سارا طاهری، روزنامه‌نگار: اقتصاد کشور درحال تغییر ماهیت و شکل از منبع‌محوری به دانش‌بنیانی است؛ بنابراین در این برهه شاهد شکل‌‌گیری کسب‌وکار دانش‌بنیان نوظهور مبتنی‌بر فناوری هستیم که بیشترین نرخ رشد را به خود اختصاص داده و به‌دنبال جذب بیشترین سهم از بازار اقتصادی کشور هستند. دانشگاه آزاد اسلامی مدت‌هاست مهم‌ترین محور خود را تکیه بر اقتصاد دانش‌بنیان و تربیت دانشجویان کارآفرین قرار داده است. توسعه شرکت‌های دانش‌بنیان یکی از سیاست‌های دانشگاه آزاد اسلامی در این راستاست؛ چراکه مسئولان این دانشگاه معتقدند این توسعه راهی برای اقتدار علمی کشور است. در همین راستا اداره‌کل اقتصاد دانش‌بنیان و سرمایه‌گذاری دانشگاه آزاد اسلامی با هدف تجاری‌‌سازی و مشارکت در حوزه اقتصاد دانش‌بنیان طراحی شده است. شهاب نوروزیان، سرپرست اداره‌کل اقتصاد دانش‌بنیان و توسعه سرمایه‌گذاری دانش‌بنیان دانشگاه آزاد اسلامی می‌گوید تبدیل دانشگاه آزاد اسلامی به دانشگاهی که اقتصاد آن مبتنی‌بر دانش است یکی از سیاست‌هایی است که در این دانشگاه دنبال خواهد شد. در این گزارش مهم‌ترین فعالیت‌های دانش‌بنیانی دانشگاه آزاد اسلامی در سال 99 را بررسی کرده‌ایم و در گفت‌وگو با شهاب نوروزیان، سرپرست اداره‌کل اقتصاد دانش‌بنیان و توسعه سرمایه‌گذاری دانش‌بنیان دانشگاه آزاد اسلامی و همچنین حمید سرپرست معاون اداره‌کل اقتصاد دانش‌بنیان و توسعه سرمایه‌گذاری دانش‌بنیان دانشگاه آزاد اسلامی نیم‌نگاهی به برنامه‌های آینده این حوزه داشتیم که در ادامه می‌خوانید.
طراحی اقتصاد دانشگاه آزاد اسلامی مبتنی‌بر دانش
شهاب نوروزیان، سرپرست اداره‌کل اقتصاد دانش‌بنیان و توسعه سرمایه‌گذاری دانش‌بنیان دانشگاه آزاد اسلامی در گفت‌وگو با «فرهیختگان» درخصوص فضای دانشگاه آزاد اسلامی در بحث اقتصاد دانش‌بنیان گفت: «فرهنگ‌سازی و ادبیات اقتصاد دانش‌بنیان ادبیات جدیدی است که در دو سال گذشته با رویکردی که دکتر طهرانچی رئیس دانشگاه آزاد اسلامی و دهقانی‌فیروزآبادی معاون فناوری و نوآوری دانشگاه در پیش گرفتند در دانشگاه شکل‌گرفته است و برای آینده آن نیز امیدواری‌های زیادی وجود دارد.»
او با بیان اینکه در آینده نزدیک دانشگاه آزاد اسلامی به دانشگاهی تبدیل خواهد شد که اقتصاد آن مبتنی‌بر دانش است، اضافه کرد: «درواقع به جای اینکه اقتصاد دانشگاه مبتنی‌بر آموزش باشد و حقوق اساتید و مخارج دانشگاه را با استفاده از بحث‌های آموزشی و شهریه‌ای تامین کند این تغییرات و رویکرد به وجود آمده است. من به این موضوع خوش‌بین هستم هر چند معتقدم هنوز جای کار بسیار وجود دارد.»
سرپرست اداره‌کل اقتصاد دانش‌بنیان و توسعه سرمایه‌گذاری دانش‌بنیان دانشگاه آزاد اسلامی درخصوص برنامه‌های در دست اجرا نیز گفت: «تاکنون در بخش نشر و فرهنگ‌سازی اقتصاد دانش‌بنیان، اتفاقات خوبی افتاده و کارهای خوبی در سطح دانشگاه انجام شده است؛ به عبارت بهتر به لحاظ کمی رشد خوبی را داشته‌ایم و این فرهنگ و ادبیات در دانشگاه نشر پیدا کرده است.»
کیفی‌سازی مجوز سراهای نوآوری و شرکت‌های دانش‌بنیان
او گفت: «در چند سال گذشته اگر در دانشگاه بحث علم‌وفناوری و اقتصاد دانش‌بنیان مطرح می‌شد برای اساتید و مسئولان چندان ملموس نبود. اما درحال حاضر این واژه ملموس‌تر شده و تمام واحدها به تکاپو افتادند که نقشی را در این فضا ایفا کنند. لازم بود این اتفاق بیفتد اما معتقدم کافی نیست و الان در موقعیتی هستیم که باید این موضوع را کیفی‌سازی کنیم. به‌خصوص در بحث سراهای نوآوری و شرکت‌های دانش‌بنیان باید مجوزهایی که صادر می‌شود کیفی‌سازی شوند.»
نوروزیان با بیان اینکه برای کیفی‌سازی در صدد هستیم تا در دو بستر فراهم کنیم، اضافه کرد: «بستر سامانه مدیریت فناوری و یک سامانه عرضه و تقاضاست. تصمیم‌گیری درخصوص این دو سامانه در شورای مدیریت اقتصاد دانش‌بنیان انجام می‌شود و توسط این اداره‌کل عملیاتی خواهد شد.»
او با بیان اینکه درحال حاضر ادبیات اقتصاد دانش‌بنیان در استان‌ها شکل‌گرفته است، اظهار کرد: «البته بسیاری از واحدها باید با فضای کسب‌وکار و بازار بیشتر آشنا شوند و پلی که بین دانش و فناوری و بین دانش و بازار وجود دارد به صورت دقیق برای استان‌ها تببین شود و نقش خود را بهتر بشناسند.»
سرپرست اداره‌کل اقتصاد دانش‌بنیان و توسعه سرمایه‌گذاری دانش‌بنیان دانشگاه آزاد اسلامی درخصوص مهم‌ترین طرح‌های دانش‌بنیان دانشگاه گفت: «دو مدل طرح در سطح دانشگاه اجرایی شده و ان‌شاءالله در آینده نیز اجرایی خواهد شد. به‌طور مثال آیین‌نامه سرای نوآوری و بازارهای فناوری ابلاغ شده که اتفاق خوبی است. همچنین بحث مولفه‌های ارزش‌گذاری که اساتید را به درجه «الف» و «ب» تقسیم می‌کند مطرح شده که این آیین‌نامه نیز در جهت تقویت اقتصاد دانش‌بنیان بوده که اتفاق خوبی است.»
سال 99 در فضای فعالیت‌های دانش‌بنیان دانشگاه چگونه گذشت؟
حمید سرپرست، معاون اداره‌کل اقتصاد دانش‌بنیان و توسعه سرمایه‌گذاری دانش‌بنیان دانشگاه آزاد اسلامی درخصوص فعالیت‌ها و اقدامات این اداره‌کل به «فرهیختگان» گفت: «یک‌سری اقدامات شاخص و تحولی در ادامه برگزاری نخستین همایش سه روزه فناوری و نوآوری با هدف تبیین سیاست‌ها و برنامه‌های معاونت تحقیقات، فناوری و نوآوری و همچنین توسعه زیست‌بوم فناوری در دانشگاه آزاد اسلامی در این اداره‌کل انجام شده است. در سال 99 طرح‌های ایجاد و راه‌اندازی 50 سرای نوآوری براساس آمایش سرزمین و مزیت‌های نسبی واحدهای کشور بررسی شد و مجوز راه‌اندازی 32 عنوان سرای نوآوری صادر شد. در اقدام بعدی از روسای پیشنهادی سراهای نوآوری دعوت و مصاحبه به‌عمل آمد و احکام ایشان جهت پیشبرد با سرعت ریل‌گذاری و توسعه فرهنگ فناوری و نوآوری در دانشگاه آزاد اسلامی صادر شد.»
سرپرست اظهار کرد: «تهیه، تدوین و ابلاغ بخشنامه میزان حق‌الزحمه ارزیابی و ارزش‌گذاری طرح‌های دانش‌بنیان، دانش فنی و شرکت‌های دانش‌بنیان در راستای نگاه تخصصی به طرح‌ها و جلوگیری از ضرر و زیان به دارایی‌های دانشگاه آزاد اسلامی از دیگر اقدامات انجام شده در سال 99 بود.» او با بیان اینکه بخشنامه میزان سقف اختیارات واحدها و استان‌ها جهت تصمیم‌گیری در طرح‌های دانش‌بنیان و فناورانه نیز تهیه شد، گفت: «این بخشنامه با هدف تمرکززدایی و تفویض اختیار به استان‌ها بوده که مقرر شد در جلسات آتی شورای اقتصاد دانش‌بنیان و سرمایه‌گذاری درخصوص آن تصمیم‌گیری شود.»
آماده‌سازی 6 مدل قرارداد تیپ در پیوست آیین‌نامه جامع بازار فناوری
معاون اداره‌کل اقتصاد دانش‌بنیان و توسعه سرمایه‌گذاری دانش‌بنیان دانشگاه آزاد اسلامی در ادامه بیان کرد: «6 مدل قرارداد تیپ مربوط به مدل‌های مشارکت در دستورالعمل مدیریت فعالیت‌های دانش‌بنیان( پیوست آیین‌نامه جامع بازار فناوری و سرای نوآوری) نیز با همکاری مرکز حقوقی و صیانت از دارایی‌های دانشگاه آزاد اسلامی تهیه شده است که آماده ابلاغ است.» به گفته او برگزاری 8 جلسه کمیسیون تخصصی معاونت تحقیقات، فناوری و نوآوری برای شورای دانشگاه آزاد اسلامی به صورت مجازی از دیگر اقدامات این اداره‌کل در سال 99 بود.
سرپرست درخصوص تهیه و تدوین مدل اجرایی برای کمیته تحول کشاورزی با تاکید بر راهبردها در بستر عملیاتی سراهای نوآوری نیز توضیح داد: «با استناد به مقالات به‌روز‌رسانی شده و اهداف سیاست عام کشاورزی اتحادیه اروپا (CAP) به‌عنوان مدل اروپایی در راستای سیاست‌های ملی کشاورزی در سطح کلان و بررسی تجارب موفق بین‌المللی در حوزه‌های اولویت‌دار نوآوری و توسعه بازارهای فراگیر وهچنین ارزش افزوده، توانمندسازی محیط و نهادهای پاسخگو در قالب تئوری تغییر ارائه شد.» او اظهار امیدواری کرد که روند برنامه در بستر سراهای نوآوری با مراحل ورود به شتاب‌دهنده مراکز رشد تخصصی و پارک علم‌وفناوری دانشگاه آزاد اسلامی عملیاتی شود.
راه‌اندازی سامانه فروش آنلاین محصولات دانش‌بنیان
او درخصوص اقدامات اجرایی انجام شده در اداره‌کل دانش‌بنیان دانشگاه آزاد اسلامی در سال 99 نیز گفت: «سامانه فروش آنلاین محصولات دانش‌بنیان به نشانی http://Bazarazad.iau.ir با هدف ارائه محصولات تولیدی دانشگاه آزاد اسلامی و با استفاده از پتانسیل‌های داخلی دانشگاه و بهره‌گیری از توانمندی‌های هسته‌ها و واحدهای مستقر در مرکز رشد دانشگاه آزاد اسلامی در راستای صرفه‌جویی در منابع به صورت پایلوت راه‌اندازی شد.»
سرپرست درخصوص برگزاری وبینارهای آموزشی نیز صحبت به‌میان آورد و گفت: «در راستای تبیین سیاست‌ها و همچنین ارزیابی عملکرد سراهای نوآوری با توجه به کرونا، تایم برگزاری این وبینارها به‌صورت ماهانه در دستور‌کار این اداره‌کل بوده و وبینار آموزشی فرصت‌ها و چالش‌های سراهای نوآوری یکی از موضوعات مهم و دارای اهمیت بود که درخصوص چگونگی فعالیت سراهای نوآوری در دانشگاه آزاد اسلامی، فرصت‌ها و چالش‌های پیش رو و تجربیات به‌دست‌آمده برگزار شد.»
او گفت: «راه‌اندازی شورای مدیریت فعالیت‌های دانش‌بنیان با رویکرد جدید مطابق آیین‌نامه جامع بازار فناوری و سرای نوآوری و تصمیم‌گیری درخصوص راه‌اندازی سراهای نوآوری و بازارهای فناوری و مگاپروژه‌های در دست اقدام دانشگاه آزاد اسلامی از دیگر اقدامات انجام شده بود.»
تفاهمنامه با کمیته امداد امام خمینی تهیه و نهایی شده است
او درخصوص تفاهمنامه‌ها و همکاری‌های برون دانشگاهی نیز توضیح داد: «امسال یک تفاهمنامه با همت این اداره‌کل با سازمان مدیریت صنعتی منعقد شد که پیگیری جهت تشکیل کارگروه‌های تخصصی و کمیته اجرایی تفاهمنامه انجام شد و این تفاهمنامه در راستای استفاده از توانمندی‌های دوجانبه علمی، پژوهشی و فناوری دو طرف است و تفاهمنامه دیگر نیز با کمیته امداد امام خمینی (ره) تهیه و نهایی شده است که در سال 1400 منعقد خواهد شد.»
معاون اداره‌کل اقتصاد دانش‌بنیان و توسعه سرمایه‌گذاری دانش‌بنیان دانشگاه آزاد اسلامی از بررسی و طبقه‌بندی طرح‌های نوظهور حوزه انرژی، کووید و طرح‌های در اولویت حمایت مانند کیت تشخیص سریع کووید-19 (Covid-19) و طرح کیت تشخیص سرطان دهانه رحم طرح، دستگاه تنفس مصنوعی ایرانی فراز 991 و 992، طرح بلوک الیاف‌دار( پلیمری)، طرح کیتین و کیتوسان، طرح بذر هیبریدی صیفی‌جات، طرح خودرو برقی، طرح استخراج طلا از لجن مس، طرح حلال نفتی سوشیانت و طرح تولید رنگ‌های آنتی‌باکتریال آسان تمیز شونده نانو که دارای مجوزهای لازم از استان‌های مربوطه هستند جهت معرفی به صندوق پژوهش و فناوری در راستای حمایت مالی خبر داد.
راه‌اندازی سامانه مدیریت طرح‌های دانش‌بنیان در آینده نزدیک
او در بخش دیگری از این گفت‌وگو درخصوص پیشنهادات مطرح شده برای سال 1400 ازجمله توسعه فعالیت‌های نظام عرضه و تقاضای محصولات تولیدی واحدهای دانشگاهی(بازار آزاد) و راه‌اندازی سامانه مدیریت طرح‌های دانش‌بنیان خبر داد.
معاون اداره‌کل اقتصاد دانش‌بنیان و توسعه سرمایه‌گذاری دانش‌بنیان دانشگاه آزاد اسلامی گفت: «درنظر داریم توسعه صادرات محصولات دانش‌بنیان از طریق کریدور آفریقا و همکاری با مرکز نوآوری راه‌اندازی شده در کشور کنیا را در دستور کار قرار دهیم. همچنین تاکید بر راه‌اندازی سراهای نوآوری در مناطق آزاد و مناطق مرزی جهت استفاده از پتانسیل‌های موجود بازارهای کشورهای همسایه و کسب درآمدهای ارزی و استفاده از معافیت‌های موجود در این مناطق برای شرکت‌های دانش‌بنیان از دیگر طرح‌های پیشنهادی برای سال 1400 خواهد بود.
برنامه‌ریزی دانشگاه آزاد اسلامی درجهت استقلال مباحث مالی در سراهای نوآوری
او در ادامه گفت: «اینکه پیگیری حساب‌های مستقل سراهای نوآوری با تاکید بر تجمیع در یک بانک عامل در راستای حرکت به سمت خودگردانی و استقلال سراها و سامان دادن ساختار سازمانی سراها، اخذ کد اقتصادی برای تمام واحدها و سراهای نوآوری دارای مجوز جهت بستن قراردادهای مشارکتی توسط واحدها و امکان شرکت در مناقصات، بازدید میدانی سراهای دارای مجوز و طرح‌های دانش‌بنیان درحال اجرای واحدها و استان‌ها و شناسایی نقاط ضعف جهت اصلاح ساختار و تدوین دستورالعمل‌های راهگشا نیز در دستور کار است.»
به گفته سرپرست پیشنهاد ساخت برنامه مستند از پتانسیل‌های دانش‌بنیان موجود واحدهای دانشگاهی برای پخش در سیمای جمهوری اسلامی نیز ارائه شده است که در‌صورت موافقت عملیاتی خواهد شد.