زهرا رمضانی، روزنامه‌نگار: روز هنر انقلاب از آن مناسبت‌های تقویمی است که توجهات را به اصلی‌ترین بازوی اثرگذاری در عرصه جنگ نرم جلب می‌کند. نامگذاری‌ای که دلیل اصلی‌اش شهادت شهید آوینی است و حالا دستگاه‌های مختلف هنری و فرهنگی برنامه‌های مختلفی را درطول هفته هنر انقلاب برگزار می‌کنند تا از این طریق بتوانند به‌زعم خود اثرات هنری را در بطن جامعه داشته باشند. اما نمی‌توان این مساله را نادیده گرفت که درطول چهاردهه گذشته عملا متولیان فرهنگی و هنری نتوانستند آن‌طور که باید آموزه‌های دینی و انقلابی را به زبان هنر به نسل جوان در بازه‌های زمانی مختلف منتقل کنند و همین مهم باعث شده بسیاری از فعالان این عرصه معتقد باشند در این حوزه تا حدی زیادی زمین را به دشمن واگذار کرده‌ایم. در این بیان رشد روزافزون فضای مجازی و غفلت متولیان امر از این حوزه سبب شده شرایط امروز کشور در این عرصه به‌مراتب پیچیده‌تر از گذشته باشد. هرچند شاید بخشی از جامعه هنری کشور آن‌طور که باید به هنر انقلاب متعهد نیستند، اما در این میان نمی‌توان از جامعه آکادمیک کشور به‌عنوان اصلی‌ترین نهاد تربیت نیروی انسانی مورد نیاز عرصه‌های هنری غفلت کرد. درحالی‌که تا امروز دانشگاه‌ها و دانشکده‌های متعددی برای آموزش رشته‌های هنری در سراسر کشور ایجاد شده، اما با نگاهی به وضعیت فارغ‌التحصیلان این مراکز می‌توان گفت که هنوز با نقطه مطلوب در این زمینه فاصله زیادی داریم و به‌نظر می‌رسد یکی از مهم‌ترین بخش‌هایی که نیاز به تحول اساسی برای پیشبرد برنامه‌های هنری انقلاب اسلامی دارد، همین دانشگاه‌ها باشند. البته این به آن معنی نیست که درطول حیات انقلاب اسلامی هیچ اقدام ویژه‌ای در این زمینه صورت نگرفته است، بلکه امروز هم هستند هنرمندانی که نام ایران را در عرصه جهانی پرآواز کرده‌اند، اما هنوز راه زیادی بین آنچه هستیم با آنچه باید باشیم، وجود دارد. در این گزارش سراغ محمدحسین ساعی، رئیس دانشگاه سوره رفتیم تا برایمان از هنر انقلاب، مشکلات دانشگاه‌های هنری و... بگوید که در ادامه می‌خوانید.
رئیس دانشگاه سوره با اشاره به نقش مراکز آکادمیک کشور در ارتقای هنر انقلاب گفت: «پاسخ به این سوال چندوجهی است و نمی‌توان به‌راحتی درباره آن صحبت کرد؛ در وهله اول باید بگویم که ما پیش از انقلاب اسلامی حتی هنر بومی خاصی هم نداشتیم و هرچند آن زمان برخی افراد تلاش‌هایی در راستای احیای آیین‌نامه‌های بومی و ملی داشتند، اما درمقابل به‌دلیل فضای عجیب‌وغریبی که آن روزها در کشور وجود داشته و بستر برای فعالیت هنرمندان ضددین که اصلاح چپ را به آنها اطلاق می‌کردند، فراهم بود، در عمل آنچه اتفاق می‌افتد این است که مجالی برای گسترش هنرهای بومی هم داده نمی‌شد، اما خوشبختانه از آن فضا عبور کرده و به نقطه‌ای رسیده‌ایم که امروز شاهد آن هستیم.»
او با تاکید بر اینکه امروز اتفاقات بسیار جدی در عرصه هنری کشور در حال رخ دادن است، تصریح کرد: «به‌طور مثال در سال 55 علی‌رغم همه توجهاتی که رژیم پهلوی به عرصه سینما داشت، اما درنهایت سینما ورشکست شد و در آن برهه با سینمایی روبه‌رو بودیم که نه ملی بود و نه حتی در عرصه بین‌المللی حرفی برای گفتن داشت، درحالی‌که امروز یکی از مولفه‌هایی که بسیاری از مراکز نخبگانی دنیا با آن ایران را می‌شناسند، سینماست.»
رئیس دانشگاه سوره ادامه داد: «درست است که اگر از جایگاه اعتقادی، بومی و دینی به تولیدات سینمایی کشور نگاه می‌کنیم، این احتمال وجود دارد انتقادهایی هم به آن داشته باشیم، اما فضای خودباوری و امنیت فرهنگی که به‌واسطه انقلاب اسلامی ایجاد شده، این زمینه را ایجاد کرده حتی هنرمندانی که چندان اعتقادی به آن ندارند هم از ثمرات آن استفاده کنند. در صحبت‌های اخیر مقام‌معظم‌رهبری عنوان شده شهدا برای همه ما فضایی را ایجاد کردند که همه ما ذیل آن تنفس و فعالیت می‌کنیم و این مساله را در عرصه هنری هم شاهد هستیم. یکی از نمونه‌هایی که می‌توان درباره تفاوت وضعیت هنری کشور در پیش و پس از انقلاب اسلامی مثال زد، تعداد گالری‌هاست؛ چراکه در سال 57، کمتر از 15 گالری داشتیم، اما الان این تعداد به بیش از 300 گالری در تهران رسیده و این مهم تنها مختص حوزه هنرهای تجسمی است، درحالی‌که در همه عرصه‌های هنری کشور با تفاوت‌های بسیار مهمی به نسبت آنچه در قبل از انقلاب شاهدش بودیم، مواجهیم.»
در پذیرش دانشجویان رشته‌های هنری با مشکلات جدی روبه‌رو هستیم
ساعی با بیان اینکه برای هنر انقلاب اسلامی رویکردهای متفاوتی وجود دارد، بیان داشت: «یک رویکرد این است که هنر انقلاب را پدیده‌ای خاص تعریف کرده و آن را ژانری مثل دفاع مقدس ببینیم، اما رویکرد بنده این است که انقلاب اسلامی در تمامیت خود فضایی را ایجاد کرده که این فضا مبتنی‌بر خودباوری، دقت نظری، فهم جایگاه تاریخی و... است و این مولفه‌ها حتی به هنرمندانی که به اصل انقلاب اسلامی هم اعتقادی ندارند، فضای کاری جدی‌تری داده است و معتقدم باید از این حیث به مقوله هنر انقلاب اسلامی نگاه شود.»
او درباره جایگاه مراکز آکادمیک در ارتقای هنر انقلاب گفت: «کلیت فضایی که ایجاد شده طبیعتا پیچیده است و همه فعالان به‌زعم خود اقداماتی را انجام داده‌اند، اما امروز مساله ما ظرفیت‌های مغفول‌مانده در این فضاست؛ چراکه به اعتقاد بنده در مجموعه مراکزی که متولی تربیت هنرمند، فعال فرهنگی و رسانه‌ای هستند، به دلایل مختلفی با ضعف‌هایی همراهیم، حتی در حوزه روزنامه‌نگاری هم ممکن است فاصله‌ای با ظرفیتی که داریم، وجود داشته باشد. به‌عبارت دیگر اینطور نیست که بگوییم صرفا دانشکده‌های هنری ما با مشکل مواجهند. من معتقدم در شیوه انتخاب دانشجویان رشته‌های هنری که قطعا باید صلاحیت‌های استعدادی، شخصیتی، نظری، عمومی و انسانی داشته باشند با مشکل روبه‌رو هستیم و در انتخاب دانشجو، شیوه‌های ضعیفی وجود دارد و این مهم حلقه مفقوده این حوزه به‌شمار می‌رود.»
در انتخاب دانشجوی رشته‌های هنر، دقیق عمل نمی‌کنیم
رئیس دانشگاه سوره با تاکید بر اینکه در انتخاب دانشجوی رشته‌های هنر دقیق عمل نمی‌کنیم، بیان داشت: «باید برای ایجاد عدالت آموزشی و فرهنگی اقدامات بیشتری صورت گیرد؛ چراکه متاسفانه امروز برای انتخاب دانشجو این رشته‌ها بر اقشار خاصی از جامعه تمرکز شده است، درحالی‌که باید به‌گونه‌ای عمل شود که ورود دانشجویان این رشته با توازن بیشتری همراه باشد، قطعا برقراری همین توازن می‌تواند در بازه زمانی 10 تا 15 ساله تغییراتی در محتواهای تولیدی عرصه هنر کشور داشته باشد.»
ساعی با اشاره به تاثیرات فضای مجازی در این عرصه گفت: «فضای مجازی بیشتر عرصه رسانه را شامل می‌شود و طبیعی است که فعالیت‌های هنری و رسانه‌ای متفاوت از یکدیگر باشند و حتی ماندگاری اثرات این دو حوزه نیز با یکدیگر متفاوت است. نگاه کنید در یک اتفاق رسانه‌ای که ممکن است بسیار هم پرسروصدا باشد نمی‌توان به راحتی با تابلوی عصر عاشورای فرشچیان یا آثار خلق‌شده توسط روح‌الامین مقایسه کرد. از سوی دیگر نباید فراموش کرد که جامعه ایران پیچیده است، اما درنهایت هنر به معنی هنر اصیل و واقعی ولو اگر رسانه‌ای هم نشده باشد، جنسی از تاثیرات خاص به خودش را دارد که هرچند شاید چندان به‌چشم نیاید، ماندگاری بیشتری از فعالیت‌های رسانه‌ای دارد و اثر آن هم در ضمیر ناخودآگاه افراد خواهد بود.»
او گفت: «شاید اگر به جامعه نگاه کنیم، اینطور احساس شود که افراد به برخی مفاهیم اعتنای کافی ندارند، اما وقتی اتفاقاتی مانند شهادت قاسم سلیمانی و تشییع پیکر او یا حتی تشییع پیکرهای 170شهید غواص می‌افتند، واکنش‌هایی را در سطح کشور شاهد بودیم که انتظار نمی‌رفت. البته جامعه ایرانی، بالاخص در شرایط فعلی بسیار پیچیده هستند، اما قطعا هیچ‌کدام از فعالیت‌های رسانه‌ای را نمی‌توان با یک فعالیت عمیق هنری مقایسه کرد.»
ایران امروز پر از شهید آوینی‌های ناشناخته است
رئیس دانشگاه سوره درباره اینکه عده‌ای معتقدند بعد از چهاردهه نتوانستیم فردی مانند شهید آوینی را تربیت کنیم، اظهار داشت: «مساله اصلی درباره این شهید آن است که آوینی در دوران حیاتش آن‌طور که باید شناخته‌شده نبود و به همین دلیل می‌توان این سوال را مطرح کرد از کجا مشخص است که در ایران امروز هم شهید آوینی‌هایی نداشته باشیم که هنوز شناخته‌شده نیستند؟ روح‌الامین از لحاظ نظری و کاری قابلیت مقایسه با شهید آوینی را دارد و بسیاری از افراد دیگر را که چهره‌های برجسته هنر انقلاب اسلامی برشمرده می‌شوند داریم، هرچند افراد می‌توانند در جایگاه خود خاص باشند و طبیعتا تکرار شهید آوینی را میسر نکنند، اما اینطور نیست که بگوییم دیگر شهید آوینی نداریم. به‌عبارت دیگر امروز هم سردارهای زیادی را در کشور داریم، اما شهید قاسم سلیمانی به‌دلایل مشخص تاریخی، اجتماعی و فرهنگی به جایگاه خاصی می‌رسد و ممکن است دیگر چنین شهیدی را نداشته باشیم، اما حتما قاسم سلیمانی‌هایی داریم که امروز امنیت ایران را تامین کرده‌اند.»
ساعی با تاکید بر اینکه ایران هنوز پر از شهید آوینی است که همچنان ناشناخته مانده‌اند، بیان داشت: «یکی از نکاتی که در بحث رشته‌های هنری باید مدنظر قرار دهیم، بحث دروسی است که در دانشگاه‌ها آموزش داده می‌شوند، قطعا سرفصل‌های دروس مرتبط با رشته‌های هنر باید اصلاح شود و امروز دیگر همه فعالان عرصه آموزشی به این باور رسیده‌اند و امیدواریم اگر دولت آینده حوصله لازم برای انجام این کار را داشته باشد، حتما باید این کار اتفاق بیفتد. البته ما اساسا در بسیاری از رشته‌ها با این مساله مواجه هستیم که آنچه در دانشگاه‌ها به دانشجویان در همه رشته‌ها آموزش داده می‌شود، با زمینه فعالیت انها در جامعه فاصله دارد.»
او در توضیح بیشتر این مساله گفت: «جنس تدابیری که برای آموزش افراد درنظر گرفته شده، هرچند تلاش می‌کند تا حدی این فاصله را کم کند، اما در عمل این اتفاق آن‌طور که باید نیفتاده و به همین دلیل جای کار زیادی داریم و باید ایده‌هایی مانند کارآفرینی در دانشگاه‌ها و اهمیت بیشتری به کارهای عملی در دانشگاه‌ها داده شود. اگر قرار باشد از اساس فاصله میان آموزش با فضای کاری فارغ‌التحصیلان در جامعه رفع شود، نیازمند همکاری از جنس متفاوت با آنچه امروز وجود دارد، میان مراکز حرفه‌ای و دانشگاهی در کل رشته‌ها هستیم و شاید موفق‌ترین مدلی را که امروز در دانشگاه‌های کشور دنبال می‌شود بتوان مربوط به آموزش پزشکی دانست.»
مهارت‌محور شدن دانشجویان نیازمند مکانیسم‌های خاص
رئیس دانشگاه سوره در توضیح بیشتر این مساله گفت: «در این رشته مجموعه‌ای از کارهای عملی و حرفه‌ای را به دانشجویان در حین تحصیل آموزش می‌دهند، تا جایی که درنهایت بعد از هفت‌سال یک دانشجوی رشته پزشکی آماده می‌شود و باید شبیه به همین مدل را برای همه رشته‌ها ایجاد کرد و طبیعتا در رشته‌های هنری این مهم به‌صورت جدی‌تر دنبال شود. مساله اصلی درباره این اختلاف میان دانشگاه و فضای کاری جامعه این است که این مشکل تنها از دانشگاه‌های کشور نشأت نگرفته که حالا با یک تصمیم در سطح دانشگاه‌ها این مشکل را برطرف کرد، بلکه مراکز حرفه‌ای هم باید وارد عمل شده و بخشی از فرآیند آموزشی دانشجویان را به کمک دانشگاه‌ها طراحی و اجرا کنند.»
ساعی با تاکید بر اینکه درصورتی‌که فاصله میان آنچه در دانشگاه‌ها به دانشجو آموزش‌داده می‌رود با آنچه یک فارغ‌التحصیل برای کار در جامعه به آن نیاز دارد، حل شود بعد از مدتی با نسل جوانی روبه‌رو خواهیم بود که تجربیات خوبی را در عرصه فعالیت‌های عملی خواهد داشت، تصریح کرد: «به‌عبارت صحیح‌تر برای رسیدن به این مساله باید مکانیسم‌های مختلفی به‌صورت همزمان فعال شوند تا درنهایت بتوانیم به نقطه مطلوب برسیم، درحالی‌که شاید امروز اینطور تصور شود که اگر دانشگاه‌ها وارد عمل شده یا سرفصل‌های دروس تغییر کند، این مشکل نیز برطرف می‌شود.»
رئیس دانشگاه سوره در پایان خاطرنشان کرد: «انقلاب اسلامی فضای جدیدی ایجاد کرده و از حیث دنیوی، باعث ایجاد و تقویت حس خودباوری بین ما شده است و این مساله در همه بخش‌ها از صنعت و پزشکی گرفته، رشد کرده و طبیعتا در عرصه هنر هم به خلق یک فضای جدید کمک کرده است، تا جایی که امروز می‌بینیم حتی افرادی که به آن اعتقاد هم ندارند و درحال مبارزه با آن هستند، هرچه به دست آورده‌اند از ثمرات همین فضای جدیدی است که انقلاب اسلامی به‌وجود آورده و در اختیارشان قرار داده است.»