به گزارش «فرهیختگان»، هنوز و بعد از گذشت حدود 9 ماه از جولان کرونا در ایران داغ‌ترین اخبار حول این ویروس و موارد ابتلا و مرگ‌ومیر آن تولید و منتشر می‌شود. با این همه از همان ایام ابتدایی، متخصصان گفتند که مردم جهان، محکوم به زندگی با این ویروس حداقل برای یک مدت‌زمان نسبتا طولانی هستند. این یعنی درکنار مراقبت‌های شخصی و انتظار برای گشایش‌هایی در مسیر درمان یا پیشگیری از ابتلا به این ویروس، زندگی هم جریان دارد و نباید از سایر امور هم غافل شد.

چند روز پیش، دولت، لایحه بودجه سال 1400 را تقدیم مجلس کرد؛ بودجه‌ای که همچون سابق و حتی بیشتر از گذشته با حواشی متعدد و مختلفی همراه بوده است. در این صفحه به اصل بودجه و نوع بودجه‌نویسی و خلاصه اینطور مسائل کاری نداریم و یک راست سراغ همان دغدغه همیشگی و هرساله خودمان می‌رویم؛ بودجه مربوط به بخش آموزش‌و‌پرورش کشور! در اولین نگاه، بودجه 1400 آموزش‌و‌پرورش کشور رشد نسبتا چشمگیری نسبت به بودجه سال 1399 داشته است و شاید می‌شد بدون‌توجه به جزئیات، کمی امیدوار به تغییر نگاه دولت به بخش آموزش بود. منتها این تصور و آرزو تا زمانی است که هنوز از جزئیات بودجه مطلع نیستیم و کافی است تورقی کنیم و به جزئیات بیشتر نگاه و آن را با گذشته مقایسه کنیم. همه ردیف‌های بودجه‌ای طبیعتا و طبق روال هرساله رشد داشته‌اند اما برخی بیشتر و همین رشد بیشتر برخی به نسبت سایرین، پایه‌گذار شبهات و انتقاداتی به دولت است که چرا همچنان بر همان ریل و روال قبلی پیش می‌رود و از هیچ تلاشی برای برداشتن بار هزینه در حوزه آموزش از روی دوش خود دریغ نمی‌کند. قصد تحلیل برخی ردیف‌های بودجه‌ای مربوط به آموزش‌و‌پرورش را داریم، ولی پیش از آغاز تحلیل و گفت‌وگو با کارشناسان، نکته‌ای که باید ذکر کنم این است که متاسفانه، تغییرات پیاپی در ردیف‌های بودجه‌ای و تغییر عناوین آنها نسبت به لایحه سال گذشته (خصوصا سال 99)، مساله احصا و جمع‌آوری اطلاعات را با مشکلات جدی مواجه کرده است و عملا امکان قیاس و فهم میزان صعود و نزول در بخش‌های مختلف را از نگارنده سلب کرده است. به هر شکل، بودجه آموزش‌و‌پرورش از سال 97 تا امسال را با کم‌وکاستی‌هایی که علتش را توضیح دادم، تشریح و تحلیل کرده و نتایج قابل‌تاملی هم از این مساله حاصل شده است.

بودجه وزارت علوم 75 درصد و آموزش‌و‌پرورش 60 درصد رشد داشته است!

در ادامه اما برای تحلیل بهتر آنچه در بودجه‌بندی آموزش‌و‌پرورش کشور رخ داده است با حجت‌الله بنیادی، مدرس دانشگاه فرهنگیان و فعال و پژوهشگر حوزه آموزش‌و‌پرورش گفت‌وگویی انجام دادیم و او در این رابطه به «فرهیختگان» گفت: «بودجه امسال رشد خوب و قابل‌توجهی داشته است. اگر این رشد را بخواهیم از منظر عدالت بیرونی و رشد بودجه بقیه دستگاه‌ها بسنجیم مقداری می‌توان فهمید این رشد چقدر برای آموزش‌و‌پرورش انجام شده و برای دستگاه‌های دیگر به چه میزان است. بودجه آموزش‌و‌پرورش تقریبا در سال 99، 58هزار میلیارد تومان بود. در سال 1400، 94هزار میلیارد بودجه هزینه عمومی است. به این هزینه عمومی هزینه‌های اختصاصی و تملک‌داری هم اضافه می‌شود که به اینها ورود پیدا نکردم. در این بخش حدود 60 درصد افزایش بودجه داشتیم. رشد سقف بودجه آموزش‌و‌پرورش کشور 61.31 بوده که رشد بودجه آموزش‌و‌پرورش نسبت به رشد بودجه آن فصل کمتر است. تقریبا یک‌درصد کمتر رشد داشته است. این اولین نکته است. سراغ فصل آموزش عالی می‌رویم، این اعدادی که عنوان می‌کنم بخش هزینه عمومی است، یعنی بحث هزینه اختصاصی و تملک‌داری را ورود نکردم. بودجه بخش آموزش عالی 18هزار میلیارد تومان در سال 99 بوده است و در سال 1400 به 31هزار میلیارد تومان افزایش یافته که رشد آن تقریبا 75 درصد است. یعنی رشد بودجه بخش آموزش عالی کشور ما 15 درصد بیشتر از رشد بودجه بخش آموزش عمومی و آموزش‌و‌پرورش کشور است. این دیگر نکته‌ای است که در این حوزه وجود دارد.»

بودجه‌ای برای طرح رتبه‌بندی و تاثیر مدرک تحصیلی دیده نشده است

بنیادی ناظر به تفاوت رشد بودجه دو وزارتخانه علوم و آموزش‌و‌پرورش گفت: «در گذشته تفاوت دریافتی معلمان و کارکنان اعضای هیات‌علمی در دانشگاه‌های تابع وزارت علوم یا وزارت بهداشت، عدد چشمگیر و قابل‌توجهی بود. الان رشد بودجه آموزش‌و‌پرورش 60 درصد و رشد بودجه بخش آموزش عالی کشور 75 درصد است. این درحالی است که در آموزش‌و‌پرورش قرار است دو اتفاق مهم رخ دهد؛ یکی اعمال مدرک تحصیلی معلمان است که مجلس هم ورود پیدا کرده و قانون گذارده و دیگری بحث رتبه‌بندی است که قصه چندین‌ساله است. این دو مورد را قول داده‌اند محقق شود و عملیاتی کنند. هردوی این کارها بودجه نیاز دارد. برای این دو موضوع ردیف خاص دیگری در بودجه دیده نشده است. در تبصره‌های بودجه در جایی بیان کردند 90هزار میلیارد تومان از طریق فروش سهام و منابع اینچنینی درآمد کسب کنیم و رتبه‌بندی را از آنجا محقق کنیم. عدد و رقمی در آن مشخص نیست. بنابراین چیزی که وجود دارد هرچه در جداول دیده شده در قالب افزایش 60 درصدی است. آموزش‌و‌پرورش دو طرح مهم رتبه‌بندی و اعمال مدرک تحصیلی معلمان را پیش‌رو دارد. هر دو بودجه‌بر هستند و بودجه آن در دل همین 60 درصد افزایش است و آموزش عالی که هیچ یک از این طرح‌ها را ندارد 75 درصد افزایش بودجه داشته است!»

حمایت تمام و کمال از موسسان مدارس غیردولتی و تمسخر عدالت آموزشی

این پژوهشگر حوزه آموزش ادامه داد: «از بابت ترکیب بودجه و ترکیب درونی آن باز بودجه امسال نسبت به بودجه سال قبل متفاوت است. حوزه‌های ستادی ازجمله حوزه ستادی وزارتخانه و حوزه ستادی سازمان پژوهش، قدری کاهش بودجه داشتند که اگر میزان تحقق بودجه سال قبل را ببینیم اینها درصد تحقق کمتری داشتند چون حوزه ستادی بودند و معمولا در تحقق بودجه خیلی مشکل نداشتند یعنی راحت به آنها تخصیص داده می‌شد. به نظرم بودجه‌هایی که سال قبل برای آنها پیش‌بینی می‌شد بودجه‌های کلان‌تر از نیاز آنها بود و چون تحقق پیدا نمی‌کرد و نیازی به مصرف آن ندارند شاخص‌ها را اصلاح کردند تا بودجه این بخش منطقی‌تر شود. منتها دو اتفاق خیلی خاص در بودجه امسال رخ داده است؛ یکی میزان افزایش بودجه ردیف مربوط به صندوق حمایت از موسسان مدارس غیردولتی است که این ردیف 10میلیارد تومان بود که به 100 میلیارد تومان افزایش یافته است. یعنی افزایش 9900 درصدی داشته است، 9 برابر شده است. دیگری ردیفی به نام ردیف کیفیت‌بخشی و عدالت آموزشی است. این ردیف کیفیت‌بخشی و عدالت آموزشی تقریبا می‌توان گفت 30 برابر کمتر از رشد ردیف مربوط به صندوق حمایت از موسسان غیردولتی است. کنار این، باید به این مساله توجه  کرد که در مدارس غیردولتی ما طبق اعلامی که آقایان داشتند حدود 800-500 هزار صندلی خالی داشتیم که این عدد مربوط به 3-2 سال پیش است. الان حتما بیشتر شده است. در دوره ابتدایی مقرر شده بود حداکثر 10 درصد از دانش‌آموزان مدارس ابتدایی کشور در مدارس غیردولتی تحصیل می‌کنند ولی الان قریب 15 درصد شده یعنی در غیردولتی 50 درصد بیشتر از آن چیزی که باید در مدارس غیردولتی درس بدهند، تحصیل می‌کنند. بازهم آن بحث حمایت از موسسان مدارس غیردولتی را رشد قابل توجه و بی‌سابقه‌ای دادیم و درکنار این ردیفی که برای عدالت آموزشی طراحی شده و اسم آن کیفیت‌بخشی و عدالت آموزشی است رشد 30 درصدی داشته است که شاید این ردیف عدالت آموزشی برای بستن دهان برخی باشد که عدالت را مطالبه می‌کنند، چراکه وقتی رشد این ردیف را که می‌بینیم یا مبلغ کلی که به این ردیف تخصیص پیدا می‌کند فقط اسمی از عدالت را لحاظ کردند.»

مورد عجیب بودجه دانشگاه فرهنگیان و تربیت دبیر شهید رجایی!

این مدرس دانشگاه فرهنگیان درباره بودجه دانشگاه فرهنگیان در لایحه بودجه سال 1400 گفت: «درخصوص بودجه دانشگاه فرهنگیان هم چند نکته قابل‌تامل است. دانشگاه فرهنگیان و دانشگاه شهید رجایی از بابت ماموریت و قانونی که برای آنها حکمفرماست یکسان هستند، یعنی اینکه هردو کار تربیت دبیر و تربیت معلم انجام می‌دهند. تعداد دانشجویانی که برای دانشگاه شهید رجایی در بودجه 99 پیش‌بینی شده تقریبا 6 هزار دانشجو است. برای دانشگاه فرهنگیان تقریبا 80 هزار دانشجو است. نسبت دانشجویان این دو دانشگاه به هم نسبت 14برابری است. در ردیف درآمدی اختصاصی این دو دانشگاه، دانشگاه شهید رجایی 15 میلیارد تومان درآمد اختصاصی باید کسب کند که در بودجه دیده شده و دانشگاه فرهنگیان هزار و 45 میلیارد تومان است. درآمد اختصاصی دانشگاه فرهنگیان تقریبا 790 برابر دانشگاه شهید رجایی است. با توجه به اینکه دانشگاه شهید رجایی یک دانشگاه تربیت دبیر فنی است یعنی امکانات کارگاهی و خدماتی و مهندسی دارد و می‌تواند کسب درآمد کند ولی دانشگاه فرهنگیان چنین شرطی را ندارد. این درآمد اختصاصی دانشگاه فرهنگیان از کجا باید تامین شود؟ اینکه هر پردیس دانشگاه فرهنگیان چون در قالب 64 پردیس است، بیشتر از کل دانشگاه شهید رجایی درآمد اختصاصی کسب می‌کند. این چه رمز و رازی دارد؟ اگر دانشگاه فرهنگیان این میزان توانمند است که می‌تواند از یک پردیس که هزار تا 1500 دانشجو دارد درآمدی کسب کند که از کل دانشگاه شهید رجایی بیشتر باشد، آقایان راهکار خود را به دانشگاه شهید رجایی هم ارائه دهند تا آنها هم کسب درآمد کنند. در بخش بودجه دولتی افزایشی که برای دانشگاه شهید رجایی وجود داشته بحث درآمد اختصاصی است که تفاوت آنها 70 برابری است و در بحث رشد بودجه عمومی آنها که از دولت دریافت می‌کنند دانشگاه فرهنگیان تقریبا 40 درصد رشد داشته و دانشگاه شهید رجایی 46 درصد رشد داشته است. رشد تعداد دانشجویان این دو دانشگاه با هم قابل مقایسه نیست. دانشگاه فرهنگیان تقریبا رشد بیشتری از دانشگاه شهید رجایی داشته و منطقی‌تر این بود که با یک نرخ یکسان رشد بودجه عمومی خیلی بیشتر از شهید رجایی باشد ولی دقیقا برعکس است یعنی دانشگاه شهید رجایی 46 درصد رشد بودجه عمومی داشته و دانشگاه فرهنگیان فقط 40 درصد رشد داشته است. یعنی آموزش‌و‌پرورش در توزیع بودجه درونی خود هم خیلی عدالت را رعایت نکرده و ساختار علمی در بودجه استفاده نمی‌کند. در دانشگاه شریف، دانشگاه تهران، دانشگاه صنعتی اصفهان و خیلی از دانشگاه‌های مطرح کشور که خدمات فنی و مهندسی فراوانی به صنعت کشور ارائه می‌دهند، هیچ‌کدام درآمد اختصاصی حتی به اندازه نصف دانشگاه فرهنگیان نیست. به نظرم اینها یکی از شاخص‌هایی است که نشان می‌دهد در طراحی و توزیع بودجه آموزش‌و‌پرورش، بحث درونی همان عدالت رعایت نشده است. این نکاتی است که درباره بودجه تاکنون توانستم احصاء کنم.»