سارا طاهری، روزنامه‌نگار: راهاندازی دبیرستان‌های علوم و معارف اسلامی برای اولین‌بار بعد از پیروزی انقلاب اسلامی حسب نیازهایی که در جامعه اسلامی احساس می‌شد، در دستور‌کار قرار گرفت. رشته علوم و معارف اسلامی یکی از چهار رشته نظری آموزشوپرورش است که تحت‌عنوان دبیرستان‌های علوم و معارف اسلامی فعالیت می‌کنند. هرچند این مدارس سال‌های زیادی است که کار خود را آغاز کرده‌اند اما مدتی است از هدف اصلی خود که همان تربیت نیروی انسانی برای حوزه‌های علمیه است، دور مانده‌اند. سال 98 بود که مسئولان سازمان سمای دانشگاه آزاد اسلامی به فکر افتادند تا مدارس علوم و معارف اسلامی را با رویکردی جدید راهاندازی کنند تا رشته علوم و معارف اسلامی احیا شود. برای این اقدام دو مدرسه معارف دخترانه و پسرانه در سال 99 راهاندازی شد تا به‌عنوان مدارس پیش‌‌حوزوی فعالیت کنند. حالا قرار است راهاندازی این مدارس در سایر استان‌ها نیز پیگیری شود. سیدمحمد بطحایی، معاون آموزش‌های عمومی و مهارتی (سازمان سما) دانشگاه آزاد اسلامی، غلامرضا شاه‌جعفری معاون تهذیب مرکز مدیریت حوزه‌های علمیه استان تهران و سیدوحید معتمدی معاون فرهنگی و دانشجویی سازمان سما دانشگاه آزاد اسلامی از جزئیات این مدارس سخن گفتند.
دانش‌آموزان در مدارس معارف با یک مهارت علمی و شغلی آشنا میشوند
سیدمحمد بطحایی، معاون آموزش‌های عمومی و مهارتی (سازمان سما) دانشگاه آزاد اسلامی نیز در گفت‌وگو با «فرهیختگان» درخصوص جزئیات راهاندازی مدارس علوم و معارف توضیح داد: «یکی از رشته‌های دوره تحصیلی متوسطه دوم رشته علوم و معارف اسلامی است؛ در برنامه درسی مدارس علوم و معارف اسلامی تدریس دروس مرتبط با علوم و معارف اسلامی بیشتر از سایر رشته‌های دوره متوسطه گنجانده شده است.»
او اضافه کرد: «دانشگاه آزاد اسلامی و سازمان سما با هدف الگو‌سازی از یک مدرسه موفق علوم و معارف اسلامی از سال تحصیلی جاری یعنی از مهرماه سال 99 دو مدرسه معارف دخترانه و پسرانه را در شهر تهران راهاندازی کرد. این مدارس براساس برنامه درسی مصوب آموزشوپرورش و پس از طی مراحل اداری و اخذ مجوزهای لازم راهاندازی شد.»
معاون آموزش‌های عمومی و مهارتی (سازمان سما) دانشگاه آزاد اسلامی درخصوص اهداف راهاندازی این مدارس نیز صحبت به میان آورد و بیان کرد: «الگو‌سازی برای یک مدرسه موفق در رشته علوم و معارف هدف اصلی راهاندازی این مدارس است. چند روز پیش یک جلسه درخصوص این مدارس با حضور دکتر طهرانچی رئیس دانشگاه آزاد اسلامی و آیت‌الله رشاد رئیس شورای سیاستگذاری حوزه‌های علمیه تهران برگزار شد.»
او اضافه کرد: «در این جلسه مقرر شد برنامه درسی این رشته در مدارس علوم و معارف اسلامی سازمان سما به‌گونه‌ای اصلاح و تعدیل شود که فارغ‌التحصیلان این مدارس در صورتی که علاقه‌مند بوده و شرایط لازم را داشتند بتوانند وارد حوزه‌های علمیه شوند و از پایه دوم یا سوم حوزه علمیه بتوانند تحصیل خود را ادامه دهند.»
بطحایی تصریح کرد: «پیشنهادهایی در این جلسه مطرح و قرار شد شورایی به مسئولیت دکتر طهرانچی تشکیل شده و نمایندگانی از حوزه‌های علمیه تهران در آن حضور داشته باشند تا بتوانیم این مدارس را با هدف الگو‌سازی برای یک مدرسه موفق علوم و معارف اسلامی راهبری کنیم. البته برخی استان‌ها مثل یزد، اصفهان و کرمان نیز متقاضی راهاندازی این مدارس هستند؛ فعلا درحال بررسی درخواست‌های این استان‌ها هستیم تا در‌صورت داشتن شرایط لازم مدارس علوم و معارف اسلامی در این استان‌ها نیز راهاندازی شوند.»
او گفت: «در سال تحصیلی جاری دو مدرسه دخترانه و پسرانه علوم و معارف اسلامی به‌صورت آزمایشی راهاندازی شده است و برای سال تحصیلی آینده نیز در نظر داریم هم در تهران و هم سایر استان‌ها این نوع از مدارس را از لحاظ کمی گسترش دهیم.»
معاون آموزش‌های عمومی و مهارتی (سازمان سما) دانشگاه آزاد اسلامی با بیان اینکه شاکله اصلی برنامه‌های درسی این مدارس، همان برنامه‌های درسی مصوب وزارت آموزشوپرورش است، تاکید کرد: «به عبارت بهتر رشته علوم و معارف مانند سایر رشته‌های تحصیلی دارای یک جدول درسی مصوب است که در این مدارس نیز این جدول به اجرا درخواهد آمد. اما در مدارس علوم و معارف اسلامی سازمان سمای دانشگاه آزاد اسلامی بخشی از دروس مرتبط با حوزه نیز آموزش داده می‌شود.»
او تاکید کرد: «بنابراین ساعت کاری دانش‌آموزان در مدارس معارف سازمان سما بیشتر از سایر مدارس علوم و معارف خواهد بود. همچنین به دانش‌آموزان مدارس معارف سما، برخی برنامه‌های دروس حوزوی در کنار دروس مصوب آموزش داده می‌شود و البته ما به‌دنبال این هستیم که دانش‌آموزان این مدارس با یک مهارت علمی و شغلی از نزدیک آشنا شوند.»
بطحایی با بیان اینکه در این مدارس به‌دنبال این هستیم که دانش‌آموزان با نحوه و شرایط ادامه‌تحصیل در حوزه‌های علمیه نیز آشنا شوند گفت: «بنابراین این دسته از دانش‌آموزان در‌صورت داشتن شرایط و علاقه به حوزه‌های علمیه با شرایط بیشتری می‌توانند ادامه تحصیل دهند. بنابراین تفاوت مدارس معارف سازمان سما با سایر مدارس معارف در کشور این است که ما یک‌سری از دروس پایه حوزه‌های علمیه را در این مدارس درکنار دروس رسمی به دانش‌آموزان ارائه خواهیم داد.»
او در ادامه بیان کرد: «دانش‌آموزانی که در این مدارس ثبت‌نام می‌کنند علاقه و پیش‌زمینه زیادی برای تحصیل در رشته‌های معارف دارند؛ بنابراین این دانش‌آموزان خود را برای ادامه تحصیل در رشته‌های مرتبط با علوم و معارف اسلامی چه در دانشگاه و چه در حوزه‌های علمیه آماده می‌کنند. با وجود این با توجه به اینکه ممکن است ذوق و سلیقه دانش‌آموزان در طول دوران تحصیل تغییر کند شرایطی را برای تغییر رشته آنها فراهم کرده‌ایم.»
معاون آموزش‌های عمومی و مهارتی (سازمان سما) دانشگاه آزاد اسلامی تاکید کرد: «یعنی اگر فردی در رشته علوم و معارف اسلامی تحصیل کرده و دیپلم گرفت اگر تصمیم گرفت در رشته علوم انسانی دانشگاهی ادامه تحصیل دهد منعی برای ادامه تحصیل در این رشته برای او وجود نداشته و تغییر رشته داده و در رشته‌های علوم انسانی ادامه تحصیل دهد.»
او ادامه داد: «این دسته از دانش‌آموزان حتی اگر حین تحصیل در رشته علوم و معارف اسلامی متوسطه تصمیم به انتخاب‌رشته گرفتند این امکان طبق مقررات موجود برای آنها وجود خواهد داشت.»
معاون آموزش‌های عمومی و مهارتی (سازمان سما) دانشگاه آزاد اسلامی در پایان گفت: «پیش‌بینی ما این است دانش‌آموزانی که وارد این رشته میشوند به دلیل ذوق و ادامه‌تحصیل در این رشته بتوانند یا در رشته و علوم معارف اسلامی دانشگاه ادامه تحصیل داده یا وارد حوزه‌های علمیه شوند.»
تربیت نیروهای آینده انقلاب در مدارس معارف دانشگاه آزاد اسلامی
غلامرضا شاه‌جعفری، معاون تهذیب مرکز مدیریت حوزه‌های علمیه استان تهران در گفت‌وگو با «فرهیختگان» درباره مدارس معارف ویژه دانشگاه آزاد اسلامی گفت: «مدارس علوم و معارف دانشگاه آزاد اسلامی قرار است متفاوت‌تر از سایر مدارس معارف در کشور راهاندازی شود. درصدد هستیم تا یک‌سری از دانش‌آموزان در مقطع متوسطه اول و دوم گزینش شده و با توجه به معیارهایی خاص در این مدارس مشغول تحصیل شوند.»
او اضافه کرد: «مجموعه اساتید و مدیران مدارس علوم و معارف دانشگاه آزاد اسلامی حوزوی بوده و به بحث معارف تسلط دارند. دانش‌آموزان مدارس معارف دانشگاه آزاد اسلامی نیز درکنار تحصیل درس‌های خود دروس معارف تخصصی را که نشات‌گرفته از حوزه علمیه است فراخواهند گرفت.»
معاون تهذیب مرکز مدیریت حوزه‌های علمیه استان تهران در ادامه با بیان اینکه هدف از راهاندازی این مدارس تربیت نیروهای آینده انقلاب است، ادامه داد: «پایه تحصیلی این دسته از دانش‌آموزان بعد از ورود به دانشگاه، پایه‌های اخلاقی و اعتقادی بسیار محکمی است.»
شاه‌جعفری بیان کرد: «در کشور گاهی با متخصصانی روبه‌رو می‌شویم که به کار خود متعهد نیستند؛ این مشکل از سطح عالی کشور تا مدیران و متخصصان برخی ارگان‌ها به چشم می‌خورد. معتقدم حتی یک تاجر اگر به کار خود متعهد باشد می‌تواند در کشور تاثیر‌گذار باشد. بنابراین در مدارس علوم و معارف دانشگاه آزاد اسلامی نیرو‌سازی برای انقلاب را دنبال خواهیم کرد.»
او تاکید کرد: «دانش‌آموزان برای تحصیل در این مدارس گزینش خواهند شد تا علاقه‌مند به تحصیل در این نوع از مدارس باشند. به عبارت بهتر یک کار مشترک بین حوزه علمیه و دانشگاه آزاد اسلامی است تا دانش‌آموزانی که از مدارس فارغ‌التحصیل میشوند جزء نیروهای انقلاب شده باشند و برای انقلاب کادرسازی شود.»
مهارت حوزوی در مدارس معارف دانشگاه آزاد اسلامی آموزش داده می‌شود
سیدوحید معتمدی، معاون فرهنگی و دانشجویی سازمان سما دانشگاه آزاد اسلامی در گفت‌وگو با «فرهیختگان» گفت: «بطحایی معاون آموزش‌های عمومی و مهارتی (سازمان سما) دانشگاه آزاد اسلامی، پروژه‌ای را با عنوان مدارس ویژه علوم و معارف اسلامی تعریف کرد. این مدارس در آموزشوپرورش نیز سابقه داشته و یکی از رشته‌های آموزشوپرورش بوده و در حال حاضر نیز برخی مدارس تحت این عنوان دایر هستند.»
او اضافه کرد: «به‌طور مثال مدرسه شهید مطهری، مدارس صدرا و... در این حوزه مشغول فعالیت هستند. به نظر می‌رسد این مدارس از هدف اصلی خود که همان تحصیل دانش‌آموزان برای حضور در حوزه‌های علمیه است، دور مانده‌اند. در‌واقع مدارس چندان این هدف را دنبال نکرده و از رسالت اصلی خود دور مانده‌اند.»
معاون فرهنگی و دانشجویی سازمان سما دانشگاه آزاد اسلامی گفت: «در حال حاضر تعداد کمی از فارغ‌التحصیلان مدارس علوم و معارف کشور وارد حوزه‌های علمیه میشوند. بنابراین در مدارس سمای دانشگاه آزاد اسلامی یک پروژه تعریف شد تا این مدارس زیرنظر سازمان سما تاسیس شده تا دانش‌آموزان علاوه‌بر تحصیل در دوره متوسط دوره دوم، دروس دوره معارف مصوب آموزشوپرورش را نیز گذرانده و علاوه‌بر آن یک تمهیدی نیز اتخاذ شود تا بتوانند در همان سه سال دروس حوزوی خود را پاس کنند.»
معتمدی با بیان اینکه در واقع در این مدارس، دروس حوزوی نیز تدریس می‌شود، گفت: «دانش‌آموزان بعد از فارغ‌التحصیلی علاوه‌بر اخذ دیپلم رسمی آموزشوپرورش، گواهی سال دوم سوم یا سال سوم حوزه را نیز اخذ می‌کنند. در چنین شرایطی دانش‌آموز می‌تواند وارد دانشگاه شده و در زیرگروه‌های رشته معارف ادامه تحصیل دهد یا وارد حوزه علمیه شده و در پایه بالاتر مشغول تحصیل شود.»
او در ادامه تاکید کرد: «در اواخر سال 98 برای راهاندازی این مدارس تصمیم‌گیری شد و در اواسط سال 99 دو مدرسه علوم و معارف پسرانه و دخترانه تاسیس شد. البته باید گفت این روند در سیکل اداری مرسوم در سازمان سما به سرانجام نخواهد رسید و اگر بخواهیم با این سیستم کار را پیش ببریم مدارس مطلوبی نخواهیم داشت.»
معاون فرهنگی و دانشجویی سازمان سما دانشگاه آزاد اسلامی در ادامه گفت: «در همین راستا پیگیری‌های زیادی انجام و رایزنی‌هایی با مسئولان حوزه علمیه تهران برای راهاندازی این مدارس انجام شد. بطحایی نیز اهتمام ویژه‌ای برای راهاندازی این مدارس داشت و سرانجام برای راهاندازی مدارس تصمیم نهایی گرفته و قرار شد هیات‌امنایی از آیت‌الله رشاد رئیس شورای حوزه‌های علمیه تهران و رحیمی‌صادق رئیس حوزه‌های علمیه تهران و دکتر طهرانچی رئیس دانشگاه آزاد اسلامی و... تشکیل شود.»
او بیان کرد: «روز دوشنبه نیز اولین جلسه این هیات‌امنا در دفتر کار آیت‌الله رشاد با حضور آیت‌الله رشاد رئیس شورای حوزه‌های علمیه تهران و رحیمی‌صادق رئیس حوزه‌های علمیه تهران و معاونان آموزش و پژوهش حوزه علمیه تهران، بطحایی و دکتر طهرانچی برگزار شد. در این جلسه تصمیماتی گرفته و بنا شد این مدارس به صورت مستقل زیرنظر سازمان سما اداره شود. به عبارت بهتر مدارس معارف زیرنظر معاونت‌های استانی نبوده تا درگیر پیچیدگی‌های بروکراسی نشود.»
معتمدی با تاکید بر اینکه مدارس علوم و معارف اسلامی قرار است زیرنظر سازمان سما و معاونت فرهنگی و دانشجویی این سازمان اداره شود، ادامه داد: «مدارس علوم معارف اسلامی در آموزش وپرورش به‌عنوان یک رشته از قدیم وجود داشته است، اما طرحی که درخصوص این مدارس معارف در سازمان سما وجود دارد، این است که افرادی که وارد این مدرسه میشوند طی فرآیندی بتوانند یک مهارت حوزوی نیز داشته باشند.»
او گفت: «بنابراین کارگروهی متشکل از سازمان سمای دانشگاه آزاد اسلامی و مسئولان حوزه علمیه تهران تشکیل شده تا درخصوص محتوای دروس، شیوه جذب دانش‌آموزان، شیوه جذب نیروی انسانی معلمان، مدیران مدرسه و... تصمیم‌گیری شود. به عبارت بهتر نحوه جذب معلمان و مدیران مدرسه علوم و معارف اسلامی بسیار برای ما اهمیت دارد و باید افرادی را جذب کنیم که به این رشته اشراف کافی داشته باشند.»
او با بیان اینکه درصدد هستیم تا دانش‌آموزان پس از اخذ دیپلم، بتوانند با دروس حوزوی که در کنار دروس معارف فرا گرفته پایه‌های بالاتر حوزه را طی کنند، تصریح کرد: «در واقع دانش‌آموزان در سه سال دبیرستان دوره دوم علاوه‌بر گرفتن دیپلم دو یا سه سال اول حوزه را نیز طی خواهند کرد تا دانش‌آموزی که فارغ‌التحصیل شده وارد دانشگاه شده و در زیرشاخه‌های این رشته مشغول تحصیل شود یا اینکه وارد سیستم حوزه شود و از پایه چهارم حوزه تحصیل را آغاز کند.»
معاون فرهنگی و دانشجویی سازمان سما دانشگاه آزاد اسلامی در ادامه بیان کرد: «معلمان و مدیران مدرسه علوم و معارف سازمان سمای دانشگاه آزاد اسلامی باید از نظر علمی و پژوهشی پیشتاز بوده و همچنین جنبه‌های دینی و اسلامی آنها قوی باشد. بنابراین باید در جذب این عزیزان دقت لازم صورت گیرد. برای مدارس معارف اهداف بلندمدت نیز در نظر گرفته‌ایم و منتظریم این دو مدرسه سر و سامان گرفته و سرفصل‌هایی که قرار است آموزشوپرورش و حوزه تصویب کند نتیجه دهد و در آینده برای گسترش آن برنامه داریم.»
معتمدی در پایان گفت: «کارگروهی که برای این مدارس تشکیل شده باید هم نحوه جذب معلمان و مدیران در این مدارس را بررسی کرده و هم مشکلات ساختاری، بودجه و پشتیبانی مدارس را پیگیری کنند. جلسات هیات‌امنا نیز فصلی یک‌بار تشکیل شده و قرار است در این راستا تبلیغات خوبی انجام شود. برای اینکه این مدارس بتوانند جذب خوبی داشته باشند باید متوسطه دور اول را نیز درکنار متوسطه دور دوم با همین رویکرد تاسیس کنیم تا دانش‌آموزانی که وارد دوره متوسطه دور اول میشوند برای ورود به رشته علوم و معارف اسلامی و متوسطه دور دوم آماده شوند.»