ندا اظهری، روزنامه‌نگار:کرونا که از ووهان چین آغاز شد، هیچ‌کسی تصور نمی‌کرد این ویروس تا این اندازه همه‌گیر شود و با گذشت بیش از یک‌سال از شیوع آن در دنیا، هنوز هم قربانی بگیرد. با این ویروس ناشناخته که بسیاری از کشورهای دنیا را فراگرفت، همه‌چیز از کنترل خارج شد. کشورها باید تصمیماتی ناگهانی و فوری می‌گرفتند تا بتوانند از شیوع هرچه بیشتر ویروس جلوگیری کنند، اما چندروزی بیشتر نگذشته بود که این ویروس همه‌گیر شد و تقریبا بیشتر کشورهای جهان را درگیر کرد. کشورهای پرخطر قرنطینه شدند؛ مرزها مسدود شد و کسی امکان رفت‌وآمد نداشت؛ دانشگاه‌ها تعطیل شدند و کشورها، دانشجویان خود را از کشورهای دیگر فراخواندند؛ کلاس‌های درس هم تعطیل شدند و بسیاری از مراکز پژوهشی دانشگاهی و آزمایشگاه‌ها هم به‌رغم وضعیت بحرانی موجود به حالت تعلیق درآمدند و برخی پروژه‌های تحقیقاتی متوقف شدند. باتوجه به عدم حضور دانشجویان بین‌المللی در دانشگاه‌های مقصد و کاهش میزان ثبت‌نام آنها، وضعیت مالی وخیمی گریبان دانشگاه‌ها را گرفت. برخی دانشگاه‌ها که بخش اعظم هزینه‌های خود را از منبع شهریه‌های دانشجویان بین‌المللی فراهم می‌کردند، با این اوصاف دچار بحران مالی شدند؛ چراکه بودجه‌های دولتی هم آنقدر محدود بودند که پاسخگوی نیاز دانشگاه‌ها نبودند. اما حالا که یک‌سالی از آغاز همه‌گیری کرونا می‌گذرد، دیگر وقت آن رسیده که مراکز تحقیقاتی و پژوهشی کار خود را از سر گیرند، اما به‌دلیل بحران مالی موجود، به کمک‌های مالی قابل‌توجهی نیاز دارند تا بتوانند پروژه‌ها را با موفقیت به سرانجام برسانند.
خسارت ده‌ها میلیارد دلاری شرکت‌های پژوهشی
دانشگاه‌های آمریکا به‌طور گسترده عملیات‌ها و فعالیت‌های پژوهشی خود را بعد از تعطیلی گسترده در ماه‌های نخست شیوع کرونا آغاز کردند. اما این آغاز به‌کار دوباره بعد از بازتوانی قوا درحالی صورت گرفته است که طبق برآوردهای انجام‌شده، شرکت‌های تحقیقاتی و پژوهشی با خسارت‌های ده‌ها میلیارد دلاری روبه‌رو شده‌اند، به‌ویژه اینکه چنین آسیب‌هایی بیش از همه اثر بارز خود را روی دانشمندانی به‌جا می‌گذارد که به‌تازگی وارد حوزه پژوهشی شده‌اند و به رقابت با یکدیگر می‌پردازند. بررسی‌های تکمیلی که روی حدود 6 هزار دانشجوی مقطع دکتری و فارغ‌التحصیلان مقاطع تحصیلات تکمیلی صورت گرفته، حکایت از آن دارد که بخش بزرگی از آنها به‌دنبال همه‌گیری کرونا و تعطیلی آزمایشگاه‌ها و حتی مراکز پژوهشی دانشگاهی از پیشرفت‌های شغلی خود دور مانده‌اند. به‌گفته انجمن تحقیقات آموزشی آمریکا و بنیاد اسپنسر، 45 درصد دانشجویان مقطع دکتری در این برهه زمانی بیشتر از زمان برنامه‌ریزی‌شده پیشرفت کردند و 24 درصد از فارغ‌التحصیلان اخیر نیز دچار خسارت‌ها و زیان‌های درآمدی مرتبط با کووید-19 شده‌اند. این کارهای تحقیقاتی ازسوی مرکز تحقیقات ملی «ایده» در دانشگاه شیکاگو انجام شده که پیش‌تر، با بررسی 200 موسسه آموزشی مشخص شده بود که با وضعیت فعلی همه‌گیری کرونا، دوسوم این مراکز انتظار دارند با کاهش برنامه‌های تحصیلات تکمیلی مرتبط با همه‌گیری کرونا روبه‌رو شوند. این خطر، یکی از مهم‌ترین موضوعاتی است که دانشگاه‌ها و مراکز پژوهشی با آن مواجه هستند.
کمک‌هزینه دوبرابری برای بخش پژوهشی
به گزارش تایم، این مرکز به جزئیاتی از محرک اقتصادی 1.9تریلیون دلاری را اشاره کرده که بسیار موردتوجه دموکرات‌ها قرار گرفته است. در این طرح مبلغی حدود 40 میلیارد دلار به کالج‌ها اختصاص می‌یابد که تقریبا دوبرابر کمک‌هزینه تحصیلات تکمیلی از 4 تریلیون دلار بسته کمکی قبلی است. اما هیچ‌کدام از این کمک‌هزینه‌های مالی به‌طور مستقیم، تقویت پژوهش‌های علمی را نشانه نگرفته‌اند و تنها حدود 600 میلیون دلار از مصوبه جدید به این بخش اختصاص یافته است. این درحالی است که با شیوع همه‌گیری کرونا در دنیا، آزمایشگاه‌های دانشگاه‌های آمریکا درحال حاضر حدود 20 تا 40 درصد از نتایج پژوهش‌های منظم خود عقب افتاده‌اند و محققان بر این باورند که دیگر نمی‌توان طرح‌های پژوهشی را که به‌دلیل همه‌گیری کرونا متوقف شده، حالا بعد از گذشت یک‌سال به عقب برگشت و از نو شروع کرد؛ باید طرحی اندیشیده شود که با اختصاص کمک‌هزینه‌های بیشتر، این بخش بتواند قدرت قبلی خود را به‌دست آورد و محققان و دانشمندان با همه توان در حوزه پژوهشی فعالیت کنند.
مشکلاتی که پژوهش‌های دانشگاهی در دوران کرونا با آن مواجه هستند و چالش‌های درک آنها، ازطریق سیستم‌های پیچیده بودجه دولت تشدید شده‌اند. دانشمندان برای دریافت کمک‌هزینه‌های تحقیقاتی و پژوهشی از آژانس‌هایی چون موسسات ملی بهداشت و بنیاد ملی علوم با هم رقابت می‌کنند. سپس دانشگاه‌هایی که این کمک‌هزینه‌ها را دریافت می‌کنند، حدود 50 درصد از آن را برای تامین هزینه‌های عملیاتی و تسهیلاتی مورد استفاده قرار می‌دهند. البته این قبیل دانشگاه‌ها که موفق به دریافت این کمک‌هزینه‌های پژوهشی شده‌اند، اذعان کرده‌اند که این مبلغ به‌درستی نمی‌تواند هزینه‌هایی شامل نگهداری از ساختمان‌ها و تجهیزات، فعال کردن کتابخانه‌های دانشگاهی، محاسبات و دیگر خدمات داده را تامین کند. این اختلاف میان هزینه‌های موجود و مبالغی که به دانشگاه‌ها کمک می‌شود، در دوران همه‌گیری کرونا دوچندان شد و این شکاف بیش از گذشته خود را نشان داد؛ چراکه دانشگاه‌ها با کاهش شدید نرخ ثبت‌نام در دوره کرونا روبه‌رو شدند و هزینه‌های اقدامات پیشگیرانه کرونایی، توانایی کمتری را برای ادامه دریافت کمک‌هزینه و یارانه علمی دانشگاه‌ها باقی گذاشته است.
جمهوری‌خواهان به‌دلیل نگرانی نسبت‌به میزان و برخی مفاد اعلام‌شده در لایحه 1.9 تریلیون دلاری کمک کرونایی، آن را به‌مدت چندهفته متوقف کردند. دو اقدام امدادی کووید مخصوص پژوهش‌های دانشگاهی مورد حمایت جمهوری‌خواهان و دموکرات‌های آمریکایی قرار گرفته است. یکی از این لایحه‌ها، قانون RISE است که در آن، 25 میلیارد دلار برای تامین هزینه‌های پژوهشی فدرال اختصاص یافته و لایحه دیگر هم قانون حمایت از محققان و پژوهشگرانی است که تازه وارد این حرفه شده‌اند و طرحی موسوم به طرح همکاری دوساله برای کمک به این دانشمندان راه‌اندازی شده است.
وضعیت پژوهش در دنیا
در دوران کرونا برخلاف آنچه تصور می‌شد، کشورها همکاری‌های بین‌المللی خود را بیشتر کردند و حتی دسترسی به مقالات انجام‌شده در این حوزه را آزاد گذاشتند. باوجود این، تمام کشورها نتوانستند از موهبت جهانی شدن برخوردار شوند. کشورهایی که بحران کرونا بیشترین تاثیر را روی آنها گذاشت و ازنظر نرخ تولید ناخالص داخلی بیشترین کاهش را تجربه کردند، بیش از همتایان خود در عرصه جهانی‌سازی مقالات علمی و پژوهشی فعالیت کرده‌اند. امروزه بی‌شک، کووید-19 مورد توجه‌ترین موضوع در پژوهش‌های علمی جهان به‌شمار می‌رود، درحالی‌که دانشمندان دنیا برای درک بیشتر ویروس و توقف فعالیت آن شبانه‌روز تلاش می‌کنند، اما فشارهای مالی ناشی‌از کرونا هر روز بیشتر می‌شود. مطالعاتی که ازسوی دانشمندان روی محققان اروپایی و آمریکای شمالی انجام شده، نشان می‌دهد حدود 51 درصد محققان اعلام کرده‌اند به‌دلیل نگرانی‌های روانی بهداشتی مرتبط با کار در دوران کرونا، فعالیت‌های تحقیقاتی و پژوهشی را در این برهه زمانی کنار گذاشته و بسیار محدود کرده‌اند که همین امر، چالشی بزرگ را در تولید علم، اکتشاف و نوآوری ایجاد می‌کند که خلأ آن را می‌توان تا سال‌ها بعد شاهد بود.
یک مهندس هندی در این بررسی‌ها به محققان می‌گوید: «به‌دلیل محدودیت‌هایی که در سفر به کشورها در دوران کرونا اعمال شده بود، نتوانستم سفر کنم و همین باعث شد از انجام کارهای تحقیقاتی در کشور مقصد بازبمانم.» محقق دیگری در آلمان به شرایط استخدامی حذف‌شده از برخی سازمان‌ها اشاره می‌کند. یک پزشک در برزیل هم نگران این است که دولت این کشور، بورس‌های تحصیلی را محدود کند. داستان این محققان واقعیت فعلی دانشگاه‌های دنیا را منعکس می‌کند که به‌دلیل مواجهه با همه‌گیری کرونا با چه فشار مالی زیادی مواجه هستند.
حمایت‌های مالی از پژوهشگران
به گزارش nature، محققان یافته‌های خود را در سازمان‌های مختلفی در استرالیا، اروپا و آمریکا بررسی کردند. بروز چنین بحرانی، وضعیت اشتغال محققان تازه‌کاری را در معرض خطر قرار می‌دهد که از کمی قبل‌تر از شروع همه‌گیری کرونا آغاز به‌کار کرده‌اند، اما برخی دولت‌ها راهکارهایی را چون ارائه برنامه‌های توسعه‌ای برای پایان یافتن پروژه‌های تحقیقاتی مطرح می‌کنند که محققان می‌توانند از آنها برای پیشبرد پروژه‌های مطالعاتی و تحقیقاتی خود استفاده کنند. باتوجه به رکود اقتصادی در بسیاری از کشورهای دنیا در دوران همه‌گیری کرونا، دولت‌ها از اقداماتی هرچند کوچک دریغ نمی‌کنند؛ شاید این اقدامات برای حل بسیاری از فعالیت‌های علمی دانشگاهی کافی نباشد، اما می‌تواند کمی از بار این بحران را از دوش محققان کشورها بردارد. به‌عنوان مثال، بنیاد ملی علوم آمریکا عنوان می‌دارد که مهلت انجام پروژه‌ها را تمدید و دانشگاه‌ها را به‌سمت پرداخت حقوق پزشکان فوق‌تخصص هدایت کرده؛ این درحالی است که پژوهش‌ها باید متوقف شوند. اما هنوز مشخص نیست چه‌کسی مسئولیت تامین بودجه این افزایش حقوق‌ها را برعهده گرفته است. بنیاد ملی علوم هیچ نقشی در این میان ندارد و دانشگاه‌ها هم درخواستی از این طریق نداشته‌اند. مساله‌ای که در اینجا مطرح می‌شود این است که کمک‌های مالی به بخش تحقیق و پژوهش افزایش یافته، اما هیچ مبلغی ازسوی این سرمایه‌گذار اعطا نشده است.
حمایت از محققان تازه‌کار
در کشورهایی که بودجه پژوهش‌ها از منبع درآمدهای شهریه‌ای تامین می‌شود، کارمندانی که در قراردادهای پژوهشی فعالیت می‌کنند، بیشتر درمعرض ازدست دادن شغل خود هستند و در بسیاری از رشته‌ها، زنان و افرادی که در گروه اقلیت هستند، بیشترین آسیب را متحمل می‌شوند و بالاترین آمار بیکاری را به خود اختصاص داده‌اند. این گروه آسیب‌پذیر بیشتر نیروی کاری هستند که در مقاطع بالاتر از دکتری تحصیل کرده‌اند، اما به‌دلیل شرایط نابسامان پژوهش‌های دانشگاهی در دوران کرونا از کار بیکار شده‌اند. این مساله به‌طور معکوس روی انگیزه محققان تازه‌کار و تازه‌نفس تأثیر می‌گذارد و حتی بسیاری از آنها را نسبت‌به ادامه کار در این حوزه دلسرد می‌کند، تاحدی که برخی از آنها تصمیم به ترک این شغل گرفته‌اند، بنابراین کشورها باید هرچه سریع‌تر اقدامی برای حمایت بیشتر از موقعیت شغلی این گروه از محققان انجام دهند. چیزی که در برهه کنونی اهمیت دارد، توقف ارزیابی‌های پژوهشی است. پیش از شیوع کرونا، محققان تازه‌کار ازنظر پژوهشی تاحد زیادی مورد ارزیابی‌های مداوم قرار می‌گرفتند که همین امر، فضا را برای آنها رقابتی می‌کرد. اما باتوجه به بحرانی که در امر پژوهش‌های دانشگاهی رخ داده، کارشناسان توصیه می‌کنند باید ارزیابی‌های پژوهشی را به حداقل رساند تا محققان در محیطی امن‌تر و به دور از استرس ناشی‌از ارزیابی درکنار اضطراب کرونا به فعالیت خود ادامه دهند. در این میان، آلمان هم مانند بسیاری از کشورهای جهان، جزء مناطقی است که از همان روزهای نخست درگیر ویروس کرونا شد. این کشور هم باتوجه به محدودیت‌های آموزشی دانشگاه‌ها با کاهش شدید دانشجویان بین‌المللی مواجه شد و فرآیند آموزشی کلاس‌های درس به‌صورت مجازی درآمد. در این راستا، باوجود اینکه برخی مراکز پژوهشی به‌دلیل کرونا تعطیل شده‌اند، اما محققان آلمانی با تمام مشکلاتی که پیش‌روی آنهاست، در دانشگاه‌ها و مراکز آموزش‌عالی و موسسات تحقیقاتی به‌دقت کار می‌کنند تا بتوانند به روش‌های جدید درمان کرونا و تولید واکسن‌های جدید دست پیدا کنند.