سارا طاهری، روزنامه‌نگار:اساسی‌ترین هدف دانشگاه پرورش استعدادها، انتقال و پیش‌برد دانش از طریق آموزش و پژوهش‌های علمی با هدف تولید علم به‌منظور تامین و تجهیز نیروی انسانی متعهد و متخصص برای رفع نیازهای مشروع جامعه است، بنابراین لازم است دانش‌پژوهان جوان مورد شناسایی، جذب، هدایت و حمایت قرار گیرند. در همین راستا باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان برای تحقق این مهم از سال 1377 در دانشگاه آزاد اسلامی به‌عنوان اولین مرکز شناسایی و جذب نخبگان دانشگاهی تاسیس شد و حالا در بیش از 300 واحد دانشگاهی و حدود 100 مرکز آموزشی و مدارس سما در سراسر کشور درحال شناسایی، پرورش و هدایت دانشجویان و دانش‌آموزان مستعد است. البته باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان در ابتدا با هدف شناسایی، جذب، حمایت و هدایت دانش‌آموزان و دانشجویان مستعد پایه‌گذاری شد تا جایی که در طول بیش از 20 سال فعالیت، موفقیت‌های متعددی در زمینه طرح‌های پژوهشی، مسابقات و جشنواره‌های علمی معتبر کسب کرد. اما حالا مدتی است سطح انتظارات از دانشگاه آزاد اسلامی و یک نهاد صرفا آموزشی به یک دانشگاه اسلامی با کارکردهای نسل سوم و چهارم تغییر کرده است، بنابراین اهداف و چشم‌انداز باشگاه نیز بازنگری و بازسازی شد. در یک سال گذشته با نگاهی آسیب‌‌شناسانه، محدودیت‌ها و معضلات باشگاه بررسی شد و در این مدت اقدامات مهمی انجام شد. سال 99 هرچند دانشگاه آزاد اسلامی و به تبع آن باشگاه پژوهشگران با معضل کرونا دست‌وپنجه نرم می‌کرد اما از فعالیت‌های خود غافل نشد.
مهم‌ترین فعالیت‌های باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان در سال 99 چه بود؟
در سال 99 بیش از 30 جلسه شورای باشگاه به صورت مستمر برگزار شد؛ مهم‌ترین فعالیت‌های این مرکز نیز در فروردین‌ماه سال 99 به اقدامات کرونایی ختم شد. به‌طور مثال شورای برنامه‌ریزی و راهبری فعالیت‌های باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان در دوران پساکرونا به صورت مجازی برگزار شد یا خط تولید محصولات ضدعفونی‌کننده توسط باشگاه واحد شهرقدس راه‌اندازی شد. در یک سال گذشته اقدامات زیادی در باشگاه‌های واحدهای مختلف دانشگاه آزاد اسلامی انجام شده که قطعا نمی‌توان در یک گزارش کوتاه به آن پرداخت اما فعالیت‌ها و برنامه‌های زیادی هم در باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان دانشگاه در ستاد مرکزی انجام شده که شاید بتوان در یک گزارش کوتاه به اهم آن اشاره کرد. به‌طور مثال یک برنامه راهبردی 5 ساله باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان تدوین شد و تالار گفت‌وگوهای دانشجویی پیرامون دانش و کاربست آن جهت مواجهه با چالش‌های ناشی از بیماری کووید-19 نیز طراحی و راه‌اندازی شد. همچنین در سال 99 راهبری و نظارت مستمر بر برگزاری مسابقات علمی، استارتاپ‌ها و ایده شو(73 عنوان مسابقه در سطح ملی، 30 عنوان مسابقه در سطح استانی و 84 عنوان مسابقه درون واحدی) انجام شد. در هفته اول اردیبهشت‌ماه نیز فراخوان طرح‌های تحقیقاتی دانشجویی بهار و تابستان 99 ( فطرت) با موضوعیت کرونا به سراسر واحدهای دانشگاهی کشور ابلاغ شد.
یکی از مهم‌ترین اقدامات نیز راه‌اندازی سامانه مسابقات علمی دانش‌آموزی و دانشجویی و البته پیگیری تعیین اولویت‌های پژوهشی از وزارت نفت جهت حمایت از طرح‌های پژوهشی در قالب فراخوان طرح فطرت و حمایت از مسابقات باشگاه بود. در سال گذشته وضعیت انجمن‌های استان‌ها و واحدهای مستقل براساس فعالیت و عملکرد مالی استخراج شد و همچنین وبینار توانمندسازی روسای باشگاه‌های سراسر کشور با محوریت نحوه برگزاری برنامه‌های توانمندسازی اعضای باشگاه نیز تشکیل شد. در سال 99 مجوز برخی از انجمن‌های علمی نیز به‌صورت تعلیق درآمد و برای برخی انجمن‌ها نیز مجوز فعالیت صادر شد.
یکی از مهم‌ترین فعالیت‌هایی که از نگاه مسئولان باشگاه دور نماند، ابلاغ شاخص‌های ارزیابی انجمن‌های علمی بود که درنهایت پیش‌ارزیابی انجمن‌های علمی دانشجویی با حضور 155 انجمن علمی دانشجویی انجام شد. باشگاه پژوهشگران همچنین در سال گذشته با خانه نخبگان تهران درخصوص استفاده اعضای باشگاه از تسهیلات اعطایی خانه نخبگان تعامل کرد و یک RFP برای فاز اول سامانه باشگاه پایش تهیه کرد. همچنین تهیه بانک اطلاعات برنامه‌های توانمندسازی باشگاهی و بررسی اعطای مجوز طرح‌های باشگاه واحدهای مختلف در کمیته تخصصی باشگاه از دیگر اقدامات انجام شده بود. در سال 99 اولین تیم تخصصی باشگاه پایش با عنوان «یادگیری عمیق» نیز راه‌اندازی شد و اعطای مجوز طرح‌های پژوهشی در کمیته تخصصی پژوهشی بررسی شد. ارزیابی و رتبه‌بندی یک‌چهارم اول سال 1400-1399 انجمن‌های علمی دانشجویی با حضور 240 انجمن علمی دانشجویی تهیه و ابلاغ فراخوان طرح‌های تحقیقاتی دانشجویی زمستان 99 ( فطرت) با موضوعیت «ساخت ایران» به سراسر واحدهای دانشگاهی کشور از دیگر اقداماتی است که می‌توان به آن اشاره کرد.
راه‌اندازی بخش انجمن‌های علمی دانشجویی در سایت باشگاه، طراحی مسابقات لیگ و مرحله‌ای با هدف افزایش مهارت‌های علمی و عملی دانشجویان و دوره‌های مهارت‌افزایی، آغاز و اجرای برنامه جامع توانمندسازی مسابقات بتن برای مسابقات بتن سال 1400 و تفاهم با واحد الکترونیکی برای استفاده از سامانه وادانا برای تله‌کنفرانس در تیم‌های تخصصی از دیگر اقداماتی بود که نمی‌توان به‌سادگی از کنار آنها گذشت. همچنین ارزیابی و رتبه‌بندی یک‌چهارم دوم سال 1400-1399 انجمن‌های علمی دانشجویی با حضور 551 انجمن علمی دانشجویی انجام شد و آیین‌نامه پذیرش بدون آزمون استعدادهای درخشان و فارغ‌التحصیلان برتر دانشگاه آزاد اسلامی نیز ابلاغ شد.
مهم‌ترین برنامه‌ها در سال 1400 چیست؟
حالا باشگاه در سال جدید نیز برنامه‌های زیادی را در دست اقدام دارد که یک‌سری از این برنامه‌ها همان اقداماتی است که در سال 99 انجام شده و قرار است در سال جدید ادامه پیدا کند. فربد رزازی، معاون دانشجویی باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان دانشگاه آزاد اسلامی در گفت‌وگو با «فرهیختگان» درخصوص مهم‌ترین برنامه‌های باشگاه در سال جدید توضیح داد: «در سال 1400 برنامه‌های کلان باشگاه را دنبال خواهیم که اصلی‌ترین ماموریت کلان در باشگاه پژوهشگران شبکه‌سازی پژوهشگران به‌خصوص شبکه‌سازی پژوهشگران تحصیلات تکمیلی خواهد بود که درحال انجام پایان‌نامه‌های خود هستند. این اقدام تحت‌عنوان باشگاه پایش در سال گذشته آغاز شد و امسال نیز به همه دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی گسترش پیدا خواهد کرد.» او ادامه داد: «در همین زمینه برای دانشجویان پیش از تحصیلات تکمیلی، برنامه طرح‌های پژوهشی دانشجویی و دانش‌آموزی را خواهیم داشت؛ سال گذشته این برنامه آغاز و دنبال شد و در سال جدید زنجیره آن را کامل می‌کنیم یعنی همراه با تمرین پژوهش برای دانشجویان، برنامه‌های توانمندسازی پژوهشی و انتخاب موضوعات از موضوعاتی که توسط بهره‌برداران پژوهشی معرفی شده اضافه خواهد شد. درواقع موضوعات پژوهشی براساس فراخوان‌های بهره‌برداران پژوهشی ارائه می‌شود.»
معاون دانشجویی باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان دانشگاه آزاد اسلامی در ادامه تصریح کرد: «سال گذشته یک برنامه تحت‌عنوان هدایت استعداد آغاز شد و در سال جدید به دنبال این هستیم که مطابق این برنامه دانشجویان پتانسیل کسب شغل را بعد از تحصیل بیشتر داشته باشند. در نتیجه برنامه‌های توانمندسازی خود را بر برنامه‌هایی متمرکز می‌کنیم که به مهارت‌های شغلی نزدیک‌تر هستند.»
او اضافه کرد: «در این زمینه طرح شهید سلیمانی را که سال گذشته ابلاغ کردیم اجرایی خواهیم کرد؛ در انتهای سال گذشته واحدها برنامه‌های خود را در این خصوص ارائه دادند و ان‌شاءالله این برنامه‌ها امسال اجرا می‌شود.»
رزازی درخصوص برنامه‌های باشگاه در زمینه انجمن‌های علمی دانشجویی نیز صحبت به میان آورد و گفت: «در زمینه انجمن‌های علمی دانشجویی در انتهای سال 99 آیین‌نامه و اساسنامه جدید و همچنین بخشنامه نحوه فعالیت کمیسیون مرکزی انجمن‌ها ابلاغ شد و در ابتدای امسال به دست واحدهای دانشگاهی خواهد رسید. در نتیجه ساختار ایجادشده در سال جدید ترویج شده و از توان انجمن‌ها در اجرای برنامه‌های دانشگاهی حداکثر استفاده را خواهیم کرد.»
او اضافه کرد: «درخصوص مسابقات نیز سال گذشته چه در برنامه‌های توانمندسازی و چه در مسابقات تجربیات خوبی کسب شد؛ باید بتوانیم به‌صورت مجازی و خارج از حوزه جغرافیایی برنامه‌های موفقی را اجرا کنیم. این اقدام با برنامه‌های توانمندسازی پیش از مسابقه و برنامه‌های پس از مسابقه برای حفظ تیم‌های ایجادشده تکمیل خواهد شد. البته مسابقات شاخصی نیز در برنامه داریم که به‌زودی اعلام شده و واحدهای دانشگاهی و دانشجویان از آن مطلع می‌شوند.»
معاون دانشجویی باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان دانشگاه آزاد اسلامی تاکید کرد: «یکی از برنامه‌های جدی باشگاه در زمینه استعدادهای درخشان خواهد بود. در این زمینه با توجه به مصوبات اخیر شورای هدایت، یک شکل منسجمی برای تشخیص اینکه چه کسانی می‌توانند از تسهیلات شورای هدایت برای ادامه تحصیل استفاده کنند، ایجاد شد. در انتهای سال گذشته شورای هدایت، اجازه تشکیل صندوق حمایت از پژوهشگران را به پژوهشگران جوان دانشگاه آزاد اسلامی داد و مسیر جذب حمایت‌های خیریه برای فعالیت‌های پژوهشی باز شد؛ امیدواریم مسیر درستی ایجاد شود تا افرادی که توانایی پژوهشی دارند از تحصیل رایگان و کمک‌های مالی باشگاه در این زمینه به طرز موثری استفاده کنند.»
مدیر برنامه‌ریزی و نظارت راهبردی باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان دانشگاه آزاد:
عملکرد باشگاه پژوهشگران واحدهای دانشگاهی ارزیابی شد
یکی از برنامه‌هایی که در سال گذشته در باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان دانشگاه آزاد اسلامی انجام شد ارزیابی عملکرد باشگاه پژوهشگران واحدهای دانشگاهی بود که قرار است این روند در سال 1400 نیز ادامه پیدا کند. منصور بخش‌امین، مدیر برنامه‌ریزی و نظارت راهبردی باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان دانشگاه آزاد اسلامی در گفت‌وگو با «فرهیختگان» از ارزیابی عملکرد باشگاه پژوهشگران واحدهای دانشگاهی خبر داد. به گفته او این ارزیابی براساس سنجش فعالیت‌های انجام‌شده باشگاه واحدها در سال تحصیلی 99-98 صورت گرفته است.
او دراین‌باره گفت: «فعالیت باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان در قالب 7 رویکرد که براساس آن بودجه‌ای تعیین شده است ترازبندی و طبقه‌بندی شده که این طبقه‌بندی با توجه به اولویت‌های دانشگاه صورت گرفته است. یکی از این فعالیت‌ها انجام مسابقات بوده که شامل برگزاری و شرکت در مسابقات و رویدادهای علمی و پژوهشی بوده است.»
مدیر برنامه‌ریزی و نظارت راهبردی باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان دانشگاه آزاد اسلامی با بیان اینکه دومین ملاک، فعالیت‌های توانمندسازی بوده است اضافه کرد: «این فعالیت‌ها شامل برگزاری کارگاه‌ها، بازدیدهای علمی و برگزاری سمینارها و وبینارها و سومین ملاک انجام طرح‌های پژوهشی توسط اعضای باشگاه مبتنی‌بر فراخوان براساس نظام موضوعات بوده است.»
بخش‌امین ادامه داد: «یکی دیگر از فعالیت‌ها، شامل فعالیت‌های حمایتی بوده که در قالب این فعالیت‌ها به اعضای باشگاه تسهیلاتی ارائه شده است. همچنین فعالیت‌های انجمن‌های علمی و دانشجویی ازجمله دیگر فعالیت‌ها بوده که طیف وسیعی از فعالیت‌های علمی و دانشجویی را شامل شده است. فعالیت آخر نیز فعالیت‌های فرهنگی و روابط‌عمومی بوده است که درنهایت این فعالیت‌ها دسته‌بندی شد که در ابتدای هر سال تحصیلی به واحدهای دانشگاهی سراسر کشور از طریق سایت اعلام شده تا در قالب این فعالیت‌ها برنامه‌های خود را تعریف کنند.»
او در ادامه تصریح کرد: «برنامه‌هایی که توسط باشگاه واحدها تعریف می‌شود توسط کارشناسان ستاد مرکزی باشگاه مورد بررسی قرار گرفته و بعد از بررسی طرح‌ها، به‌عنوان طرح‌های مصوب در باشگاه‌ها می‌توانند این فعالیت‌ها را انجام دهند که این کار از طریق سامانه پیوند مورد بررسی قرار می‌گیرد.»
مدیر برنامه‌ریزی و نظارت راهبردی باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان دانشگاه آزاد اسلامی اضافه کرد: «بعد از انجام این فعالیت‌ها، عملکرد باشگاه‌ها در سامانه پیوند ثبت خواهد شد تا مورد بررسی قرار بگیرد. فعالیت‌های باشگاه برای اولین بار برمبنای عملکرد باشگاه‌ها در فعالیت‌های فوق که در سامانه باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان(پیوند) به ثبت رسیده مورد بررسی و ارزشیابی قرار گرفت و در بررسی فعالیت‌ها، شناسایی و جذب نخبگان(تعداد اعضای باشگاه) به تناسب جمعیت دانشجویی واحدهای دانشگاهی به‌عنوان یکی از مهم‌ترین ملاک‌ها در ارزشیابی محسوب شد.
به گفته امین‌بخش سطح انتظار از فعالیت‌های باشگاه متناسب با امکانات و منابع در اختیار آنان است که در الگوی سطح‌بندی واحدهای دانشگاهی دانشگاه آزاد اسلامی در سطوح مختلف مورد استفاده قرار گرفته است.
او تاکید کرد: «بنابراین فعالیت‌های باشگاه در چند قالب یعنی مسابقات(شامل برگزاری مسابقات و رویدادهای علمی و شرکت در مسابقات علمی)، توانمندسازی(شامل بازدیدهای علمی، کارگاه‌های توانمندسازی، وبینارها و سمینارها)، طرح‌های پژوهشی، حمایتی، فرهنگی، روابط‌عمومی و فعالیت‌های انجمن‌های علمی دانشجویی که طیف وسیعی از فعالیت‌های علمی و دانشجویی را شامل می‌شود، تعریف و به باشگاه‌های سراسر کشور ابلاغ شد.»
او با بیان اینکه درنهایت مشخص خواهد شد باشگاه واحدها چه فعالیت‌هایی را انجام داده‌اند، گفت: «با توجه به اینکه در دانشگاه آزاد اسلامی، واحدها به واحدهای جامع، بسیار بزرگ، بزرگ و کوچک سطح‌بندی شده‌اند و این سطح‌بندی متناسب با تعداد دانشجویان و سایر امکاناتی است که در واحدهای دانشگاهی وجود دارد ما هم در ارزیابی فعالیت‌های باشگاه این سطح‌بندی را به‌عنوان ملاک قرار دادیم.»
مدیر برنامه‌ریزی و نظارت راهبردی باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان دانشگاه آزاد اسلامی توضیح داد: «برای واحدها در مراکز استان‌ها و واحدهای با دانشجو با امکانات بیشتر یک ضریبی را درنظر گرفته‌ایم تا حق واحدها ضایع نشود. درواقع در این ارزیابی باشگاه‌هایی که به‌عنوان باشگاه برتر اعلام شده‌اند هم واحدهای جامع، بسیار بزرگ و مراکز استان‌ها و هم واحدهای کوچک مثل علی‌آباد در این سطح‌بندی قرار گرفتند.»
او با بیان اینکه در باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان دانشگاه آزاد اسلامی حدود 300 باشگاه حضور دارند گفت: «همچنین 100 مرکز آموزشی در باشگاه پژوهشگران وجود دارد که متعلق به مدارس و آموزشگاه‌های سماست که البته در ارزیابی اخیر فقط 300 باشگاه را مورد ارزیابی قرار دادیم؛ چراکه برای 100 مرکز آموزشی سما هنوز سازوکاری انجام نشده اما برای سال 1400 این مراکز نیز مورد ارزیابی قرار خواهند گرفت.»
رویکرد باشگاه از قالب حمایت‌محور به مساله‌محور تغییر پیدا کرده
به گفته مدیر برنامه‌ریزی و نظارت راهبردی باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان دانشگاه آزاد اسلامی در دور جدید فعالیت‌های دانشگاه، رویکرد باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان از قالب حمایت‌محور به مساله‌محور تغییر پیدا کرده است، تا جایی که تشکیلات و فعالیت‌های موازی در بخش‌های مختلف دانشگاه متمرکز شد.
امین‌بخش توضیح داد: «در همین راستا اداره انجمن‌های علمی دانشجویی به باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان محول و برگزاری مسابقات علمی دانشجویی در قالب فعالیت‌های باشگاهی تعریف شد. درنهایت با ارائه الگویی برای تعیین وضع موجود و ترسیم فعالیت‌های آینده این نهاد علمی، ارزشیابی فعالیت‌های باشگاه مورد تاکید قرار گرفت.»
او در پاسخ به این سوال که هدف از این ارزیابی چیست، بیان کرد: «یکی از اهداف ارزشیابی‌های انجام‌شده ارائه بازخورد به مدیران ستادی خواهد بود؛ چراکه این ارزشیابی‌ها می‌تواند متناسب با تحولات علمی و ساختاری مورد بازنگری قرار گیرد.»