زهرا شجاعی، عضو نهاد اجماع‌ساز و دبیرکل مجمع زنان اصلاح‌طلب در گفت‌وگو با «فرهیختگان» به بررسی شرایط جدید اصلاح‌طلبان پس از عدم حضور سیدحسن خمینی و احتمال عدم کاندیداتوری ظریف و جایگزین شدن آنها با چهره‌های کارگزاران پرداخت. او که پیش از این در دولت خاتمی، ریاست مرکز امور مشارکت زنان را برعهده داشته است، بیانیه انتخاباتی تاجزاده را اعلام موضع اصلاح‌طلبان برای انتخابات پیش‌رو قلمداد کرد. مشروح این گفت‌وگو در ادامه آمده است.
باتوجه به منتفی شدن حضور سیدحسن خمینی و احتمال عدم حضور ظریف برای کاندیداتوری، برنامه اصلاح‌طلبان برای ادامه مسیر چیست؟ آیا ممکن است اصلاح‌طلبان کاندیدایی نداشته باشند؟
ما در آستانه یکی از حوادث مهم و سرنوشت‌ساز کشور یعنی انتخابات ریاست‌جمهوری 1400 قرار داریم و درحالی‌که فضای انتخاباتی بسیار سرد و مایوس‌کننده است، فشار و مشکلات اقتصادی مردم ناشی‌از تحریم و ناکارآمدی مدیریت کشور حاکم شده و از این‌رو پیش‌بینی می‌شود مشارکت ضعیف مردم در انتخابات آینده رقم بخورد.
سیدحسن خمینی صرفا با توصیه رهبری در انتخابات حضور نخواهند داشت، ولی درمورد ظریف نمی‌توان به این صراحت و قاطعیت گفت؛ چراکه مساله انتشار فایل صوتی از محبوبیت ایشان کم نکرده و من فکر می‌کنم تاییدکنندگان صلاحیت و نهادهایی که می‌خواهند در این مورد تصمیم بگیرند آنقدر عاقل هستند که تحت‌تاثیر جوسازی‌ها و فضاسازی جریان خاصی که می‌خواهد از این موضوع برای خود کلاهی ببافد و به مقاصد سیاسی خود دست یابد، قرار نگیرند.
ظریف همچنان گزینه اصلاح‌طلبان است
فکر می‌کنید ظریف همچنان یکی از گزینه‌های اصلاح‌طلبان است؟
بله. او می‌تواند یکی از گزینه‌ها باشد و نمی‌توان به‌هیچ‌وجه گفت تایید صلاحیت نمی‌شود.
به‌هرحال اگر ظریف حضور پیدا نکند، در این‌صورت جبهه اصلاحات چه چشم‌اندازی دارد؟ آیا ممکن است به‌سمت چهره‌های کارگزارانی مثل محسن هاشمی یا جهانگیری برود یا ترجیح می‌دهد همچنان از گزینه اصیل‌تری مانند عارف و پزشکیان حمایت کند؟
ما برای تعیین کاندیداهای اصلاح‌طلب یک فرآیند تعریف کردیم؛ ابتدا 10 عضو جبهه اصلاحات اگر کاندیدایی را پیشنهاد کردند، این در فرآیند بررسی قرار می‌گیرد و تا شنبه این کار آغاز می‌شود، سپس چنانچه فردی یک‌سوم رای مجموعه جبهه اصلاحات را داشته باشد از او دعوت به‌عمل می‌آید که به جلسات جبهه بیاید و برنامه‌های خود را اعلام کند، سپس در جلسه بعدی جبهه مجددا درباره آن فرد رای‌گیری خواهد شد و شخص یا اشخاصی که دوسوم رای جبهه را داشته باشند، به‌عنوان کاندیدای اصلاح‌طلبان اعلام می‌شوند.
کاندیدای اصلاح‌طلبان بیستم اردیبهشت مشخص می‌شود
این اعلام قطعی چه زمانی است؟
این روند روز قبل از ثبت‌نام اتفاق می‌افتد و کاندیدای ما بیستم اردیبهشت مشخص می‌شود.
فارغ از فرم، برنامه اصلاح‌طلبان برای حمایت از گزینه کارگزارانی چیست؟ ممکن است ترجیح دهند از افرادی که برند اصلاح‌طلبی دارند حمایت کنند؟
کارگزاران هم یکی از اعضای اصلاح‌طلب جبهه اصلاحات هستند.
جهانگیری و محسن هاشمی در مجموعه اصلاح‌طلبان می‌گنجند
بسیاری از اصلاح‌طلبان تاکید داشتند ما نمی‌خواهیم به‌سمت نامزد اجاره‌ای برویم و تصمیم داریم از فردی حمایت کنیم که کامل اصلاح‌طلب باشد، به همین دلیل بسیاری از افراد، جهانگیری یا محسن هاشمی را تفکیک می‌کنند.
ما شرط کردیم و تصمیم گرفتیم کاندیدای اصلاح‌طلب داشته باشیم و به‌سمت کاندیدای نیابتی نرویم، اما هم جهانگیری و هم محسن هاشمی در مجموعه اصلاح‌طلبان می‌گنجند. هاشمی عضو شورای مرکزی حزب کارگزاران است و این حزب نیز عضو جبهه است.
پس با این حساب حمایت از فردی همچون لاریجانی که طیف سنتی اصولگرا است منتفی است؟
بله.
تاجزاده برای طرح مبانی گفتمان اصلاحات وارد انتخابات شد
درباره کاندیداتوری تاجزاده نظر شما چیست؟ برخی اصلاح‌طلبان معتقدند انتخابات فرصت خوبی است که حرف‌های اصلی جریان اصلاحات شنیده شود، ولی برخی معتقدند ممکن است رادیکال بودن تاجزاده به وجه گفتمانی جبهه اصلاحات ضربه بزند. نظر شما در این خصوص چیست؟
تاجزاده برای طرح مبانی نظری و دیدگاه‌های گفتمان اصلاحات وارد این عرصه شده و به‌نظر من کار بزرگی کرده و اولین اثر و نتیجه مثبت این است که از زمانی که اعلام کرده تا امروز یخ فضای عدم مشارکت ترک خورده و بسیاری از گروه‌ها و طیف‌های مختلف وارد این عرصه شده و درباره انتخابات گفت‌وگو می‌کنند.
باید پدیده کاندیداتوری تاجزاده را قدر دانست
نکته دیگر این است که تاجزاده خط خود را از تحریمی‌ها جدا کرده و صرف‌نظر از اینکه تایید شود یا خیر، که البته اگر تایید شود حتما رای می‌آورد، ولی فضای گفتمانی که ایشان برای اصلاح ساختار مطرح کرده، به افزایش مشارکت مردم کمک می‌کند و باید این پدیده را قدر دانست.
باتوجه به اینکه اصلاح‌طلبان و خود تاجزاده در این هشت‌سال از دولت روحانی حمایت کامل کردند، چه حرف جدیدی برای اقناع مردم و ترغیب آنها برای مشارکت دارند؟
تاجزاده در بیانیه خود حرف‌های جدید را مطرح کردند. البته حمایت اصلاح‌طلبان از روحانی در شرایطی بود که ما هیچ کاندیدای دیگری نداشتیم و بین روحانی و عارف نظرسنجی‌ها نشان داد اقبال مردم به روحانی بیشتر است. بنابراین روحانی مورد حمایت اصلاح‌طلبان بود، ولی توجه داشته باشید دولت ائتلافی نبودند. آن دولت ائتلافی معنای خاص خود را دارد و اصلاح‌طلب هم نبودند. من نمی‌خواهم دفاع یا کاملا آن را نفی کنم و بگویم دولت هیچ کاری نکرده است؛ چراکه شرایط دولت روحانی شرایط بسیار سختی بود.
از دولت ائتلافی صحبت کردید، چه کسی از چهره‌های اصلاح‌طلب بود که می‌توانست در دولت روحانی باشد و نبوده است؟ از زنگنه و نجفی، ربیعی و جهانگیری و آخوندی و... باتوجه به این امر چه اقدام جدیدی قرار است برای اقناع عمومی صورت گیرد؟
به‌نظر من دولت خاتمی دولت اصلاحات بود، یعنی اگر بخواهیم عملکرد اصلاح‌طلبانه یک دولت را مورد ارزیابی قرار دهیم، آن دولت، دولت اصلاحات بود.
کابینه و چهره‌های اصلاح‌طلب وزرا در دولت خاتمی و روحانی تقریبا یکی بوده است.
خیر. حضور پنج نفر از افرادی که قبلا در کابینه اصلاحات بودند یا اصلاح‌طلب شناخته می‌شوند نمی‌تواند بیانگر خط‌مشی اصلاح‌طلبی باشد. ما یک تفکر و ایده و خط‌مشی داریم و یک آدم اصلاح‌طلب داریم. بین اصلاح‌طلب و اصلاح‌طلبی باید تفاوت قائل شویم.
اصلاح‌طلبان رای بیاورند حتما دوباره از زنگنه، ربیعی، آخوندی و جهانگیری استفاده می‌کنند
یعنی اگر تاجزاده بیاید، دیگر از افرادی همچون زنگنه، ربیعی، آخوندی و جهانگیری و امثالهم استفاده نمی‌کند؟
خیر، حتما استفاده می‌کند.
پس وجه‌تمایز تاجزاده به‌عنوان کاندیدای اصلاح‌طلب با دولت روحانی چیست؟
مبانی نظری یک دولت و برنامه آنها مهم است که گاهی اصلاح‌طلبانه و یک‌زمانی اصولگرایانه و یک زمانی اعتدالی است؛ لذا مردم باید وجه‌تمایز را در برنامه ببینند. اولین دوره انتخابات ریاست‌جمهوری که رئیس‌جمهور خود را ملزم به اجرای برنامه کرد، انتخابات 1376 بود. در برنامه خاتمی که به گام اول معروف است، او براساس همین دیدگاه اصلاح‌طلبانه برنامه خود را ارائه داد و این امر بعدا روال شد و این سنت حسنه ادامه یافت و کاندیداهای بعدی نیز برنامه خود را اعلام می‌کردند.
مردم اگر می‌خواهند نظر بدهند سفره خود را نگاه می‌کنند
بنابراین مردم اگر می‌خواهند نظر بدهند، سفره خود و قیمت کالا را نگاه می‌کنند و حق دارند، اما اگر بخواهیم برای فرهیختگان صحبت کنیم، باید این برنامه‌ها را مقایسه کرد که این نشان‌دهنده مبانی نظری، دیدگاه‌ها و نوع رویکرد کاندیداهای ریاست‌جمهوری است.
بنابراین اصلاحات چه برنامه جدیدی برای عبور از فضای موجود دارد؟
تاجزاده گفت که برای احیای هژمونی گفتمان اصلاحات وارد صحنه شده و راهبرد را نیز اعلام کرد. درواقع بازگشت به مردم، اولویت دادن به دانش و توانایی و گفت‌وگوی آزاد و آشتی با خود و جهان، رفع اشکال تبعیض از زنان، دفاع از حقوق محرومان، استیفای کامل حقوق شهروندی، تنش‌زدایی و عادی‌سازی روابط با جهان به روش مناسب و آزادی به مردم در انتخاب سبک زندگی حرف‌های جدیدی است که بیان می‌شود. ما نباید خودی و غیرخودی و سهمیه‌بندی داشته باشیم. گردش آزاد اطلاعات، توانمندی نهادهای مدنی و آزادی فضای مجازی ازجمله بحث‌های مهمی است که ایشان مطرح می‌کند. ازسوی دیگر لازم است نظامیان برای حفظ امنیت داخلی به کارهای خود بپردازند و به پادگان‌ها بازگردند و در عرصه سیاسی وارد نشوند تا عقبه و پشتیبانی دفاعی ما خالی نشود. لذا تاجزاده اعلام کرد یک دولت جوان، کارآمد و فراگیر تشکیل می‌دهد.
این نکات موردتایید اصلاح‌طلبان هم هست؟
بله. درواقع‌تاجزاده می‌گوید من برای احیای هژمونی گفتمان اصلاحات وارد صحنه شدم و تاثیر ایشان بر فضای انتخابات واقعا غیرقابل انکار است و به‌صورت خلاصه می‌گوید من برای گفت‌وگو و تفاهم و آشتی وارد صحنه شدم و ما نیز باید این را به فال نیک بگیریم و مبارک بشماریم تا درنهایت یک انتخابات پرشکوه با مشارکت بالا و حداکثری داشته باشیم.