به گزارش «فرهیختگان»، بسیج؛ تفکری که عمرش به اندازه انقلاب اسلامی است و در طول چهار دهه گذشته هر جا نیاز بوده از میدان جنگ نظامی گرفته تا نبرد علمی و آبادانی کشور به‌عنوان یک پای ثابت در میدان‌ها برای حل مشکلات کشور حضور داشته است. تفکری که امروزه در بخش‌های مختلف نفوذ کرده و حالا هرکدام از اقشار جامعه با این تفکر سکاندار رفع مشکلات حوزه خود شده است. در این میان بسیج اساتید در کنار بسیج و دیگر تشکل‌های دانشجویی به‌عنوان یکی از بازوهای علمی کشور برای پیشبرد اهداف این حوزه تلقی می‌شود. اما این بدان معنی نیست که سازمان بسیج اساتید تمام حواس و ظرفیت خود را صرفا به انجام پروژه‌های علمی معطوف کرده باشد بلکه پیشبرد برنامه‌های کشور در حوزه‌های فرهنگی و اجتماعی نیز با توجه به ظرفیت بالای اساتید در رشته‌های مختلف از دیگر ماموریت‌های این سازمان محسوب می‌شود.
شکل‌گیری بسیج اساتید در نیمه دوم دهه 70
اولین فعالیت جامعه بسیج اساتید نیز مانند دیگر گروه‌های بسیج به همان دوران دفاع مقدس برمی‌گردد، اما شکل‌گیری این سازمان آن هم در قالب رسمی و امروزی‌اش به سال 1377 و بعد از برگزاری همایش بزرگداشت شهیدمصطفی چمران در دانشگاه فردوسی مشهد می‌رسد، سازمانی که بستر مناسبی برای برنامه‌ریزی، تجهیز و توسعه فعالیت‌های دفاتر بسیج اساتید فراهم کرد و توانسته اقدامات متنوعی را در ابعاد مختلف فرهنگی، پژوهشی انجام دهد. تلاش برای علمی شدن وحدت حوزه و دانشگاه، تولید علم و نهضت نرم‌افزاری، آزاداندیشی دینی و ارتقای توان و بنیه علمی و فرهنگی اساتید دانشگاه‌های کشور ازجمله ماموریت‌های اصلی این سازمان است که ثمره بیرونی آن را می‌توان در حوزه‌های مختلف از عرصه ادوات نظامی گرفته تا هوافضا، نانو، تامین زیرساخت‌های آزمایشگاهی و... به چشم دید.
اساتید بسیجی؛ پای کار مبارزه با کروناویروس
از سوی دیگر بعد از شیوع بیماری کرونا و تغییر سبک زندگی بشر، همه نگاه‌ها در سراسر دنیا به جامعه آکادمیک دوخته شد. نهادی که تنها مرجع پیدا کردن نوشدارو برای نجات کره‌خاکی از شر این ویروس چینی است و همین مساله باعث شد بسیج اساتید نیز مانند دیگر بخش‌های دانشگاهی کشور وارد میدان شود و اقدامات متنوعی از تولید ماسک، محلول ضدعفونی‌کننده با استفاده از خرما و... تا انجام تحقیقات در حوزه ساخت واکسن کرونا را انجام دهد. همین دو روز پیش بود که مسئول کمیته بهداشت بسیج اساتید استان اصفهان از راه‌اندازی کارگروه‌های تخصصی برای مبارزه با کروناویروس در اسفندماه سال گذشته خبر داد. کارگروهی که در حوزه‌های مختلف اعم از آموزش بهداشت، مطالبه‌گری دوران کرونا از مسئولان و همه‌گیری شناسایی و درمان این بیماری فعالیت می‌کنند. از سوی دیگر اساتید بسیجی در دانشگاه‌های مختلف نیز پای کار آمده‌اند و با ارائه مشاوره‌های بهداشتی، تولید مایجتاج مقابله با کرونا برای بخش‌های بیمارستانی، جمع‌آوری کمک‌های اساتید و حتی اختراع دستگاه‌های ضدعفونی متناسب با شرایط این روزها سعی می‌کنند به‌زعم خود باری از دوش نظام سلامت بردارند. از سوی دیگر حضور اساتید در جمع گعده‌ها و شرکت‌های دانشجویی باعث شد امروز کشور نه‌تنها در بسیاری از حوزه‌ها مانند دستگاه‌های ونتیلاتور بی‌نیاز از واردات شود بلکه به‌سمت صادرات نیز حرکت کند. همچنین ایران حالا در کنار کشورهای پیشرفته دنیا در حوزه ساخت واکسن نیز ورود جدی داشته است و همگان منتظر طی شدن مراحل نهایی آزمایش این واکسن وطنی هستند.
محمدرضا ابن‌الدین‌حمیدی، قائم‌مقام سازمان بسیج اساتید کشور در گفت‌وگو با «فرهیختگان» با برشمردن وظایف این سازمان در حوزه‌های مختلف با توجه به شرایط موجود کشور، گفت: «در وهله اول باید به این مساله اشاره کنم که بخشی از مشکلات کشور مربوط به ساختارهاست و تا زمانی که ساختارهای کشور اصلاح نشده و کارکرد مناسبی پیدا نکند، کماکان شاهد تداوم مشکلات فعلی هستیم. در همین راستا این سازمان اقدام به راه‌اندازی اندیشکده‌ها و گروه‌های مساله‌محور کرده که در تمامی کانون‌های دانشگاهی کشور مستقرند و هرکدام وظایف مختلف را در حوزه بررسی مشکلات ساختاری حوزه خود برعهده دارند.»
راه‌اندازی اندیشکده‌ها و گروه‌های تخصصی در سازمان بسیج اساتید برای اصلاح ساختارهای کشور
او به وظایف این گروه‌ها اشاره و تصریح کرد: «وظیفه تمام گروه‌های ایجادشده و حتی اندیشکده‌ها این است که با رویکرد بسیجی مشکلات ساختاری کشور را شناسایی کرده و سیاست راهبردی برای حل معضلات موجود در آنها را هم ارائه کنند، قطعا بعد از شناسایی و ارائه راهکار علمی و عملی، این سیاست به‌عنوان مطالبات اساتید بسیجی از دستگاه حکمرانی کشور تلقی خواهد شد که تا زمان به نتیجه رسیدن دنبال می‌شود. بااین‌حال باید بگویم قبول ندارم که در بحث ساختاری گره کوری در کشور وجود دارد، بلکه قطعا این گره بازشدنی است و این اتفاق نیز خواهد افتاد.»
قائم‌مقام سازمان بسیج اساتید کشور با تاکید بر اینکه امروزه موضوع مهم در کشور این است که ما شاهد وجود دو نگاه متفاوت برای حل مسائل موجود هستیم، اظهار داشت: «یکی پارادایم لیبرالیسمی است که از ابتدای انقلاب اسلامی به نمایندگی برخی سیاسیون آن زمان مانند بنی‌صدر و بازرگان دنبال می‌شد و در مقابل آن، پارادایم دیگری هم وجود دارد که از همان زمان به نمایندگی از اما‌م‌خمینی(ره) و طرفداران آن دنبال و امروز هم همین مسیر توسط مقام‌معظم‌رهبری و جبهه انقلاب دنبال می‌شود، طبیعی است که برای حل این منازعه مردم باید فهم‌شان از مردم‌سالاری دینی ارتقا پیدا کند؛ چراکه اگر این مساله محقق شود آن زمان است که مردم درست انتخاب می‌کنند و با تحقق این مهم نیز قطعا مشکل موجود در بحث حل مسائل و این منازعه تاریخی حل خواهد شد.»
با ایجاد جبهه علمی و فرهنگی به‌دنبال ارتقای جایگاه مرجعیت اساتید در کشور هستیم
ابن‌الدین با بیان اینکه حوزه فرهنگ به معنی نوع تفسیر مردم از هستی و وقایع اطراف‌شان و مدیریت این تصویرسازی است، ادامه داد: «در سازمان بسیج اساتید در سطح کشور انسجامی تحت‌عنوان جبهه علمی و فرهنگی ایجاد شده که جایگاه مرجعیت استادی را به لحاظ حل مسائل اجتماعی مردم ارتقا دهد. به‌عبارت دیگر از آنجا که اساتید در شناخت مشکلات مردم پیشقدم هستند و مسائل را به‌عنوان یک مطالبه مطرح می‌کنند، این انسجام باعث می‌شود مردم احساس کنند حرف‌شان از زبان اساتید بسیجی مطرح می‌شود و قطعا اگر این مهم محقق شود جایگاه مرجعیت اجتماعی اساتید ارتقا می‌یابد که امروزه تا حدی نیز این مهم رخ داده است.»
او در توضیح بیشتر این مساله گفت: «اساتید از گذشته‌های دور بدون‌توجه به اینکه بسیجی هستند یا نه، دارای جایگاه مرجعیت اجتماعی بوده‌اند و این‌طور نیست که بگوییم درحال ایجاد این جایگاه هستیم، اما زمانی که این شأن به بسیجی بودن نیز مزین می‌شود قطعا قدرت تصویرسازی از وقایع موجود توسط اساتید ارتقای بیشتری پیدا می‌کند. خوشبختانه امروز این جبهه در سطح کشور شکل گرفته است و طبیعتا می‌تواند در این زمینه اثرگذار باشد. به‌عبارت دیگر زمانی که اساتید بسیجی در حوزه مسائل اجتماعی مردم ورود کرده و پیگیر مطالبات آنها باشند، می‌توان انتظار داشت که در حوزه فرهنگی و اجتماعی نیز شاهد تغییراتی خواهیم بود.»
قائم‌مقام سازمان بسیج اساتید کشور با بیان اینکه این سازمان در حوزه رصد فعالیت‌ها نیز وارد شده است، تصریح کرد: «گروه‌های رصدگر و پایشگر را هم تشکیل داده‌ایم که در همه آنها اساتید بسیجی حضور دارند و وظیفه اصلی این گروه‌ها آن است تا انحرافات تصمیم‌گیری کارگزاران نظام را از ارزش‌های انقلاب اسلامی در حوزه‌های مختلف مورد رصد قرار می‌دهند و درصورت بروز انحرافی این مساله را با صدور بیانیه، سخنرانی، مصاحبه و... به اطلاع می‌رسانند. به‌عبارت دیگر گروه‌های رصدگر ما خط‌نگه‌دار ارزش‌های انقلاب اسلامی به شمار می‌روند.»
گروه‌های روانشناسی برای کمک به بیماران کرونایی شکل گرفته است
ابن‌الدین با اشاره به وظیفه سازمان بسیج اساتید در شرایط کرونایی کشور اظهار داشت: «نباید این مساله را نادیده گرفت که در وهله اول کرونا یک پدیده جهانی است و امروزه همه دنیا با آن درگیر شده؛ طبیعی است که شاید بسیج اساتید نتواند برای همه مردم دنیا در مقابله با این بیماری کاری انجام دهد؛ بااین‌حال علی‌رغم اینکه مسئولیت بسیج اساتید پزشکی و پیراپزشکی با سازمان بسیج اساتید نیست، اما باید بگویم که این قشر از جامعه دانشگاهی اگر بتواند کاری در مقابله با این بیماری انجام دهد، حتما این کار را خواهد کرد. از سوی دیگر سازمان بسیج اساتید نیز در کنار بسیج دانشجویان، کارکنان و نهاد مقام‌معظم‌رهبری در دانشگاه‌ها پای کار آمده و اقدامات مختلفی را در این زمینه انجام داده است. به‌طور مثال در حوزه روانشناسی ورود کرده و وقایع پس از کرونای انسان و در کلیت مجموعه انسان‌ها را هدفگذار کرده‌ایم؛ چراکه قطعا وقتی فردی این بیماری را می‌گیرد بعد از درمان، نگاهش به خود و جهان اطرافش تغییر می‌کند و برای اصلاح این نگاه و هماهنگ شدن و پذیرش شرایط جدید باید باورهای جدیدی نیز در این افراد تحت‌درمان قرارگرفته، شکل بگیرد.»
قائم‌مقام سازمان بسیج اساتید کشور در همین زمینه افزود: «به همین دلیل گروه‌های روانشناسی بسیج اساتید با استفاده از علوم شناختی تلاش می‌کنند به افرادی که دچار آسیب شده‌اند، کمک کنند. این گروه‌ها در سطح دانشگاه‌های کشور شکل گرفته و مساجد را به‌عنوان پایگاه‌های خود انتخاب کرده‌اند اما ممکن است که گسترش همه‌گیری نداشته باشند. از طرف دیگر دانشگاه‌ها از همان ابتدای شیوع این بیماری در کشور تلاش کردند هرکدام با سلایق خود اقداماتی را برای مقابله با این بیماری انجام دهند که ازجمله آن می‌توان به تولیدات مایحتاج اولیه ازجمله محلول و محصولات بهداشتی و... اشاره کرد. صادقانه می‌گویم که در بحث ورود دانشگاه‌ها در حوزه کرونا مشارکت جمعی صورت گرفته و بسیج اساتید نیز نقش تعیین‌کننده‌ای داشته است.»
سازمان بسیج اساتید با تمام دنیا تعاملات علمی برقرار کرده است
او درباره همکاری‌های بین‌المللی بسیج اساتید افزود: «قطعا در دنیای امروز علم هیچ مرزی ندارد و به همین دلیل ما نیز با همه کشورها به جز رژیم صهیونیستی تبادل علمی داشته و داریم؛ بااین‌حال گاها می‌بینیم که برخی کشورها در بعضی حوزه‌های علمی جلوتر هستند، از سوی دیگر زمانی که علم در بازار آزاد مرتبط با خودش عرضه می‌شود، طبیعتا همه کشورها از آن بهره‌مند می‌شوند و نمی‌توان این مساله را محدود به استفاده از چند کشور کرد. از طرف دیگر در شرایط فعلی دنیا اگر یک دانشگاه درجه سوم هم عنوان کرد که به واکسن کرونا دسترسی پیدا کرده، همه به‌سمت آن جذب می‌شوند، چراکه علم جایگاه خود را پیدا می‌کند و مشتری علوم نیز در دنیا افراد خاصی هستند و ما در این مسیر حضور داریم.»
دستگاه‌های اجرایی کشور برای حل مشکلات سراغ اساتید نمی‌آیند
قائم‌مقام سازمان بسیج اساتید کشور بیان داشت: «یکی از مسیرهای توسعه علم تولید مقالات علمی و پژوهشی است که هرکدام از آنها بعد از انتشار می‌تواند جایگاه خود را در دنیا پیدا کند و اساتید بسیجی ما نیز در این زمینه فعال هستند. به‌طور کلی تعامل ما با بدنه علمی کشور و حتی دنیا مانند دیگر تعاملات علمی رایج در جهان است.»
ابن‌الدین با انتقاد از اینکه دستگاه‌های مختلف برای حل مشکلات کشور در حوزه‌های مختلف کمتر سراغ اساتید برای دریافت راهکارهای علمی می‌آیند، تصریح کرد: «متاسفانه باید بگویم تا زمانی که قدرت اجرایی کشور در دست طرز تفکر خاصی است نمی‌توان چندان انتظار تغییر در این زمینه را داشت؛ چراکه این نگاه شیوه‌های استانداردشده لیبرالیسم جهان را مشی خود قرار داده و همین مساله باعث شده آنها قبول نکنند برای حل مشکلات سراغ دانشگاه‌ها بیایند. به‌عبارت دیگر امروزه ما این مشکل اساسی را داریم و برای حل آن هم ما چاره‌ای نداریم جز اینکه توان نیروهای جبهه انقلاب را افزایش داده و تلاش کنیم این مقوله به یک گفتمان مسلم تبدیل شود، چراکه قطعا اساتید و دانشگاه‌های ما از لحاظ علمی توانایی بالایی برای پیدا کردن و ارائه راهکارهای علمی داشته و دارند.»
کانون‌های دانشگاهی بسیج اساتید عادلانه‌ترین توزیع نیروی انسانی متخصص در کشور است
او نقش سازمان بسیج اساتید در تمرکززدایی از پایتخت و توزیع عادلانه تجهیزات و زیرساخت‌های علمی در کل کشور را پررنگ خواند و گفت: «اینکه همه نگاه‌ها به پایتخت خلاصه شده، یک مشکل ساختاری است که سال‌هاست وجود دارد و قطعا هم باید اصلاح شود، بااین‌حال خوشبختانه با توجه به اینکه ما در همه کشور دانشگاه‌های مختلفی داریم و حتی در مناطق محروم هم شاهد وجود مرکز آموزشی هستیم، سازمان بسیج اساتید توانسته در کنار همه این دانشگاه‌ها بیش از هزار و 80 کانون استادی بسیجی ایجاد کند که دوشادوش مردم در توزیع عادلانه نیروی انسانی حضور دارد تا جایی که معتقدم نقش و کارکرد آن عادلانه‌ترین توزیع نیروی انسانی کارآمد در کل کشور محسوب می‌شود، امروزه تمام این کانون‌های دانشگاهی به میدان آمده‌اند تا کمک‌های استادان بسیجی را تحت‌عنوان پویش ملی مهر استادی و از طریق مرکز نیکوکاری شهید شهریاری به دست نیازمندان در بخش‌های مختلف کشور برسانند.»
او درباره راهکارهای بسیج اساتید برای تشویق جامعه علمی کشور در راستای شرکت در فعالیت‌های بسیجی خاطرنشان کرد: «به‌هیچ‌وجه این مساله را قبول ندارم که اساتید برای انجام فعالیت‌های بسیجی در حوزه‌های مختلف باید انگیزه‌های مالی و اقتصادی داشته باشد، چراکه در این صورت دیگر فرقی بین آنها با دیگر اساتید نیست، اما این بدان منظور نیست که ما هیچ‌گونه تشویقی را برای اساتید لحاظ نکنیم، چراکه تلاش کردیم از ماده یک آیین‌نامه ارتقای اساتید که ماده اجتماعی و فرهنگی است، بهره ببریم و اساتید که برای ارتقایشان نیاز به کسب 12 امتیاز دارند، بتوانند تا حدی با استفاده از فعالیت‌های فرهنگی و اجتماعی‌شان در این مسیر موفق باشند.»
* نویسنده: زهرا رمضانی، روزنامه‌نگار