به گزارش «فرهیختگان»، باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان در قلب دانشگاه آزاد اسلامی تلاش دارد در مسیر پرورش نخبگان و حمایت از پژوهشگران جوان گام‌های اساسی بردارد. باشگاهی که تاکنون برای جلوگیری از فرار مغزها برنامههای زیادی را طراحی کرده و از هیچ تلاشی فروگذار نبوده است. باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان این دانشگاه بعد از ماموریت حمایت از استعدادهای درخشان و رسیدن به یک دانشگاه نسل چهارم حالا ماموریت دیگری را پذیرفته است. رئیس دانشگاه آزاد اسلامی از مسئولان این باشگاه خواسته است برای پژوهشگرانی که در پایان‌نامه‌های تحصیلات تکمیلی فعالیت می‌کنند، شبکه‌سازی انجام و محیط تعامل و هم‌افزایی ایجاد شود. درواقع قرار است سامانه‌ای با عنوان باشگاه پایش راه‌اندازی شود که به‌عنوان سامانه تیم‌های تخصصی پایان‌نامه‌ها فعالیت می‌کند. آن‌طور که فربد رزازی، معاون دانشجویی باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان دانشگاه آزاد اسلامی به «فرهیختگان» گفته است می‌توان این تیم‌ها را به بهره‌برداران صنعتی و اجرایی کشور معرفی کرد و پایان‌نامه‌های تحصیلی را برمبنای موضوعاتی که موردنظر آنهاست، جهت‌دهی کرد.
رزازی، معاون دانشجویی باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان دانشگاه آزاد اسلامی درباره راه‌اندازی سامانه تیم‌های تخصصی پایان‌نامه‌ها با عنوان باشگاه پایش، گفت: «دکتر طهرانچی، رئیس دانشگاه آزاد اسلامی ماموریتی را به باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان دانشگاه واگذار کرد تا برای پژوهشگرانی که در پایان‌نامه‌های تحصیلات تکمیلی (کارشناسی‌ارشد و دکتری) فعالیت می‌کنند، شبکه‌سازی انجام شده و محیط تعامل و هم‌افزایی ایجاد شود.»
او اضافه کرد: «براین اساس نقش آزمایشگاه‌های تحقیقاتی که در تمام دانشگاه‌های دنیا وجود دارد، در این طرح به سامانه‌ای مجازی سپرده می‌شود. همچنین با توجه به اینکه دانشگاه آزاد اسلامی در تمام کشور گسترش داشته و تعداد اساتیدی که روی هر موضوع تخصصی فعالیت می‌کنند، قابل‌توجه است، امکان هم‌افزایی و ایجاد هویت تخصصی ملی برای آنها وجود دارد؛ بنابراین می‌توان این تیم‌ها را به بهره‌برداران صنعتی و اجرایی کشور معرفی و پایان‌نامه‌های تحصیلی را برمبنای موضوعاتی که موردنظر آنهاست، جهت‌دهی کرد.»
معاون دانشجویی باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان دانشگاه آزاد اسلامی درباره هدف از این اقدام نیز توضیح داد: «هدف‌مان این است که سامانه‌های تیم‌های تخصصی، محیط فعالیت و زندگی پژوهشی پژوهشگران در دوران تحصیلات تکمیلی باشد. طبیعتا محور این پژوهش‌ها اساتید هستند اما عامل اجرایی و اجزای فعال در این مسیر دانشجویان تحصیلات تکمیلی خواهند بود.»
محیطی تعاملی در سامانه تیم‌های تخصصی پایان‌نامه‌ها ایجاد می‌شود
او گفت: «قرار است یک محیط تعاملی و رشدیابنده در سامانه تیم‌های تخصصی پایان‌نامه‌ها ایجاد شود. معتقدیم با ایجاد تعامل، ارزش‌افزوده فراوانی در این سامانه فراهم می‌شود تا پژوهشگران زندگی علمی روان‌تری در این سامانه داشته باشند.»
رزازی در ادامه سخنان خود در پاسخ به اینکه در این سامانه قرار است چه اقدامی صورت گیرد تا پژوهشگران زندگی علمی روان‌تری داشته باشند، گفت: «درحال‌حاضر دانشجویان تحصیلات تکمیلی دانشگاه آزاد اسلامی و البته سایر دانشگاه‌های کشور فعالیت پژوهشی خود را در یک سازماندهی و ساختار منسجم انجام نمی‌دهند. این درحالی است که در فعالیت‌های آموزشی یک چارچوب منظم برای رشد دانشجویان مهیا شده است. به‌طور مثال برای فعالیت‌های آموزشی، تمام امکانات لازم ازجمله کلاس، دوره‌های مدون، روش ارزیابی دانشجو، معدل و روش ارزیابی استاد وجود دارد.»
او در ادامه اظهار کرد: «ولی در فعالیت‌های پژوهشی تحصیلات تکمیلی، عملا یک دانشجو و یک استاد را می‌شناسیم و بقیه ارکان دانشگاه به غیر از فرآیندهای اداری، وارد فعالیت پژوهشی نشده و کمکی به رشد آن نمی‌کنند. درواقع دانشگاه تا حدی امکانات سخت‌افزاری مهیا کرده و عملا ارتباط لازم با پژوهشگران دیگر برای اینکه بتوانند از کمک یکدیگر استفاده و یا با هم موضوعات پژوهشی مرتبط تعریف کرده و یا پروژه بزرگ را به پروژه‌های کوچک‌تر بین اساتید و دانشجویان مختلف تقسیم کنند، وجود ندارد.»
شناسایی فعالیت‌ها و محورهای پژوهشی موردنیاز جامعه
معاون دانشجویی باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان دانشگاه آزاد اسلامی تصریح کرد: «اولین قدم برای ایجاد زندگی علمی روان‌تر برای پژوهشگران این بوده که فعالیت‌ها و محورهای پژوهشی شناسایی شوند و محورهایی در پژوهش مورد استفاده قرار بگیرند که از سوی صنعت و جامعه تقاضا شده و موردنیاز جامعه باشد.»
او با بیان اینکه رسیدن به چنین هدفی در طرح پایش انجام می‌شود، عنوان کرد: «همان‌طور که می‌دانید، طرح پایش به‌دنبال «پژوهش اثرگذار یکپارچه شبکه‌ای» است که اثرگذاری آن می‌تواند توسط محورهایی که برنامههای علمی پایش تعریف می‌کند، مهیا شود. اما اقدامی که در ادامه طرح پایش باید انجام شود، این است که پژوهشگران با موضوعات پژوهشی نزدیک به یکدیگر شبکه‌سازی شده و با یکدیگر تعامل داشته باشند. به‌عبارتی باید از مشکلات علمی یکدیگر باخبر بوده و بتوانند از منابع علمی مشترکی استفاده کنند. مشکلات صنفی پژوهشی خود را بتوانند با کمک یکدیگر مرتفع کرده و به‌تدریج دارای یک هویت تخصصی شوند.»
یک تیم پژوهشی به ازای هر زمینه تخصصی
رزازی اضافه کرد: «همان‌طور که در موضوعات آموزشی هویت‌هایی مثل کلاس، دانشکده، گروه و... ساخته شده، چنین هویتی در فضای مجازی ایجاد شود تا دانشجویان و اساتید بتوانند با کمک یکدیگر زمینه‌های پژوهشی را رشد داده و پروژه‌ها را با هم‌افزایی پیش ببرند. درواقع باید یک تیم پژوهشی به ازای هر زمینه تخصصی ایجاد شود.»
او با بیان اینکه عنوان این تیم‌های تخصصی براساس موضوعاتی که از داده‌کاوی در داده‌های سامانه پژوهشیار حاصل شده، تامین می‌شود، بیان کرد: «این طرح با پیشنهاد دکتر طهرانچی، رئیس دانشگاه آزاد اسلامی آغاز شده و با پیگیری و همت دبیرخانه طرح پایش، به‌خصوص شخص علی‌اکبری، رئیس دبیرخانه به باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان سپرده شده و با همکاری این دبیرخانه و بخش‌های دیگر دانشگاه نظیر دبیرخانه فضای مجازی دانشگاه، مرکز فناوری اطلاعات و ارتباطات دانشگاه آزاد اسلامی و همچنین کتابخانه مرکزی دانشگاه به‌عنوان ارکان مرتبط با طرح پیش می‌رود.»
بخش اجرایی سامانه و ارتباط با پژوهشگران برعهده باشگاه گذاشته شده است
معاون دانشجویی باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان دانشگاه آزاد اسلامی با تاکید بر اینکه بخش اجرایی کار و طراحی سامانه و ارتباط با پژوهشگران برعهده باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان گذاشته شده است، گفت: «برنامه‌مان این است که در اولین موضوع تخصصی که موضوع یادگیری عمیق از شاخه فنیومهندسی انتخاب شده، کار را آغاز کنیم که رشته‌های مهندسی کامپیوتر، مهندسی برق و مهندسی پزشکی در آن مطرح هستند. سپس احتمالا در یک فاصله دو ماهه تعداد این تیم‌های تخصصی را به 10 تیم خواهیم رساند.»
او ادامه داد: «در قدم بعدی این تیم‌های تخصصی را به همه رشته‌ها در یک فاصله 6 ماهه گسترش خواهیم داد؛ امیدوارم حضور، فعالیت و جنب‌وجوش دانشجویان و پژوهشگران در این سامانه از یک سال دیگر به‌خوبی دیده شود.»
رزازی با بیان اینکه این سامانه‌ها می‌تواند به کیفیت آموزش و نشاط و سرزندگی در دانشگاه کمک کند، بیان کرد: «یکی از دغدغه‌هایی که در دانشگاه آزاد اسلامی وجود دارد این است که در زمان دوره آموزشی تحصیلات تکمیلی، دانشجویان ارتباط قابل‌توجهی با محیط دانشگاه دارند اما بعد از وارد شدن به فاز پژوهشی، ارتباط آنها با دانشگاه کمرنگ می‌شود و عملا یک فعالیت شخصی اتفاق می‌افتد.»
او با تاکید بر اینکه درحال‌حاضر بعد از وارد شدن دانشجو به فاز پژوهشی یک فعالیت شخصی اتفاق افتاده و دیگر فعالیت به‌صورت گروهی نیست، تصریح کرد: «از سوی دیگر پژوهش‌هایی که توسط یک استاد انجام می‌شود، در بسیاری از اوقات دارای یک محور پژوهشی مشخص نیست، به‌عبارت بهتر یک پژوهش زمینه‌ساز پژوهش بعدی نبوده و بر شانه‌های پژوهش قبلی نایستاده است. درنتیجه این شبکه می‌تواند کمک کند تا هم ارتباط زمانی بین پژوهش‌ها ایجاد شود و هم دانشجویان یک محیط تعامل، اطلاع‌رسانی و استفاده از منابع اطلاعاتی مجازی در زمینه تخصصی خود در اختیار داشته باشند.»
دانشجویان می‌توانند از منابع مشترک استفاده کنند
معاون دانشجویی باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان دانشگاه آزاد اسلامی ادامه داد: «دانشجویان در این محیط مجازی، می‌توانند با یکدیگر جلسه داشته و از منابع مشترک استفاده کنند؛ همچنین می‌توانند از پایان‌نامه و پیشرفت پایان‌نامه‌های دانشجویان دیگر دانشگاه آزاد اسلامی در تمام کشور، در زمینه کار خود اطلاع پیدا کرده و از رویدادهای مرتبط با پژوهش خود مثل مسابقات، کنفرانس‌ها، کارگاه‌های علمی و... باخبر باشند. نکته‌ای که دکتر طهرانچی، رئیس دانشگاه آزاد اسلامی و نگاهداری، رئیس باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان دانشگاه روی آن تاکید دارند این است که این شبکه با رسوب دانش و با حضور پژوهشگران در آن، به‌تدریج به منبع تامین نیروی انسانی برای اشتغال در بخش‌های حرفه‌ای کشور تبدیل شود.»
او تاکید کرد: «بنابراین ما با معرفی افراد از طریق هویت پژوهشی ایجادشده و همچنین با ارائه دانشی که در این شبکه انباشته می‌شود به مراکزی که می‌خواهند از این دانش و از این پژوهشگران استفاده کنند می‌توانیم زمینه نشاط و سرزندگی و انگیزه پژوهشی دانشجویان تحصیلات تکمیلی و اساتیدی را که با دانشجویان کار می‌کنند، فراهم کنیم.»
او درخصوص جزئیات سامانه تخصصی، مانند ایجاد اتاق گفت‌وگو و اتاق اختصاصی پایان‌نامه نیز توضیح داد: «یکی از ارکان این تیم‌های تخصصی، محیط تعاملی است؛ این محیط تعاملی هم به‌شکل صوتی و تصویری و به‌صورت همزمان اتفاق می‌افتد. مانند یک جلسه مجازی مشترک و یک تله‌کنفرانس و هم به‌شکل گروه سوال و جواب صورت می‌گیرد که این اتاق گفت‌وگو همین موضوع است.»
هر پایان‌نامه باید صفحه‌ای برای معرفی خود داشته باشد
رزازی درباره رکن دوم نیز گفت: «رکن دوم این است که هر پایان‌نامه باید صفحه‌ای برای معرفی خود داشته باشد و بتواند اطلاعات و پیشرفت‌های خود را عرضه کند. همچنین این صفحه مجازی جایگاه شناساندن پژوهش انجام‌شده و پژوهشگرانی که در آن دخیل بوده‌اند، است.»
معاون دانشجویی باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان دانشگاه آزاد اسلامی درخصوص رکن سوم نیز بیان کرد: «هر تیم تخصصی یک تابلوی اعلانات دارد تا اطلاعاتی که مشترک بوده و اطلاع‌رسانی‌هایی که برای همه پژوهشگران آن تیم ارزشمند است از طریق این تابلوی اعلانات انجام شود. اطلاعاتی نظیر موقعیت‌های پژوهشی و شغلی، کارگاه‌های آموزشی، کنفرانس‌ها، رویدادها و مسابقات علمی، دفاع از پایان‌نامه‌های مرتبط و نظایر آن. رکن بعدی این تیم‌های تخصصی، یک انبار و ذخیره‌ای از مستندات موردنیازی است که یک پژوهش در آن زمینه تخصصی احتیاج دارد.»
او با ذکر مثالی گفت: «به‌طور مثال کتابخانه‌ای که به‌صورت دیجیتال باید در اختیار هر تیم پژوهشی باشد، یا مقالاتی که باید در اختیار پژوهشگر باشد، همچنین برنامههای کامپیوتری و منابعی که برای تحلیل اطلاعات مورد احتیاج یک پژوهشگر است همه مواردی هستند که به‌تدریج و با رفت‌وآمد پژوهشگران در این محیط رسوب می‌کند.»
او با بیان اینکه اتاق گفت‌وگو، ایجاد یک صفحه برای هر پایان‌نامه، تابلوی اعلانات و کتابخانه مستندات موردنیاز پژوهش از ارکان اصلی این تیم‌های تخصصی است، اظهار کرد: «این برنامه همچنین یک اجزای جانبی دارد که با کمک سایر بخش‌های دانشگاه تامین می‌شود. به‌طور مثال فرض کنید می‌خواهیم از شبکه آزمایشگاهی دانشگاه سرویسی را برای یک تیم پژوهشی دریافت کنیم؛ بنابراین باید این تیم پژوهشی به سامانه شبکه آزمایشگاهی دانشگاه دسترسی داشته باشد. یا به‌طور مثال می‌خواهیم از کتابخانه دانشگاه استفاده کنیم، در این مورد تیم‌های تخصصی ما باید به کتابخانه‌های دانشگاه دسترسی داشته باشند.»
معاون دانشجویی باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان دانشگاه آزاد اسلامی تصریح کرد: «همچنین بخش‌های دیگری مثل خدمات پژوهشی وجود دارد. پژوهشگران احتیاج دارند برای پیشبرد پژوهش، فعالیت‌هایی را خارج از مجموعه فعالیت‌های محور پژوهشی و خارج از محدوده نوآوری پژوهشی خود انجام دهند؛ بنابراین افرادی باید به آنها کمک کنند. اینها فعالیت‌های اجرایی است که به پژوهش سرویس داده می‌شود و محور اصلی پژوهش نیست. چنین خدمات و فعالیت‌هایی باید به‌شکل افزونه در کنار این سامانه متصل شود.»
او با تاکید بر اینکه این سامانه به‌عنوان باشگاه پایش شناخته خواهد شد، گفت: «اینها اجزای اصلی و مدل تعاملی است که نسخه اول آن آماده شده و نسخه‌های توسعه‌یافته آن ان‌شاءالله تا سال آینده اجرایی خواهد شد. فعلا با نسخه موجود، اولین دسته تیم‌های تخصصی را در باشگاه پایش فعال می‌کنیم و در فاصله یک سال، هم تیم‌های تخصصی بعدی به این حوزه وارد خواهد شد و هم سامانه اصلی آماده خواهد شد تا امکان اجرای سامانه جدید به جای سامانه فعلی که به‌صورت پایلوت مورد استفاده قرار می‌گیرد، مهیا شود.»
رزازی در پایان اظهار کرد: «برنامه ما این است که در بازه یک ساله بتوانیم پس از تصویب هر پیشنهاد پایان‌نامه یا رساله تحصیلات تکمیلی در دانشگاه آزاد به‌صورت خودکار آن را به یک باشگاه تخصصی منتسب کنیم و اعضای پایان‌نامه شامل دانشجو و اساتید مرتبط فعالیت پژوهشی خود را در محیطی تعاملی، امن، هم‌افزا و پیشرو پی بگیرند.»
* نویسنده: سارا طاهری، روزنامه‌نگار