زهرا رمضانی، روزنامه نگار: همه آنها که با نشریات دانشجویی سروکار دارند، از وجود شورای ناظر بر این نشریات هم آگاهند؛ شورایی که در دو سطح دانشگاهی و ملی با ترکیب‌هایی متفاوت تشکیل می‌شود، اما نقطه مشترک هر دو سطح حضور نمایندگانی از مدیران مسئول نشریات به‌عنوان اعضای دانشجویی شورا است. انتخاب اعضای دانشجویی همه‌ساله طی انتخاباتی، نخست در دانشگاه و سپس با حضور نمایندگان هر دانشگاه در سطح وزارت علوم برگزار می‌شود تا سه نفر – دو عضو اصلی و یک نفر به‌عنوان عضو علی‌البدل- از میان دانشجویان برگزیده شوند.
این روند معمولی است که اگر اتفاق خاصی مثل شیوع کرونا مانع اجرای به‌موقع آن نشود، به‌ترتیب ابتدای نیمسال دوم در دانشگاه‌ها و در اواخر نیمسال تحصیلی در سطح ملی پیش می‌رود. امسال انتخابات شورای مرکزی ناظر بر نشریات وزارت علوم به دلایل مختلف ازجمله برگزار نشدن انتخابات کمیته‌های ناظر دانشگاهی که پیش‌تر قرار بود در بهار یا نهایتا پایان تابستان برگزار شود، اما به‌خاطر کرونا و عدم آشنایی با بستر انتخابات الکترونیکی و البته تخلفات دانشگاه‌ها به تعویق افتاده بود، درنهایت در 25 بهمن‌ماه برگزار شد تا دو عضو اصلی آن مشخص شوند.
حاشیه جزء جداناشدنی انتخابات شورای مرکزی ناظر در سال‌های گذشته بوده و هست. تب و تاب این انتخابات در سال‌های اخیر، پس از روی کار آمدن دولت روحانی دوره به دوره بالاتر رفت تا سال گذشته که به اوج خود رسید. امسال هم باوجود عدم حضور دانشجویان به‌شکل فیزیکی و دوری از آن حال‌وهوای همیشگی، هرچند انتخابات آرام‌تری برگزار شد، اما بازهم حاشیه از این انتخابات دور نشد.
این‌بار برخی از دانشجویان در دانشگاه‌های مختلف که عموما وابسته به یک جریان سیاسی خاص هم هستند، نه‌تنها ترجیح دادند به‌جای شرکت در انتخابات و اعمال نظرات خود، آن را تحریم کنند، بلکه حتی بعد از اعلام نتایج نیز دست به تحریف اخبار زدند؛ تا جایی‌که میزان مشارکت در این دوره را کمتر از 50 درصد اعلام کرده‌اند، اما به‌نظر می‌رسد در واقعیت شرایط آن‌طور که این گروه اعلام می‌کنند، نبوده است.
انتخابات شورای مرکزی از نگاه دانشجویان یک جریان خاص
چندروز بعد از برگزاری انتخابات شورای مرکزی ناظر باوجود شفافیت انتخابات الکترونیکی برگزارشده، آماری نه‌چندان درست به‌نقل از یکی از فعالان دانشجویی وابسته به جریان اصلاح‌طلب از میزان مشارکت دانشجویان مطرح شد و در یکی از پایگاه‌های خبری هم انعکاس پیدا کرد. در این گزارش تعداد واجدان حق رای 252 اعلام شده بود که از این تعداد هم تنها 113 نفر در انتخابات شرکت کردند. نویسنده این گزارش با اتکا به این دو عدد درصد مشارکت در انتخابات این دوره را تنها 44درصد اعلام و با مقایسه آن به‌نسبت دو سال قبل از افت شدید شرکت‌کنندگان از بالای 87 به 44 درصد سخن به میان آورده بود؛ چراکه طبق اطلاعات قیدشده در این گزارش در انتخابات قبلی از 344 واجد حق رای، 302 رای به صندوق‌ها انداخته شده بود، یعنی در آن سال مشارکت دانشجویان در انتخاب اعضای شورای مرکزی ناظر بر انتخابات بیش از 87 درصد بوده است. مساله قابل‌تامل دیگری که تنها در این گزارش به آن اشاره شده، کاهش 90نفره تعداد رای‌دهندگان است؛ دانشجویانی که به‌زعم نگارنده می‌توانستند نتیجه انتخابات را تغییر دهند.
سلب حق رای نمایندگان نشریات دانشجویی دانشگاه تهران آن‌هم با تصمیم وزارت علوم و به‌رغم اعتراضات مکرر مسئولان این دانشگاه هم نکته دیگری است که این فعال دانشجویی با پرداخت به آن بدون قید دلایل این اتفاق، تلاش می‌کند به مخاطب القا کند که انتخابات این دوره از شورای مرکزی ناظر بر نشریات وزارت علوم که به‌دلیل شیوع بیماری کرونا صرفا در بستر فضای مجازی برگزار شده، از پیش مهندسی شده است.
واقعا مشارکت در انتخابات نشریات کاهش یافت؟
با نگاهی به فرآیند برگزاری انتخابات این دوره از شورای مرکزی می‌توان به نتایج قابل‌توجهی رسید. البته در همان ابتدا به تغییر شیوه‌نامه اجرایی توسط اعضای پیشین این شورا اشاره می‌کنم؛ مساله‌ای که باعث شد روند برگزاری این دوره از انتخابات با ادوار گذشته‌اش با تفاوت فاحشی همراه شود. به‌عبارت دیگر با تغییر در این شیوه‌نامه عملا دست نشریات بی‌اعتبار برای حضور در انتخاباب بسته شد؛ چراکه تنها مدیران مسئول نشریاتی از حق‌رای برخوردار بودند که در طول سال فعال بوده و حداقل یک‌بار منتشر شده باشند، درحالی‌که در عموم دانشگاه‌ها تعداد نشریات به‌اصطلاح فیک به‌حدی بود که می‌توانست سرنوشت انتخابات را تغییر دهد.
جالب‌تر اینکه دانشگاه تهران، یکی از همان دانشگاه‌های اصلی و معروف به‌شمار می‌رود که دست پری در نشریات غیرفعال داشت. در اصل مسئولان این دانشگاه سال گذشته تعداد نشریات فعال خود را 500 نشریه اعلام کرده بودند که به‌گفته عضو شورای مرکزی ناظر بر نشریات بعد از بررسی‌ها مشخص شد از این تعداد 100 نشریه یا مدیرمسئولی ندارد یا مدیرمسئولان آنها پیش‌تر فارغ‌التحصیل شده و عملا امکان شرکت در انتخابات را ندارند. جالب اینجاست که حتی رقم اعلامی 420 تا 450 نشریه فعال این دانشگاه هم دقیق نبود؛ چراکه طبق بررسی‌ها درحال حاضر تنها 130 نشریه فعال در دانشگاه تهران وجود دارد. این مهم نشان می‌دهد وقتی در دانشگاهی مانند تهران چنین اشتباهی در تعداد نشریات فعال رخ می‌دهد، پس این اتفاق می‌تواند برای بسیاری دیگر از دانشگاه‌ها هم رخ داده و آنها را عملا از رده فعالان اصلی نشریات خارج کند.
از آمارهای ساختگی تا میزان مشارکت واقعی در انتخابات
اما داستان اصلی برای فراهم‌سازی ورود این قبیل نشریات که صرفا در زمان انتخابات فعال می‌شوند، در کارزار انتخاباتی مربوط به سه یا چهار دوره قبل شورای مرکزی ناظر بر نشریات وزارت علوم است؛ زمانی که قوانین توسط اعضای آن دوره تعیین شد و عملا این امکان برای دانشجویان طرفدار یک جناح سیاسی فراهم شد تا بتوانند با اتکا به نشریاتی که حتی در طول یک سال یک نسخه از آنها هم منتشر نمی‌شوند، در انتخابات شرکت کنند، مولفه‌ای که البته اعضای شورای قبلی با تغییر در شیوه‌نامه جلوی آن را گرفتند و همین کار باعث واقعی شدن فضای رقابتی در انتخابات این دوره شد، فضایی که یکی از اثرات آن هم ریزش بخشی از جامعه شرکت‌کننده در انتخابات بوده است.
درکنار همه آمارهایی که از کاهش تعداد شرکت‌کنندگان در انتخابات این دوره از نشریات حکایت دارد، به‌نظر می‌رسد فضای انتخاباتی در فضای مجازی باعث شد تعداد دانشگاه‌های شرکت‌کننده از 64 مرکز آموزش‌عالی در سال گذشته به 72 دانشگاه در انتخابات سال 99 برسد. در طرف دیگر ماجرا اما همان‌طور که در ابتدای گزارش هم اشاره شد، جریان تحریم‌کننده انتخابات اعلام کرده که تنها 252 نشریه حق‌رای‌دار در این دوره وجود داشته که از این تعداد هم 113 مدیرمسئول در انتخابات شرکت کرده‌اند، اما براساس آمارهای موجود در سامانه نشریات دانشگاهی وزارت علوم 202 واجد رای در انتخابات وجود داشتند که از این تعداد هم سه نفر موفق به ثبت حق‌رای خود به دلایل مختلف ازجمله ناقص بودن مدرک‌شان نشدند؛ یعنی درعمل تنها 199 حق رای وجود داشته و از این تعداد نیز 113 نفر در انتخابات شرکت کردند که نشان‌دهنده مشارکت تقریبا 60 درصدی دانشجویان برای تعیین منتخبان خود در این دوره از شورای مرکزی ناظر بر نشریات است.
مقصر عدم حضور دانشجویان دانشگاه تهران در انتخابات کیست؟
عموم دانشجویان معترض به این دوره از انتخابات درحالی از دانشگاه تهران هستند که سهل‌انگاری مسئولان این دانشگاه باعث شد عملا دانشجویان مهم‌ترین دانشگاه پایتخت از حق‌رای در انتخابات محروم شوند؛ به‌عبارت دیگر برگزاری زودهنگام انتخابات کمیته ناظر در این دانشگاه باعث شد تا شورای مرکزی این انتخابات را ابطال کرده و خواهان برگزاری دوباره این انتخابات شود تا از این طریق مدیران مسئول نشریات این دانشگاه بتوانند حق رای خود را در این دوره هم داشته باشند، دانشگاهی که در ادوار گذشته از بالاترین حق رای در انتخابات برخوردار بود. اما مشخص نیست مسئولان این دانشگاه به‌رغم حضور در جلسه با اعضای شورای مرکزی ناظر بر نشریات وزارت علوم به چه‌دلیل حاضر به تمکین خواسته این شورا نشده تا با عدم برگزاری انتخابات در فضای دانشگاه، درعمل دانشجویان دانشکده‌های مختلف دانشگاه تهران نتوانند سهمی در رسیدن نمایندگان مدنظر خود به شورای مرکزی ناظر داشته باشند.
تخلف و تقلب شگرد برخی از دانشجویان برای به‌چالش کشیدن انتخابات
مساله اصلی درباره تحریم‌کنندگان این دوره از انتخابات شورای مرکزی آن است که این جریان کاندیدای مدنظر خود را هم در انتخابات داشته است و افراد اصلی این جریان در دانشگاه‌های مختلف در انتخابات هم شرکت کرده‌اند، یعنی درعمل تحریم و صحبت از این کار توسط برخی دانشجویان این جریان بی‌معنی بوده است. همچنین این جریان حتی در انتخابات سال گذشته که هنوز خبری از تغییر در شیوه‌نامه اجرایی برگزاری انتخابات هم نبود و تا حد زیادی جریان حاضر در وزارت علوم هم دراختیار این جناح بود، بازهم نتوانستند اعضای مدنظر خود را به شورای مرکزی بفرستند؛ موضوعی که تاحدی نشان‌دهنده عدم اقبال دانشجویان طرفدار این جناح به سرگروه‌های اصلی خود است؛ گویی عدم صداقت دانشجویانی که نقش لیدر این جریان را در دانشگاه‌ها بازی می‌کنند برای عموم طرفداران‌شان به اثبات رسیده و درکنار آن احتمال تغییر در بدنه وزارت علوم در سال آینده باعث شده تا عملا این جریان انرژی چندانی برای انتخابات این دوره صرف نکند و صرفا به تحریم و صدور بیانیه سیاسی اکتفا کند.
البته نباید این مساله را نیز نادیده گرفت که این جریان، به‌حاشیه بردن انتخابات را به‌عنوان یکی از حربه‌های خود در سال‌های گذشته هم به‌کار گرفته است، تا جایی‌که سال گذشته وقتی رقابت میان دو تن از کاندیداها که یکی از آنها متعلق به همین جریان بود، به دور دوم کشیده شد؛ بعد از اینکه عملا انتخابات را ازدست‌رفته دیدند، دست به حاشیه‌سازی زده و به‌شکل دیگری انتخابات آن دوره را تحریم کردند. به‌عبارت دیگر تقلب و تخلف دو راهکار این جریان برای به‌چالش کشیدن انتخابات محسوب می‌شود، تا جایی‌که سال گذشته نیز یکی از شرکت‌کنندگان دو رای مختلف را همزمان در صندوق رای ریخته بود تا شاید از این طریق بتواند تغییری در انتخابات ایجاد کند، اما درنهایت این اتفاق توسط ناظر شناسایی و رای اشتباه ابطال اعلام شد.
رادیکالیسم نشریات در ایستگاه انفعال
ماجرای حواشی امسال انتخابات نشریات وزارت علوم را می‌توان در فضایی فراتر از دانشگاه هم بررسی کرد. طرح ماجرای مشارکت و پیش کشیدن استدلال‌های مختلف در این حوزه را باید صرفا توجیهاتی برای فرار از همینه شکست دانست. اگرچه شیوع کرونا و تغییر در نحوه برگزاری انتخابات بر شورونشاط حاکم بر این انتخابات تاثیرگذار بود اما جریانی که سال گذشته با همه جوسازی‌ها و تلاش‌ها نتوانست سربلند از این انتخابات دانشجویی خارج شود امسال هم نمی‌تواند شکست خودش را با وجود معرفی نامزد، گردن مشارکت و مسائلی از این دست بیندازد.
بخش دیگری از انفعال حال حاضر فعالان اصلاح‌طلب نشریات دانشجویی را باید در فضایی فراتر از نشریات دید. انفعالی که امروز و در ماه‌های پایانی دولت نه‌تنها نشریات بلکه تشکل‌ها و فعالان دانشجویی هوادار دولت را با چالش‌های جدی مواجه کرده است. بدون شک یکی از علت‌های اصلی این انفعال، عملکرد دولت روحانی است که جای دفاعی باقی نگذاشته است. چهره‌های سیاسی اصلاح‌طلبی که با ایجاد تصویر غلط از دولت روحانی از توان و انرژی جوانان دانشجوی اصلاح‌طلب سوءاستفاده کردند حالا در این شرایط چاره‌ای جز ایجاد ساختن و پرداختن استدلال‌های نامتقن در‌برابر پرسش‌های بی‌پایان حامیان دیروز دولت نخواهند داشت. کسانی که روزی در ساختن فضای رادیکال در محیط دانشگاه موثر بودند حالا در‌برابر این انفعال هم مسئولیت خواهند داشت، هرچند با فرافکنی از پاسخ فراری باشند.