پس از اینکه کمیسیون امنیت ملی مجلس بعد از بیانیه مشترک آژانس بین‌المللی و سازمان انرژی اتمی کشورمان بر اساس ماده ۷ قانون اقدام راهبردی برای لغو تحریم‌ها و صیانت از منافع ملت ایران، گزارشی از تخلف دولت از اجرای قانون تهیه و به صحن علنی ارائه کرد، ۲۲۱ نماینده با آن موافقت کردند؛ سیدجلال ساداتیان، کارشناس مسائل بین‌الملل و سفیر اسبق ایران در انگلیس درگفت‌وگو با «فرهیختگان» به بررسی این موضوع و دلایل این اختلافات پرداخت که در ادامه آمده است.
باتوجه به اینکه روز گذشته با رأی نمایندگان، گزارش تخلف دولت از اجرای قانون لغو تحریم‌ها به قوه‌قضائیه ارسال شد، ارزیابی شما از این مساله و نوع توافق سازمان انرژی اتمی با آژانس بین‌المللی چیست؟
آنچه توسط مجلس شورای اسلامی تصویب شد، حق نمایندگان بوده و آنها می‌توانند هر مصوبه‌ای را بگذرانند. البته قاعده این نیست که مجلس بخواهد در امور اجرایی دخالت کند، بلکه قوانینی وضع می‌کند که نحوه اجرای آن را به عهده دولت‌ها می‌گذارد. در همه کشورهای دنیا نیز همین قاعده حکمفرماست و بنابر شرایطی که در کشورها وجود دارد و موقعیتی که دولت‌ها در بعد سیاست خارجی در تعامل با طرف‌های مقابل دارند، این کار را انجام دهند.
درحال حاضر شرایطی در کشور ما وجود دارد که باید طبق عقلانیت دفع ضرر و جلب منفعت کرد؛ به این معنا که در شرایط فعلی ایالات‌متحده آمریکا در دوره ترامپ ازلحاظ حرکت‌های غیرعقلایی منزوی شده بود و حتی متحدان اروپایی آمریکا نیز از آنها فاصله گرفته و در شورای امنیت به آنها رای ندادند، لذا شاهد بودیم ترامپ موفق نبود و در مضیقه قرار گرفت، اما درحال حاضر که بایدن روی کار آمده و شیوه رفتاری خود را تغییر داده و به سیاست‌های دوره اوباما روی آورده، وضعیت متفاوت است.
اگر وارد فاز تقابل شویم، چه آمریکا وارد برجام بشود یا خیر، اروپایی‌ها می‌توانند مکانیسم ماشه را فعال کنند
به این معنا که دولت بایدن درصدد است با توافق‌های بین‌المللی امور را پیش ببرد و اعلام آمادگی کرده است که به 1+4 بپیوندد و با اروپایی‌ها درباره مساله هسته‌ای ایران همکاری داشته باشد، از این‌رو اروپا نیز استقبال کرده است، بنابراین امکان اینکه آمریکا با اروپا به توافق برسد، بسیار بالا است. اگر با ایران به تقابل برسند و بخواهند با افزایش تنش این کار را پیش ببرند، آمریکا وارد برجام بشود یا خیر، اروپایی‌ها می‌توانند مکانیسم ماشه را فعال کنند، درحالی‌که تحریم‌های ترامپ فردی و مخصوص به خود او و درواقع تحریم‌های ترامپی بود، اما چنانچه مکانیسم ماشه فعال و اسنپ‌بک اجرایی شود، آن 6 قطعنامه نیز به‌سراغ ایران می‌آید و تمامی کشورها موظف هستند تحریم‌ها را رعایت کنند.
باتوجه به اینکه در چند روز گذشته دولت بایدن اعلام کرد شکایت آمریکا از شورای امنیت درباره فعال شدن مکانیسم ماشه را پس گرفته است، نظر شما در این‌خصوص چیست؟
این موضوع ربطی به دولت بایدن ندارد؛ چراکه آمریکا بازگردد یا خیر، اروپایی‌ها می‌توانند این کار را انجام دهند.
آیا اروپا وارد چنین تعاملی با ایران به‌منظور فعال کردن مکانیسم ماشه خواهد شد؟
اگر ایران تعامل کند یک قضیه است و چنانچه وارد تقابل شود، ممکن است مکانیسم ماشه فعال شود، بنابراین در آن صورت نیز قطعنامه‌ها بازخواهد گشت و بسیاری از کشورها ازجمله ترکیه و عراق که در دوره ترامپ با ایران همکاری می‌کردند ممکن است دیگر با ایران همکاری نکنند و مجبور می‌شوند تحریم‌ها را درباره ایران
رعایت کنند.
گزارش گروسی در سفر اول به ایران نیز به‌شکل مثبت تنظیم شده بود
زمانی‌که گروسی، مدیرکل آژانس پس از انتخاب شدن به ایران آمد، به ایران اعلام کرد شما دو سایت هسته‌ای دارید که اجازه بازدید نداده‌اید، اما ایران گفت آنها هسته‌ای نبوده و نظامی هستند، لذا یکی از آن سایت‌ها را باز کرده و گروسی به‌عنوان مدیرکل آژانس بین‌المللی از آنها بازدید کرد و متقاعد شد و در همین زمینه نیز گزارش مثبتی تنظیم کرد و از این‌رو مشکلی در شورای حکام هم به‌وجود نیامد، بنابراین گروسی این‌بار نیز به ایران آمده و همین نکته را تاکید کرده و گفته ایران می‌خواهد مصوبه مجلس خود را اجرایی کند و در راستای اجرای این مصوبه می‌خواهد جلوی بازرسی‌های اعلام‌نشده و یکباره را بگیرد و علاوه‌بر آن اجازه بازرسی‌های نوبه‌ای را نیز نداده و به‌نوعی آن را کاهش دهد. او از سوی دیگر معتقد است ایران اقدام به آغاز غنی‌سازی اورانیوم کرده و آن را از 3.67 به ۲۰ درصد رسانده که به تعبیر آنها همه این موارد برخلاف پادمان و توافقات پیشین برجام است.
پاسخ ایران نیز تایید این مساله است، اما در عین حال معتقد است اینها به شرطی است که تحریم‌ها برداشته شود، بنابراین طرف مقابل می‌گوید باید کمی مجال داد؛ چراکه بایدن گفته دولت آمریکا می‌خواهد به برجام بازگردد، اما هنوز یک ماه نشده که روی کار آمده است، لذا باید فرصت داد تا این مساله حل شود و پرونده ایران به شورای حکام نرفته و امنیتی نشود؛ بر همین اساس آنها معتقدند باید این مساله پیش از بروز این اتفاقات حل شود، بنابراین تاکید آنها بر این است که ایران باید مهلت دهد.
دولت به قانون مجلس وفادار است اما برای تعامل به مهلت بیشتری نیاز دارد
عراقچی اعلام کرد اجرای این مصوبه ۳۰ درصد بازرسی‌ها را کاهش خواهد داد و همین امر باعث شد برخی از ضعف اجرای مصوبه مجلس انتقاد کنند.
بله، سخنانم نیز موید همین مساله است و معتقدم آنها تاحدودی راه آمده‌اند و باید به تناسب شرایط فعلی تعامل را ادامه داد؛ به این معنا که از موضع صددرصدی خود پایین آمده و با طرف مقابل راه آمد؛ چراکه اگر گفته شود صفر تا صد همان چیزی که ما گفتیم باید بدون هیچ‌گونه اغماضی اجرا شود، مشکلاتی برای کشور ایجاد خواهد شد و ممکن است منافع کشور را تامین نکرده و حتی منجربه تقابل شود، بنابراین اگر دولت برمبنای تعامل اعلام کرده که ما به قانون مجلس وفادار هستیم، اما اجازه دهید مهلت بیشتری به طرف مقابل داده شود و اجرای مصوبه کمی به تعویق بیفتد یا با سرعت کمتری اجرا یا بخشی از آن اجرایی شود، به‌معنای تعامل با طرف مقابل است.