زهرا رمضانی، روزنامه نگار: وام‌های دانشجویی از مهم‌ترین تسهیلاتی است که به دانشجویان در مقاطع مختلف پرداخت می‌شود تا بتوانند از طریق آن نه‌تنها بخشی از شهریه خود را پرداخت کنند، بلکه با توجه به دسته‌بندی‌های مختلفی که برای این وام‌ها درنظر گرفته شده، حتی امکان هزینه‌کرد در بخش پژوهشی را ولو _در حد اندک_ برای دانشجویان در مقاطع تحصیلات تکمیلی فراهم می‌کند. از سوی دیگر تعیین وام ضروری این مهم را فراهم کرده که دانشجویان درصورت بیماری یا نیاز به خرید تجهیزات مختلف بتوانند از این وام استفاده کنند. با این حال نباید توقع داشت که صرفا با گرفتن وام دانشجویی همه نیازهای مالی‌شان تامین شود؛ چراکه با توجه به منابع محدود 600 میلیارد تومانی صندوق رفاه دانشجویان برای وام‌های دانشجویی در سال تحصیلی جاری و همچنین افزایش هزینه‌های تحصیلی در بخش‌های مختلف، وام‌ها نیز تنها بخش اندکی از نیازهای مالی را پوشش می‌دهند.
نکاتی که نباید فراموش شود
از سوی دیگر دانشجویانی که خواهان استفاده از تسهیلات صندوق رفاه دانشجویی در نیمسال دوم تحصیلی 1400-1399 هستند؛ باید اول به اینکه دانشجویان تحت‌پوشش نهادهای حمایتی در اولویت دریافت وام‌ها قرار دارند و بعد از آن دیگر دانشجویان در نوبت قرار می‌گیرند، توجه کنند. همچنین وام شهریه به دانشجویان شهریه‌پرداز شاغل تنها درصورتی پرداخت خواهد شد که اعتبار لازم این امکان را فراهم کند. سنوات مجاز برای دریافت وام در مقطع کاردانی، کارشناسی ناپیوسته و کارشناسی‌ارشد چهار نیمسال و کارشناسی پیوسته و دکتری تخصصی ناپیوسته هشت نیمسال خواهد بود، این مهم در مقطع کارشناسی‌ارشد پیوسته و دکتری حرفه‌ای 12 نیمسال و دکتری پیوسته 16 نیمسال خواهد بود. عدم دریافت بورس یا کمک‌هزینه تحصیلی از سایر سازمان‌ها و نداشتن بدهی معوق به صندوق هم از دیگر الزامات دریافت وام در نیمسال دوم خواهد بود. مساله دیگری که باید مدنظر قرار بگیرد، این است که مرخصی تحصیلی بدون احتساب در سنوات مجاز دانشجو حداکثر تا دو نیمسال تحصیلی جزء سقف مدت استفاده از وام او محاسبه نمی‌شود و امکان دریافت وام برای دانشجویان میهمان صرفا از طریق دانشگاه مبدا امکان‌پذیر خواهد بود.
وام‌های دانشجویی به چند دسته تقسیم می‌شوند؟
وام‌های صندوق رفاه دانشجویان به پنج‌دسته اصل تحصیلی، ضروری، ویژه دکتری، مسکن و شهریه تقسیم‌بندی می‌شوند که هرکدام با توجه به مقاطع مختلف تحصیلی دارای بخش‌های گوناگون است، با این حال وام تحصیلی تنها وامی که علی‌رغم دربرگیری همه مقاطع، شرایط یکسانی برای دانشجویان دارد. مبلغ این وام برای هر نیمسال تحصیلی 15 تا 20 میلیون ریال تعیین شده است که وضعیت در مابقی وام‌ها بسته به مقطع تحصیلی متفاوت می‌شود. با این حال دانشجویان روزانه دانشگاه‌های دولتی مراکز وابسته به دستگاه‌های اجرایی و آموزشکده‌های فنی‌وحرفه‌ای تنها دانشجویان مشمول وام تحصیلی هستند. این دانشجویان هم خود به دو دسته تقسیم می‌شوند؛ چراکه دانشجویان متاهل با ارائه سند تاهل حداکثر مبلغ و دانشجویان مجرد حداقل مبلغ این وام پرداخت خواهد شد.
وام ضروری از 3 تا 10 میلیون تومانی صندوق رفاه دانشجویی
وام ضروری یکی از گسترده‌ترین وام‌ها را شامل می‌شود که همه مقاطع را دربرمی‌گیرد، میزان این وام در مقاطع کاردانی، کارشناسی ناپیوسته و کارشناسی‌ارشد ناپیوسته حداکثر دو رویداد در هر مقطع تحصیلی را شامل می‌شود، این مهم برای مقاطع کارشناسی پیوسته و دکتری تخصصی ناپیوسته غیربورسیه حداکثر چهار رویداد در هر مقطع تحصیلی و مقاطع کارشناسی‌ارشد پیوسته، دکتری پیوسته و دکتری حرفه‌ای حداکثر پنج رویداد در هر مقطع تحصیلی را دربرخواهد گرفت. مبلغ این وام برای تولد فرزند دانشجو 30 میلیون ریال، فوت پدر، مادر، همسر یا فرزند دانشجو 30 میلیون ریال، تصادف و سوانح 50 میلیون ریال، ابتلا به بیماری‌های خاص و پرهزینه 50 میلیون ریال، بیماری خاص و پرهزینه یکی از اعضای تحت تکفل 40 میلیون ریال و سایر موارد مشابه به تشخیص رئیس صندوق تا 50 میلیون ریال خواهد بود.
دانشجویان برتر، نمونه کشوری و مبتکر می‌توانند از وام 30 میلیون ریالی ضروری، رویداد حوادث و بلای طبیعی 30 میلیون ریال، دانشجویان قهرمان ورزشی 20 میلیون ریال و دانشجویان توان‌خواه 50 میلیون ریال استفاده کنند، همچنین برای ازدواج 30 میلیون ریال وام درنظر گرفته شده است. نکته قابل‌توجه درباره وام ضروری بخش ملاحظاتی است که از سوی صندوق رفاه دانشجویان منتشر شده است؛ بنابر آن حداکثر سقف رویداد تعیین‌شده در مقطع تحصیلی کاردانی و کارشناسی ناپیوسته و کارشناسی‌ارشد ناپیوسته حداکثر تا سقف 60 میلیون ریال، مقاطع کارشناسی پیوسته و دکتری تخصصی ناپیوسته غیربورسیه حداکثر تا سقف 80 میلیون ریال، مقاطع کارشناسی‌ارشد پپیوسته، دکتری پیوسته و دکتری حرفه‌ای حداکثر تا 100 میلیون ریال و افزایش یک رویداد به مجموع سقف رویدادهای وام ضروری در هر مقطع در نیمسال دوم تحصیلی به‌منظور حمایت بیشتر از دانشجویان در وضعیت بیمار کرونا درنظر گرفته شده است.
وام ضروری نیز تنها شامل دانشجویان روزانه دانشگاه‌های دولتی مراکز وابسته به دستگاه‌های اجرایی و آموزشکده‌های فنی‌وحرفه‌ای خواهد شد، با این تفاوت که دانشجو می‌تواند در هر نیمسال تحصیلی تنها از یک رویداد استفاده کند؛ استفاده از هر رویداد هم درطول مقطع تحصیلی تنها یک‌بار امکان‌پذیر خواهد بود. درباره ازدواج هم فقط یک نوبت در تمام مقاطع تحصیلی و حداکثر تا 18 ماه پس از تاریخ عقد به دانشجو تعلق می‌گیرد. نکته قابل‌توجه درباره وام ضروری این است که درصورت ارائه اسناد با مبالغ بیش از میزان مقرر در رویدادهای وام ضروری، میزان وام به دانشجویان از مبلغ اسناد هزینه‌کرد بیشتر نیست و در صورت کمتر بودن تقاضا از سقف هر رویداد، طبق مبلغ مقرر در اسناد وام به دانشجو پرداخت می‌شود. همچنین مهلت ارائه اسناد مالی، پزشکی و اعتبار آنها برای دریافت رویدادهای موارد خاص، حوادث و بلایای طبیعی حداکثر تا 9 ماه پس از وقوع و برای دانشجویان برتر، نمونه کشوری مبتکر و قهرمان ورزشی حداکثر تا 6 ماه پس از دریافت مدارک و صرفا در دوره تحصیل قابل‌قبول است. علاوه‌بر این موارد، به‌خاطر حمایت بیشتر از دانشجو در ایام کرونا، یک رویداد به سقف رویدادهای وام ضروری در هر مقطع در نیمسال جاری اضافه شده است.
به دانشجویان چقدر ودیعه مسکن پرداخت خواهد شد؟
وام مسکن برای نیمسال دوم تحصیلی نیز از منابع بانکی قرض‌الحسنه مهر ایران پرداخت می‌شود که برای دانشجویان شهر تهران 250 میلیون ریال، کلانشهرها شامل اصفهان، اهواز، تبریز، شیراز، مشهد، کرج، قم و کرمانشاه 200 میلیون ریال و سایر شهرها 150 میلیون ریال خواهد بود.
وام ودیعه مسکن متاهلی هم به دانشجوی روزانه دستگاه‌های دولتی مراکز وابسته به دستگاه‌های اجرایی آموزشکده‌های فنی‌وحرفه‌ای پرداخت می‌شود و دانشجو باید متاهل و فاقد خوابگاه و داری سند تعهد و اجاره‌نامه باشد، البته به آخرین نیمسال تحصیلی مجاز وامی تعلیق نمی‌گیرد و در‌صورتی‌که زوجین دانشجو باشند، فقط یکی از آنها می‌تواند از وام مسکن استفاده کند.
وام 700 هزار تومانی صندوق رفاه برای دانشجویان دکتری
صندوق رفاه دانشجویان برای دانشجویان مقطع دکتری دو دسته وام در نظر گرفته است؛ اول وام ویژه دکتری از منابع صندوق است که شامل دانشجویان دکتری تخصصی ناپیوسته شده و ماهانه مبلغ هفت میلیون ریال به آنها تعلق می‌گیرد که این مبلغ به‌صورت هر 6 ماه یک‌بار پرداخت می‌شود. وام ویژه دکتری از منابع بانکی هم به همان مبلغ به دانشجویان دکتری تخصصی ناپیوسته تعلق می‌گیرد که این‌بار نحوه پرداخت آن به‌صورت هر سه‌ماه یک‌بار خواهد بود. در بحث وام ویژه دکتری از منابع صندوق و بانک توسعه تعاون دانشجویان روزانه مقطع دکتری تخصصی ناپیوسته دانشگاه‌های دولتی و مراکز وابسته به دستگاه‌های اجرایی شامل آن می‌شوند، البته برای منابع صندوق لیستی به مبلغ 42 میلیون ریال برای نیمسال دوم تحصیلی امکان‌پذیر خواهد بود، اما در بحث منابع بانک توسعه تعاون دانشجویی که قبلا به بانک معرفی و تشکیل پرونده داده و برای یک‌بار از آن بانک وام گرفته، فقط می‌تواند از وام ویژه دکتری استفاده کند. وام ویژه دکتری نیز به تفکیک دو لیست به مبلغ 21میلیون ریال برای نیمسال دوم پرداخت می‌شود.
پرداخت وام شهریه 50 میلیون تومانی به دانشجویان دکتری
وام شهریه که با توجه به جمعیت دانشجویی می‌توان آن را اصلی‌ترین وام صندوق رفاه به‌شمار آورد هم بسته به مقطع تحصیلی دانشجو دارای ارقام مختلفی است. این وام که هر نیمسال پرداخت می‌شود، برای مقاطع کاردانی، کارشناسی پیوسته و ناپیوسته 10 میلیون ریال، کارشناسی‌ارشد پیوسته، ناپیوسته و دکتری حرفه‌ای 20 میلیون ریال، دکتری پیوسته 20 میلیون ریال و دکتری تخصصی ناپیوسته 50 میلیون ریال تعیین شده است. درباره وام شهریه پرداختی از منابع صندوق هم تنها به دانشجویان نوبت دوم دانشگاه‌های دولتی، مراکز وابسته به دستگاه‌های اجرایی و آموزشکده‌های فنی‌وحرفه‌ای و دانشجویان دانشگاه‌های پیام‌نور، علمی-کاربردی، آزاد اسلامی و موسسات غیردولتی - غیرانتفاعی پرداخت می‌شود. این وام صرفا به شماره حساب دانشگاه بابت تامین بخشی از بدهی شهریه پرداخت می‌شود و به‌عنوان بدهی در پرونده دانشجو به ثبت می‌رسد. در بحث وام شهریه از طریق منابع بانک قرض‌الحسنه مهر ایران هم که شامل دانشجویان دانشگاه علمی- کاربردی، آزاد اسلامی و موسسات غیرانتفاعی و غیردولتی می‌شود، از سال تحصیلی جدید فقط از طریق صندوق پرداخت خواهد شد و دانشجویانی که قبلا از خدمات این بانک استفاده کرده‌اند و الان دوباره خواهان استفاده از خدمات این بانک هستند، باید لیستی جداگانه به صندوق ارسال کنند.
زمان ثبت‌نام وام‌ها در نیمسال دوم تحصیلی
ثبت‌نام وام تحصیلی و ضروری از 20 بهمن امسال شروع و تا 25 اردیبهشت سال آینده ادامه دارد. دانشجویان متقاضی برای وام ویژه دکتری از منابع صندوق باید از 28 فروردین سال آینده تا 25 اردیبهشت نسبت به ثبت درخواست اقدام کنند و آن دسته از دانشجویانی که می‌خواهند از وام بانک توسعه تعاون بهره‌مند شوند، باید از 28 فروردین 1400 تا 14 تیر همان سال نسبت به ثبت درخواست اقدام کنند. وضعیت دانشجویان برای استفاده از ودیعه مسکن متفاوت است؛ چراکه آنها باید از 20 بهمن امسال تا 25 اردیبهشت سال آینده فرم استفاده از وام را در سامانه مذکور پر کنند. درنهایت دانشجویان برای وام شهریه هم باید در همین بازه زمانی نسبت به تکمیل پرونده خود اقدام کنند.
عمده تفاوت وام صندوق رفاه در نیمسال دوم تحصیلی
با نگاهی به جداول منتشر‌شده توسط صندوق رفاه دانشجویان برای وام‌های دانشجویی در دو نیمسال تحصیلی امسال و البته صحبت‌های مطیعی، رئیس این صندوق مبنی‌بر اینکه امسال 600 میلیارد تومان برای وام‌های دانشجویی اعتبار درنظر گرفته شده که از این میزان 300 میلیارد آن در نیمسال اول هزینه شده است، می‌توان به این نتیجه رسید که عملا افزایش اعتباری برای نیمسال دوم تحصیلی تعیین نشده است و اعتبار وام‌های دانشجویی تغییری نداشته است. البته تنها اتفاق ویژه برای نیمسال دوم تحصیلی این است که در بخش وام‌های ضروری، یک رویداد بیشتر به مجموع سقف رویدادهای وام ضروری در هر مقطع درنظر گرفته شده است تا از این طریق بتواند به‌نوعی در شرایط کرونایی حمایت بیشتری از دانشجویان داشته باشد. به غیر از این بخش، عملا هیچ تفاوتی در بخش تسهیلات صندوق رفاه دانشجویان اعمال نشده است، البته این مساله عجیبی نیست؛ چراکه اعتبارات این صندوق برای یک‌سال تعیین می‌شود و طبق روال هرساله بخشی از این اعتبار در نیمه نیمسال اول و بخش دیگر در نیمسال دوم به‌دست دانشجویان می‌رسد.
وام‌های ویژه دانشگاه آزاد اسلامی برای دانشجویان
به‌رغم اینکه دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی می‌توانند از تسهیلات درنظر گرفته شده در بخش شهریه صندوق رفاه دانشجویان بهره‌مند شوند، اما مسئولان دانشگاه آزاد اسلامی نیز خود وام‌هایی را برای دانشجویان شاغل به تحصیل در واحدهای مختلف این دانشگاه درنظر گرفته‌اند. تسهیلاتی که به گفته سیدهادی سیدفضلی، سرپرست مدیریت صندوق رفاه دانشجویان و تسهیلات اعتباری این دانشگاه با کارمزد 2.5 درصد اعطا می‌شود. البته دانشجویان این دانشگاه در همه مقاطع تحصیلی می‌توانند از منابع 4 بانک ملی، صادرات، رسالت و قرض‌الحسنه مهر ایران هم استفاده کنند. به‌طوری که دانشجویان مقطع دکتری تا مبلغ 40 میلیون تومان، کارشناسی‌ارشد تا سقف 15 میلیون تومان، کارشناسی 10 میلیون و کاردانی تا سقف 5 میلیون تومان امکان استفاده از تسهیلات بانک‌های ملی و صادرات را دارند، در طرف دیگر ماجرا به دانشجویان دکتری تا سقف 20 میلیون تومان، کارشناسی‌ارشد 10 میلیون تومان، کارشناسی 7 میلیون و 500 هزار تومان و کاردانی 2 میلیون و 500 هزار تومان وام از طریق منابع بانک‌های رسالت و قرض‌الحسنه مهر ایران پرداخت می‌شود. نکته قابل توجه اینکه وام‌های این دو بانک با بازپرداخت 24 ماهه کارمزد 2.3 درصدی به دانشجو تعلق می‌گیرد. از سوی دیگر سقف تعهدات صندوق رفاه دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی برای جبران هزینه‌های پزشکی ناشی از حادثه هم تا سقف 7 میلیون و 500 هزار تومان، هزینه‌های نقص عضو و فوت ناشی از حادثه نیز 30 میلیون تومان خواهد بود، موضوعی که برای دریافت آن نیاز به ارائه مستندات پزشکی است. دانشجویانی که خواهان استفاده از وام‌های این دانشگاه هستند تنها کافی است به سامانه آموزشیار رفته و در بخش صندوق رفاه دانشجویان ثبت‌نام را انجام دهند.