به گزارش «فرهیختگان»، در ارتباط با مساله واکسن کرونا، چالش‌ها و فرصت‌های پیش‌رو آخرین وضعیت شرکت‌های بین‌المللی و شرایط ایران برای دسترسی به واکسن با ز، معاون پژوهشی مرکز تحقیقات واکسن و مدیرگروه ایمنوتراپی پژوهشکده علوم دارویی دانشگاه علوم‌پزشکی تهران گفت‌وگویی انجام دادیم.

او در پاسخ به سوالات و شبهات پیرامون این مساله به «فرهیختگان» گفت: «در رابطه با واکسن‌هایی که تاکنون کار شده و این چند گزینه‌ای که الان درصدد گرفتن تایید نهایی هستند، درحقیقت دو واکسن اصلی بیوان‌تک یا همان فایزر معروف و بعدی مدرناست که دو واکسن آمریکایی هستند. تکنولوژی اینها تکنولوژی جدیدالورود به حوزه واکسن است یعنی ما درمورد واکسن‌ها در بیماری‌های عفونی یا خود جرم باکتریاویروس را استفاده می‌کردیم یا پروتئینی از آنها را برای ساخت واکسن استفاده می‌کردیم. یعنی کد ژنتیکی از ویروس را گرفته‌اند و آن را به‌عنوان واکسن به بدن می‌دهند. اگرچه این واکسن‌ها در فاز سوم هم نتایج خوبی نشان داده است اما همواره واکسن‌ها و کلا داروها وقتی مصرف عمومی می‌شوند، می‌توانند مورد قضاوت قطعی قرار گیرند که کاملا مشاهدات بالینی در مطالعات را تایید می‌کنند یا خیر. درمورد این دو گزینه آزمایش‌هایی که انجام شده با چند ده هزار نفر است. اگر این جمعیت را میلیونی یا میلیاردی کنید آیا باز هم تاییدکننده همان نتایج است یا نتایج دیگری حاصل می‌شود؟ چیزی که درخصوص این دو واکسن عنوان شده این است که 95درصد کارایی دارند. بله در جمعیت 10 هزار نفر و 20 هزار نفر و 30 هزار نفر و 40 هزار نفر عددی را می‌توانید تحت‌عنوان 95درصد کسب کنید. اگر این جمعیت 100 میلیون نفر، یک میلیارد نفر، دو میلیارد نفر شود، ممکن است این عدد کاهش یابد چون همیشه در جمعیت افرادی را داریم که حتی وقتی عفونت را می‌گیرند پاسخ ایمنی در آنها افزایش پیدا نمی‌کند و تیتر آنتی‌بادی و پاسخ ایمنی قابل‌ملاحظه‌ای در آنها ایجاد نمی‌شود. بنابراین ممکن است در جمعیت کل مصرف‌کننده این دو واکسن کاهش کارایی را تا 70-60 درصد داشته باشیم ولی این هم امیدوارکننده است چون درمورد واکسن آنفلوآنزا 60درصد ایمنی داریم.

وی ادامه داد: گزینه بعدی که این روزها از آن صحبت می‌شود، واکسن دانشگاه آکسفورد است که شرکت تولیدکننده آن شرکت استرازنکاست. اصالتا اروپایی است و واکسن این شرکت و این دانشگاه هم به‌نوعی تاییدیه نهایی را می‌گیرد. تکنولوژی‌ای که این شرکت به‌کار برده، یک تفاوت دارد، تقریبا شبیه به آن چیزی است که قبل از این در واکسن‌ها داشتیم. این که در این مدل از واکسن با ویروس واقعی طرف نیستید و ویروس واقعی تضعیف‌شده نیست بلکه ویروس مربوط به شامپانزه را گرفته‌ و آن را غیرفعال کرده‌اند و قابلیت تکثیر در انسان را به‌هیچ‌عنوان ندارد و یکی از پروتئین‌های سطحی کووید-19 را روی سطح آن بیان کردند یعنی این شبه‌ویروسی است که وقتی وارد بدن انسان می‌شود نمی‌تواند فرد را بیمار کند ولی او را ایمن می‌کند. براساس مطالعاتی که انجام شده، این واکسن تا حدود 90درصد افراد را ایمن کرده است، خصوصا یک مزیتی که برای آن ذکر می‌کنند برای افراد با سن بالا هم توانسته ایمنی لازم را ایجاد کند. نکته دیگری که در این واکسن وجود دارد مزیتی است که نسبت به دو مدل آمریکایی دارد که دو مدل آمریکایی خصوصا برای شرکت فایزر نگهداری باید در شرایط منفی 70 درجه باشد که قاعدتا توزیع آن در جهان سخت می‌شود. قیمت این به همین دلیل در هر دوز 30 دلار است. هزینه بالایی محسوب می‌شود ولی برای کمپانی استرازنکا و آکسفورد در شرایط معمول نگهداری می‌شود که در دمای یخچال و چهار درجه است. قابل‌ حمل‌ونقل در این دماست. این به نظر مقرون‌به‌صرفه‌تر و قابل‌تهیه‌تر می‌رسد. کمپانی استرازنکا هم گفته تا آخر 2021 در حد دوزهای میلیاردی این نیاز را تامین می‌کند. گزینه بعدی واکسن روسی است که آن هم بر پایه ویروس کشته‌شده ساخته شده و تکنولوژی آن شبیه آکسفورد است. نتایج این واکسن هم در جمعیت مورد مطالعه در برزیل و روسیه و آفریقای جنوبی خوب بوده و توانسته افراد را ایمن کند. واکسن چینی هم در امارات و چین مطالعه شد و نتایج قابل‌توجه بود و از نوع واکسن ویروس کشته‌شده و ازبین‌رفته است که کار می‌کند.

یزدی گفت: اینها گزینه‌هایی است که مطرح هستند اما در این بحث که کدام‌یک از اینها توفیق این را پیدا می‌کنند تا به‌عنوان بهترین واکسن مطرح باشند، هریک دارای ویژگی‌های خاص خود است یعنی بحث قیمت و نحوه توزیع و چالش‌های توزیع مطرح است. همان‌طور که بیان کردم، واکسن فایزر چالش توزیع دمای منفی 70 را دارد و برای هر جایی قابل‌استفاده نیست و نمی‌توان در مناطق دورافتاده دنیا و جاهایی که دسترسی به تکنولوژی جدید ندارند این واکسن را در شرایط لازم توزیع کرده و مطمئن باشید که فعال است، اگرچه واکسن مدرنا هم که از این تیپ واکسن و آمریکایی است ادعا می‌کند در دمای چهار درجه تا 30 روز فعال است. این امید بهتری ایجاد می‌کند ولی درباره آن هم بحث هزینه مطرح است که 30 دلار در هر دوز است. هر فردی حداقل دو دوز واکسن به فاصله یکی دو ماه نیاز دارد و بعد از هر بار باید تزریق تکرار شود و درنتیجه برای هر فرد60 دلار تمام می‌شود و این رقم بالایی است.»

واکسن ایرانی، احتمالا خرداد 1400

معاون پژوهشی مرکز تحقیقات واکسن در ارتباط با وضعیت واکسن کرونا در ایران، هم واکسن ایرانی و هم دسترسی به واکسن تولیدشده توسط برندهای بین‌المللی گفت: «هیچ کشور و شرکتی نمی‌تواند تامین‌کننده همه نیازهای یک کشور باشد. مثلا اگر بخواهیم واکسن کرونا را در جمعیت فعال کشور تزریق کنیم، اولویت اول افرادی هستند که درمعرض خطرند؛ اعم از کادر درمان که به دو دلیل باید واکسینه شوند: به‌دلیل اینکه مستقیم درمعرض خطرند و افراد دیگر جامعه کمتر با بیماران کرونایی برخورد دارند، اینها هرکدام اگر بیمار و از دور خدمات خارج شوند، یک نقص است. باید ابتدا کادر درمان و بعد افرادی که درمعرض خطر هستند همانند سالمندان، دیابتی‌ها، خانم‌های باردار و افراد دارای بیماری‌های زمینه‌ای واکسینه شوند. حدود 40-30 میلیون دوز را در ابتدا نیاز داریم که این امر دوگانه است و باید دو بار تزریق شود؛ یعنی حدود 80-70 میلیون دوز واکسن نیاز داریم. بنابراین هیچ شرکتی نمی‌تواند برای ما 80 میلیون دوز را یکباره تامین کند. ما ناگزیر هستیم که دو راه را طی کنیم؛ پیش‌خرید واکسن‌هایی که مرسوم است که انجام شده و از طرف دیگر دنبال انتقال تکنولوژی هستند که این یک راهکار است که تحت لیسانس یکی از این شرکت‌ها خود زیرساخت‌های تولید واکسن را به‌کار بگیریم و این واکسن را تا حدودی خود تولید کنیم. راه سوم این است که مدل‌های ایرانی در بقیه مطالعات و آزمایش‌ها هم موفق باشند و نتایج قابل ملاحظه باشد و آنها را در دسترس مردم قرار دهیم که احتمالا با توجه به شروع فاز انسانی آزمایش‌ها در اواخر آبان و اینکه 7-6 ماه زمان نیاز داریم تا نتایج قطعی شود در خرداد 1400 شاید بتوان از واکسن ایرانی هم رونمایی کرد و گفت این می‌تواند گزینه باشد. در آن زمان تامین واکسن راحت‌تر می‌شود.»

خبر مرتبط: