ابوالقاسم رحمانی، دبیرگروه جامعه روزنامه «فرهیختگان» طی گزارشی نوشت: «راهی جز تزریق واکسن نداریم.» این حرف آخری است که من ترجیح می‌دهم همین اول به آن اشاره کنم. رعایت پروتکل‌های بهداشتی و نصیحت‌های کم‌رمق و تهدیدهای تریبونی، دیگر کارساز نیست. باید هرچه زودتر با تهیه واکسن از منابع معتبر بین‌المللی واکسیناسیون را آغاز کنیم. غرض از واکسیناسیون هم اتفاقی که این روزها می‌افتد نیست، البته نه اینکه به‌سرعت بتوان همه را واکسینه کرد، نه! ولی به اذعان کارشناسان و متخصصان باید به‌سرعت بیش از 50 میلیون نفر از مردم کشور را با واکسن دربرابر کرونا ایمن کنیم تا آن وقت بتوانیم ادعای قطع زنجیره انتقال این ویروس را داشته باشیم. با 10هزار دوز و 100هزار دوز واردات، کاری از پیش نمی‌رود و این تهیه و توزیع و تزریق قطره‌چکانی- آن هم در شرایطی که تمام کشورهای دنیا برای دریافت واکسن با هم می‌جنگند- نه پیام خوبی را به جامعه و مردم مخابره می‌کند و نه سبب خیر می‌شود برای کسب توفیق در مسیر مقابله با کرونا. از همه اینها بدتر اینکه روزبه‌روز مدل‌ها و ورژن‌های جدیدی از ویروس ظهور می‌کنند که هرکدام به‌مراتب از آن نمونه اولیه خطرناک‌ترند. پس تا بحران از چیزی که هست بزرگ‌تر و هولناک‌تر نشده باید واکسیناسیون سراسری را آغاز کنیم. نقشه‌راه هم که بارها ترسیم شده است. تمام تلاش‌مان را برای ساخت واکسن داخلی می‌کنیم، منتها تا زمانی که واکسن داخلی به تولید انبوه نرسیده، محکوم و مجبور به خرید واکسن از سایر کشورها هستیم. پس صورت‌مساله نه سخت و نه پیچیده است، مطالبات مشخص است و راه اجابت آنها هم مشخص‌تر!
تا همین‌جا هم تا شده وقت‌کشی کرده‌ایم و با سناریوهای بی‌نتیجه مثل ایمنی جمعی و امثالهم جان هموطنان را گرفته‌ایم، من‌بعد و با این شرایط جهش‌های جدید کرونا، به صلاح هیچ‌کس نیست که لحظه‌ای برای واردات واکسن باکیفیت خارجی تعلل کنیم. روسیه، چین و... همه کشورهایی هستند که به‌نظر می‌رسد مشقت خرید و واردات واکسن کرونا از آنها به‌مراتب کمتر از سایرین است. قول‌های قدیمی خرید از سوئد و پیش‌خرید 20 میلیونی واکسن از هند و... همچنان روی زمین مانده و کسی پاسخگوی آن نیست.
چرا باید واکسیناسیون زودتر آغاز شود؟
این را که چرا باید واکسیناسیون زودتر آغاز شود، دیگر همه می‌دانند، از متخصصان تا مردم عادی می‌توانند ساعت‌ها بنویسند و اگر ننویسند هم با ارجاع به آمار و اطلاعات لزوم آغاز سریع‌تر واکسیناسیون را ثابت می‌کنند. مردم خسته شده‌اند- هم در ایران و هم در دنیا- جهش‌های جدید و خطرناک ویروس یکی پس از دیگری درحال تولید و انتشارند و کشورها را درگیر می‌کنند، روزانه هزاران نفر به این بیماری مبتلا می‌شوند و چند‌ده و گاهی چند‌صد نفر در ایران جان‌شان را به‌خاطر همین ابتلا از دست می‌دهند و... ، همه اینها لزوم تسریع در فرآیند واکسیناسیون را توجیه می‌کند. نه ماسک زدن، نه رعایت فاصله اجتماعی، نه قرنطینه و نه خیلی دیگر از اقدامات، نه آن‌طور که باید اجرایی و نه آن‌طور که انتظار می‌رفت اثرگذار واقع شده‌اند. مضاف بر اینها تجربه کشورهایی که واکسیناسیون را آغاز کرده‌اند هم می‌تواند جالب‌توجه باشد. به‌هرحال واکسن می‌زنیم تا زنجیره انتقال را قطع و آمارها را کاهشی کنیم. حسن رودگری، عضو هیات‌علمی مرکز تحقیقات ژنومیک دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی در این باره گفته است: «واکسیناسیون قطعا موثر بوده و نمونه آن کشور انگلستان است که نخستین برنامه واکسیناسیون ملی را در جهان آغاز کرد. این کشور علاوه‌بر ابتلا به سوش رایج کرونا، در انتهای آذر دچار گسترش سریع یک واریانت جدید شد که چالش بزرگی بر سر راه برنامه مقابله با کرونا و واکسیناسیون در این کشور بود.
در ۱۹ دی‌ماه آمار رسمی ابتلای جدید روزانه در بریتانیا حدود ۶۸ هزار نفر بوده (آخرین پیک) اما اکنون که حدود ۱۷درصد جمعیت این کشور یعنی تقریبا ۱۱ میلیون نفر دوز اول واکسن و حدود ۵۰۰ هزار نفر دوز دوم را گرفته و قرنطینه هم اعمال شده، سیر نزولی میزان ابتلا به حدود ۱۸ هزار نفر در روز رسیده و آمار مرگ‌ومیر هم سیر نزولی نشان می‌دهد. در سایر کشورها سیر ابتلا با شروع واکسیناسیون و اعمال سطوح مختلف قرنطینه بهتر شده، هرچند برای قضاوت درباره اثربخشی واکسن‌ها باید منتظر پوشش بیشتری از واکسیناسیون باشیم. به‌عنوان نمونه در آمریکا آمار روزانه از ۳۰۰ هزار مورد (آخرین پیک) در ۱۹ دی به ۱۰۰ هزار در ۱۸ بهمن رسیده است. در روسیه این سیر کندتر ولی کماکان رو به بهبود تدریجی است و تعداد ابتلای روزانه از ۲۹هزار نفر در ۴ دی (آخرین پیک) به ۱۶هزار نفر در ۱۸ بهمن کاهش یافته است.» علیرضا زالی، فرمانده ستاد عملیات مدیریت بیماری کرونا در کلان‌شهر تهران شکستن زنجیره کرونا را در گرو تحقق فرآیند ایمنی مناسب جامعه برشمرد که لازمه آن حجم بالای واکسیناسیون جامعه است و خاطرنشان کرد: «مطالعات حاکی است که با واکسیناسیون ضمن کاهش مرگ‌ومیر، سرایت و شیوع بیماری نیز کاهش می‌یابد.»
با واردات قطره‌چکانی واکسن زنجیره انتقال قطع نخواهد شد
در اینکه باید واکسن بزنیم شکی نیست، منتها صرفا با ساخت و تولید واکسن همه‌چیز تمام نمی‌شود و چالش‌های اصلی حالا خرید، تهیه و توزیع این واکسن‌ها توسط کشورهای مختلف دنیاست. به‌اذعان کارشناسان تمامی کشورها باید طوری برنامه‌ریزی کنند که در یک مدت کوتاه، بیش از 70 درصد از جمعیت‌شان با استفاده از واکسن کرونا ایمن شوند، یعنی چیزی بیش از 50 میلیون نفر در ایران باید ظرف مدت کوتاهی واکسن تزریق کرده و نسبت به کرونا ایمن شوند. مسئولیت این امر با کیست؟ وزارت بهداشت و به تبع آن سازمان غذا و دارو!
منتها در ایامی که بسیاری از کشورها اخبار خرید و تزریق میلیونی واکسن کرونا را می‌دهند، ایران تا‌به‌حال فقط دو محموله واکسن، جمعا به تعداد 110 هزار دوز واکسن اسپوتنیک‌وی از کشور روسیه وارد کرده است؛ کم و قطره‌چکانی! قرار بر این شد واکسن آمریکایی و انگلیسی وارد نشود، منتها قرار بر این نشد که با این کندی، آن هم فقط از یک منبع واکسن وارد کنیم و هر روز هم وعده ایام آینده را بدهیم. بدتر از این، لابه‌لای اظهارات و قول‌ها و شعارها، حاشیه‌سازی‌هایی هم می‌شود که این دیگر قابل هضم نیست؛ از ماجرای خرید واکسن روسی و واکنش سازمان نظام پزشکی و برخی متخصصان که بگذریم، هنوز مختصات دقیقی از برنامه واکسیناسیون در کشور مشخص نیست. حتی درباره واکسن ایرانی کرونا هم هر کس یک چیزی می‌گوید؛ یکی وعده اوایل سال آینده را می‌دهد، یکی وعده تابستان و آن دیگری وعده پایان بهار، در هر صورت با نزدیک‌ترین تاریخ برای به سرانجام رسیدن پروسه تولید واکسن ایرانی چندماهی هنوز فاصله داریم و در این چندماه ممکن است هزارویک اتفاق و تغییر در رابطه با ویروس کرونا رخ دهد. منتها مسئولان مدام می‌گویند نگران نباشید. مثلا محمدمهدی گویا، رئیس مرکز بیماری‌های واگیر وزارت بهداشت چند روز پیش گفت: «بهترین انواع واکسن برای کشور انتخاب شده است و مردم نباید نگران باشند، موی من در این راه سفید شده، به اندازه کافی واکسن تدارک شده است و هر لحظه که واکسن در‌اختیار ما قرار بگیرد به ترتیب اولویت در اختیار مردم قرار می‌دهیم و نگرانی از جهت تامین واکسن در کشور وجود ندارد.» همین! اینکه چرا مختصات دقیق، محل خرید و تامین واکسن، نوع و تعداد آن و از همه مهم‌تر زمان آغاز واکسیناسیون سراسری مردم به‌صورت شفاف اعلام نمی‌شود را نمی‌دانیم! اما از این هم جالب‌تر برخی ادعاها در ارتباط با این است که چه کسانی واکسن بزنند و چه کسانی نه! یکی از موارد این است که کسانی که به کرونا مبتلا شده‌اند، واکسن نزنند، اینکه چطور می‌خواهند این را تشخیص دهند یا اصلا مگر هرکسی که به کرونا مبتلا شده تست داده و مسائلی از این دست هم محل سوال است. مثلا سیدمحمد جمالیان، رئیس دانشگاه علوم پزشکی اراک در این باره گفته است: «افرادی که قبلا به کرونا مبتلا شده‌اند به هیچ‌وجه نباید واکسن دریافت کنند، چراکه واکنش‌های جدی برای افرادی که قبلا مبتلا شده‌اند به‌همراه خواهد داشت.» خلاصه اینکه وضعیت عجیبی است، همه چشم‌انتظار خرید واکسن- آن هم به‌صورت انبوه- نشسته‌اند، ولی فعلا خبری نیست، صدای پای موج چهارم هم به‌گوش می‌رسد و مشخص نیست چه روزهایی انتظار ما را می‌کشند. اینکه هرکسی دست دختر و پسرش را بگیرد و جلوی دوربین بنشیند و واکسن بزند، اعتماد عمومی نمی‌سازد، اعتماد عمومی آنجایی است که با سیاست‌های سختگیرانه اولا شیوع را کنترل کنیم و بعد هم با واردات سریع واکسن و توزیع عادلانه آن، زنجیره انتقال را قطع کنیم. کاری که تا به امروز نه در فاز اول و نه در دومی، آن را مشاهده نکرده‌ایم.
کاری را که الان سازمان غذا و دارو می‌کند می‌شد چند ماه پیش انجام داد
در ارتباط با همین مساله و سوالات بی‌شماری که در ذهن مردم در ارتباط با واکسن کرونا نقش بسته با محمدرضا هاشمیان، فوق‌تخصص ICU بیمارستان مسیح دانشوری که خود به‌تازگی واکسن اسپوتنیک‌وی روسیه را هم دریافت کرده است، گفت‌وگویی انجام دادیم. او به «فرهیختگان» گفت: «من از ابتدا منتقد اصلی واکسن روسیه بودم و علت آن هم این است زمانی که جلالی، سفیر ایران در روسیه، لطف کردند و خواستند این واکسن را به ایران بیاورند، ما در جریان قرار گرفتیم و بنده گفتم حاضرم این واکسن را از نزدیک در بین همکارانی که در آی‌سی‌یوها تزریق کردند، ببینم و اگر آنها به خود تزریق کردند قاعدتا واکسنی است که تایید شده، چون امکان ندارد کشوری مردم خود را هدف قرار دهد و دچار مشکل کند. درست است که مقالاتی نیامده و همه عزیزان می‌گفتند در مقاله‌ای نیامده است، ولی می‌گفتم از نزدیک مورد مطالعه قرار دهیم، چون از ابتدا قرار بود به کسانی تزریق شود که در آی‌سی‌یوها فعالیت می‌کنند. جلالی بسیار تلاش کرد این واکسن را به ما برساند و حداقل با یکی از دوستانی که دفاتر آنها در روسیه بود، قرار شد برویم و گروهی از انستیتوپاستور بیایند و از نزدیک مطالعه کنیم و بخواهیم تعدادی برای بیمارستان ما و چند بیمارستانی که متقاضی هستند، تهیه کنیم. منتها جهانپور(سخنگوی سازمان غذا و دارو) اعلام کرد که این واکسن خطرناک است. من نمی‌دانم کجا مطالعه کرده که این واکسن خطرناک است، گزارش‌ها و اسناد این ادعا هم موجود است، آن زمان یعنی دوم شهریور شرکتی که در مسکو دفتر داشت (قدیمی‌ترین شرکت تجاری ایران در روسیه بودند) گفت این واکسن را برای شما می‌آوریم و پول هم نمی‌خواهیم ولی چک کنید و ببینید این واکسن چطور است. اگر به‌درد نخور بود دور بیندازید، من گفتم حتی این حد هم لازم نیست و از این می‌گذریم. من اگر آنجا بروم و ببینم به همکاران ما در آی‌سی‌یوها تزریق می‌کنند، حاضرم وقتی این واکسن وارد شد در فرودگاه این واکسن را تزریق کنم. در این رابطه نامه‌ای هم به دفتر وزیر نوشتم، منتها حرف ما را به سخره گرفتند و هیچ‌گونه جوابی از سوی دفتر وزیر در پاسخ به نامه داده نشده است. گذشت و گذشت، تا اینکه دیدم دکتر شانه‌ساز به روسیه رفت و کاری را که قرار بود دوم شهریور انجام دهند، الان انجام می‌دهند. این مساله برای من بسیار عجیب بود، چون در این مدت این پروسه سرعت می‌گرفت. واکسن وارد می‌شد و با خیال راحت تاکنون همه تزریق کرده بودند و مقدار بیشتری تاکنون وارد شده بود و این گرفتاری‌ها را نداشتیم و این مسائل و هجمه‌ها هم وجود نداشت؛ این روش قطره‌چکانی که پیش گرفتند و این تعداد محدودی که وارد می‌کنند. مدل مواجهه وزارت بهداشت با ماجرا به‌گونه‌ای است که انگار برای دولت بعدی و وزیر بعدی هم تصمیم‌گیری می‌کنند که قطعا این کار اشتباه است.»
وقتی اول حرف مایوس‌کننده بزنید حالا کسی حرف شما را باور نمی‌کند
هاشمیان با انتقاد از تزریق واکسن کرونا به پسر وزیر بهداشت، گفت: «بدتر از تمام این ماجراهایی که گفتم، حرکت زشتی بود که وزیر انجام داد و پسر خود را گذاشت که واکسن بزند، یعنی واکسنی که قبلا پوتین به دختر خود تزریق کرده، این یعنی کسانی که در آی‌سی‌یوها کار می‌کنند عقل‌شان نمی‌رسد و ما بعد از تزریق واکسن روی پسر وزیر متوجه خواهیم شد که چه اتفاقی می‌افتد! یعنی بنده که درخواست‌دهنده بودم و به دو معاون وزیر درخواست شفاهی و کتبی دادم، آنها را نادیده گرفته و به بچه خود واکسن را تزریق می‌کند و بعد به بقیه واکسن را تزریق می‌کند، چون خون پسر او رنگین‌تر بود. با زدن او همه متوجه شدند که می‌توان از این واکسن استفاده کرد؟ راه دیگری وجود نداشت؟ اینکه پسر وزیر واکسن را تزریق کند اعتمادسازی برای تزریق واکسن بقیه پرسنل پزشکی نبود. بگذریم... وقتی که به بیمارستان ما آمدند بنده بی‌سروصدا واکسن را تزریق کردم. از ابتدا بیان کردم در کشورهای مختلف دعوت شده بودم تا در ترایال شرکت کنم و گفتم با پرسنل خودمان این را تزریق می‌کنیم. هر واکسنی هم می‌آمد، تزریق می‌کردم. اگر واکسن ایران هم اول می‌آمد تزریق می‌کردم. متاسفانه واکسن ایران، چون دیر اجازه داده شد که شروع شود، دیر رسید، درحالی‌که با ماه اول پاندمی ویروس تمام کشورها روند ساخت واکسن را آغاز کردند. در ایران متاسفانه می‌گفتند این مورد قبول نیست و آقایانی همچون حریرچی اذعان داشتند واکسن پنج تا هفت سال دیگر تولید می‌شود. تمام متخصصان عفونی وقتی صحبت واکسن می‌شد، می‌گفتند واکسنی در کار نیست. همیشه مایوس‌کننده صحبت می‌کردند. وقتی چنین باشد نمی‌توانید حرف‌تان را تغییر دهید و مردم هم قبول کنند. یکی از مشکلات این است که ابتدا حرف‌های مایوس‌کننده و علیه واکسن به مردم زده شد و همان افرادی که این واکسن‌ها را منکوب می‌کردند الان طرفدار واکسن شده‌اند، هرکسی هم باشد شک می‌کند. بنده از ابتدا گفتم هر واکسنی وارد ایران شود، تزریق می‌کنم. اتفاقا تقریبا جزء اولین نفرات بودم، هرچند خواستیم درکنار بچه‌های خدماتی این واکسن را تزریق کنیم.»
تصمیمات اشتباه درباره واکسن دارو و ماجرای قرنطینه در اتاق‌های وزارت بهداشت گرفته شد
هاشمیان در پاسخ به این سوال که چرا از بقیه کشورها واکسن وارد نمی‌شود و فقط به روسیه بند کرده‌ایم، گفته است: «خیلی عقب افتادیم. چین که همواره شریک تجاری مناسبی برای کشور ما بود، الان در انتهای لیست رفته و تازه به این نتیجه می‌رسند که از چین هم واکسن وارد کنند. وزیر در شهریورماه اعلام کرد 20 میلیون واکسن از هند خریداری کردیم و معلوم نیست، چطور شد. این است که خیلی از صحبت‌ها شد، مثلا از سوئد خواستند وارد کنند که ما فکر کردیم این‌طور است ولی چیزی دیده نمی‌شود. 15 اسفندماه قرار است فاز اصلی واکسن شرکت برکت انجام شود و با موفقیتی که در این فاز رفتند خیلی از پرسنل پزشکی صبر کردند تا واکسن ایرانی را تزریق کنند. این واکسن خوبی است که به درجات بالایی رسیده است. واکسن‌هایی همچون رازی و... نیز همین‌طورند. درخصوص خرید و واردات کند واکسن به کشور قطعا این تقصیر به وزارت بهداشت برمی‌گردد، همان‌طور که درباره قرنطینه در اتاق‌های وزارت بهداشت تصمیمات اشتباه گرفته شد و همان‌طور که در ارتباط با برخی داروها این اشتباهات صورت گرفت. الان فرض کنید هشت‌ماه پیش بود، چه داروهایی را استفاده می‌کردیم؟ همان داروهایی را که اذعان می‌کردند بد است، الان استفاده می‌کنیم. همان چیزهایی که کمیته علمی با آن مخالفت می‌کرد، همان داروها در سطح کشور علیه کووید استفاده می‌شوند. ادعا می‌شود کسانی که کرونا گرفته‌اند یا واکسن نزنند یا در اولویت نباشند که این اشتباه است. افرادی که کرونا گرفته‌اند هم باید واکسینه شوند. منظور کرونای اخیر نیست، برخی افراد به‌تازگی کرونا گرفته‌اند و بهبود پیدا کرده‌اند که نباید تزریق کنند، ولی کسانی که بیش از دوماه از کرونا گرفتن آنها می‌گذرد، می‌توانند در لیست تزریق واکسن باشند. برای زدن واکسن نیازی به تست pcr نیست. خود من بعد از تزریق واکسن تب شدیدی کردم و علائم من دقیقا مثل کرونا شروع شد، چون قبلا کرونا گرفته بودم، تب با خوردن قرص و داروهای مختلف ظرف 30ساعت متعادل شد و شرایطی همچون شرایط سرماخوردگی پیدا کردم و مرتفع شد. این تزریق سه‌هفته بعد باید تکرار شود.»