سارا طاهری، روزنامه‌نگار: بخش پیوند کلیه بیمارستان فرهیختگان اولین بخش پیوند دانشگاه آزاد اسلامی در کشور است که طبق جدیدترین استانداردهای وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی طراحی و تجهیز شده و مجوز بهره‌برداری آن توسط وزارت بهداشت در تابستان ۱۳۹۹ صادر شده و از مهرماه به‌صورت رسمی پذیرش و بستری بیماران پیوند کلیه را آغاز کرده است.
اولین پیوند کلیه در بیمارستان فرهیختگان روز چهارم مهر ۹۹ توسط اعضای هیات‌علمی دانشگاه آزاد اسلامی با موفقیت صورت گرفت و دومین مورد نیز، از مادری به فرزند خود که دچار نارسایی کلیه بود، انجام شد. پیوند عضو، جراحی‌ای حساس و با تکنولوژی بالا و نیازمند دانش فوق‌تخصصی است که در سراسر کشور انجام می‌شود. اهدای کلیه از فرد زنده در مرکز مدیریت پیوند و درمان بیماری‌های وزارت بهداشت متمرکز شده است. برای هر مورد اهدای کلیه از فرد زنده این دفتر باید مجوز مربوطه را صادر کند تا جلوی شیادی‌ها و کلاهبرداری‌‌های احتمالی گرفته شود. بنابراین این روزها دیگر اهدای کلیه خارج از این فرآیند در کشور وجود ندارد.
از مهرماه سال گذشته دانشگاه آزاد اسلامی به این مدار ورود کرد و حالا شاهد تحولات بزرگی در این زمینه در دانشگاه هستیم. طبق تحقیقات، نتایج پیوند و طول عمر کلیه پیوندی در کسانی که عمل تعویض کلیه را قبل از شروع دیالیز انجام داده‌اند و یا مدت زمان کوتاهی بعد از دیالیز پیوند زده‌اند، نسبت به کسانی که قبل از پیوند به مدت طولانی دیالیز شده‌اند، بالاتر و بهتر است. بنابراین مسئولان بیمارستان فرهیختگان تلاش دارند عمل پیوند کلیه را در این بیمارستان گسترش داده و بخش پیوند را نیز توسعه دهند.
حمیدرضا غلامرضایی، جراح کلیه و رئیس بیمارستان فرهیختگان است؛ به گفته او تاکنون بیش از 120 پیوند کلیه در این بیمارستان انجام شده که از این تعداد بیش از 60درصد از بیماران مرگ مغزی بوده است. آن‌طور که غلامرضایی گفته است، بقای 10 ساله عمر بیمارانی که عمل پیوند را انجام داده‌اند، بیش از 70درصد خواهد بود.
16 هزار دیالیز طی سال گذشته در بیمارستان فرهیختگان انجام شد
غلامرضایی در گفت‌وگو با «فرهیختگان» درخصوص انجام پیوند کلیه در این بیمارستان توضیح داد: «بخش دیالیز این بیمارستان در بهمن‌ماه سال 98 با حضور رئیس دانشگاه آزاد اسلامی افتتاح شد و به‌تدریج کار را آغاز کردیم. درحال‌حاضر بیش از 1500 جلسه به‌صورت ماهانه در بخش دیالیز انجام می‌شود؛ حدود 16 هزار دیالیز طی سال گذشته در بیمارستان فرهیختگان انجام شده است.»
او با بیان اینکه 24 دستگاه دیالیز در این بخش وجود دارد، گفت: «همچنین تمام بیماران دیالیزی واکسینه شده‌اند. همکاران ما به‌صورت سه شیفت در بخش دیالیز مشغول خدمت‌رسانی به این‌دسته از بیماران هستند. بیمارانی که دچار نارسایی کلیه بوده و نیازمند پیوند کلیه هستند، می‌توانند از امکانات بیمارستان برخوردار شده و در بخش ویژه پیوند کلیه بستری شوند.»
رئیس بیمارستان فرهیختگان دانشگاه آزاد اسلامی درباره پیوند کلیه نیز گفت: «کیفیت زندگی در طی انجام پیوند بسیار بهتر از انجام دیالیز است؛ چراکه بیمار بعد از انجام پیوند می‌تواند به‌راحتی به زندگی عادی بازگشته و به کار و سفر و... بپردازد. اما بیمار دیالیزی حدود 3 بار در هفته باید به مرکز مربوطه مراجعه کرده و دیالیز شود. بنابراین امکان سفر و فعالیت‌های اجتماعی را نداشته و باید به مرکز دیالیز نزدیک باشد.»
غلامرضایی ادامه داد: «این درحالی است که بیماری که پیوند کلیه انجام داده است، می‌تواند مانند سایر مردم به زندگی عادی بپردازد که البته نیازمند مراقبت‌های خاص است.»
هزینه پیوند کلیه در کشور 7 برابر کمتر از دیالیز است
او با بیان اینکه هزینه پیوند کلیه در کشور 7 برابر کمتر از دیالیز است، بیان کرد: «بخش پیوند کلیه در بیمارستان فرهیختگان با توجه به اینکه یکی از نیازهای مبرم جامعه است، در چهارم مهرماه سال 99 یعنی بعد از اخذ دریافت مجوزها از وزارت بهداشت با یک تیم بسیار قوی آغاز به‌کار کرد.»
رئیس بیمارستان فرهیختگان دانشگاه آزاد اسلامی تاکید کرد: «در بخش کلیه این بیمارستان کار خود را با یک تیم بسیار قوی آغاز کردیم و اساتیدی همچون استاد عین‌الهی، استاد شریفبان، استاد اردکانی، استاد نصیری و دکتر پاشا در این بخش مشغول خدمت‌رسانی به بیماران هستند. همچنین بنده به‌عنوان یکی از جراحان بیمارستان فرهیختگان به‌همراه دکتر نوربالا، دکتر فتاحی و... در بخش کلیه کار خود را آغاز کردیم.»
بیش از 120 پیوند کلیه در بیمارستان فرهیختگان انجام شده است
غلامرضایی با بیان اینکه تاکنون بیش از 120 پیوند کلیه در بیمارستان فرهیختگان دانشگاه آزاد اسلامی انجام شده است، تصریح کرد: «انجام پیوند از این تعداد بیش از 60درصد از بیماران مرگ مغزی انجام شده است.»
او اضافه کرد: «لیستی از بیماران نیازمند پیوند کلیه دراختیار داریم که در لیست وزارت بهداشت قرار گرفته‌اند. نزدیک 500 بیمار نیازمند پیوند کلیه بوده که اطلاعات آنها دراختیار ما قرار گرفته و آماده پیوند کلیه هستند. این تعداد در سایت وزارت بهداشت ثبت شده‌اند و به‌محض اینکه یک بیمار دچار مرگ مغزی شود، بیماران ما نیز برای دریافت کلیه آماده می‌شوند.»
رئیس بیمارستان فرهیختگان دانشگاه آزاد اسلامی با بیان اینکه نتایج پیوند کلیه بسیار خوب است، بیان کرد: «معمولا اگر در سال اول پیوند پس‌زدگی ایجاد نشود، بیماران عمر بسیار خوبی خواهند داشت و بقای 10 ساله عمر آنها بیش از 70درصد خواهد بود. نکته مثبت پیوند زدن کلیه داشتن طول عمر بیشتر نسبت به بیماران دیالیزی و همچنین محدودیت غذایی کمتر نسبت به بیماران دیالیزی است.»
بیمه‌ها موظف به پرداخت هزینه پیوند کلیه هستند
او درخصوص هزینه پیوند کلیه نیز توضیح داد: «هزینه پیوند کلیه دولتی است و بیمه‌ها موظف به پرداخت هزینه آن هستند. البته مبلغ پیوند بسیار کم است، تا جایی‌که عمل پیوند برای اکثر بیمارستان‌ها زیان‌ده خواهد بود. معتقدم باید در تعرفه انجام پیوند تجدیدنظر شود؛ چراکه ممکن است یک بیمار پیوندی حتی تا چند ماه نیاز به مراقبت داشته و در بیمارستان بستری شود، بنابراین هزینه‌های بسیار سنگینی برای بیمارستان به‌دلیل انجام آزمایش‌ها و تصویربرداری‌ها به‌همراه خواهد داشت.»
غلامرضایی با بیان اینکه بیمار بعد از انجام پیوند کلیه نیز تحت‌نظر خواهد بود، اضافه کرد: «به‌عبارت بهتر، بیماران بعد از انجام پیوند به حال خود رها نمی‌شوند، بلکه به‌صورت مداوم از آنها آزمایش گرفته می‌شود و به‌طور متناوب تحت‌نظر جراح و نفرولوژیست قرار خواهند گرفت.»
مدل ایرانی پیوند کلیه، الگوی کشورهای پیشرفته
امروز در دنیا مدلی از پیوند کلیه از افراد غیرفامیل را به نام ایرانیان و «مدل ایرانی پیوند کلیه» می‌شناسند که یک دستاورد بزرگ در زمینه پزشکی برای کشورمان است. شیوه کار در مدل ایرانی پیوند کلیه از زنده غیرفامیل به این صورت است که ابتدا دهنده و گیرنده کلیه باید به انجمن بیماران کلیوی مراجعه و دهنده در آنجا ثبت‌نام کند؛ در این صورت اگر گروه خونی آنها با همدیگر مطابقت داشته باشد، هماهنگی‌های لازم انجام می‌شود و بعد از عمل نیز دهنده، هدیه را دریافت می‌کند. به‌علاوه معمولا زیرنظر انجمن دیالیز مبلغ بیشتری به دهنده پرداخت می‌شود.
رئیس بیمارستان فرهیختگان دانشگاه آزاد اسلامی درخصوص مدل ایرانی پیوند کلیه نیز گفت: «مدل ایرانی پیوند کلیه روش بسیار خوبی است، تا جایی‌که بسیاری از کشورها از این مدل الگوبرداری کرده‌اند. از آنجا که مرگ مغزی در کشورهای دیگر کمتر از ایران است، استفاده از مرگ مغزی برای پیوند چندان برای آنها مطلوب نیست.»
در ایران بیش از 60درصد پیوند کلیه از بیماران مرگ مغزی انجام می‌شود
او تاکید کرد: «در کشورهای پیشرفته اکثر بیماران مرگ مغزی در سن بالا بوده که اهداکنندگان خوبی نیستند. بنابراین کشورهای دیگر تلاش دارند از مدل ایرانی پیوند کلیه استفاده کنند. البته مدل ایرانی دارای مشکلاتی است که اینها باید مرتفع شود. در ایران بیش از 60درصد پیوندهای کلیه از بیماران مرگ مغزی انجام می‌شود و کمتر از 40درصد از افراد زنده صورت می‌گیرد که این 40درصد نیز افراد فامیل هستند.»
غلامرضایی ادامه داد: «در بسیاری از کشورها پیوند کلیه از افراد زنده صورت می‌گیرد. به‌طور مثال در کشور ترکیه بیش از 80درصد، پیوند زنده یعنی افراد اهداکننده زنده هستند. آنها از مدل‌های مختلف پیوند از اهداکننده‌های زنده استفاده می‌کنند، بنابراین باید مدل ایرانی نیز در کنار آنها قرار بگیرد؛ چراکه در آمریکا و اروپا هرچه تصادفات و افراد مرگ مغزی کم می‌شود، بیماران در لیست انتظار (waiting list) از بین می‌روند. باید گفت بیماران دیالیزی زندگی سختی دارند، تا جایی‌که بسیاری از آنها در اثر دیالیز از بین می‌روند. زمانی نوبت پیوند آنها فرامی‌رسد که از نظر عروق با مشکلاتی مواجه شده‌اند و دیگر نمی‌توانند عمل پیوند را انجام دهند.»
بیماران بعد از انجام پیوند مرتبا تحت‌نظر جراح و نفرولوژیست هستند
او درخصوص عمر کلیه پیوندی نیز توضیح داد: «بیماران بعد از انجام پیوند باید مرتبا تحت‌نظر جراح و نفرولوژیست باشند؛ به‌عبارت بهتر باید به‌صورت دائم آزمایش‌ها و سونوگرافی برای آنها صورت بگیرد. اگر با مشکلی در سال اول پیوند مواجه نشده و پس‌زدگی ایجاد نشود، معمولا عمر خوبی خواهند داشت.»
رئیس بیمارستان فرهیختگان دانشگاه آزاد اسلامی ادامه داد: «داروهای بسیار خوبی در ایران برای پیوند کلیه وجود دارد که اثر بسیار خوبی در موفقیت پیوند به‌همراه دارند. البته در برخی موارد با کمبودهایی مواجه هستیم که خوشبختانه وزارت بهداشت پیگیری کرده و این کمبودها مرتفع می‌شود.»
او گفت: «در کشورهای پیشرفته، به‌دلیل اینکه امکان خریدوفروش عضو وجود نداشته باشد، اهدای عضو را ممنوع کرده‌اند؛ بنابراین آنها نیز به روش‌های مختلف دنبال این هستند تا از دهندگان زنده استفاده کنند. بنابراین فامیل و دوستان نزدیک می‌توانند از اهداکنندگان باشند، حتی اگر اهداکننده غریبه باشد، به آنها کمک کرده و برای آنها شغل و بیمه درنظر می‌گیرند.»
غلامرضایی در پاسخ به اینکه در ایران حمایت‌ها از فرد اهداکننده به چه صورت است، توضیح داد: «بنیاد بیماری‌های خاص از اهداکنندگان حمایت کرده و آنها را بیمه می‌کند. همچنین مبلغی به آنها اهدا می‌کند که البته معتقدم این حمایت‌ها باید سازماندهی شده و وزارت بهداشت طی یک پروتکل خاص اهداکنندگان را رها نکرده و از آنها مراقبت کند.»
بقای کلیه از اهداکننده زنده بیش از 20درصد بیشتر از مرگ مغزی است
او با بیان اینکه بیش از 120 نفر بیمار دیالیزی در بیمارستان فرهیختگان حضور دارند، تاکید کرد: «این افراد به‌صورت دائم دیالیز شده و ماهانه بیش از 1500 جلسه دیالیز در این بیمارستان انجام می‌شود. بقای کلیه از اهداکننده زنده بیش از 20درصد بیشتر از مرگ مغزی است، بنابراین اگر بتوانیم در بیماران جوان از اهداکنندگان زنده استفاده کنیم، به نفع بیماران و سیستم پزشکی کشور خواهد بود.»
تاکنون بیش از 30 هزار بیمار کرونایی در بیمارستان فرهیختگان ویزیت شده‌اند
رئیس بیمارستان فرهیختگان دانشگاه آزاد اسلامی در بخش دیگری از این گفت‌وگو درخصوص اقدامات این بیمارستان برای بیماران کرونایی نیز توضیح داد: «از بدو کرونا بیش از 30 هزار بیمار کرونایی در این بیمارستان ویزیت شده‌اند؛ همچنین بیش از هزار نفر در بخش و آی‌سی‌یو بستری و درمان شده‌اند. اکثر بیماران در بخش‌ها درمان و مرخص شده‌اند، اما در بخش‌های ویژه حدود 30درصد بیماران فوت می‌شوند.»
او با بیان اینکه از نظر تجهیزات در شرایط خوبی هستیم، گفت: «البته اگر وزارت بهداشت به ما کمک کند، در این وضعیت بحرانی کرونا می‌توانیم خدمات بیشتری به بیماران ارائه داده و حتی بخش‌های جدید را نیز تجهیز کنیم. بخش‌های جدید نیازمند تجهیزاتی ازجمله تخت، ونتیلاتور و... است که اگر وزارت بهداشت به این موضوع ورود کند، می‌توانیم 100 تخت دیگر را نیز به بیماران کرونایی اختصاص دهیم.»