مهدی عبداللهی، روزنامه‌نگار :در چند دهه اخیر، زندگی انسان‌ها، شدیدا تحت‌تاثیر ارتباطات نوین قرار گرفته است؛ این واقعیت نه‌تنها زندگی اجتماعی انسان را متاثر ساخته، بلکه به خصوصی‌ترین ابعاد زندگی او رسوخ کرده است. در این میان شبکه‌های اجتماعی مجازی و پیام‌رسان‌ها به‌عنوان بخشی از این رسانه‌ها و ارتباطات نوین، امکانی را فراهم آورده‌اند که کاربران به‌واسطه آنها از یک‌سو علاقه‌مندی‌ها، افکار و فعالیت‌های خودشان را با دیگران به اشتراک می‌گذارند، از دیگرسو این شبکه‌ها روی درک و دریافت افراد از وضعیت زندگی خود در همه زمینه‌ها اعم از فرهنگی و ارزشی تاثیر می‌گذارند. در این گزارش قصد پرداختن به ابعاد اجتماعی و فرهنگی فعالیت شبکه‌های اجتماعی مجازی و پیام‌رسان‌ها را نداریم و صرفا به شاخص‌های اقتصادی فعالیت برخی از مشهورترین شبکه‌ها و پیام‌رسان‌های اجتماعی که در ایران نیز پرکاربرد هستند، پرداخته‌ایم. درخصوص عملکرد مالی و درآمد شبکه‌های اجتماعی و پیام‌رسان‌های بین‌المللی در ایران گزارش مستندی منتشر نشده است، اما با بررسی مرکز پژوهشی بتا درمورد کاربران فارسی برخی شبکه‌های اجتماعی و پیام‌رسان‌ها مشخص شد تلگرام با بیش از ۴۹میلیون کاربر در ایران، رتبه اول را دارد. پس از آن، اینستاگرام نیز ۴۷میلیون کاربر فارسی‌زبان دارد اما تعداد کاربران ایرانی آن دقیقا مشخص نشده است. توئیتر و فیسبوک نیز از دیگر شبکه‌های اجتماعی هستند که هرکدام در حدود 2میلیون کاربر ایرانی دارند. در ادامه به مقیاس فعالیت، شیوه‌های درآمدزایی و میزان درآمد و عملکرد شبکه‌ها و پیام‌رسان‌ها در جهان پرداخته شده است.

  گوگل پادشاه تبلیغات

سرویس جست‌وجوی گوگل، ‌نقشه گوگل، یوتیوب و اندروید بزرگ‌ترین زیرمجموعه شرکت مادر یا هولدینگی آلفابت (Alphabet) هستند. علاوه‌بر این، بعضی از زیرمجموعه‌های تازه‌تر شرکت گوگل، مثل سرمایه‌گذاری و بخش تحقیقات، واحد اتوماسیون خانگی هوشمند به نام نست، بازوی هواپیماهای بدون‌سرنشین، شرکت گوگل‌ایکس به‌عنوان آزمایشگاه تحقیقاتی گوگل، کالیکو شرکتی که برای بهبود شرایط زندگی انسان‌ها فعالیت می‌کند و لایف‌ساینس که روی پروژه‌هایی چون تماس‌های هوشمند برای بیماران دیابتی کار می‌کند نیز از زیرمجموعه‌های الفابت خواهند بود. در حال حاضر (تا 20 آوریل 2021) ارزش کل هولدینگی آلفابت حدود هزار و 549 میلیارد دلار است. این میزان برای کل زیرمجموعه‌های فعلی آلفابت در سال 2005 حدود 104میلیارد دلار بوده است. تأسیس این شرکت در تاریخ دهم آگوست ۲۰۱۵ از طریق وبلاگ رسمی گوگل به‌طور رسمی اعلام شد. موسسان شرکت آلفابت لری پیج و سرگئی برین هستند که پیش از این نیز با همکاری یکدیگر گوگل را پایه‌گذاری کرده بودند. سرگی برین و لری پیج هم‌اکنون جزء ثروتمندترین افراد جهان به‌حساب می‌آیند.

به نوشته نشریه فوربز دارایی هرکدام آنها حالا نزدیک به ۱۰۰میلیارد دلار است. لری پیج 48 ساله و سرگئی برین 47 ساله است. لری متولد و ساکن آمریکا و سرگئی متولد روسیه و ساکن آمریکاست. درآمد آلفابت در سال 2020 (براساس صورت مالی حسابرسی نشده) به 182 میلیارد و 527 میلیون دلار رسیده که نسبت به درآمد 161 میلیارد و 857 میلیون دلاری این شرکت در سال 2019 رشد 12.7 درصدی را نشان می‌دهد. همچنین در سال 2018 درآمد این شرکت حدود 137 میلیارد دلار بوده که حکایت از آن دارد که درآمد شرکت طی دو سال اخیر افزایش 46میلیارد دلاری داشته است. براساس فهرست رده‌بندی مجله فورچون ۵۰۰ شرکت بزرگ جهان، آلفابت درحال حاضر در رتبه 29 جهان قرار دارد. چنانکه گفته شد آلفابت در سال 2020 حدود 182 میلیارد و 527 میلیون دلار درآمد داشته است. آنچه در صورت مالی این هلدینگ آمده، از مجموع این درآمد، حدود 181 میلیارد و 694 میلیون دلار آن از طریق سرویس‌های مختلف گوگل به دست آمده است. اطلاعات صورت مالی نشان می‌دهد به‌طور میانگین حدود 82 تا 83 درصد از درآمد هلدینگ آلفابت از تبلیغات گوگل به دست می‌آید.

  درآمد 20 میلیارد دلاری یوتیوب

1 - تاریخچه: در فوریه سال 2005 چاد هرلی، استیو چن و جاوید کریم یوتیوب را تاسیس کردند. این سه از کارمندان شرکت پی پال بودند. هرلی در دانشگاه ایندیانا در پنسیلوانیا درس طراحی می‌خواند، درحالی که چن و کریم در دانشگاه ایلینوی در اوربانا دانش کامپیوتر را مورد مطالعه قرار داده بودند. آنها پس از موفقیت وبگاه فلیکر برای اشتراک‌گذاری عکس، تصمیم گرفتند وبگاهی برای اشتراک‌گذاری ویدئو ایجاد کنند و به همین منظور، در آپارتمان چن در سانفرانسیسکو میهمانی شام برگزار شد و در این باره بحث کردند. سرمایه‌گذاری آنها برای راه‌اندازی این شرکت 11 میلیون و 5 هزار دلار بود. ویدئوهای یوتیوب برای اولین‌بار در باغ‌وحش سن‌دیگو توسط جاوید کریم، از بنیانگذاران این شرکت آغاز شد. از این صحنه‌ها فیلمبرداری شد و در تاریخ ۲۳ آوریل ۲۰۰۵ به وبگاه یوتیوب ارسال شد و هنوز هم می‌توان آن را تماشا کرد. یوتیوب عمومی در ماه می سال ۲۰۰۵، 6 ماه قبل از راه‌اندازی رسمی در نوامبر ۲۰۰۵ ارائه شد. این وبگاه به سرعت رشد کرد و در ماه جولای سال ۲۰۰۶، اعلام شد که در هر روز در یوتیوب بیش از ۶۵٬۰۰۰ ویدئو بارگذاری می‌شود و ۱۰۰میلیون بار مورد بازدید قرار می‌گیرد. درحال حاضر مدیرعامل شرکت سوزان وویچیکی است و دفتر مرکزی شرکت در کالیفرنیا قرار دارد. تعداد کارمندان این شرکت بیش از دوهزار نفر ذکر شده است.

2- 2.3 میلیارد کاربر: تا آوریل 2021 تعداد کاربران یوتیوب در سراسر جهان به دومیلیارد و 300 میلیون رسیده و این شبکه اجتماعی پس از فیسبوک، در رتبه دوم با بالاترین کاربران در جهان قرار دارد. بیش از 31میلیون کانال YouTube در آنجا وجود دارد و YouTube دومین سایت پربازدید در جهان است. YouTube از لحاظ فنی دومین موتور جست‌وجو در جهان است. براساس آمارهایی که یوتیوب منتشر کرده، 79 درصد از کاربران اینترنت در YouTube حساب کاربری دارند. بینندگان یوتیوب هر روز بیش از یک‌میلیارد ساعت فیلم را روی سیستم‌عامل مشاهده می‌کنند و میلیاردها بازدید ایجاد می‌کنند. YouTube در بیش از 100 کشور بومی‌سازی شده و به 80 زبان در دسترس است. مردم روزانه یک‌میلیارد ساعت فیلم را در یوتیوب تماشا می‌کنند.

براساس آمارها، 73 درصد از بزرگسالان ایالات‌متحده از YouTube استفاده می‌کنند که 78 درصد آنان مردان هستند. 89 درصد از کاربران یوتیوب خارج از آمریکا زندگی می‌کنند. 51درصد کاربران  YouTube می‌گویند که روزانه از سایت بازدید می‌کنند.

3- 20 میلیارد دلار درآمد: درخصوص منابع مالی هم، گوگل در سال 2006 یوتیوب را با قیمت یک‌میلیارد و 65 میلیون دلار خریداری کرد. طبق آمارهای ارائه‌شده از سوی یوتیوب، بیش از 70 درصد از زمان تماشای یوتیوب از طریق دستگاه‌های تلفن همراه صورت می‌گیرد. این وضعیت زمینه‌های مختلفی را برای درآمدزایی در یوتیوب فراهم کرده است. شاید به نظر برسد ویدئوهای یوتیوب صرفا برای سرگرمی است اما آنجایی جذاب می‌شود که بدانیم در سراسر جهان حدود 62 درصد مشاغل از یوتیوب به عنوان کانال ارسال پست محتوای ویدئویی استفاده می‌کنند. همچنین 90 درصد کاربران یوتیوب می‌گویند مارک‌ها یا محصولات جدیدی را در آنجا کشف می‌کنند. براین اساس شما و کسب‌وکارتان به سادگی نمی‌توانید پتانسیل عظیمی را که یوتیوب برای چشم‌انداز برند شما ارائه می‌دهد، نادیده بگیرید.

این دومین کانال محبوب برای مشاغل پس از فیسبوک است که محتوای ویدئویی خود را به اشتراک می‌گذارد. آمارهای مختلف نشان می‌دهد در سال‌های اخیر مشاغل بیشتری شروع به استفاده از YouTube به عنوان کانال برقراری ارتباط با مشتریان فعلی خود کرده و خود را در معرض دید مشتریان بالقوه قرار داده‌اند.

براساس صورت‌های مالی سال 2017 تا 2019  آلفابت، درآمد این هلدینگ از یوتیوب در سال 2019 حدود 15 میلیارد و 149 میلیون دلار، در سال 2018 حدود 11 میلیارد و 155 میلیون و در سال 2017 حدود هشت‌میلیارد  و 150 میلیون دلار بوده است. در سال 2020 نیز براساس اطلاعات صورت مالی هلدینگ آلفابت، 10.9 درصد از درآمد این هلدینگ از یوتیوب بوده است. به‌عبارتی دیگر درآمد یوتیوب در سال گذشته حدود 19 میلیارد و 895 میلیون دلار بوده است.

4- 30 میلیارد دلار هدیه به مخاطبان: درخصوص شیوه‌های درآمدزایی از یوتیوب اولین مرحله، راه‌اندازی یک کانال و فعال کردن بخش درآمدزایی آن است. طبق قوانین یوتیوب، کانال شما باید دارای 100 عضو فعال باشد و دوم اینکه ویدئو‌های شما باید بالای 4000 دقیقه دیده شده باشد. این بدین معناست که دیگران مجموعا 4000 دقیقا از ویدئوهای شما را ببینند. ۱- همکاری در فروش در یوتیوب، ۲- تبلیغات اسپانسری، ۳- فروش محصولات و خدمات در یوتیوب، ۴- درآمدزایی از گوگل ادسنس در یوتیوب، ۵- راه‌اندازی بخش اعضای ویژه در یوتیوب، ۶- افزایش بازدید سایت از یوتیوب، ۷- تبلیغ در توضیحات ویدئو و ۸- درآمدزایی از یوتیوب از سرویس youtube red برخی از مهم‌ترین روش‌های کسب درآمد یوتیوب هستند.

براساس آمارهایی که یوتیوب اعلام کرده، درحال حاضر اینفلوئنسرهای ویدئویی یوتیوب با 5 تا 500 هزار دنبال‌کننده به‌طور متوسط 315 دلار برای هر ویدئو درآمد کسب می‌کنند و در واقع از یوتیوب دریافت می‌کنند. اینفلوئنسرهای ویدئویی با بیش از 500 هزار دنبال‌کننده نیز به‌طور متوسط 3857 دلار برای هر ویدئو درآمد کسب می‌کنند. بالاترین درآمد در یوتیوب در سال 2019 مربوط به پسر 9 ساله‌ای به نام رایان کاجی بوده که در تگزاس آمریکا زندگی می‌کند. درآمد وی از یوتیوب 26 میلیون دلار بوده است. اما در اهمیت درآمدزایی از یوتیوب همین‌قدر کافی است بدانیم که براساس سند شفاف‌سازی که اخیرا سوزان ووچیچیکی مدیر عامل شرکت یوتیوب منتشر کرده، طی سه سال گذشته بیش از 30 میلیارد دلار به سازندگان، هنرمندان، سازمان‌های رسانه‌ای و اینفلوئنسرهای ویدئویی یوتیوب پرداخت شده است.

  86 میلیارد دلار درآمد فیسبوک در یک سال

فیسبوک بزرگ‌ترین سرویس شبکه اجتماعی آنلاین است که در ۴ فوریه سال ۲۰۰۴ میلادی توسط مارک زاکربرگ و دوستانش ادواردو ساورین، اندرو مک‌کالم، داستین موسکوویتز و کریس هیوز در دانشگاه هاروارد به وجود آمد. در ابتدا نام‌نویسی در این وبگاه تنها به دانشجویان دانشگاه هاروارد محدود بود، اما با گذشت زمان ورود به آن برای دانشگاه‌های شهرهای بوستون، آیوی لیگ و دانشگاه استنفورد نیز ممکن ‌شد. پس از افزوده‌شدن دانشگاه‌های مختلف و دبیرستان‌ها به لیست مجاز عضویت در فیسبوک، عضویت در آن به تدریج در دسترس تمامی افراد بالای ۱۳ سال در سراسر دنیا قرار گرفت. وقتی مردم به فیسبوک به‌عنوان یک شرکت فکر می‌کنند، بیشتر آن را مترادف با فیسبوک، شبکه اجتماعی می‌دانند، اما این شرکت با واتس‌اپ، اینستاگرام و مسنجر صاحب چهار غول خدمات پیام‌رسان و شبکه‌های اجتماعی جهان است.

خود فیسبوک به تنهایی 2.6 میلیارد کاربر دارد که در هر ماه حداقل یکبار به این شبکه اجتماعی مراجعه کرده و کاربری خود را بررسی کرده‌اند. بیشترین کاربران فیسبوک مربوط به هند با 290 میلیون کاربر است. پس از این کشور، آمریکایی‌ها، اندونزیایی‌ها و برزیلی‌ها به ترتیب با 190 میلیون، 140 میلیون و 130 میلیون کاربر؛ بزرگ‌ترین کاربران این شبکه اجتماعی هستند. براساس آمارهایی که در ژانویه 2020 اعلام شده، حدود 98 درصد کاربران فعال از طریق دستگاه‌های تلفن همراه به حساب فیسبوک خود مراجعه می‌کنند.

   872 میلیارد دلار ارزش فیسبوک

در اواخر سال 2012 ارزش فیسبوک حدود 60 میلیارد دلار بوده که این میزان تا 20 آوریل 2021 به 872 میلیارد دلار رسیده است. طبق آمارهای صورت مالی فیسبوک، مجموع درآمد این شرکت (شامل فیسبوک، اینستاگرام، مسنجر و واتس‌اپ) در پایان سال 2020 حدود 85 میلیارد و 965 میلیون دلار بوده است. آن‌طور که در صورت مالی این شرکت آمده، در سال 2019 درآمد این شرکت حدود 70 میلیارد و 697 میلیون دلار بوده است. اما نکته جالب توجه، جهش چشمگیر درآمد این شرکت طی 13 سال اخیر است، به‌طوری که درآمد فیسبوک در سال 2007 حدود 153 میلیون دلار بوده که این میزان حالا طی 13 سال اخیر با رشد 562 برابری به 85 میلیارد و 965 میلیون دلار در سال 2020 رسیده است. شاید جالب باشد که تا سال 2010 درآمد این شرکت کمتر از دو میلیارد دلار بوده است و جهش مذکور عمدتا بین سال‌های 2012 به بعد رخ داده است.

98 درصد درآمد از تبلیغات: اپلیکیشن فیسبوک درحال حاضر به صورت رایگان در سرتاسر جهان قابل استفاده است. احتمالا این سوال پیش می‌آید که هزینه نگهداری از سایت فیسبوک و همچنین پرداخت حقوق کارمندان آن چگونه ممکن می‌شود. فیسبوک اگر چه نرم‌افزار خود را به صورت رایگان در اختیار همگان قرار داده ولی از راه‌های دیگری کسب درآمد می‌کند که در این قسمت به نام بردن این راه‌ها می‌پردازیم. براساس صورت مالی شرکت فیسبوک، از مجموع درآمد نزدیک به 86 میلیارد دلاری این شرکت در سال 2020، حدود 98 درصد آن(84 میلیارد و 169 میلیون دلار) از طریق تبلیغات تامین شده است. گفتیم که براساس آخرین گزارش‌ها فیسبوک بیش از ۲ میلیارد نفر، کاربر دارد پس بدیهی است که نوع بازاریابی در این شبکه اجتماعی عظیم، متفاوت است. فیسبوک از شگرد‌های جدید و پیچیده‌ای برای بازار‌یابی استفاده می‌کند و در این زمینه بسیار موفق بوده است چنانکه درآمد این سرویس شبکه اجتماعی، در هر ثانیه، حدود ۲۳۰ دلار است. یکی از راه‌های آشکار و مشخص فیسبوک برای کسب درآمد، منتشر کردن تبلیغات شرکت‌های دیگر است. وقتی تعداد اعضای فیسبوک تا این حد بالاست، نمایش تبلیغات، مساوی است با دیده شدن آنها در مقیاسی بزرگ. بالطبع نمایش تبلیغات در فیسبوک نتایج و بازدهی قابل‌توجهی برای شرکت‌ها خواهد داشت و از طرفی هزینه نمایش این تبلیغات به حساب فیسبوک، سرازیر می‌شود. پس یکی از راه‌های کسب درآمد فیسبوک، از طریق بازار‌یابی برای شرکت‌های مختلف انجام می‌شود. خرید سرویس‌ها و شبکه‌های اجتماعی دیگر، یکی از دیگر اقدامات فیسبوک برای درآمدزایی است. این شرکت از سال 2012 شبکه اجتماعی اینستاگرام را به مبلغ یک میلیارد دلار خریداری کرد. مسلما حالا تمامی هزینه تبلیغاتی که در اینستاگرام منتشر می‌شوند به حساب فیسبوک واریز می‌شوند. غیر از این در سال ۲۰۱۴ فیسبوک، شرکت پیام‌رسان واتس‌اپ را نیز به مبلغ ۱۹ میلیارد دلار خریداری کرد. مارک زاکربرگ چند روز قبل از اینکه اقدام به خرید واتس‌اپ کند، چنین پیش‌بینی کرد که به‌زودی کاربران واتس‌اپ به یک میلیارد نفر خواهند رسید و باعث تعجب نیست که این پیش‌بینی درست و هوشمندانه بود و طبق آخرین گزارش‌ها، تا آوریل 2021 تعداد کاربران واتس‌اپ به 2میلیارد نفر رسیده است.

  معمای درآمدزایی واتس‌اپ

واتس‌اپ در تعاریف شبکه‌های اجتماعی و پیام‌رسان‌ها، جزء پیام‌رسان‌ها است. این شرکت در سال 2009 توسط دو کارمند سابق یاهو یعنی برایان اکتون و جان کوم ایجاد شد. در ۱۹فوریه ۲۰۱۴شرکت فیسبوک اعلام کرد واتس‌اپ را به قیمت ۱۹میلیارد دلار خریداری کرده ‌است که از این مبلغ ۴میلیارد دلار به‌صورت نقدی و ۱۵میلیارد دلار به شکل سهام فیسبوک به مالکان آن پرداخت شده‌ است. در همان سال موسس واتس‌اپ نیز به لطف تصاحب این شرکت توسط فیسبوک، به جمع میلیاردرها پیوست. در ژانویه۲۰۱۶، این پیام‌رسان اعلام کرد برای همیشه رایگان خواهد بود. پیش از آن، این سرویس پیام‌رسان تنها سال اول رایگان بود و پس از آن 0.99دلار آمریکا در سال باید پرداخت می‌شد. در سال گذشته پس از اعلام تغییر قوانین و سیاست محرمانگی واتس‌اپ مبنی‌بر اشتراک‌گذاری اطلاعات با تمام شرکت‌های خانواده فیسبوک، بسیاری از کاربران به پلتفرم‌هایی نظیر سیگنال یا تلگرام رفتند. سابقه تاریک فیسبوک در حفظ حریم شخصی کاربران مهم‌ترین عامل این واکنش بود و امکانات بیشتر و بهتر رقبا نیز تصمیم‌گیری را برای کاربران ساده‌تر کرد. واتس‌اپ در پاسخ به اعتراضات گسترده و مهاجرت دسته‌جمعی کاربرانش به پلتفرم‌های مشابه ازجمله سیگنال و تلگرام، تلاش کرده کمی فضا را آرام کند. این شرکت سرانجام اعلام کرد بخش سوالات متداول یا همان FAQ را به‌روزرسانی کرده تا نشان دهد که همچنان از حریم شخصی کاربرانش محافظت می‌کند.

واتس‌اپ همچنین مدعی است سابقه مخاطبان پیام‌ها و تماس‌های شما را ذخیره نمی‌کند، به اشتراک‌گذاری لوکیشن بین کاربران دسترسی ندارد و اطلاعات تماس‌ها را به فیسبوک نمی‌دهد. گروه‌ها نیز همچنان محرمانه باقی خواهند ماند. ازسوی دیگر، کسب‌وکارها می‌توانند از خدمات میزبانی فیسبوک برای مدیریت چت‌های واتس‌اپ استفاده کنند و براساس اطلاعات به‌دست آمده، تبلیغات هدفمند روی فیسبوک را انجام دهند. این کسب‌وکارها در فضای واتس‌اپ مشخص خواهند شد تا شما بدانید که با چه شرکتی طرف هستید. بررسی‌ها درخصوص وضعیت مالی و درآمد واتس‌اپ چندان نتیجه‌بخش نیست و همان‌طور که در قوانین و سیاست محرمانگی واتس‌اپ نیز آمده، این پیام‌رسان چند سال است از کاربران خود هزینه‌ای دریافت نمی‌‌کند.

اگرچه صورت‌های مالی واتس‌اپ عمومی نیست اما برخی رسانه‌ها از درآمد بالقوه 5میلیارد دلاری (متوسط درآمد از هر کاربر 4دلار) سخن می‌گویند. برخی تحلیلگران داده حدس می‌زنند بخشی از منطق خرید واتس‌اپ برای دسترسی فیسبوک به داده‌های رفتاری و اطلاعات شخصی کاربر بوده است. آنان معتقدند با دسترسی فیسبوک به موقعیت مکانی روزانه 65میلیارد پیام ارسال شده و دسترسی به کل لیست‌های تماس کاربران، فیسبوک به تعداد زیادی اطلاعات شخصی دسترسی دارد. اما به هر حال مارک زاکربرگ قبلا وعده داده که از این داده‌ها برای بهبود هدف‌گیری مصرف‌کننده در تبلیغات فیسبوک استفاده نخواهد شد.

  درآمد 26 میلیارد دلاری اینستاگرام

شبکه اجتماعی اینستاگرام در سال2010 توسط کوین‌سیستروم و مایک کرایگر بنیان گذاشته شد و هم‌اکنون شرکت فیسبوک مالکیت آن را برعهده دارد. در مدت زمان بسیار کوتاهی این برنامه توانست سودآوری به ارزش ۵۰۰میلیون دلار آمریکا برای سرمایه‌گذاران داشته باشد. با رشد سریع و فراگیر این رسانه اجتماعی سرمایه‌گذاران بیشتری تمایل به سرمایه‌گذاری پیدا کردند. در تاریخ ششم ماه سپتامبر سال۲۰۱۲، شرکت فیسبوک، برنامه اینستاگرام را به ارزش یک‌میلیارد دلار آمریکا (به‌صورت نقد و سهام) خریداری کرد. درحال حاضر تعداد کاربران این شبکه اجتماعی به یک‌میلیارد نفر رسیده است. این تعداد در سال2013 حدود 90میلیون نفر بوده است. اینستاگرام علاوه‌بر رشد زیاد کاربران، یکی از محبوب‌ترین سیستم عامل‌های رسانه‌های اجتماعی است که توسط تولیدکنندگان کالا و خدمات در سراسر جهان مورد استفاده قرار می‌گیرد. سال گذشته بلومبرگ در گزارشی اعلام کرد در سال2019 اینستاگرام از محل تبلیغات حدود 20میلیارد دلار درآمد عاید فیسبوک کرده است. همچنین تحلیلگران تخمین می‌زنند در پایان سال2020 تقریبا حدود 30درصد از درآمد تبلیغات فیسبوک مربوط به اینستاگرام بوده است. گفته می‌شود بیشترین درآمد فیسبوک از طریق بستر اشتراک عکس ایجاد می‌شود. این بدین معنی است که اینستاگرام در سال گذشته حدود 26میلیارد دلار درآمد عاید فیسبوک کرده است.

  رشد سیگنال در سایه کاهش اعتماد به واتس‌اپ

سیگنال از جمله پیام‌رسان‌های متن‌باز با امکان ارسال پیام‌های متنی، صوتی و تصویری رایگان است که برای اندروید، آی‌اواس و دسکتاپ طراحی شده‌است. سیگنال در جایگاه نخست امن‌ترین پیام‌رسان دنیا قرار دارد و با خبر تغییر سیاست‌های پیام‌رسان واتس‌اپ (محبوب‌ترین پیام‌رسان جهان) در ژانویه ۲۰۲۱ و به‌خصوص با پیشنهاد ایلان ماسک و جک دورسی، افراد زیادی به این پیام‌رسان روی آوردند. سیگنال یک سرویس پیام رمزگذاری‌شده از طریق پلتفرم است که توسط بنیاد سیگنال و پیام‌رسان سیگنال ساخته شده ‌است. از اینترنت برای ارسال پیام‌های یک‌به‌یک و گروهی استفاده می‌کند که می‌تواند شامل پرونده‌ها، یادداشت‌های صوتی، تصاویر و فیلم‌ها باشد. این برنامه همچنین می‌تواند برای برقراری تماس صوتی و تصویری یک‌به‌یک و گروهی مورد استفاده قرار گیرد و همچنین در نسخه اندروید آن می‌توان به صورت اختیاری به‌عنوان یک برنامه پیامکی استفاده شود. نرم‌افزار سیگنال توسط بنیاد غیرانتفاعی در فوریه ۲۰۱۸ با بودجه اولیه ۵۰ میلیون دلار راه‌اندازی شد. سیگنال هم‌اکنون 40 میلیون کاربر دارد. البته تا نیمه سال گذشته این تعداد حدود 20 میلیون کاربر بود.

آنچنان که موکسی مارلین اسپایک(مدیرعامل) گفته است، سیگنال با تکیه بر کمک‌های مالی برای ادامه توسعه، از برنامه درآمد کسب نمی‌کند. این بنیاد در سال 2018 حدود 600 هزار دلار کمک مالی دریافت کرد، اما 4 میلیون دلار برای کارکنان و زیرساخت‌های خود هزینه کرد. برایان آکتور، بنیانگذار واتس‌اپ  در سال 2018 حدود 105 میلیون دلار وام با بهره صفر درصد به سیگنال ارائه داد. در طول سه سال گذشته سیگنال روی زیرساخت‌ها و امکانات خود سرمایه‌گذاری کرده تا بتواند از کاربران خود پشتیبانی کند. این پیام‌رسان در سال ۲۰۲۰ و در زمان اعتراضات برای مرگ «جورج فلوید» موردتوجه کاربران قرار گرفت چراکه به باور آنها، نیروهای اجرای قانون آنها را زیرنظر داشتند و کمپانی‌ها را مجبور به ارائه داده‌ها می‌کردند. حالا این محبوبیت بیشتر شده و در صدر برنامه‌های رایگان اپ‌ استور اپل و پلی استور گوگل قرار گرفته. این محبوبیت به اندازه‌ای است که برخی کاربران از تأخیر در احراز هویت دو مرحله‌ای خبر می‌دهند.

  تلگرام پلتفرم رایگان یا ابزار سیاسی!

روسیه و ایران ازجمله کشورهایی هستند که تلگرام در آنها بسیار بیشتر از سایر کشورها کاربر دارد و مورد استفاده است. در مجموع تعداد کاربران این پیام‌رسان تا آوریل 2021 به 500 میلیون نفر رسیده است. تلگرام یک سرویس پیام‌رسانی فوری مبتنی‌بر ابر است که به کاربران امکان می‌دهد پیام‌های چندرسانه‌ای ارسال کرده و تماس صوتی و تصویری برقرار کنند. این موسسه توسط نیکولای و پاول دوروف در سال 2013 تاسیس شد. تلگرام با هدف به چالش کشیدن اولویت واتس‌اپ ایجاد شده است. سازندگان آن همچنین ادعا می‌کنند که زیرساخت و رمزگذاری مرکز داده‌های چندگانه آن باعث امنیت بیشتر از رقیب متعلق به فیسبوک می‌شود. تلگرام توسط کارشناسان امنیتی به‌عنوان «برنامه انتخابی» برای سازمان‌های تروریستی لقب گرفته است. مرکز حقوق بشر UC Berkeley هشدار می‌دهد که عملکردهای حریم خصوصی تلگرام آن را در برابر انتشار اطلاعات نادرست آسیب‌پذیر می‌کند. همچنین در چندین مورد اطلاعات کاربری در تلگرام هک شده است. تلگرام پیام تبلیغاتی نمی‌فروشد و ادعا می‌کند دسترسی به اطلاعات شخصی به دست آمده برای تبلیغ مغایر با چارچوب‌های شرکت است. بودجه تلگرام تاکنون به صورت خصوصی از پاول دوروف تامین می‌شود. این شرکت اظهار داشته است که برای افزایش درآمد در صورت لزوم به کمک‌های مالی کاربران یا مدل freemium روی خواهد آورد. به گفته پاول دوروف «کسب سود هرگز برای تلگرام هدف نهایی نخواهد بود.» برخی از تحلیلگران معتقدند در برآورد بدبینانه تلگرام از سوی دولت مخالف ایران و روسیه حمایت مالی می‌شود و پاول دوروف بعید است از پس هزینه‌های کلان نگهداری نرم‌افزاری و سخت‌افزاری تلگرام بربیاید. به هر حال پاول دوروف تاکنون این موضوع را رد کرده است.

  ارزش توئیتر به 56 میلیارد دلار رسید

توئیتر در مارس ۲۰۰۶ به‌دست جک دورسی، «Noah Glass»، بیز استون و اوان ویلیامز ایجاد شد و در ژوئیه ۲۰۰۶ آغاز به کار کرد. تعداد کاربران توئیتر تا آوریل سال جاری به 187 میلیون نفر رسیده است. این شبکه اجتماعی عمدتا شبکه نخبگانی است و البته که در آن سیاسیون و هنرمندان و سایرین نیز حضور پررنگ دارند. طبق آمارها، آمریکا با 69 میلیون کاربر، ژاپن با 51 میلیون و هند با 17.5 میلیون کاربر، بیشترین کاربران توئیتر هستند. تعداد کاربرانی ایرانی توئیتر حدد 2 میلیون نفر برآورد می‌شود. در سال 2019 توئیتر درآمد کل سالانه 3.46 میلیارد دلار را گزارش کرد. این رقم در سال 2018 حدود 3 میلیارد دلار، در سال 2017 حدود 4/2 میلیارد دلار و در سال 2016 حدود 2.5 میلیارد دلار بوده است. در سال 2020 نیز درآمد توئیتر به 3 میلیارد و 716 میلیون دلار رسیده که رشد 7.4 درصدی نسبت به سال 2019 نشان می‌دهد. درمجموع عمده درآمد این شرکت از تبلیغات است و همچنین مجوز دادن داده‌ها و سایر خدمات. طبق اطلاعات مالی سال 2019 حدود 3 میلیارد و 207 میلیون دلار از درآمد شرکت از تبلیغات بوده است و 509 میلیون دلار نیز مربوط به خدمات دیتا است. رکورد بالاترین درآمد تبلیغات در سه ماهه آخر سال 2019‌، 885 میلیون دلار بود. درآمد تبلیغات از طریق توئیت‌ها، حساب‌ها و روندهای تبلیغاتی تامین می‌شود. توئیتر از یک الگوریتم برای ارائه فرصت‌های تبلیغاتی متناسب استفاده می‌کند. کاربرانی را که ممکن است بیشتر به هر محصول یا خدمات خاصی علاقه‌مند شوند، هدف قرار می‌دهد. در سال 2019، درآمد توئیتر از کشورها، در ایالات متحده درمجموع 1.94 میلیارد دلار (56٪) در مقایسه با 0.54 میلیارد دلار از ژاپن (16٪) و 0.98 میلیارد دلار از بقیه جهان (28٪) بوده است. در سال 2018 نیز 1.6 میلیارد دلار از درآمد این شرکت مربوط به آمریکا (معادل 54 درصد از درآمد جهانی) و1.4 میلیارد دلار آن از سایر نقاط جهان بوده که 0.51 میلیارد دلار از این رقم مربوط به ژاپن است. لازم به ذکر است ارزش شرکت توئیتر از حدود 7.5 میلیارد دلار در سال 2014 به 56 میلیارد دلار تا 20 آوریل 2021 رسیده است.

  کلاب‌هاوس 4 میلیارد دلاری

از بین تمام برنامه‌هایی که در زمان شیوع ویروس کرونا راه‌اندازی شده‌اند کلاب‌هاوس یکی از معدود برنامه‌هایی است که با اقبال قابل توجه روبه‌رو بوده است. کلاب‌هاوس که در سانفرانسیسکو مستقر شده، مدت‌ها بود که لیست شبکه‌های اجتماعی محبوب دست‌نخورده باقی مانده بود تا اینکه مدتی پیش شبکه‌ اجتماعی صدامحوری با نام «ClubHouse» به‌لطف چند مصاحبه‌ جنجالی از ایلان ماسک، شاهد جهش بیش از ۱۰ میلیونی تعداد کاربران بود و خیلی سریع در فهرست شبکه‌های اجتماعی محبوب کاربران اینترنت جایگاهی برای خود دست‌وپا کرد. برنامه کلاب هاوس یک شبکه اجتماعی چت صوتی به‌شمار می‌رود که برای عضویت در آن نیازمند یک دعوت‌نامه از طرف کاربری که پیش ‌از شما در کلاب‌هاوس ثبت‌نام کرده است، هستید. کلاب‌هاوس در آوریل ۲۰۲۰ توسط پل دیویسون و روهان ست از شرکتAlpha Exploration بنیان‌گذاری شد و در دسامبر ۲۰۲۰ تعداد کاربران آن چیزی حدود ۶۰۰ هزار کاربر گزارش شده؛ اما بنابر آخرین آمار منتشرشده، کلاب‌هاوس حالا بیشتر از ۱۰ میلیون کاربر هفتگی دارد. البته آمارها نشان می‌دهند بیش از 18 میلیون نفر برنامه را بارگیری کرده‌اند. یکی از دلایل محبوبیت ناگهانی کلاب‌هاوس، حضور افراد تاثیرگذاری نظیر ایلان ماسک، مارک زاکربرگ، دریک و کوین هارت است که همگام با حضورشان در روم‌های کلاب‌هاوس، سیلی از طرفداران‌شان را به‌سوی این شبکه‌ اجتماعی صوت‌محور هدایت کردند. این شبکه اجتماعی صوتی اخیرا دور جدید تامین مالی سری C را نهایی کرده است اما به میزان سرمایه‌ای که دریافت کرد، اشاره‌ای نکرده است. یک منبع آگاه به رویترز گفته است تامین مالی جدید ارزش این شرکت را به چهار میلیارد دلار می‌رساند. کلاب‌هاوس اعلام کرده در دور جدید تامین مالی، شرکت سرمایه‌گذاری اندرسون هوروویتس حضور داشت که سرمایه‌گذاران بزرگی دارد. بر اساس گزارش رویترز، بلومبرگ چندی قبل گزارش کرده بود که شرکت توئیتر سرگرم مذاکره برای خرید کلاب‌هاوس به ارزش چهار میلیارد دلار است. توئیتر قابلیت لایو صوتی Space را عرضه کرده است که قصد دارد آن را در ماه جاری برای همه کاربران قابل دسترس کند.