مهارتی و ارتباط موثر با صنعت ارائه میشود. به این صورت که در واحدهای ویژه، مرکز استان و سطح یک، دانشکده زیر نظر معاون آموزشهای عمومی و مهارتی و در واحدهای دیگر زیر نظر معاون علمی و یا معاون آموزشی و تحصیلات تکمیلی خواهد بود. پذیرش دانشجویان و مهارت‌آموزان در این دانشکده‌ها نیز بر اساس قوانین دانشگاه صورت می‌گیرد و تمام امور آموزش شامل تشکیل حرفه‌ها، برگزاری کلاس‌ها و کارگاه‌ها، ثبت‌نام، امتحانات و... بر اساس ضوابط و مقررات دانشگاه و رعایت رویکردهای نظام‌نامه در آموزش فنی، حرفهای و مهارتی و با مدیریت واحد زیربط در دانشکده انجام میشود. بازنگری و روزآمدسازی سرفصل دروس هم توسط شورای تخصصی برنامه‌ریزی تصویب و ابلاغ میشود.
امور هیات‌علمی و مهارتی در دانشکدههای مهارت
جذب، ترفیع و ارتقای اعضای هیات‌علمی مهارتی در دانشگاه با تاکید بر ملاکهای مهارتی است. در نظام آموزش فنی، حرفهای و مهارتی در کنار مدارج مرسوم یعنی استادیار، دانشیا و استاد، هیات‌علمی مهارتی می‌تواند در درجه‌های مهارتی مربی، استادکار خبره و استادکار عالی که نشان‌دهنده درجه مهارت یک عضو هیات‌علمی در حرفه خاصی است، ارتقا پیدا کند. درصورت احراز شرایط، اعضای هیات‌علمی دانشکدههای دیگر می‌توانند به دانشکده مهارت و کارآفرینی منتقل شوند و به‌صورت عضو هیات‌علمی مهارتی به فعالیت خود ادامه دهند. شرایط جذب هیات‌علمی مهارتی نیز به این صورت است که فرد باید از صلاحیت‌های عمومی برخوردار بوده و حداقل مدرک کارشناسی‌ارشد در رشته‌های تخصصی مورد درخواست نیز دارا باشد. همچنین داشتن صلاحیت‌های شغلی و مهارتی در رشته مورد درخواست از دیگر شرایط جذب عضو هیات‌علمی مهارتی است. نکته دیگر اینکه استادکاران ماهر درصورت تایید شورای دانشکده و معاونت از شرط داشتن مدرک تحصیلی معاف هستند.
فعالیت‌های پژوهشی در دانشکدههای مهارتی چگونه دنبال میشود؟
پژوهش‌هایی که در دانشکده انجام میشود از نوع توسعهای و برای ارتقای روش‌های مهارتافزایی است. تمام امور پژوهشی دانشکده بر اساس ضوابط و مقررات پژوهشی دانشگاه و معاونت و منطبق‌بر رویکردهای نظام‌نامه مبتنی‌بر پژوهش برای مهارتافزایی و کارآمادگی با مدیریت واحد ذی‌ربط در دانشکده انجام خواهد شد.
انجام فعالیت‌های کاربنیان در دانشکدههای کارآفرینی
با توجه به رویکردهای آموزشی در دانشکدههای مهارت و کارآفرینی که بخش بزرگی از آموزش در عرصه است و به‌منظور تحقق رویکرد نظام‌نامه از طریق بهره‌گیری از روش «آموزش همراه با تولید» دانشکده‌ها موظفند شرایط لازم برای فعالیت‌های کاربنیان را در مهارت‌آموزی دانشجویان فراهم کنند. نکته دیگر اینکه تمام امور فرهنگی و دانشجویی دانشکدههای مهارت و کارآفرینی مانند سایر دانشکده‌ها بر اساس ضوابط و مقررات دانشگاه و توسط معاونت فرهنگی و دانشجویی واحد دانشگاهی راهبری میشود.
مشاوره حرفهای در دانشکدههای مهارت
دانشکده‌ها موظفند به‌منظور کاهش ترک‌تحصیل و کارآمادگی دانشجویان و مهارت‌آموزان، جهت‌گیری حرفهای و پروژه‌های شغل‌یابی، خدمات مشاوره شغلی و آموزشی موردنیاز دانشجویان و کارآموزان را با مشارکت سازمان‌های تخصصی مرتبط برنامه‌ریزی و ارائه کنند به‌نحوی که دانش‌آموختگان بتوانند ضمن کسب مهارتهای حرفهای، از شایستگی‌های لازم برای کاریابی و اشتغال مولد برخوردار شوند.
رویدادهای علمی و مهارتی
دانشکده‌ها موظفند برای حضور فعال و موثر در رویدادهای معتبر علمی و مهارتی (مانند المپیاد جهانی مهارت و... نسبت به برگزاری و مشارکت در رویدادهای علمی و مهارتی در سطوح و بخش‌های مختلف بر اساس ضوابط و مقررات دانشگاه با هماهنگی معاونت دانشجویی و فرهنگی و باشگاه پژوهشگران جوان اقدام کنند.
همچنین دانشکده‌ها می‌توانند به‌منظور برقراری و گسترش تعاملات آموزشی، پژوهشی و مهارتی بر اساس تفاهمنامه‌های منعقدشده، نسبت به مبادله مربیان و کارشناسان با موسسات آموزش فنیوحرفهای و صنایع ملی و بین‌المللی معتبر و سایر سازمان‌ها و نهادها ذی‌ربط بر اساس تفاهمنامه‌ها اقدام کنند.
معاون آموزشهای فنیوحرفهای، مهارتی و کاربنیان سازمان سما مطرح کرد
تحول در مهارت با تاسیس دانشکدههای مهارت و کارآفرینی
علیرضا لادن، معاون آموزشهای فنیوحرفهای، مهارتی و کاربنیان سازمان سما دانشگاه آزاد اسلامی در گفت‌وگو با «فرهیختگان» درخصوص جزئیات آییننامه نحوه تاسیس و اداره امور دانشکدههای مهارت و کارآفرینی گفت: «دکتر طهرانچی، رئیس دانشگاه آزاد اسلامی از دو سال پیش روی بحث مهارت و همچنین ایجاد دانشکده‌هایی که بتوانند نیروهای شاغل را تربیت کنند، تاکید کردند. درواقع اشتغال‌زایی و ایجاد شغل‌های جدید از جمله مواردی بود که مورد تاکید مدیران ارشد دانشگاه آزاد اسلامی قرار گرفت.» او ادامه داد: «یکی از مواردی که در این راستا در دانشگاه آزاد اسلامی مورد توجه قرار گرفت، ایجاد رشته‌های مهارتی است. درحال حاضر یک‌سری از رشته‌ها با عنوان رشته‌های دانشی و یک‌سری با عنوان رشته‌های مهارتی در دانشگاه آزاد وجود دارند که در رشته‌های مهارتی یک‌سری برنامه‌ها پایه‌ریزی و یک نظام‌نامه در این خصوص ابلاغ و رشته‌های مهارتی معرفی شد.» معاون آموزشهای فنیوحرفهای، مهارتی و کاربنیان سازمان سما دانشگاه آزاد اسلامی اضافه کرد: «بعد از ابلاغ نظام‌نامه آموزشهای فنیوحرفهای و مهارتی بحث آییننامه تاسیس دانشکدههای مهارت و کارآفرینی مطرح شد. یکی از موارد مورد توجه دکتر طهرانچی بحث تحول در دانشگاه‌هاست که در همین راستا دانشگاه‌ها به‌صورت دانشگاه‌های پژوهشی، فناورانه و کارآفرین، آموزشی، حرفهای و مهارتی تقسیم‌بندی شد.» لادن با بیان اینکه در همین راستا آییننامه نحوه تاسیس و اداره امور دانشکدههای مهارت و کارآفرینی ابلاغ شد، تصریح کرد: «تمام جزئیات تاسیس دانشکده‌ها در این بخشنامه دیده شده است و هدف از تاسیس این دانشکده‌ها، تحول در مهارت خواهد بود که این مهارت با تاسیس دانشکدههای مهارتی امکان‌پذیر خواهد بود.»
دانشکده‌هایی جدید، مدرن و با رویکرد عرضه محور
او تاکید کرد: «دانشکدههای مهارت و کارآفرینی، دانشکده‌هایی جدید، مدرن و با رویکرد عرضه محور است؛ درواقع بر اساس عرضه محور، تقاضاهای اجتماعی و تقاضای آموزش محور دیده و تاسیس شده است.»
معاون آموزشهای فنیوحرفهای، مهارتی و کاربنیان سازمان سما دانشگاه آزاد اسلامی در پاسخ به این سوال که دانشکدههای کارآفرینی تا چه میزان متضمن ایجاد اشتغال برای دانشجویان خواهد بود، گفت: «در دانشکدههای طرح پویش مطرح شده است؛ طرح پویش بحث همزمانی تحصیل و اشتغال است. به این صورت که برخی از دانشجویان با گذراندن چند دوره کارآموزی همزمان با تحصیل خود مهارت کسب می‌کنند. این طرح در تمام مقاطع کاردانی، کارشناسی، کارشناسی‌ارشد و دکتری تعریف شده است.»
او ادامه داد: «در این طرح دانشجویان به‌عنوان کارآموز در صنایع مختلف مشغول به کار شده و مهارت‌آموزی می‌کنند و دانشجو ضمن تحصیل مهارت لازم را برای اشتغال کسب می‌کند. همچنین یک طرح کاربنیان نیز وجود که شامل فعالیت‌های تجاری دانشجویان مهارتی است. به‌طور مثال معاینه فنی خودرو، تعمیرکار خودرو، تعمیر موبایل در این طرح دیده شده و دانشجویان بسیاری از واحدهای دانشگاهی، فعالیت دانشجویی خود را در این زمینه‌ها متمرکز کرده و کارآموزی‌هایی به‌صورت کاربنیان انجام می‌دهند.»
لادن با بیان اینکه در مدارس عالی مهارت نیز به بحث اشتغال توجه شده است، تاکید کرد: «در مدارس عالی مهارت دورههای کوتاه‌مدت برگزار شده و به کارآموزان مدارکی مبنی‌بر اینکه این دوره‌ها را گذرانده‌اند، اعطا میشود. در این مدارس به‌صورت اختصاصی به دانش‌آموختگان مهارت‌هایی از جمله تعمیرات جوشکاری در دریا یا تعمیرات لنج آموزش داده میشود.»
او ادامه داد: «دانشکدههای مهارت که در آن مدارس عالی مهارت، کاربنیان، آموزشهای آزاد و.. وجود دارد، دانشجویان را به‌سمت مهارت و اشتغال‌زایی سوق می‌دهد. در تمام کشورها نیز بر اساس توسعه صنعت خود، نیروهای تکنسین ماهر را تربیت می‌کنند و کسانی در این دانشکده‌ها مشغول به تحصیل می‌شوند که به‌دنبال شغل مناسب هستند تا سریعا وارد بازار کار شوند. درنهایت باید گفت آییننامه تاسیس دانشکدههای مهارت و کارآفرینی تحول عظیمی را در سیستم آموزشی ما ایجاد خواهد کرد. امیدوارم کاری که دانشگاه آزاد اسلامی آغاز کرده است بتواند یک مسیر جدیدی را در آموزشهای مهارتی و شایسته‌محور در کشور باز کند.»