سارا طاهری، روزنامه‌نگار: رسیدن به دانشگاه فناورانه و حل مساله یکی از اهداف دانشگاه‌های کشور است؛ دانشگاه آزاد اسلامی برای رسیدن به این هدف چندی است که معاونت تحقیقات، فناوری و نوآوری را تاسیس کرده تا برای ترویج نوآوری و کارآفرینی در کشور اقدامات موثری انجام دهد. سراهای نوآوری هم ذیل این هدف راهاندازی شد تا زیست‌بوم فناوری توسعه پیدا کند. سرای نوآوری شامل مراکز رشد، صاحبان سرمایه، شتابدهندهها و پارک‌های علم‌وفناوری است و استارتاپ‌ها و شرکت‌های دانش‌بنیان در آن فعالیت دارند. درواقع تمرکز اصلی در این سراها روی اقدامات پژوهشی و فناورانه است و می‌خواهد دانشگاه آزاد اسلامی را به دانشگاهی کارآفرین، کارآمد و سرآمد تبدیل کند.
حالا دانشگاه آزاد اسلامی در هر استان با توجه به توان واحدهای دانشگاهی خود و البته ظرفیت آمایشی آن استان، چند سرای نوآوری را ایجاد کرده است. می‌توان گفت سراهای نوآوری سه برنامه اصلی را دنبال میکنند؛ برنامه آموزش خلاقیت و شتابدهی، برنامه کارآفرینی و رشد و برنامه تجاریسازی و ارزش‌‌آفرینی سه برنامه‌ای است که توسط سراهای نوآوری دانشگاه آزاد اسلامی دنبال میشود. یکی از این سراهای نوآوری کشت و تجاریسازی گیاهان زینتی دانشگاه آزاد اسلامی واحد گرگان است که مجوز تاسیس آن در سال 98 صادر شد.
شهرک گلخانه‌ای فرهیختگان دانشگاه آزاد اسلامی در سال 1395به‌عنوان اولین و بزرگ‌ترین شهرک گلخانه‌ای کاکتوس شمال ایران به وسعت 5 هکتار با 37 گلخانه سرپوشیده به وسعت 30000 مترمربع آغاز به‌کار کرد و در ادامه در سال 98 توانست مجوز سرای نوآوری کشت و تجاریسازی گیاهان زینتی را از سوی سازمان مرکزی دانشگاه آزاد اسلامی کسب کند. سرای نوآوری کشت و تجاریسازی گیاهان زینتی یک نهاد اجتماعی است که از طریق ایجاد شبکه نوآوری شامل آموزش‌های فناوری و خلاقیت و مدارس کسب‌وکار و مراکز نوآوری و شتابدهندهها و مراکز رشد و پارک علم‌وفناوری و بهره‌گیری از زیرساخت‌های آزمایشگاهی کارگاهی و تحقیقاتی و زیرساخت‌های تجاریسازی با تمرکز بر یک حوزه فناورانه منجر به پیشرفت جامعه میشود. برای سرای نوآوری کشت و تجاریسازی گیاهان زینتی دانشگاه آزاد اسلامی واحد گرگان سه ماموریت تعریف شده است؛ توسعه شهرک گلخانه‌ای فرهیختگان به‌عنوان یکی از اجزای اقتصادی بازار فناوری استان گلستان، ایجاد شتاب‌دهنده تخصصی در راستای ماموریت سرای نوآوری کشت و تجاریسازی گیاهان زینتی و افزایش رشد هسته‌ها و واحدهای فناور و شرکت‌های دانش‌بنیان و حمایت از استارتاپ‌ها و ایجاد فرآیند تشکیل تیم‌های دانشجویی برای ورود به سرا و ایجاد سامانه‌ای قوی به‌منظور ثبت ایده‌ها و طرح‌های نو و خلاقانه و اشتغال در راستای سیاست‌های مهارت‌افزایی و کارآفرینی دانشگاه نسل سوم سه ماموریتی است که برای این سرای نوآوری درنظر گرفته شده است. گلخانه‌‌ها هم ذیل این سرا درحال فعالیت هستند؛ تفاوت و وجه تمایز گلخانههای سرای نوآوری با سایر گلخانههای فعال در کشور، رویکرد دانش‌بنیانی و علمی در تولید این گیاهان زینتی است. سرای نوآوری نسبت به فعالیت‌ها و محصولات تولید شده، نگاه صرف تجاری ندارد.
دو شرکت دانش‌بنیان سطح دو نیز در حوزه‌های بذر گیاهی در سرای نوآوری مستقر شده و فعالیت میکنند. بذرهای تولید‌شده در شرکت‌های دانش‌بنیان سرای نوآوری در گلخانههای سرا کاشته شده و محصولات آنها به بازار روانه میشود. بر همین اساس چهارشنبه هفته گذشته، وحید ضرغامی قائم‌مقام معاونت تحقیقات، فناوری و نوآوری به همراه شهاب نوروزیان سرپرست اداره‌کل اقتصاد دانش‌بنیان و توسعه سرمایه‌گذاری از سرای نوآوری دانشگاه آزاد اسلامی واحد گرگان و شهرک گلخانه‌ای فرهیختگان متعلق به این سرای نوآوری بازدید کردند تا در جریان روند و پیشرفت کار آن قرار بگیرند.
بررسی روند و پیشرفت کار سراهای نوآوری در دستور‌کار معاونت فناوری
به گفته ضرغامی یکی از ماموریت‌های تعریف‌شده در سال جدید بازدید از این سراها خواهد بود. قائم‌مقام معاونت تحقیقات، فناوری و نوآوری دانشگاه آزاد اسلامی در گفت‌وگو با «فرهیختگان» درخصوص این بازدید توضیح داد: «یک بازدید سرزده از سرای نوآوری کشت و تجاریسازی گیاهان زینتی دانشگاه آزاد اسلامی واحد گرگان براساس تفاهم و توافقی که در معاونت فناوری و نوآوری شکل گرفته صورت گرفت؛ درواقع یکی از برنامه‌هایمان بازدید سرزده از سراهای نوآوری دانشگاه آزاد اسلامی خواهد بود که در طول این یک سال‌ونیم گذشته توانسته‌اند مجوز اخذ کنند.»
او با بیان اینکه هدف از این بازدیدها بررسی روند و پیشرفت کار است، توضیح داد: «به عبارت بهتر درصدد هستیم تا با بازدید از این سراها میزان تحقق توافقات فی‌مابین را مورد بررسی قرار دهیم تا متوجه شویم توقعات معاونت از این سراها برآورده شده است یا خیر.»
معاونت تحقیقات، فناوری و نوآوری دانشگاه آزاد اسلامی تصریح کرد: «با بازدید از این سرا، از تمام قسمت‌ها بازدید به‌عمل آمد؛ با توجه به شرایط بازار تغییراتی در نگاه، ماموریت و اهداف شهرک گلخانه‌ای فرهیختگان گرگان صورت گرفت و عمده تمرکز به پرورش گیاهان آپارتمانی اختصاص یافت تا از لحاظ تجاریسازی و درآمدزایی شرایط بهتری برای دانشگاه ایجاد شود.»
او اضافه کرد: «در ابتدا قرار بر این بود تا شهرک گلخانه‌ای فرهیختگان زیرنظر سرای نوآوری کشت و تجاریسازی گیاهان زینتی واحد گرگان مدیریت شود؛ بعد از گذشت چند سال این هدف به شکل مناسبی محقق شده و مدیریت جهادی از سوی سرا بر این شهرک گلخانه‌ای حاکم است و ریل‌گذاری مناسبی نیز در حال شکل‌گیری است.»
تمرکز بر پرورش گیاهان آپارتمانی در شهرک گلخانه‌ای فرهیختگان
ضرغامی در ادامه درخصوص جزئیات فعالیت شهرک گلخانه‌ای فرهیختگان نیز صحبت به میان آورد و توضیح داد: «شهرک گلخانه‌ای فرهیختگان در زمینه تولید و پرورش کاکتوس و گیاهان مشابه فعالیت می‌کرد که با توجه به شرایط بازار تغییراتی در نگاه، ماموریت و اهداف شهرک گلخانه‌ای فرهیختگان صورت گرفت و عمده تمرکز به پرورش گیاهان آپارتمانی اختصاص یافت. درواقع با تغییر این ماموریت به دنبال این هستیم تا از نظر تجاریسازی و درآمدزایی شرایط بهتری برای دانشگاه ایجاد شود.»
او تصریح کرد: «امیدوارم در آینده نزدیک سرای نوآوری کشت و تجاریسازی گیاهان زینتی واحد گرگان نقش بسزایی در درآمدهای غیرشهریه‌ای دانشگاه ایفا کند.»
معاونت تحقیقات، فناوری و نوآوری دانشگاه آزاد اسلامی درخصوص هسته‌های فناور در این سرای نوآوری تاکید کرد: «هسته‌های فناور در سرای نوآوری کشت و تجاریسازی گیاهان زینتی واحد گرگان وجود دارد که البته به دنبال این هستیم تا هسته‌های بیشتری شکل بگیرد. اما در‌مجموع می‌توان گفت تاکنون تنها دو تا سه هسته فناور به ما معرفی شده است. البته با توجه به شرایط ایجاد شده به واسطه شیوع ویروس کرونا و بروکراسی حاکم بر دانشگاه، در مجموع شرایط موجود قابل قبول است.»
او معتقد است ایجاد زیرساخت‌ها و استقرار چارت سرای نوآوری یکی از ملزومات خواهد بود. او توضیح داد: «در بازدید از سرای نوآوری واحد گرگان از مسئولان این سرا درخواست شد تا حساب بانکی مستقل به سرای نوآوری اختصاص پیدا کند و این سرای نوآوری کمیسیون معاملات مستقلی داشته باشد. معتقدم این مهم درخصوص گلخانه و گیاهان زینتی اهمیت بیشتری پیدا می‌کند؛ چراکه اگر تصمیمات در زمان لازم اتخاذ نشود احتمال از بین رفتن سرمایه و گیاهان وجود دارد. به همین دلیل بستر برای رئیس سرا جهت خرید‌های مورد نیاز و تامین نیازهای گلخانه باید از محل تنخواه تامین شود. درنهایت امیدوارم این موانع از طریق مکاتبات لازم میان معاونت تحقیقات، فناوری و نوآوری و همچنین واحد گرگان برطرف شود.»
نشر دانش و درآمدزایی غیرشهریه‌ای رسالت راهاندازی سراهای نوآوری
شهاب نوروزیان، سرپرست اداره‌کل اقتصاد دانش‌بنیان و توسعه سرمایه‌گذاری دانشگاه آزاد اسلامی نیز در گفت‌وگو با «فرهیختگان» درخصوص این سرای نوآوری توضیح داد: «سرای نوآوری واحد گرگان یک سرای گلخانه‌ای است که در راستای توسعه فناوری کشاورزی و گلخانه‌ای مجوز گرفته است. در این سرای نوآوری حدود 3 هکتار گلخانه برای تربیت و پرورش گل‌های زینتی زیرکشت رفته است.»
او اضافه کرد: «درحال حاضر انواع نمونه‌های مختلف گل‌های زینتی ازجمله گل‌های آپارتمانی و گل‌های مختص فضای باز در این سرا پرورش داده میشود؛ در این سرا حتی نهال نیز پرورش داده میشود و از روش‌های خوبی برای پرورش گل‌ها و نهال‌ها استفاده شده تا جایی که حتی کودهای دست‌ساز نیز در این سرای نوآوری تهیه میشود.»
سرپرست اداره‌کل اقتصاد دانش‌بنیان و توسعه سرمایه‌گذاری دانشگاه آزاد اسلامی تصریح کرد: «به‌طور مثال برخی از کودها و بذرها پیش از این از کشورهای دیگر ازجمله کشور هلند تهیه می‌شد که با راهاندازی این سرای نوآوری این اقدامات انجام میشود که پیشرفت خوبی نیز داشته است.»
نوروزیان با بیان اینکه در این سرای نوآوری تلاش شده است که به بحث کشت بافت نیز ورود پیدا کنند بیان کرد: «البته این موضوع نیازمند تامین اعتبارات است که بتوانند فضایی را برای کشت بافت نیز تهیه کنند. مدیر سرای نوآوری گیاهان زینتی دانشگاه آزاد اسلامی گرگان و سایر اعضایی که در این سرا مشغول به فعالیت هستند با‌انگیزه پای کار ایستاده‌اند و حتی بحث کارآفرینی که مورد نظر مسئولان دانشگاه آزاد اسلامی است را مدنظر قرار داده و اشتغالزایی نیز ایجاد کرده‌اند.»
او درخصوص فلسفه تشکیل سراهای نوآوری نیز صحبت به میان آورد و گفت: «با راهاندازی سراهای نوآوری تلاش داریم بستری فراهم شود تا ایده به فناوری تبدیل شده و تجاریسازی شود. این بستر در حوزه‌های مختلف وجود دارد. به‌طور مثال در گلخانه دانشگاه آزاد اسلامی واحد گرگان ایده‌های مختلفی در حوزه گیاهان زینتی وجود دارد که این ایده‌ها تجاریسازی میشود.»
او ادامه داد: «دو رسالت برای این سراهای نوآوری تعریف شده است؛ اولین رسالت بحث ترویج دانش بوده که رسالت دانشگاه است. دومین رسالت درآمدزایی غیرشهریه‌ای است؛ به‌عنوان نمونه درحال حاضر گلخانه دانشگاه آزاد اسلامی واحد گرگان به این بحث ورود پیدا کرده و از این گلخانه به درآمدزایی نیز رسیده است.»
سرپرست اداره‌کل اقتصاد دانش‌بنیان و توسعه سرمایه‌گذاری دانشگاه آزاد اسلامی اضافه کرد: «اکنون بازدید از سراهای نوآوری واحدهای دانشگاه آزاد اسلامی در دستور کار قرار گرفته است؛ هفته گذشته نیز در سفر به یاسوج از چندین سرای نوآوری بازدید کرده و بسترها برای اعطای مجوز سرای نوآوری مورد بررسی قرار گرفت. در ادامه نیز بازدید از سایر سراها و بررسی روند رشد آنها را دنبال خواهیم کرد تا ببینیم تا چه میزان در راستای اهداف تعیین شده حرکت کرده‌اند.»
توسعه کمی و کیفی سراهای نوآوری در سال 1400
نوروزیان درخصوص اولویت‌های اداره‌کل اقتصاد دانش‌بنیان و توسعه سرمایه‌گذاری دانشگاه آزاد اسلامی در سال 1400 نیز صحبت به میان آورد و توضیح داد: «در سال جدید 3 اولویت تعریف شده که یکی از این اولویت‌ها در راستای فعالیت‌های سرای نوآوری است. به دنبال این هستیم تا این سراها را به‌صورت کمی گسترش دهیم. درحال حاضر به حدود 30 سرای نوآوری مجوز داده شده و به دنبال این هستیم تا انواع سراها را در حوزه‌های مختلف دیگر که دارای متقاضی هستند بررسی کرده و به آنها مجوز دهیم.»
او تصریح کرد: «همچنین بحث کیفی‌سازی و نظارت و ارزیابی سراهای نوآوری را به‌عنوان دومین اولویت کاری در سال جدید در دستور کار قرار داده‌ایم تا بتوانیم آنها را در راستای اهداف خود توانمند کنیم.»
مدیریت سامانه طرح‌های دانش‌بنیان در دستور‌کار قرار گرفت
او درخصوص اولویت دوم نیز صحبت به میان آورد و گفت: «بحث مدیریت سامانه طرح‌های دانش‌بنیان را نیز در دستور کار قرار داده‌ایم؛ این سامانه قرار است به نوعی حد واسط طرح و ایده و سرمایه‌گذاری باشد. به عبارت بهتر قرار است مسیر ارزیابی، ارزش‌گذاری و نظارت بر روند پیشرفت طرح‌ها و پروژه‌ها در این سامانه صورت گیرد.»
سرپرست اداره‌کل اقتصاد دانش‌بنیان و توسعه سرمایه‌گذاری دانشگاه آزاد اسلامی با بیان اینکه بحث نظام عرضه و تقاضا یکی دیگر از اولویت‌های کاری‌مان در سال جدید خواهد بود، ادامه داد: «نظام عرضه و تقاضا قرار است در بستر اینترنت و فضای مجازی شکل گرفته و عرضه و تقاضا را در حوزه‌های دانش‌بنیان در دانشگاه آزاد اسلامی نظم‌دهی کند. شکل کار به این صورت است که اگر محصول دانش‌بنیانی در دانشگاه آزاد اسلامی تولید میشود که واحدهای دانشگاه به آن نیازمند هستند باید بستری را فراهم کنیم تا نیازهای واحدهای دانشگاهی از خود محصولات دانشگاه آزاد اسلامی مرتفع شود.»