سیدجلال ساداتیان، کارشناس مسائل بین‌الملل و سفیر اسبق ایران در انگلستان در گفت‌وگو با «فرهیختگان» به تشریح دلایل وارونه‌نمایی مواضع دولت آمریکا درقبال برجام پرداخت که در ادامه می‌بینید.
اخیرا وزیر خارجه آمریکا مدعی شده تا زمانی که ایران به برجام بازنگردد و تعهدات خود را اجرا نکند، هیچ تحریمی برداشته نمی‌شود و درواقع آمریکا طوری وانمود می‌کند که گویا ایران از برجام خارج شده است و آنها به همه تعهدات خود عمل کرده‌اند. تحلیل شما از این اظهارات چیست؟
ایران تاکنون با شفافیت تمام مطرح کرده است که ما از برجام خارج نشده‌ایم، بلکه ایالات‌متحده آمریکا بود که از برجام خارج شد و متعاقب آن فشارهایی نیز بر متحدان اروپایی وارد و آنها را وادار به انفعال کرد و در ازای انفعال آنها که به تعهدات اروپایی خود عمل نکردند، ایران نیز گام‌هایی را در راستای توقف تعهدات خود برداشت و بخشی از تعهدات خود را کاهش داد؛ البته ایران به طرف مقابل هم اعلام کرد اگر شما به انجام تعهدات بازگردید، ما هم بازمی‌گردیم.
بنابراین تا اینجای کار مشکلی نبوده و موضع‌گیری‌ها مشخص است و اروپایی‌ها نیز تلاش کردند راه جایگزین پیدا کنند که از این‌رو اینستکس را پیشنهاد دادند و همه این روند مقابل چشم جهانیان است و دلایل مشخصی هم دارد.
بایدن برای بازگشت به برجام ازسوی رژیم‌صهیونیستی، عربستان و طرفداران ترامپ تحت‌فشار قرار گرفت
اما از زمانی که بایدن به‌عنوان تبلیغات انتخاباتی مطرح کرد که من به برجام بازمی‌گردم، ازسوی رژیم‌صهیونیستی، عربستان و طرفداران ترامپ تحت‌فشار قرار گرفت، اما نکته دیگر این است که بایدن، تیم اوباما و جان کری را در سیاست خارجی آورد و تحلیل همه آنها بر این بود که او قائل به بازگشت به برجام است، اما وقتی حرف‌های خود را پس می‌گیرد، به دو منظور است.
دولت بایدن از مواضع برجامی خود عقب‌نشینی کرده است
بنابراین بایدن تحت‌فشار رژیم‌صهیونیستی، شخص نتانیاهو، لابی صهیونیست‌ها در آمریکا، لابی عربستان و امارات که هزینه زیادی می‌کنند و طرفداران ترامپ است که آنها شروع به مخالفت با دموکرات‌ها و شخص بایدن کرده‌اند که از این‌رو او تحت‌فشار این شرایط از مواضعی که اعلام کرده بود، عقب‌نشینی کرد. به‌نظر می‌رسد آنها درصدد هستند که بتوانند امتیازات بیشتری را از ایران بگیرند و بعد وارد برجام شده و تحریم‌ها را بردارند. درحالی‌که آمریکا اگر گناه و تقصیر خود را درباره خروج از برجام بپذیرد، باید خسارت‌های ایران طی دوران تحریم‌ها را بپردازد و این به آن معناست که آنها موظف بودند به وظایف خود در برجام و درقبال تعهداتی که پذیرفته‌اند، عمل کنند.
اگر آمریکا عدم اجرای تعهدات برجامی را بپذیرد باید 250 میلیارد دلار برای جبران خسارات به ایران بپردازد
این تعهدات دقیقا شامل چه مواردی است و خوانش ایران از آن چیست؟
تعهداتی که به‌موجب زمینه برجام، به‌صورت جداگانه وظایفی برای آمریکا و وظایفی نیز برای اتحادیه اروپا ایجاد کرده بود، لذا اگر قرار باشد به‌صورت کامل تعهدات خود را بپذیرند که در این ایام آنها بودند که خلاف کردند، حداقل 250 میلیارد دلار باید جبران خسارات به ایران پرداخت کنند.
مساله دیگر این است که آنها تلاش دارند تا بتوانند امتیازات منطقه‌ای بگیرند؛ یعنی ایران پای میز مذاکره بیاید و بعد از مذاکره بگویند که ایران باید از نفوذ منطقه‌ای عقب‌نشینی و برد موشکی را کاهش دهد که ایران هر دو مطلب را منتفی دانسته و اعلام کرده این موضوعات قابل‌مذاکره نیست.
سخت کردن شرایط ازسوی آمریکا می‌تواند میزان تنش را در منطقه افزایش دهد
بنابراین به‌نظر می‌رسد آنها می‌خواهند شرایط سختی را ایجاد کنند که این شرایط سخت، می‌تواند میزان تنش را در منطقه افزایش دهد و بر این اساس برخی در منطقه به میانجی‌گری برخاسته‌اند که قطر، عمان و حتی خود اروپایی‌ها در تلاش هستند میانجی‌گری کرده و بتوانند این مواضع را به‌هم نزدیک کنند.
اینکه بایدن چقدر جسارت این را دارد که به مواضع درست بازگردد و براساس حق موضع‌گیری کند، نکته مهمی است نه براساس میزان تکیه به قدرت اقتصادی و نظامی خود و دیکته کردن اینکه هرچه ایالات‌متحده گفت دیگران باید بپذیرند؛ لذا این منطق در ارتباط با ایران جواب نداده است و خودشان نیز باید متوجه این امر شوند.
آنها چون فکر می‌کنند ایران در فشار حداکثری ترامپ با مشکلاتی روبه‌رو است، نتیجه گرفته‌اند که می‌توانند ایران را وادار به تسلیم کنند، درحالی‌که ایران گفته من منطقا مایل به بازگشت هستم، طوری‌که با منطق درست هم گفت‌وگوی در قالب برجام را داشته باشد و هم مسیر منطقی را طی کند.
گامی که آمریکا برمی‌دارد باید ملموس و قابل‌احصا باشد
این مسیر می‌تواند گام‌به‌گام یا یکباره باشد، اما گامی که آمریکا برمی‌دارد، باید ملموس و قابل‌احصا باشد، اما نباید شمع ریخته را خرج امامزاده کنند، از این‌رو صرف اینکه تحریم تردد دیپلمات‌ها را برداشته‌اند، ماجرا را حل نمی‌کند؛ البته درست است آن اقدام یا اینکه بازپس‌گیری نامه‌های ترامپ به شورای امنیت که خواستار فعال شدن مکانیسم ماشه بود، دو اقدام از جانب آمریکا و قابل‌تحسین است، اما خود همان نامه از حیّز انتفاع ساقط شده بود، چراکه آمریکا عضو برجام نبود.
ایران خواستار اصلاح برجام و برداشته شدن مکانیسم ماشه است
نکته دیگر این است که ایران متقاضی این است که در مذاکرات بعدی برخی اصلاحات در متن برجام صورت گیرد و مواردی ازجمله مکانیسم ماشه یا همان اسنپ‌بک برداشته شود، لذا آنها هم ممکن است مواردی داشته باشند که بخواهند درقالب برجام اصلاح شود که ایرادی ندارد؛ چراکه طرفین در قالب و محتوای برجام می‌توانند باهم گفت‌وگو و مذاکره کنند و آمریکا نیز می‌تواند به 1+4 بازگردد و این هیات 1+5 شود؛ اما این مساله یک الزاماتی دارد و آن الزامات این است که آمریکا به تعهدات منطقی خود بازگردد و عمل کند و صرفا به اتکای این که ابرقدرت است، نخواهد زورگویی کند، کمااینکه این موضوع تاکنون جواب نداده و از این به‌بعد هم جواب نخواهد داد.
نویسنده: سپیده مرادیان، خبرنگار