ندا اظهری،مترجم:از زمان آغاز همه‌گیری کرونا، سیستم آموزش عالی در دنیا دچار تغییر و تحولاتی شده و بسیاری از آموزش‌های آنلاین جای خود را به آموزش‌های حضوری در کلاس‌های دانشگاهی داده است. در این میان، کلاس‌های تئوری از نظر تدریس به‌صورت آنلاین با مشکل زیادی مواجه نمی‌شوند اما بحث بیشتر بر سر رشته‌ها و دروسی است که باید به‌صورت عملی و در شرایط آزمایشگاهی یا بالینی انجام شود و این مساله دانشگاه‌ها را با چالش تصمیم‌گیری نسبت به برگزاری یا تعطیلی کلاس‌ها مواجه کرده است. تقریبا هیچ بعدی از زندگی روزمره را نمی‌توان یافت که تحت‌تاثیر همه‌گیری کرونا قرار نگرفته باشد و در این بین، دانشجویان هم مستثنی نیستند و در بیش از یک سال گذشته، فراز و نشیب‌هایی را به‌دنبال تعطیلی و بازگشایی دانشگاه‌ها پشت‌سر گذاشته‌اند. یکی از این رشته‌هایی که بیش از هر رشته‌ای تحت‌تاثیر قرار گرفته، دندانپزشکی است و انجمن‌های دندانپزشکی و دانشگاه‌های مرتبط با این رشته را درگیر کرده است.
چالش‌های آموزش دانشجویان دندانپزشکی در دوران کرونا
گسترش ذرات و قطرات بزاق دهان به اطراف یکی از اصلی‌ترین راه‌های انتقال ویروس کرونا به‌ویژه در فضاهای بسته به شمار می‌رود. این ویروس معمولا در قسمت بالای حنجره در محل اتصال به بینی و ترشحات بزاقی بیماران کرونایی وجود دارد. از آنجا که کارهای دندانپزشکی ارتباط مستقیمی با دهان، بزاق، خون و دیگر مایعات بدن بیماران دارد، صورت دندانپزشکان همواره درمعرض خطر مواجهه با این ترشحات و ابتلا به ویروس کروناست. گسترش بیش از حد ویروس هم بر نیاز دندانپزشکان برای تلاش در جلوگیری از قرار گرفتن درمعرض ویروس و گسترش آن تاکید دارد. در این میان، آموزش دروس دندانپزشکی به دانشجویان این رشته پزشکی چالش‌های خاصی را در دوران همه‌گیری کرونا برای دانشگاه‌ها و استادان و دانشجویان این حوزه ایجاد کرده است و دانشگاه‌ها ملزم به رعایت اصولی شده‌اند که بتوانند تعادلی را در این رابطه برقرار کنند تا علاوه‌بر حفاظت از سلامت اعضای هیات‌علمی و دانشجویان، آموزش دروس هم تحت‌تاثیر قرار نگیرد. یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های موجود، توقف ارتباط مستقیم با بیمار است که یکی از بخش‌های اصلی دروس دندانپزشکی است. نمی‌توان منکر این قضیه شد که مهارت‌های تعلیمی و بالینی دو نتیجه متفاوت آموزشی را برای دانشجویان به‌همراه دارد و این امر را نمی‌توان نادیده گرفت که هرگز هیچ دوره و کلاس مجازی نمی‌تواند جایگزین تجربه کار با بیمار شود.
در تمام موقعیت‌ها، انجمن‌های دندانپزشکی در دنیا چارچوب‌هایی را برای آموزش دروس دندانپزشکی درنظر گرفته‌اند تا دانشجویان براساس آنها بهترین روش آکادمیک را برای آموزش دوره کارشناسی پشت‌سر بگذارند. اما طی یک سال گذشته، آموزش مجازی، آموزش غالب کلاس‌های دانشگاهی حتی در رشته‌های دندانپزشکی بوده که جایگزین کلاس‌های حضوری شده‌اند. با وجود اینکه این آموزش‌ها نمی‌تواند جای تدریس حضوری را بگیرد اما آموزش مجازی در یک سال گذشته ثابت کرده که این شیوه تدریس آنلاین و از راه دور موفق عمل کرده و یادگیری دانشجویان پزشکی را تحت‌تاثیر قرار داده است. بررسی‌های اولیه روی موسسات و دانشگاه‌های دندانپزشکی اروپایی نشان داده است که بیشتر دانشکده‌های دندانپزشکی با همه‌گیر شدن ویروس کرونا از روش‌های آموزش آنلاین برای آموزش مباحث غیربالینی خود استفاده کرده و انجام فعالیت کلاس‌های بالینی را هم به حداقل کاهش داده‌اند. این مطالعات، بیانگر نیاز به ارائه اطلاعاتی است که به تصمیم‌گیران این امر و مدرسان کمک کند تا سیستم آموزش دندانپزشکی را متحول کرده و آن را اصلاح و بازنگری کنند. درحال‌حاضر، بسیاری از مراکز آموزشی از روش ترکیبی آموزش الکترونیک و یادگیری در دوره‌های خاص استفاده می‌کنند. برخی رشته‌ها با این روش بسیار خوب عمل کرده‌اند. به‌عنوان مثال، در رشته‌هایی که مراقبت از سلامت بیماران هدف اصلی است، دانشجویان باید در کلینیک‌ها حضور پیدا کرده و درحالی‌که مهارت‌های لازم را کسب می‌کنند و تجربه به دست می‌آورند، بیماران را هم درمان کنند. فناوری‌های جدیدی چون شبیه‌سازی و فناوری‌های واقعیت مجازی در دوران همه‌گیری کرونا تا حد زیادی به کمک این قبیل رشته‌های عملیاتی مانند دندانپزشکی آمده و توانسته نیاز به وجود کلاس‌های حضوری و عملی را برای دانشجویان رشته‌های دندانپزشکی کاهش دهد، اما همچنان این اعتقاد وجود دارد که تجربه فردی ارتباط دندانپزشک با بیمار را هرگز نمی‌توان با روش دیگری جایگزین کرد و اما در شرایط فعلی و برای در امان ماندن دانشجویان و بیماران از ویروس کرونا، این تنها راه کاربردی است که می‌توان انجام داد.
نقش آموزش مجازی بر یادگیری فردی
از منظری دیگر، یادگیری از راه دور یا مجازی هم ویژگی‌های زیادی دارد که بدون‌شک می‌تواند فرآیند آموزش را بهبود بخشد. در مقایسه با روش‌های آموزش سنتی، به مواد علمی را به‌راحتی می‌توان به‌روز و با سرعت بیشتری دسترسی پیدا کرد. از دیگر مزیت‌های آن این است که مهارت‌های خودیادگیری با سرعت بالاتری انجام می‌شود. درواقع، برخی مطالعات بر این نکته تاکید دارند که یادگیری خودانگیخته به‌طور قابل‌توجهی می‌تواند پیشرفت‌های علمی و آموزشی و نیز عملکرد یادگیری را افزایش دهد. برای اینکه آموزش الکترونیکی موثرتر واقع شود، توسعه کارکنان، استراتژی‌های ارزیابی و عناصر فناوری باید به‌خوبی برنامه‌ریزی و استاندارد شوند. درحال‌حاضر، تغییر ناگهانی از روش‌های آموزش سنتی دانشگاهی به روش‌های خلاقانه‌تر و امروزی‌تر زمان کافی برای سازگاری بیشتر فراهم نمی‌کند. در دانشگاه‌های دندانپزشکی، معمولا جلسات بالینی به حالت تعلیق درآمده‌اند و در مقایسه با سال‌های گذشته، تعداد جلسات کلاس‌های بالینی تا حد قابل‌توجهی کاهش یافته تا از این طریق، دانشجویان کمترین مواجهه را با ویروس و بیماران مبتلا به کرونا داشته باشند.
اما اگر همه این موارد را کنار بگذاریم، نمی‌توان تاثیر روانی همه‌گیری کرونا را بر روح و روان دانشجویان رشته‌های دندانپزشکی نادیده گرفت، به‌طوری‌که بسیاری از آنها در سطوح مختلف آموزشی، اضطراب زیادی را پشت‌سر گذاشته‌اند. فاصله‌گذاری اجتماعی و تماس مستقیم با ویروس کرونا، به‌طور ناخودآگاه آینده شغلی آنها را هم تحت‌تاثیر قرار می‌دهد. اگر از منظری دیگر نگاه کنیم، آمادگی کلی دانشجویان دندانپزشکی تحت‌تاثیر عوامل متعددی است که می‌توان به طرح برنامه آموزشی، مدل آموزش، روش‌های تدریس و به‌طورکلی، محیط آموزشی اشاره کرد. مهارت‌ها و ویژگی‌های اساسی برای فارغ‌التحصیلان مستند شده است. با وجود این، آموزش‌های ناکافی در مقایسه با پیش از همه‌گیری کرونا، آمادگی و اعتمادبه‌نفس دانشجویان را برای فارغ‌التحصیلی و ورود به بازار کار تحت‌الشعاع قرار خواهد داد.
تاب‌آوری یکی از کلیدهای موفقیت در چنین زمان دشواری است. دانشجویان باید برای استفاده از پیشرفت‌های فنی، فناوری‌های جدیدی را پیاده کنند که به افزایش و بهبود روند آموزشی کمک کند. استادان در دوران آموزش مجازی باید همکاری بیشتری با دانشجویان داشته باشند و به تحکیم دانش آنها و تسهیل یادگیری مباحث مطرح‌شده با راهکارهایی نوآورانه کمک کنند. باور بر این است که زمانی که در آن قرار داریم، فرصت مناسبی است که به دانشجویان کمک می‌کند از آموزش‌های آنلاین نهایت استفاده را ببرند.
درخواست همکاری دانشگاه‌ها با بخش‌های بهداشت
انجمن آموزش دندانپزشکی آمریکا برای مقابله با چالش‌هایی که به‌دنبال کووید-19 رخ داده، دانشکده‌های دندانپزشکی را تشویق می‌کند که با بخش‌های بهداشت ایالتی همکاری کرده و سیاست‌ها و توصیه‌های ایالتی و فدرال را همانند آنها دنبال کنند و به این ترتیب تصمیمات نهایی را برای دانشجویان، اعضای هیات‌علمی و کارکنان اتخاذ کنند.
این انجمن درخواست کرده است که آژانس‌های نظارتی درمورد مجوز امتحانات، برنامه‌های درسی و ارزیابی صلاحیت‌ها انعطاف‌پذیر باشند. در دوران کرونا، درنظر گرفتن وضعیت روحی دانشجویان نیز از اهمیت بالایی برخوردار است و علاوه‌بر مقامات دانشگاهی، استادان و دیگر سیاستگذاران بخش آموزشی هم باید به این نکته توجه داشته باشند. علاوه‌بر استرس‌های معمولی که بر دانشجویان رشته دندانپزشکی وارد می‌شود، در یک سال گذشته عواملی چون بحران سلامت، تعطیلی دانشگاه‌ها و چالش‌هایی که پیش‌روی تمرین‌های معمول و کسب مهارت‌های بالینی برای آنها ایجاد شده است، نگرانی‌هایی را برای آنها به‌وجود می‌آورد. بررسی‌ها نشان می‌دهد که دانشجویان به شیوه‌های مختلفی در روزهایی که دنیا با همه‌گیری کرونا روبه‌رو است، با نگرانی‌های زیادی مواجهند؛ یکی از این نگرانی‌ها رعایت پروتکل‌های دندانپزشکی پس از بازگشایی دانشگاه‌ها و واکنش این مراکز آموزشی نسبت به همه‌گیری و دیگری نگرانی‌های آموزشی، فیزیکی و روحی و دیگری نگرانی‌های مالی است که در این رابطه وجود دارند. از آوریل 2020 محدودیت‌هایی درباره اقدامات دندانپزشکی در آمریکا اعمال شد، به‌طوری‌که خدمات درمانی در مراکز اورژانسی محدود شد و بیشتر این خدمات در مراکز شخصی ارائه می‌شدند. مدتی بعد، دستورالعمل‌هایی برای حضور بیماران و پزشکان در مطب‌های دندانپزشکی اعمال شد که مبنی‌بر آن، هم بیماران و هم پزشکان در طول زمان حضور در مطب باید از تجهیزات مراقبتی استفاده کنند و بیماران تنها هنگام انجام کار دندان مجاز هستند ماسک را از صورت خود بردارند. تمام این قوانین برای دانشجویان رشته‌های دندانپزشکی که دوره‌های کارآموزی خود را در مطب‌ها و دانشکده‌ها می‌گذرانند هم مصداق دارد و باید تمام این شرایط را اعمال کنند تا از این طریق، احتمال گسترش ویروس در زمان حضور در مطب یا دانشگاه کاهش یابد.
پذیرش دانشجویان دندانپزشکی
بسیاری از دانشگاه‌های انگلیس درنظر دارند با توجه به بحران کرونا، واحدهای ارائه‌شده به دانشجویان رشته‌های دندانپزشکی را گسترش دهند. مقامات دانشگاهی درنظر دارند به‌دلیل محدود‌بودن امکانات دانشگاهی برای مواجهه با چنین شرایط بحرانی‌ای، ورود دانشجویان جدید را برای سال تحصیلی 2021 تا 2022 به تأخیر بیندازند. مصاحبه‌هایی که برای پذیرش دانشجو به‌منظور تحصیل در رشته‌های دندانپزشکی انجام می‌شود، تا اواخر سال 2021 و اوایل سال 2022 کاملا به‌صورت آنلاین صورت می‌گیرد و متقاضیان نیازی به حضور فیزیکی در دانشگاه ندارند.
برترین دانشگاه‌های دندانپزشکی دنیا
هرساله فهرستی از برترین دانشگاه‌های دندانپزشکی دنیا از سوی معتبرترین پایگاه‌های رتبه‌بندی دانشگاه‌ها اعلام می‌شود. به‌تازگی در جدیدترین رتبه‌بندی اعلام‌شده از سوی پایگاه QS، برترین دانشگاه‌های فعال در این حوزه براساس چهار شاخص شهرت دانشگاهی، شهرت هیات‌علمی استخدامی، استناد تحقیقات به ازای هر مقاله و شاخص اچ‌ایندکس معرفی شده‌اند. براین اساس، کالج سلطنتی لندن در رده نخست برترین دانشگاه دندانپزشکی دنیا قرار گرفته و پس از آن به‌ترتیب مرکز آکادمی دندانپزشکی آمستردام هلند در رده دوم و دانشگاه میشیگان آن-آربور در آمریکا در رده سوم این فهرست جای گرفته‌اند. به‌دنبال آنها، دانشگاه هنگ‌کنگ، دانشگاه هاروارد، دانشگاه پزشکی و دندانپزشکی توکیوی ژاپن، دانشگاه گوتنبرگ سوئد، موسسه کارولینسکای سوئد در رده‌های چهارم تا هشتم برترین دانشگاه‌های دندانپزشکی دنیا قرار گرفته‌اند. در این میان، دانشگاه برن سوئیس و دانشگاه کالیفرنیا سانفرانسیسکوی آمریکا به‌طور مشترک رده نهم را از آن خود کرده‌اند.
به‌طور کلی، در جمع برترین‌ها، 17 دانشگاه دندانپزشکی از آمریکا، کانادا و آمریکای‌لاتین در رتبه‌بندی برترین دانشگاه‌های دندانپزشکی قرار دارند که از این میان، 3 دانشگاه آمریکایی جزء 10 دانشگاه برتر هستند. اروپا یکی از برترین مناطق از نظر دارا بودن دانشگاه‌های دندانپزشکی است و حدود نیمی از این دانشگاه‌ها را در بر گرفته و نیمی از 10 دانشگاه برتر جزء دانشگاه‌های اروپایی هستند.