به گزارش «فرهیختگان»، با وجود اینکه فرانسه متعهد شده با حرکت به‌سوی انرژی‌های تجدیدپذیر، تولید انرژی از طریق فناوری هسته‌ای را تا سال ۲۰۳۵، تا 50درصد کاهش دهد اما به نظر می‌رسد امانوئل مکرون، رئیس‌جمهور فرانسه، برنامه دیگری برای فرانسه درنظر گرفته است. او سه‌شنبه هفته گذشته در جریان بازدید از سایت هسته‌ای گروه «فِرَم‌اتم» در شهر «لوکروزو» در شرق فرانسه، بر لزوم توجه بیشتر به انرژی‌های تجدیدپذیر تاکید کرد، اما این را هم گفت که کشورش در زمینه انرژی حساب ویژه‌ای روی فناوری هسته‌ای باز کرده و «اتم باید همچنان به‌عنوان ستون و مرکز ثقل (تامین انرژی) برای دهه‌‌های آینده درنظر گرفته شود.» مکرون البته به این جمله بسنده نکرد و برای توجیه تداوم برنامه هسته‌ای فرانسه، این دلیل را آورد که «دست کشیدن کلی و یا خیلی سریع از انرژی هسته‌ای سبب خواهد شد که کشورش همانند برخی کشورهای دیگر مجبور به استفاده از نیروگاه‌های زغال‌سنگی شود یا انرژی حاصل از سوخت‌های کربن را وارد کند.» او با تاکید بر اینکه «آینده انرژی و زیست‌محیطی ما به انرژی هسته‌ای بستگی دارد»، از برنامه هسته‌ای به‌عنوان «ستون اصلی راهبرد متنوع تامین انرژی در فرانسه» یاد کرد تا گمان اینکه پاریس به‌دنبال جایگزین برای انرژی هسته‌ای است را رد کرده باشد.
در جریان همین بازدید، مکرون اظهارات و اشارات دیگری داشت که در رسانه‌های ایران و جهان توجه چندانی به آن نشد. او در این بازدید که به‌همراه وزرای دارایی، محیط‌زیست و نیروهای مسلح دولت همراهی می‌شد، به ساخت ناو جدید هواپیمابر فرانسه اشاره کرد که به گفته وی همچون ناو شارل دوگل در آن نیروی محرکه اتمی به‌کار گرفته خواهد شد. وی در این خصوص تصریح کرد که «استقلال راهبردی فرانسه» بی‌شک متکی به نیروی بازدارندگی در همه اجزای آن خواهد بود و تقویت ناوگان زیردریایی‌های هسته‌ای و تداوم استفاده از نیروی محرکه اتمی در ناوهای هواپیمابر بخشی از همین راهبرد محسوب می‌شود. رئیس‌جمهور فرانسه، سلاح‌های هسته‌ای و صنعت انرژی اتمی را «سنگ‌بنای استقلال راهبردی» فرانسه خواند و گفت که فناوری هسته‌ای نقش مهمی در «جایگاه فرانسه به‌عنوان یک قدرت بزرگ» دارد. آن‌طور که گفته می‌شود، ناو هواپیمابر جدید فرانسه حدود 70 هزار تن وزن و 300 متر طول دارد. این ناو تقریبا 1.5 برابر ناو شارل دوگل است که طبق گفته مشاوران رئیس‌جمهور فرانسه در سال‌های اخیر برای عملیات نظامی بین‌المللی در عراق و سوریه استفاده شده است. ناو جدید فرانسوی که قرار است تا سال 2080 مورد استفاده قرار گیرد، به‌گونه‌ای طراحی شده که بتواند هواپیماهای جنگی نسل بعدی را در خود جای دهد. رسانه‌های فرانسوی تخمین می‌زنند که هزینه ساخت این ناو حدود هفت میلیارد یورو (8.5میلیارد دلار) باشد. براساس بیانیه‌ای که کاخ الیزه پس از اظهارات مکرون صادر کرد، سه اعتقاد مکرون که آینده انرژی هسته‌ای فرانسه را هدایت می‌کند، بدین شرح است: «آینده انرژی و اکولوژیکی ما به قدرت هسته‌ای بستگی دارد، آینده اقتصادی و صنعتی ما به قدرت هسته‌ای بستگی دارد و آینده استراتژیک فرانسه به قدرت هسته‌ای بستگی دارد.»
استقلال راهبردی با تسلیحات اتمی
اینکه مکرون برنامه هسته‌ای کشورش را «سنگ‌بنای استقلال راهبردی» فرانسه خوانده، نشان می‌دهد او تمرکز ویژه‌ای بر برنامه هسته‌ای-نظامی پاریس دارد. مفهوم استقلال راهبردی که او به‌کار برده، شاید کمی مبهم به نظر برسد اما با تطبیق این واژه با واژه «استقلال راهبردی اروپا» که پیش از این مکرون بارها از آن استفاده کرده است، می‌تواند در این زمینه کمی کمک کند. براساس آنچه او در ذیل مفهوم استقلال راهبردی اروپا تبیین کرده، این واژه بدان معناست که کشورهای اروپایی اولویت‌های جهانی خاص خود را تنظیم کنند، در امنیت و سیاست خارجی به‌طور مستقل عمل کنند و برای اجرای این تصمیمات از تجهیزات مادی و نهادی کافی برخوردار باشند و شرکای خود را خودشان انتخاب کنند. با این تعریف می‌توان دریافت که منظور مکرون از استقلال راهبردی، استقلال در تامین امنیت و سیاست خارجی با تکیه بر توان داخلی است. فرانسه تقریبا چنین شرایطی را از قبل نیز برای خود فراهم کرده و عضو گروه برنامه‌ریزی هسته‌ای ناتو (ان‌جی‌پی) که در سال 1966 تشکیل شد، نشده است. این سازمان در راستای مبارزه با تکثیر، بهره‌برداری بی‌خطر، ذخیره‌سازی و حمل‌ونقل سلاح‌های هسته‌ای تشکیل شده و به نظر بسیاری از کارشناسان به‌عنوان ابزاری است که واشنگتن از آن برای جذب کشورهای اروپایی در زمان وقوع حمله هسته‌ای استفاده می‌کند. برخلاف انگلیس و آلمان که هر دو کشور درصورت لزوم توان لازم را برای انجام یک حمله هسته‌ای دارند، فرانسه استقلال خود را از این فضا نگه داشته است تا به‌نوعی وابستگی‌اش به کشورهای دیگر را در این زمینه به حداقل برساند. کارشناس مسائل نظامی، تاکید می‌کند که به یُمن وجود زرادخانه‌های هسته‌ای و نیروی دریایی مجهز به سلاح هسته‌ای، نیروهای نظامی فرانسه توانایی مقابله با هرگونه حمله نظامی را دارا هستند و تا امروز توانسته‌اند جایگاه چهارم را بین قدرت‌های هسته‌ای جهان و پس از آمریکا، روسیه و چین کسب کنند.
آغاز برنامه هسته‌ای فرانسه
در دهه 1950، فرانسه یک برنامه تحقیقاتی هسته‌ای غیرنظامی را در دستورکار خود قرار داد. این کشور که در آن سال‌ها پلوتونیوم نیز تولید می‌کرد، در سال 1956، یک کمیته مخفی کاربردهای نظامی انرژی اتمی که وظیفه توسعه فناوری سلاح هسته‌ای را برعهده داشت، تاسیس کرد. در همان سال، آمریکا در بحران کانال سوئز علیه منافع منطقه‌ای فرانسه مداخله کرد. این اقدام فرانسه را به این جمع‌بندی رساند که برای حفظ موقعیت خود به‌عنوان یک قدرت جهانی به توانایی سلاح‌های هسته‌ای بومی نیاز دارد. با انتخاب شارل دوگل به ریاست‌جمهوری فرانسه در سال 1958، پاریس تصمیم به ساخت سلاح‌های هسته‌ای گرفت. نخستین انفجار آزمایش هسته‌ای فرانسه سال 1960 در صحرای الجزایر انجام شد. فرانسه تا سال 1996، 210 آزمایش سلاح هسته‌ای انجام داد. از سال 2010، فرانسه و انگلستان توافق کردند که دو مرکز تحقیقاتی مشترک درمورد سلاح‌های هسته‌ای ساخته و بهره‌برداری کنند. در دهه 1990 فرانسه با کاهش زرادخانه سلاح‌های هسته‌ای خود، تعدادی از برنامه‌های تسلیحات هسته‌ای‌اش را متوقف کرد و همه سایت‌های موشکی مستقر در این کشور را بست. این امر فرانسه را به تنها قدرت هسته‌ای تبدیل کرد که به‌طور کامل سیستم‌های سلاح هسته‌ای مستقر در زمین مستقرشده خود را از بین برد اما تمرکز تسلیحات هسته‌ای خود را روی زیردریایی‌های موشک بالستیک استراتژیک هسته‌ای و موشک‌های کروز پرتاب هوا به سطح معطوف کرد. تقریبا 300 سلاح هسته‌ای در زرادخانه فرانسه از همین دو سیستم سلاح هسته‌ای تشکیل شده است.
نیروی بازدارنده هسته‌ای
فرانسه یک کشور دارای سلاح هسته‌ای و عضو پیمان منع گسترش سلاح هسته‌ای (NPT) است. این کشور پس از از بین بردن بخشی از تسلیحات هسته‌ای، 80درصد از کلاهک‌های هسته‌ای خود را در زیردریایی‌های اتمی خود مستقر کرده و بقیه را در بمب‌افکن‌های استراتژیک. یک عنصر مهم در سیاست سلاح‌های هسته‌ای فرانسه این است که فرانسه برای دفاع از وضعیت قدرت بزرگ خود در جهان وجود چنین سلاح‌هایی را ضروری می‌داند. فرانسوا اولاند، رئیس‌جمهور سابق فرانسه معتقد بود که «فرانسه یکی از کشورهای نادر است که نفوذ و مسئولیت آن در سطح جهانی واقع شده است. به این دلیل که فرانسه می‌تواند مسئولیت‌های خود را اعمال کند. چون همه می‌دانند وقتی فرانسه صحبت می‌کند، [فرانسه] می‌تواند عمل کند. نیروی بازدارنده هسته‌ای اطمینان حاصل می‌کند که تعهدات بین‌المللی فرانسه همچنان رعایت می‌شود.» در سال 2008، نیکلا سارکوزی، رئیس‌جمهور اسبق فرانسه با تاکید بر تعهد فرانسه به بازدارندگی هسته‌ای، آن را «بیمه بقای سیاسی» خواند. پس از او، فرانسوا اولاند در سال 2015 و امانوئل مکرون در سال 2017 این موضوع را تایید کردند. بر همین اساس دولت فرانسه می‌گوید 25 میلیارد یورو برای نیروهای هسته‌ای خود بین سال‌های 2019 تا 2023 (پارلی 2018 ) هزینه خواهد کرد.
ستون‌فقرات برنامه تسلیحاتی پاریس
کارشناسان با توجه به تمرکز 80درصدی تسلیحات هسته‌ای فرانسه در زیردریایی‌های این کشور، موشک‌های بالستیکی را که توسط زیردریایی (SLBM) شلیک می‌شوند، ستون‌فقرات بازدارندگی هسته‌ای فرانسه می‌دانند.
اکنون همه زیردریایی‌های فرانسه دارای موشک M51 SLBM هستند که از سال 2010 برای جایگزینی M45 SLBM (ترنس 2018) به‌کار گرفته شد. M51.1 که برد و دقت بهتری نسبت به M45 دارد، می‌تواند حداکثر 6 کلاهک 100 کیلوتنی را حمل کند، اما احتمالا فقط هرکدام پنج کلاهک را به‌همراه دارد. تصور می‌شود برخی موشک‌ها برای حمل کلاهک کمتر بارگیری شده‌اند تا در سناریوهای محدود انعطاف‌پذیری هدف‌گیری را افزایش دهند.
فرانسه سیاستی شبیه انگلیس دارد. براساس این سیاست، از هر چهار زیردریایی هسته‌ای حداقل باید یک مورد به‌طور دائم در اقیانوس اطلس گشت بزند تا بازدارندگی فرانسه تامین شود.
موشک‌های کروز پرتاب هوایی
سکوی دوم زرادخانه هسته‌ای فرانسه، متشکل از موشک‌های کروز هوا به زمین است که توسط بمب‌افکن‌های جنگنده شلیک می‌شود. این بمب‌افکن‌ها توسط نیروی هوایی استراتژیک و نیروی هوایی هسته‌ای نیروی دریایی اداره می‌شوند. بمب‌افکن‌های منصوب‌شده در ماموریت هسته‌ای نیز در ماموریت‌های معمولی خدمت می‌کنند.
اهمیت بازدارندگی اتمی
تروریسم اولویت اول در لیست تهدیدات فرانسه است، اما افزایش رقابت بین قدرت‌های بزرگ و تغییر محیط ژئوپلیتیک فرانسه باعث شده بازدارندگی اتمی، هسته اصلی استراتژی دفاعی این کشور باقی بماند. روسیه به‌طور رسمی به‌عنوان تهدید شناخته نشده اما فعالیت‌های امنیتی این کشور و سیاست‌های تهدیدآمیز آن، تهدیدی علیه امنیت ملی فرانسه به‌حساب می‌آید. برنامه اتمی روسیه هم هسته اصلی قدرت این کشور است که وقتی با رفتارهای تهاجمی همراه می‌شود تهدیدی علیه امنیت ملی فرانسه به‌حساب می‌آید. برخلاف بسیاری از کشورهای اروپایی افکار عمومی فرانسه از ایده بازدارندگی حمایت می‌کند و اعتقاد دارد فرانسه باید تسلیحات هسته‌ای خود را مدرن کند. فرانسه از خلع سلاح هسته‌ای حمایت می‌کند اما تنها در شرایطی که محیط امنیتی بین‌المللی زمینه مساعدی برای آن فراهم کرده باشد. برخی شک و تردیدها برای اروپایی کردن توان بازدارندگی فرانسه وجود دارد اما فرانسه به‌طور رسمی جنبه اروپایی توان بازدارندگی خود را به رسمیت شناخته است. با خروج قدرت هسته‌ای بریتانیا از اتحادیه اروپا، فرانسه اکنون تنها قدرت هسته‌ای اتحادیه اروپاست. از زمان پایه‌گذاری نیروی دفاع هسته‌ای به دست شارل دوگل، رئیس‌جمهوری فرانسه پس از جنگ‌جهانی دوم، این کشور مدت‌هاست که به در دست داشتن توان هسته‌ای به‌عنوان عامل بازدارنده مستقل خود افتخار می‌کند و تمامی روسای‌جمهور پس از دوگل تاکنون همین سیاست بازدارندگی هسته‌ای را دنبال کرده‌اند. بااین‌حال، امانوئل مکرون به‌دنبال طرحی است که چتر بازدارندگی اتمی فرانسه را بر سر تمام اروپا بکشد. او چند ماه پیش متحدان پاریس در اتحادیه اروپا را دعوت کرد تا به برنامه‌های آزمایش نظامی این کشور با هدف «بازدارندگی هسته‌ای» بپیوندند. او در سخنرانی‌اش در «مدرسه عالی جنگ»، خواستار آن شده بود که «گفت‌وگوهای راهبردی» با شرکای اروپایی فرانسه درباره نقش سیاست بازدارندگی هسته‌ای این کشور در امنیت اروپا آغاز شود. مکرون در این سخنرانی گفت کشورهای اروپایی اگر بخواهند در برنامه‌های دفاعی شرکت کنند، می‌توانند با آزمایش‌های بازدارندگی هسته‌ای فرانسه در پیوند باشند. او با تاکید بر همکاری‌های اروپایی خطاب به نخبگان آینده نیروهای مسلح فرانسه در مدرسه جنگ گفت: «منافع حیاتی فرانسه اکنون بعد اروپایی به خود گرفته است.» به باور کارشناسان مسائل امنیتی اروپا، اصرار مکرون بر همکاری‌های امنیتی بیشتر میان کشورهای اروپایی به‌دلیل آن است که او می‌خواهد قاره سبز استقلال راهبردی خود را در رویارویی با تهدیدهای فزاینده جهانی تقویت کند و برای دفاع از خود دیگر تنها متکی به کمک ایالات‌متحده و ائتلاف‌های فرامنطقه‌ای نباشد.
درآمدزایی از صادرات برق هسته‌ای
طبق گزارش انجمن جهانی هسته‌ای، فرانسه به لطف سیاست طولانی‌مدت مبتنی‌بر امنیت انرژی، حدود 75درصد از برق خود را از انرژی هسته‌ای می‌گیرد. فرانسه به‌دلیل هزینه بسیار پایین تولید، بزرگ‌ترین صادرکننده خالص برق در جهان است و سالانه بیش از سه میلیارد یورو از این طریق درآمد کسب می‌کند. بااین‌حال، مکرون به‌دنبال صادرات فنی هسته‌ای فرانسه به سراسر جهان و درآمدزایی هفت میلیارد یورویی فرانسه از این طریق است.
در گزارشی که راشاتودی درباره کشورهایی که بیشتر از سایر کشورهای جهان در تولید برق خود انرژی هسته‌ای را به‌کار می‌گیرند، تهیه کرده، کشور فرانسه در صدر این لیست قرار دارد. به گزارش ایسنا و بنا به گزارش «وضعیت صنعت هسته‌ای در سال 2019» کشور فرانسه بیشتر از تمام کشورهای جهان بر انرژی هسته‌ای متکی است و در سال گذشته برای تولید 71.7درصد میزان تمام برق کشور، 58 رآکتور هسته‌ای را راه‌اندازی کرده است. براساس این گزارش، بعد از فرانسه بیشتر کشورهایی که برای تولید برق انرژی هسته‌ای را به‌کار می‌گیرند در اروپای شرقی قرار دارند. کشورهای اسلوواکی، اوکراین و مجارستان تقریبا 50 تا 55درصد برق خود را از طریق رآکتور هسته‌ای تولید می‌کنند. کشور سوئد نیز در اوایل لیست کشورهای متکی به انرژی هسته‌ای در تولید برق قرار دارد و تقریبا 40درصد برق این کشور از این طریق تامین می‌شود. بعد از سوئد کشورهای بلژیک و سوئیس قرار دارند که به ترتیب 39 و 37.7درصد برق این کشورها از طریق انرژی هسته‌ای تامین می‌شود. کشور اسلوونی نیز تقریبا 35.9درصد برق خود را از طریق رآکتور هسته‌ای تولید می‌کند.