به گزارش «فرهیختگان»، علمی که به توسعه و آبادانی کشور و رونق تولید کمک نکند، نافع نیست و صنعتی که زمینه پیشرفت کشور را فراهم نسازد، پایدار نخواهد ماند. این دیدگاه شاید اصلی‌ترین دلیل شعار پیوند صنعت و دانشگاه باشد که همواره موردتاکید بوده است. در جهان، دانشگاه به‌عنوان بدنه علمی کشورها، محل ظهور ایده‌های نو بوده و فناوری و تکنولوژی از بطن دانشگاه‌ها بیرون آمده است و کشورهایی که توانسته‌اند صنعت خود را به فناوریهای نوظهور گره بزنند، گوی سبقت را از دیگر رقبای خود در توسعه و پیشرفت صنایع مختلف ربوده‌‌اند. در ایران نیز این مهم، با توسعه زیستبوم فناوری و ظهور ایده‌ها و فناوریهای جدید توسط دانشجویان و نخبگان از دل دانشگاه به صنعت راه پیدا کرده است اما به نظر می‌رسد، ظرفیت‌های به‌مراتب بیشتری برای تحقق شعار پیوند صنعت و دانشگاه به استفاده از فناوریهای پیشرفته وجود دارد. طبیعتا در مسیر تحقق این شعار چالش‌ها و مشکلات فراوانی نیز وجود دارد که باید پس از رفع آن بستر مناسب برای رشد فناوری و پیوند آن با صنعت ایجاد شود. یکی از بسترهای مهم که می‌توان از آن به‌عنوان حلقه اتصال دانشگاه و صنعت نام برد، ایجاد و گسترش پارک‌های علمی‌وفناوری در دانشگاه‌های سراسر کشور است. یکی از مهم‌ترین پارک‌های علم‌وفناوری که طی دو دهه اخیر فضای رشد و تربیت نیروهای متخصص را در کشور فراهم کرده، پارک علم‌وفناوری دانشگاه تربیت‌مدرس است که طرح تاسیس آن در سال 1381 پیشنهاد شد و در سال 82 مرکز رشد دانشگاه تربیت‌مدرس با پذیرش 18 واحد فناور فعالیت خود را آغاز کرد و به‌دنبال آن افتتاح رسمی پارک علم‌وفناوری مدرس در مرداد 1384 صورت گرفت. با گذشت زمان و توسعه این پارک علم‌وفناوری، دانشگاه تربیت‌مدرس با هدف ایجاد دانشگاه کارآفرین، دو مجموعه را به کارآفرینان و تولیدکنندگان دانش‌بنیان اختصاص داد و در چشم‌انداز خود، توسعه کسب‌وکارهای دانش‌بنیان از طریق تجاری‌سازی دستاوردهای پژوهشی و تبدیل شدن به قطب کارآفرینی کشور را در دستورکار خود قرار داد که در این راستا می‌توان از برگزاری جشنواره استارپوزال (کارآفرین دانشگاهی) نام برد.
تحقق شعار «پیوند صنعت و دانشگاه» در جشنواره کارآفرین دانشگاهی
جشنواره استارپوزال (ترکیب استارتاپ+پروپوزال)، برای نخستین‌بار در سال ۱۳۹۸ به همت پارک علم‌وفناوری دانشگاه تربیت‌مدرس و با هدف تبدیل پروپوزال‌ها و تحقیقات دانشجویی انجام‌شده در دانشگاه‌های سطح کشور به پروژه‌های دارای قابلیت تجاری‌سازی و اتصال مجدد حلقه جدامانده صنعت به دانشگاه شکل گرفته است. استارپوزال فضای اجتماع و رشد دانشجویان، اساتید و دانش‌آموختگان دغدغه‌مندی است که علاقه‌مند به کارآفرینی هستند و طرحهای پژوهشی قابل تجاری‌سازی دارند. همچنین این جشنواره با هدف تعریف پروپوزال‌های دانشجویی مقطع کارشناسیارشد و دکتری با رویکرد رفع نیازهای داخل، تجاری‌سازی و شکل‌گیری کسب‌وکارهای دانش‌بنیان برگزار میشود. شرکت‌کنندگان در بخش مسابقه جشنواره استارپوزال، شامل دو گروه عمده: «الف» یعنی تیم‌های دانشگاهی، متشکل از اساتید و دانشجویان هستند که در انجام یک پایان‌نامه، همکاری دارند. و گروه «ب» شامل دانش‌آموختگانی که پایان‌نامه مقطع کارشناسیارشد یا دکتری خود را تجاری‌سازی و کسب‌وکاری فناورانه را بنا کرده‌اند. ازاین‌رو در سال ۱۳۹۹، نام فارسی جشنواره کارآفرین دانشگاهی بر این رویداد نهاده شد و قرار است در طول برگزاری جشنواره، شرکت‌کنندگان ضمن شناخت اولویت‌ها و نیازهای داخل کشور، در کنار مجرب‌ترین مربیان زیستبوم نوآوری و استارتاپی ایران، با پیش‌نیازها و مسیر کارآفرینی آشنا شده و با استفاده از تجربیات الگوهای موفق کارآفرینان دانشگاهی، به تعریف و اجرای پایان‌نامه‌های خود با رویکرد تجاری‌سازی بپردازند. علاوه‌بر اینکه توانایی‌های موردنیاز جهت ورود به عرصه کارآفرینی را در خلال رویدادهای متنوع این جشنواره کسب کنند. درنهایت نیز برگزیدگان جشنواره، تیم‌ها و طرح‌هایی هستند که در حضور سرمایه‌گذاران به ارائه دستاوردها و کسب‌وکار خود می‌پردازند و نسبت به تامین مالی و یا جذب سرمایه برای این تیم‌ها اقدام میکنند.
رویدادهای مختلف استارپوزال
رویدادهای مختلفی در جریان برگزاری جشنواره استارپوزال دانشگاه تربیت‌مدرس با اهداف مختلف برگزار خواهد شد. اینوکافه یکی از برنامههای اصلی این جشنواره است. اینوکافه درواقع دورهمی کارآفرینان، مدیران استارتاپ‌ها و شرکت‌های دانش‌بنیان است که با هدف شبکه‌سازی و انتقال تجربه انجام میشود. در این رویداد تعدادی از مدیران عامل شرکت‌های دانش‌بنیان، کارآفرینان و مدیران استارتاپ‌ها و ارگان‌های مطرح کشور حضور دارند. در این برنامه به روال محافل سخنرانی رسمی برگزار نمی‌شود بلکه قرار است چند نفر از میهمانان و چند نفر از دوستانی که ایده‌ای برای راه‌اندازی کسب‌وکار خود دارند، دور یک میز چهار نفره نشسته و در محیطی کافه‌مانند با یکدیگر گفت‌وگو کنند. استارت‌تاک نیز یکی دیگر از برنامههای جشنواره استارپوزال است؛ سخنرانی کوتاه ۳۰ دقیقه‌ای در فضای باز دانشگاه با حضور مخاطبان به‌همراه پرسش و پاسخ فرصتی است که این رویداد به‌صورت دوطرفه به کارآفرین‌ها و مخاطبان عام می‌دهد تا ضمن بهره‌گیری از تجربیات سخنرانان، هرچه بیشتر با فضای کسب‌وکار آشنا شوند. هدف از برگزاری این رویداد در فضای باز دانشگاه، آگاهی‌بخشی به مخاطبانی است که تا پیش از این صرفا در محیط‌های علمی بوده‌اند و بدین‌وسیله فرصتی برای آشنایی این دانشگاهیان با فضای کارآفرینی ایجاد میشود.
استارت‌نما رویداد دیگر این جشنواره است. نمایشگاهی که با مشارکت صاحبان طرحها، حامیان مالی، استارتاپ‌ها و شرکت‌های متقاضی برگزار میشود. در این برنامه، کانتر و غرفه‌هایی به شرکت‌ها و استارتاپ‌ها ارائه میشود که امکان تبلیغ و مذاکره، جذب سرمایه، ارتباط‌گیری و شبکه‌سازی اعضای اکوسیستم و همچنین بررسی و امتحان نمونه‌های اولیه برای آنها فراهم میشود. ضمن اینکه فضای مناسبی جهت تیم‌سازی و جذب نیرو خواهد بود.
برگزاری دوره‌های مختلف
برگزاری ورکشاپ و وبینار نیز ازجمله برنامههای اصلی این جشنواره است. «تحلیل و امکان‌سنجی ایده» وبیناری است که با هدف آشنایی مخاطبان دانشجویی جشنواره و دیگر دانشجویان فعال و دغدغه‌مند با فضای کسب‌وکار و بررسی ایده‌ها از نظر قابلیت تجاری‌سازی برنامه‌ریزی شده است. مخاطبان با شرکت در این وبینار با فرآیند تحلیل و امکان‌سنجی ایده به‌منظور تجاری‌سازی آشنا می‌شوند. در جریان برگزاری وبینار «معرفی حمایت‌های ستاد فناوری نانو» مخاطبان با برنامههای حمایتی ستاد فناوری نانو از پایان‌نامه‌های دانشجویی تعریف‌شده در مقطع کارشناسیارشد و دکتری که در زمینه نانوفناوری تعریف شده‌اند، آشنا شده و همچنین توضیحاتی در رابطه با جشنواره به آنها ارائه میشود. «ارائه پروپوزال تجاری» نام وبینار دیگری است که در این جشنواره برگزار میشود. مخاطبان این وبینار آموزشی، تمامی افراد صاحب ایده یا طرحند که به‌دنبال ارائه طرح تجاری خود و یا ارتقای اطلاعات خود در این زمینه هستند. در وبینار «تجاری‌سازی پروپوزال‌های دانشگاهی» مخاطبان با پیچیدگی و راهکارهای درست تجاری‌سازی پروپوزال‌های دانشگاهی، آشنا شده و همچنین توضیحاتی در رابطه با جشنواره به آنها ارائه میشود. در وبینار «ثبت اختراع با همکاری کانون پتنت» مخاطبان با پیچیدگی و راهکارهای درست ثبت اختراع و طرح صنعتی آشنا می‌شوند. یکی از دوره‌‌هایی که قرار است در این جشنواره برگزار شود، «دوره ارائه سمینار دانشگاهی» است که مخاطبان با شرکت در این دوره، با اصول ارائه موفق سمینارهای دانشجویی آشنا شده و می‌توانند ارائه‌های موفق‌تری داشته باشند. در «دوره تدوین پروپوزال دانشگاهی» نیز مخاطبان با گام‌های عملی نگارش اصولی پروپوزال و تعریف موضوع آن آشنا شده و با به‌کارگیری آموخته‌های خود در این دوره، می‌توانند پروپوزال‌های خود را به بهترین شکل تدوین کرده و تاییدیه آن را در سریع‌ترین زمان ممکن اخذ کنند.
مشکلات بخش صنعت مطرح شد
مسعود ابراهیمی، رئیس پارک علم‌وفناوری دانشگاه تربیت‌مدرس در گفت‌وگو با «فرهیختگان» با اشاره به عدم پیوند صنعت و دانشگاه طی سال‌های متمادی می‌گوید: «به‌رغم آنکه موضوع اهمیت پیوندخوردن صنعت با دانشگاه سال‌ها مورد تاکید قرار گرفته، بااین‌حال طی این سال‌ها پاسخ درخوری به آن داده نشده است. یکی از دلایل عمده این امر مسائل مالی است که دوطرف این ماجرا با آن دست به گریبانند، چراکه بخش صنعت این اطمینان را ندارد که اگر بودجه‌ای به طرحها و ایده‌هایی که در مراحل اولیه قرار دارد، اختصاص دهد، درنهایت می‌تواند از خروجی آن استفاده کند. از طرف دیگر بخش دانشگاه نیز فی‌البداهه بودجه و سرمایه‌ای در اختیار ندارد که صرف تحقیقات کرده و طرحها را به جایی برساند که قابل استفاده در صنعت باشد. لذا برگزاری جشنواره که یکی از اهداف آن پیوند صنعت و دانشگاه است، در این همین راستا حرکت می‌کند.»
به گفته وی جشنواره استارپوزال سال گذشته به‌صورت درون‌دانشگاهی برگزار شد اما امسال طی فراخوانی که منتشر شد، طرحهای مختلفی از دانشگاه‌ها و مراکز علمی معتبر سراسر کشور برای شرکت در این جشنواره ارائه داده شد. در اردیبهشت‌ماه سال جاری و در راستای تحقق شعار پیوند صنعت و دانشگاه، از بخش صنعت خواسته شد مشکلات و چالش‌های موجود خود را مطرح کنند. پس از طرح مشکلات بخش صنعت، نشست‌هایی در این راستا به‌صورت مجازی برگزار شد. سپس به دانشجوهایی که در شرف نگارش پایان‌نامه بودند، اعلام کردیم که پایان‌نامه خود را به‌گونه‌ای بنویسند که درنهایت پاسخی به سوال و مشکل بخش صنعت داده شود و مشکلات این بخش را حل کند.
وی میافزاید: «پس از آنکه پایان‌نامه دانشجو به پایان رسید، درصورتی‌که داوران تشخیص دهند که طرح ارائه‌شده قابلیت حل مشکل و چالش صنعت را دارد، پارک علم‌وفناوری حمایت لازم را از طرح انجام داده و هزینه‌های اولیه طرح را پرداخت می‌کند تا اجرای طرح به مرحله‌ای برسد که صنعت از کارایی و نتیجه آن اطمینان حاصل کرده و روی طرح سرمایه‌گذاری کند. به این ترتیب صنعت می‌تواند از خروجی طرح ارائه‌شده در جهت بهبود وضعیت خود استفاده کند. لذا جشنواره استارپوزال فرصت بسیار خوبی برای تحقق این هدف و تحقق شعار پیوند صنعت و دانشگاه است.»
جمع‌بندی مزایا و معایب جشنوارههای کارآفرینی
ابراهیمی با اشاره به شکل‌گیری ایده اصلی برگزاری این جشنواره می‌گوید: «برای طراحی این جشنواره مطالعه اجمالی روی جشنوارههای مختلف در سطح ملی و بین‌المللی انجام و مزایا و معایب جشنوارههای دیگر جمع‌بندی شد. همچنین سعی شد که رویکرد این جشنواره با دیگر جشنوارههای ملی رویکرد متفاوتی باشد.»
به گفته وی عموما جشنوارههای متعدد کارآفرینی در سطح کشور برگزار میشود که عمده آنها بر پایه کسب‌وکارهای شکل‌گرفته متمرکز است، درحالی‌که وجه تمایز جشنواره استارپوزال نسبت به این سایر جشنوارههای کارآفرینی این است که در این جشنواره کمی عقب‌تر رفته و تلاش کرده‌ایم که پایان‌نامه‌های دانشجویی و رساله‌های دکتری را برای کارآفرینی جهت‌دهی کنیم. طرح‌هایی هم که در این جشنواره شرکت کرده‌اند لزوما طرح‌هایی نیستند که کارآفرینی کرده باشند بلکه طرح‌هایی هستند که مستعد انجام کارآفرینی باشند.
وی افزود: «براین اساس فراخوانی منتشر شد تا دانشجویانی که در شرف تعریف رساله دکتری یا نگارش پایان‌نامه کارشناسیارشد هستند طرحهای خود را ارسال کنند. پس از آن برای دانشجوها چند دوره آموزشی تحت‌عناوین مختلف برگزار شد. رویکرد اصلی برگزاری این دوره‌ها این بود که در پایان دوره دانشجو بتواند پروپوزال پیشنهادی پایان‌نامه یا رساله خود را به شیوه‌ای بنویسد که مستعد تجاری‌شدن و کارآفرینی باشد.»
انتخاب پروپوزال‌های کارآفرین
ابراهیمی می‌گوید: «بخشی از پایان‌نامه‌ها مباحث علمی است که طبیعتا در دانشکده و به کمک اساتید انجام میشود اما وجه دیگر پایان‌نامه موضوع کارآفرینی و اقتصادی آن است که دوره‌های آموزشی در همین راستا برگزار میشود تا دانشجو بتواند با ایجاد یک کسب‌وکار جدید به حل یکی از مسائل و مشکلات جامعه بپردازد.»
به گفته وی «در این دوره از جشنواره 400 طرح از 25 استان کشور دریافت کردیم. این طرحها در چند مرحله پالایش و برای داورها در حوزه‌‌های مختلف ارسال میشود تا از نگاه اقتصادی و کارآفرینی مورد بررسی قرار گیرد. داورها پس از بررسی طرحها، تعدادی از آنها را که نسبت به مابقی مستعد‌تر است، انتخاب میکنند.
پس از آنکه نظر داوران درمورد طرحها داده شد، طرح به دانشجو برگردانده میشود. در این دوره و از میان 400 طرح ارائه‌شده، 40 طرح از سوی داوران انتخاب و با صاحبان طرحها به‌صورت حضوری جلساتی برگزار شد تا این فرصت در اختیار آنها قرار داده شود و جزئیات طرح را بیان کنند. در این جلسات نیز داوران، طرحها را داوری کردند و از میان 40 طرح، 10 طرح منتخب که نسبت به سایر طرحها مستعد کارآفرینی بود، انتخاب شد. ناگفته نماند که تمامی این طرحها تحت‌پوشش آموزش‌های تخصصی دیگر و مشاوره‌های مختلف قرار می‌گیرند که بتوانند همزمان با پایان رساله و پایان‌نامه بخش کسب‌وکار طرح را نیز آغاز کنند.»
وی میافزاید: «طرحهای ارائه‌شده حول موضوعات مختلفی ازجمله آی.تی، صنعت و انرژی، زیست فناوری، سلامت و کشاورزی و دامپروری ارائه شده است. نکته قابل‌توجه در این زمینه این است که بازدهی طرحها طی یک دوره میان‌مدت تا بلندمدت قابل بررسی است. سال گذشته حدود 90 طرح دریافت و از این تعداد 10 طرح منتخب شد. در جشنواره سال گذشته قرار بود طرحهای منتخب علاوه‌بر اینکه تحت‌پوشش حمایت‌های مالی قرار می‌گیرند از حمایت‌های مشاوره‌ای نیز بهره‌مند شوند تا به وضعیتی برسند که سرمایه‌گذارها حاضر به سرمایه‌گذاری روی آنها باشند. عموما سرمایه‌گذارها هر اندازه که ریسک سرمایه‌گذاری پایین‌تر باشد، زودتر سرمایه‌گذاری میکنند. سال گذشته تنها 3 طرح موفق شدند سرمایه‌گذار جذب کنند. سایر طرحها به‌دلیل اینکه از استان‌‌های دیگر ارسال شده بود به‌واسطه شیوع ویروس کرونا امکان حضور در کلاس‌های آموزشی و مشاوره را نداشتند و لذا نتوانستند سرمایه‌گذار جذب کنند. اما امسال و با توجه به فراهم شدن بسترهای مجازی می‌توانیم مشکل حضور دانشجویان شهرستان‌ها را حل کنیم.»
* نویسنده: زهرا فریدزادگان، روزنامه‌نگار