به گزارش «فرهیختگان»، بیست‌وچهارم آبان‌ماه در تقویم به‌نام روز «کتاب و کتابخوانی» نامگذاری شده است. بی‌شک کتاب دروازه‌ای به‌سوی جهان گسترده دانش و معرفت است. در جهانی که با بهرهگیری از تکنولوژی نوین سعی در کسب هرچه بیشتر اطلاعات داشته و ارتقای سطح دانش توسط کشور‌های مختلف روند رو به رشد دارد، فراهم کردن اطلاعات مناسب و اطلاعرسانی سریع و به‌موقع نوعی قدرت و توانایی محسوب می‌شود؛ قدرتی که به رشد اقتصادی و سیاسی جوامع فعال‌تر در زمینه گردش اطلاعات منجر می‌شود. سال‌هاست که جوامع پیشرفته، توجه به ارتقای سطح آگاهی و دانش عمومی را کلید و رمز پیشرفت خود می‌دانند. بنابراین نمی‌توان از نقش کتابخانهها در بالا بردن فرهنگ کتابخوانی و به‌دنبال آن افزایش سطح دانش عمومی غافل شد. در این میان کتابخانههای دانشگاهی قلب و مرکز فعالیت‌های پژوهشی و آموزشی هستند و منابع اطلاعاتی مورد نیاز دانشجویان و اساتید را که محور اصلی آموزش و پژوهش هستند، فراهم می‌کنند. دانشگاه آزاد اسلامی هم با بیش از 300 کتابخانه مرکزی و دانشکده‌ای نقشی اساسی در فرهنگ کتابخوانی و به‌دنبال آن افزایش گردش اطلاعات و ارتقای سطح دانش عمومی دارد.
دانشگاه آزاد اسلامی با بیشترین تعداد کتابخانههای مادر و بزرگ در منطقه
آن‌طور که علی جهان، رئیس کتابخانه مرکزی دانشگاه آزاد اسلامی به «فرهیختگان» گفته است این دانشگاه با بیشترین تعداد کتابخانههای مادر و بزرگ درسطح کشور و منطقه مطرح است. به‌گفته او دانشگاه آزاد اسلامی با بیش از 300 کتابخانه و همچنین با داشتن متخصصان مجرب علم اطلاعات و دانش‌شناسی، انواع منابع گسترده اعم از چاپی، الکترونیکی، صوتی و شنیداری یعنی بیش از 14 میلیون و 500 هزار جلد کتاب فارسی و لاتین و چهار میلیون و 100 هزار عنوان کتاب فارسی و لاتین جایگاه ویژه‌ای را درسطح آموزش و پژوهش کشور دارد.
کتابخانهها مهم‌ترین پایگاه گسترش علم و حفظ و نگهداری اسناد علمی
وی افزود: «کتابخانهها در واحدهای دانشگاه آزاد اسلامی با درنظرگرفتن ظرفیت‌های موجود از نظر منابع کتابخانهای، نیروی انسانی (متخصص و با تجربه) و فضا به‌عنوان مهم‌ترین پایگاه گسترش علم و مراکزی برای حفظ و نگهداری اسناد علمی و همچنین ارائه خدمات شایسته به‌کاربران محسوب می‌شوند.»
جهان تاکید کرد: «کتابخانههای دانشگاه آزاد اسلامی با ارتقای سطح امکانات و خدمات خود، ضمن تعالی سازمانی با ایجاد بستری مناسب برای کاربران و تمام ذی‌نفعان خود و جلب رضایت آنها، درمسیر توسعه پایدار برای ارائه خدمات تمام‌عیار کتابخانهای در شناسایی و تامین تامین نیازهای اطلاعاتی کاربران قرار می‌گیرند و به‌عنوان کتابخانه مرجع و قطب مراکز اطلاعرسانی در منطقه و استان مطرح هستند.»
رئیس کتابخانه مرکزی دانشگاه آزاد اسلامی درباره اهداف مهم کتابخانهها نیز صحبت به‌میان آورد و گفت: «بهبود کیفی و کمی خدمات کتابخانهای با استفاده از توان و ظرفیت موجود و اعتلای سازمانی با هدف ارتقای این خدمات و همچنین شناسایی، تامین و ذخیره‌سازی منابع علمی، آموزشی، پژوهشی و فرهنگی مورد نیاز دانشگاه از مهم‌ترین اهداف کتابخانهها هستند.»
ارتقای سرانه مطالعه و تحقیق و ترویج اخلاق پژوهشی
او با بیان اینکه ارتقای سرانه مطالعه و تحقیق و ترویج اخلاق پژوهشی از دیگر اهداف کتابخانههای دانشگاه آزاد اسلامی محسوب می‌شود، اضافه کرد: «همچنین کمک به پیشبرد اهداف پژوهشی دانشگاه و ارتقای سطح علمی و تقویت نتایج ارزیابی‌های ملی و بین‌المللی مبتنی‌بر علم‌سنجی در کتابخانههای دانشگاه آزاد اسلامی دنبال می‌شوند.»
به‌گفته رئیس کتابخانه مرکزی دانشگاه آزاد اسلامی ارائه حداکثری خدمات به‌صورت الکترونیکی و بهنگام، بهرهگیری از روش‌های نوین کتابداری و اطلاعرسانی، نزدیک شدن به‌استانداردهای جهانی؛ ارتقای سطح ارائه خدمات علمی و فرهنگی و تسهیل دسترسی به محصولات و خدمات فناوری اطلاعاتی از دیگر اهدافی است که در کتابخانههای دانشگاه آزاد اسلامی دنبال می‌شوند.
او در ادامه تصریح کرد: «کتابخانه مرکزی برای برآورده کردن انتظارات از سامانههای کتابخانههای فیزیکی و دیجیتالی درتلاش برای بسترسازی‌های لازم درخصوص حفظ و نگهداری انواع داده‌ها ازجمله اسناد فنی، اداری، مقالات مجلات، مقالات کنفرانس‌ها، نشریات، سخنرانی‌های صوتی و تصویری، پایان‌نامه‌ها، گزارش کار، پاور‌پوینت، عکس‌ها، نقاشی، نقشه‌ها، نرم‌افزار‌ها و اپلیکیشن‌ها، اسناد تاریخی دانشگاه، عکس‌های مرتبط تاریخ دانشگاه و داده‌های دیجیتال خریداری‌شده از دیگران در کتابخانهها است.»
کتابخانه مرکزی دانشگاه درصدد افزایش خدمات دیجیتالی
به‌گفته جهان، کتابخانه مرکزی دانشگاه آزاد اسلامی درصدد افزایش خدمات دیجیتالی براساس سیاستگذاری نشر الکترونیک و توسعه فراهم‌آوری منابع دیجیتال همچنین استقرار سامانههای مختلف ازجمله منبع‌یاب، معرفی مجلات نامعتبر و جعلی، علم‌سنجی، خبره‌یاب پژوهش و... است.
رئیس کتابخانه مرکزی دانشگاه آزاد اسلامی اظهار کرد: «برخی کتابخانهها ازجمله کتابخانه یادگار امام خمینی(ره) و دانشگاه آزاد اسلامی واحد نجف‌آباد در فضایی به‌وسعت ۳۲ هزار مترمربع، هشت طبقه و با ۳۵۰ هزار جلد کتاب، عنوان بزرگ‌ترین کتابخانه دانشگاهی غرب آسیا را به‌خود اختصاص داده است.»
او با بیان اینکه کتابخانه مرکزی مرحوم دکتر حبیبی دانشگاه آزاد اسلامی با ۴۸ هزار مترمربع در هشت طبقه و منطبق با استاندارد کتابخانههای دانشگاهی طراحی شده است، توضیح داد: «این کتابخانه دارای 30 هزار مترمربع فضای کتابهای تخصصی و ۹ سالن مطالعه، سه هزار مترمربع خزانه کتاب، پنج هزار مترمربع فضای تاسیساتی، 1800 مترمربع فضای اداری و ۲۶۸۰ مترمربع سالن آمفی‌تئاتر است. این مجموعه با نیروهای زبده و متخصصان علم اطلاعات و دانش‌شناسی در نوع خود در کشور و منطقه بی‌نظیر است.»
دانشگاه آزاد اسلامی با بیش از 300 کتابخانه مرکزی و دانشکده‌ای
همان‌طور که گفتیم دانشگاه آزاد اسلامی با بیش از 300 کتابخانه مرکزی و دانشکده‌ای به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین منابع کتابخانهای درسطح منطقه مطرح است. هرچند این روزها به‌دلیل شیوع ویروس کرونا مراجعه دانشجویان به‌کتابخانه‌ها کاهش یافته اما مسئولان کتابخانههای واحدهای دانشگاهی تمهیدات خاصی را برای استفاده دانشجویان از منابع کتابخانهای فراهم کرده‌اند. برخی کتابخانهها کتابهای گرانقیمت را برای دانشجویان پست می‌کنند تا دانشجو نیاز به خریداری آن کتاب یا مراجعه حضوری به دانشگاه نداشته باشد. برخی کتابخانهها سرچ ازطریق وب را فراهم و برخی دیگر با رعایت پروتکل‌های بهداشتی و فاصله‌گذاری اجتماعی، سالن‌های مطالعه را برای حضور دانشجویان در ایام کرونایی تجهیز کرده‌اند.»
کتابخانه دکتر حبیبی دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران، کتابخانه واحد یادگار امام(ره)، کتابخانه واحد قزوین، کتابخانه واحد تبریز، کتابخانه واحد تهران مرکزی و کتابخانه واحد نجف‌آباد 6 کتابخانه از بزرگ‌ترین و مجهزترین کتابخانههای دانشگاه‌های آزاد اسلامی هستند که در این گزارش به‌معرفی آنها پرداخته‌ایم.
کتابخانه واحد قزوین با 128 هزار جلد کتاب فارسی و لاتین
کتابخانه مرکزی دانشگاه آزاد اسلامی واحد قزوین برای دسترسی به امکانات کتابخانه، ساختمان کتابخانه و مرجع دانشگاه با زیربنایی بالغ بر 3100 مترمربع و مجهز به‌نرم‌افزارهای پیشرفته جست‌وجو در سال 1384 افتتاح شد.
اصغر صدری، مدیر کتابخانه و مراکز کامپیوتر دانشگاه آزاد اسلامی قزوین نیز درخصوص کتابخانه واحد قزوین گفت: «در چهار بخش درحال فعالیت هستیم که عبارتند از مرجع، نشریات، کتابخانه دیجیتال و سالن‌های مطالعه. درحال‌حاضر حدود 10 هزار دانشجوی فعال عضو کتابخانه هستند. تعداد کتابهای فارسی حدود 89 هزار جلد و کتابهای غیرفارسی 39 هزار جلد است.» او در ادامه درخصوص ظرفیت سالن مطالعه نیز توضیح داد: «ظرفیت سالن مطالعه دو هزار متر برای خواهران و برادران با ظرفیت 460 نفر است. مجموعه کتابخانه از سال 1371 فعال شده و درحال‌حاضر 70 کامپیوتر برای بخش کتابخانه دیجیتال در اختیار دانشجویان قرار گرفته‌اند.»
صدری با بیان اینکه مساحت کل کتابخانه 3100 متر است، اظهار کرد: «در حالت عادی و غیرکرونایی تقریبا حدود 200 مراجعه‌کننده در روز برای دریافت کتاب به‌کتابخانه مراجعه می‌کنند. سالن‌های مطالعه نیز از 8 صبح تا 6 بعدازظهر فعال بوده و دراختیار دانشجویان قرار دارد. در ایام امتحانات ظرفیت سالن به پیک خود رسیده و ظرفیت سالن مطالعه به 700 نفر در روز می‌رسد. البته در زمان شیوع ویروس کرونا این آمار کاهش پیدا کرده و دانشجویان کمتر به‌صورت حضوری به‌کتابخانه‌ها مراجعه می‌کنند.»
مدیر کتابخانه و مراکز کامپیوتر دانشگاه آزاد اسلامی قزوین با بیان اینکه سیستم کتابخانه دانشگاه آزاد اسلامی واحد قزوین کاملا به‌صورت مکانیزه است؛ اضافه کرد: «دانشجویان اگر بخواهند به‌بخش امانت مراجعه و مدت دریافت کتاب خود را تمدید کنند، می‌توانند ازطریق پرتال از منزل وارد سایت شوند و کتاب خود را تمدید و همچنین از موجود بودن کتاب مورد نظر در کتابخانه مطمئن شوند و سپس به‌صورت حضوری به‌کتابخانه مراجعه کنند.»
او گفت: «به دانشجویان مقطع کارشناسی حداکثر دو کتاب به‌مدت دوهفته، کارشناسی‌ارشد سه کتاب به‌مدت سه‌هفته و دانشجویان دکتری چهار کتاب به‌مدت چهار هفته امانت داده می‌شوند.»
صدری درخصوص نحوه فعالیت این کتابخانه در ایام کرونا تصریح کرد: «سالن‌های مطالعه با توجه به‌شرایط کرونایی و به‌دلیل رعایت پروتکل‌های اجتماعی درحال‌حاضر تعطیل است، چون متاسفانه نمی‌توانیم کنترلی روی رفت‌وآمد دانشجویان و بهداشت کتاب‌ها داشته باشیم. اما در بحث کتاب اگر کتاب باارزشی وجود داشته باشد که دانشجو به آن احتیاج داشته و امکان خرید آن را به‌لحاظ مالی نداشته باشد، می‌تواند درخواست خود را به‌کتابخانه اعلام کند و ما آن کتاب را برای او پست می‌کنیم. اما درخصوص کتابهای ارزان‌تر، با توجه به هزینه پست این امکان وجود ندارد.»
کتابخانه واحد نجف‌آباد با بیش از 30 هزار مترمربع مساحت
دانشگاه آزاد اسلامی واحد نجف‌آباد دارای یک کتابخانه بزرگ مرکزی، یک کتابخانه دانشکده‌ای دانشکده پزشکی و یک کتابخانه تخصصی در بیمارستان دکتر شریعتی اصفهان است. علی‌اکبر میرزایی، رئیس کتابخانه مرکزی دانشگاه آزاد اسلامی واحد نجف‌آباد درباره جزئیات هر کتابخانه توضیح داد: «کتابخانه مرکزی با مساحت بیش از 30 هزارمتر مربع و در هشت طبقه دارای دوسالن مطالعه عمومی و سه‌سالن مطالعه تخصصی، سالن همایش‌ها و کنفرانس است.»
او درباره تعداد منابع کتابخانههای دانشگاه آزاد اسلامی واحد نجف‌آباد گفت: «کتابخانههای واحد نجف‌آباد دارای 224 هزار و 717 کتاب فارسی و لاتین چاپی، 8200 کتاب الکترونیکی و 15 هزار و 134 پایان‌نامه در مقاطع کارشناسی‌ارشد و دکتری و 18هزار و 863 جلد مجلات چاپی است. همچنین کتابخانه دانشکده پزشکی با مساحت 510 متر مربع با دوسالن مطالعه مجهز، دارای 24 هزار و 279جلد کتاب چاپی فارسی و لاتین است.»
میرزایی در ادامه اظهار کرد: «کتابخانه دانشگاه مستقر در بیمارستان نیز با مساحت 200متر دارای دوسالن مجزا و مجهز به 11 هزار و 428 جلد کتاب تخصصی پزشکی، پرستاری و مامایی است. برای رفاه بیشتر دانشجویان در دسترسی به سالن‌های مطالعه غیر از سالن‌های مطالعه هر کتابخانه یک‌سالن مطالعه عمومی با مساحت 600 مترمربع در یکی از ساختمان‌های دانشگاه به نام ساختمان اندیشه وجود دارد.»
او در ادامه سخنان خود درباره تعداد اعضای کتابخانههای دانشگاه آزاد اسلامی نجف‌آباد گفت: «تعداد اعضا برابر با تعداد دانشجویان، کارکنان و اعضای هیات‌علمی واحد است، یعنی بالغ بر 24 هزار و 456 نفر که البته منابع ذکرشده غیر از دسترسی به بانک‌های مهم اطلاعات علمی ملی و بین‌المللی است.»
میرزایی درخصوص فعالیت‌های کتابخانه مرکزی دانشگاه آزاد اسلامی واحد نجف‌آباد افزود: «با همه‌گیری کرونا و به‌منظور کاستن از میزان تردد اعضا، زمان امانت منابع که به‌طور متوسط دوهفته بود به یک‌ماه افزایش و امکان تمدید‌ها از طریق وب نیز تا چهاربار درصورت عدم رزرو توسط شخص ثانی افزایش داده شده است.»
کتابخانه دکتر حبیبی واحد علوم‌وتحقیقات با مساحت 48 هزار مترمربع
سال 1376 یعنی همزمان با انتقال به منطقه حصارک بود که کتابخانه مرکزی دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم‌وتحقیقات به‌منظور تحقق اهداف علمی، پژوهشی و تحقیقاتی فعالیت خود را آغاز کرد. در سال ۱۳۹۳ همزمان با انتقال به ساختمان جدید و با هدف استفاده دانشجویان از منابع کتابخانهای به‌صورت همزمان و جلوگیری از اتلاف منابع مالی و انسانی، مجموعه کتابخانه مرکزی و کتابخانههای دانشکده‌ای ادغام شد و «کتابخانه و مرکز اسناد علمی» در ساختمان زنده‌‌یاد دکتر حسن حبیبی آغاز به‌کار کرد.
ساختمان کتابخانه و مرکز اسناد علمی با 48 هزار مترمربع در هشت طبقه و منطبق با استاندارد کتابخانههای دانشگاهی طراحی شده و دارای 30 هزار مترمربع فضای کتابهای تخصصی و ۹ سالن مطالعه، سه هزار مترمربع خزانه کتاب، پنج هزار مترمربع فضای تاسیساتی، ۱۸۰۰ مترمربع فضای اداری و ۲۶۸۰ مترمربع سالن آمفی‌تئاتر است. البته تمام این 48 هزار متر مربع در اختیار کتابخانه دکتر حبیبی نیست و ادارات را نیز شامل می‌شود.
این مجموعه شامل بخش‌های کتابهای تخصصی، خدمات فنی، امانت، عضویت و تسویه‌حساب، مرجع و نشریات، تهیه و سفارش منابع، سایت منابع الکترونیکی و اداره انتشارات علمی است، رده‌بندی کتابهای کتابخانه براساس نظام رده‌بندی کنگره (L. C) است که شامل منابع چاپی و غیرچاپی در همه زمینه‌های علوم بشری است.
کتابخانه دکتر حبیبی درحال‌حاضر با داشتن 6 بخش شامل امانت کتب، پایان‌نامه و منابع الکترونیک، مرجع، تهیه و سفارش، عضویت و تسویه‌حساب و خدمات فنی پاسخگوی مراجعه‌کنندگان است. تمام مجلات فارسی و لاتین به‌صورت الکترونیکی در کتابخانه و سایت دانشگاه در دسترس قرار دارد. مراحل عضویت در کتابخانه دکتر حبیبی برای کارکنان، اعضای هیات‌علمی تمام‌وقت و دانشجویان تمام‌وقت واحد علوم و تحقیقات با مراجعه به وب‌سایت کتابخانه در سایت اصلی دانشگاه و تکمیل فرم مربوطه صورت می‌گیرد.
دانشجویان سایر دانشگاه‌های کشور نیز جهت استفاده از منابع الکترونیک محدودیتی ندارند، اما برای استفاده از منابع چاپی با ارائه معرفی‌نامه از دانشگاه مبدأ، قادر به مطالعه منابع در محل کتابخانه و مرکز اسناد علمی دکتر حسن حبیبی هستند.
درحال‌حاضر این کتابخانه دارای 53 هزار عنوان کتاب فارسی، 56 هزار عنوان کتاب لاتین است.
همچنین حدود 70 هزار پایان‌نامه و رساله در این کتابخانه جمع‌آوری شده که از این تعداد حدود ۱۲ هزار عنوان رساله دکتری، ۵۷ هزار عنوان کارشناسی‌ارشد و البته ۱۸۷ عنوان دکتری حرفه‌ای (دامپزشکی) هستند. برای پوشش نشریات و مقالات فارسی علاوه‌بر ده‌ها عنوان نشریه چاپی، دو پایگاه magiran و Noormags در دسترس دانشجویان قرار دارند.
فعالیت کتابخانه روزهای شنبه تا چهارشنبه از ساعت ۸ تا ۱۶ و روزهای پنجشنبه ۸ تا ۱۳ است. سالن مطالعه آزاد این کتابخانه نیز درطول هفته از ساعت ۸ تا ۱۹ آماده خدمات‌رسانی به مراجعه‌کنندگان است.
کتابخانه دکتر حبیبی واحد علوم‌وتحقیقات در دوران شیوع کرونا نیز به فعالیت خود ادامه می‌دهد اما به‌دلیل رعایت پروتکل‌های بهداشتی فعالیت این کتابخانه به حداقل رسیده است. از آنجا که تمام دانشگاه‌ها به‌صورت مجازی فعالیت می‌کنند، بنابراین مراجعه حضوری دانشجویان به‌کتابخانه نیز کمتر شده است. البته 50 درصد پرسنل کتابخانه حضور دارند و بخش پایگاه‌ها نیز فعال است. برای دانشجویان یوزر پسوردی تعریف شده است تا ازطریق آن به‌پایگاه‌های علمی کتابخانهها در دوران کرونا دسترسی داشته باشند اما برای منابع چاپی عملا امکان ارسال وجود ندارد و کتابخانه باز است و فعالیت آن نیز در دوران کرونا تداوم دارد. همچنین با توجه به‌شرایط بیماری کرونا تا عادی شدن شرایط به‌کتاب‌های در دست امانت اعضا، جریمه تاخیر تعلق نمی‌گیرد و نیازی به‌تمدید تاریخ بازگشت آنها نیست.
کتابخانه یادگار امام (ره) با 164 هزار و 900 جلد کتاب فارسی
کتابخانه واحد یادگار امام خمینی(ره) شهرری در سال ۱۳۶۸ فعالیت خود را آغاز کرد؛ این کتابخانه شامل هشت بخش سفارش منابع اطلاعاتی، خدمات کتابداری، اطلاعرسانی، تامین مدارک، دیداری و شنیداری، پشتیبانی نرم‌افزار، آموزش و خدمات فنی است. وظیفه بخش سفارش منابع اطلاعاتی سفارش و تهیه انواع منابع اطلاعاتی ازجمله کتاب، نشریه، بانک‌های اطلاعاتی، منابع دیداری و شنیداری داخلی و خارجی، تامین اطلاعات مورد نیاز دانشجویان و اعضای هیات‌علمی دانشگاه است. در بخش خدمات کتابداری بخش‌های امانت، نشریات، مرجع و جست‌وجو حضور دارند که در بخش امانت مخزن کتب امانی فارسی قرار دارد و اعضای کتابخانه می‌توانند پس از امانت این کتب، آنها را در خارج از کتابخانه نیز مطالعه کنند. پذیرش عضویت در کتابخانه مرکزی و ارائه خدمات امانت کتب غیرمرجع برعهده این بخش است.
کتابخانه یادگار امام خمینی(ره) با تنوع چشمگیر کتاب در تمام زمینه‌ها مانند فنی مهندسی، معماری، مکانیک، صنایع، مواد، علوم انسانی و حقوق، لاتین و مرجع، منابع کم‌نظیری را در اختیار دانشجویان این واحد دانشگاهی قرار داده است.
محمدعلی طهرانی، معاون پژوهشی دانشگاه آزاد اسلامی واحد یادگار امام(ره) درباره جزئیات کتابخانه این واحد دانشگاهی گفت: «کتابخانه واحد یادگار امام از بزرگ‌ترین کتابخانههای دانشگاه آزاد اسلامی با مساحت حدود 650 متر مربع است. این کتابخانه دارای حدود 164 هزار و 900 جلد کتاب فارسی، 102 هزار و 3 کتاب لاتین است. همچنین 152 جلد کتاب انتشاریافته توسط بیش از 300 عضو هیات‌علمی این واحد بوده که عدد قابل‌توجهی است.»
او اضافه کرد: «در این کتابخانه پنج نشریه وجود دارد که جزء نشریه‌های دارای مجوز چاپ در دانشگاه آزاد اسلامی است. حدود 78 هزار پایان‌نامه نیز در این کتابخانه وجود دارد که به‌ثبت رسیده و اطلاعات آنها در مخزن و قسمت مرجع کتابخانه قابل‌دسترسی است.»
معاون پژوهشی دانشگاه آزاد اسلامی واحد یادگار امام(ره) در ادامه افزود: «در این کتابخانه دو سالن مجزا مطالعه برای خواهران و برادران وجود دارد.
سال گذشته یک کافه کتاب نیز در این واحد دانشگاهی افتتاح شد که اتفاق خوبی بود و به این وسیله دانشجویان را تشویق کردیم در زمان بین کلاس‌های خود به این کافه کتاب مراجعه کنند. در آنجا فضای آرامی با یک سبک و سیاق سنتی ایرانی و اسلامی برای دانشجویان مهیا شده تا فرهنگ کتاب و کتابخوانی را گسترش دهیم.»
او با بیان اینکه این روزها دانشجویان به‌فضای مجازی و کتابهای مجازی روی آورده‌اند، اظهار کرد: «بنابراین دانشجویان با حضور در این کافه کتاب بیشتر به‌فضای کتاب و کتابخوانی نزدیک می‌شوند و می‌توانند کتاب را لمس کنند و همچنان با کتاب دوست باشند و از این محیط و فضا نهایت بهره را ببرند.»
طهرانی در ادامه با بیان اینکه در کافه کتاب مراسم نقد کتاب نیز برگزار شده است، اظهار کرد: «از نویسندگان صاحب‌نام نیز دعوت شده تا با حضور دراین کافه کتاب به سوالات دانشجویان پاسخ دهند. درنهایت به‌دنبال این هستیم که دانشجویان را به فرهنگ کتاب و کتابخوانی نزدیک کنیم و سهم ناچیزی در ارتقای فرهنگ کتابخوانی داشته باشیم.»
معاون پژوهشی دانشگاه آزاد اسلامی واحد یادگار امام(ره) همچنین با بیان اینکه سال گذشته مسابقه کتابخوانی در این واحد دانشگاهی برگزار شد، گفت: «امسال درصددیم به‌دلیل شیوع ویروس کرونا کتاب‌هایی را در فضای مجازی معرفی کنیم و در بستر «دان» سخنرانی‌هایی را در این خصوص داشته باشیم تا دانشجویان علاقه‌مند به‌کتاب و کتابخوانی بتوانند در بستر فضای مجازی به فضای کتابخوانی نزدیک شوند تا انس آنها به‌این فضا همچنان پابرجا باقی بماند.»
او درخصوص نحوه فعالیت‌های کتابخانه این واحد دانشگاهی در ایام کرونایی توضیح داد: «در روزهای کرونا کتابخانه همچنان دایر است و دانشجویان علاقه‌مند می‌توانند به‌کتابخانه مراجعه کنند. البته با توجه به این شرایط تعداد مراجعه‌کنندگان برای اخذ کتاب کاهش پیدا کرده اما دانشجویان به‌صورت اینترنتی می‌توانند مهلت دریافت امانت را تمدید کنند.»
کتابخانههای واحد تهران مرکزی در سه مجتمع ولایت، آیت‌الله هاشمی و صدر
اولین کتابخانه دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی همزمان با تاسیس این واحد در سال 1361 فعالیت خود را آغاز کرد و به‌تدریج هریک از دانشکده‌های تابعه به‌کتابخانه‌هایی با منابع و امکانات لازم تجهیز شد تا پاسخگوی نیازهای اطلاعاتی پژوهشگران و محققان باشد. با افزایش و گسترش کتابخانههای دانشگاه، اداره اسناد و کتابخانهها ایجاد شد.
پریدخت رحیمی، رئیس اداره اسناد و کتابخانههای دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی در گفت‌وگو با «فرهیختگان» گفت: «دانشگاه آزاد اسلامی یک کتابخانه مرکزی و حدود 13 کتابخانه دانشکده‌ای دارد، حدود سه سال پیش بود که کتابخانه مرکزی جمع شد و کتابخانههای دانشکده‌ای واحد تهران مرکزی در سه مجتمع آغاز به‌کار کردند.»
او اضافه کرد: «مجتمع آیت‌الله هاشمی‌رفسنجانی نیایش، مجتمع ولایت سوهانک و مجتمع دانشگاهی شهید صدر سه مجتمعی هستند که کتابخانههای دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی در آنها تجمیع شده‌اند. درواقع کتابخانههای دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی در سه مجتمع حضور دارند.»
رئیس اداره اسناد و کتابخانههای دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی با بیان اینکه بیش از 400 هزار منبع تخصصی و غیر تخصصی در کتابخانههای این سه مجتمع وجود دارد، اظهار کرد: «مجموع منابع تخصصی فارسی و لاتین بیش از ۳۷۰ هزار جلد و پایان‌نامه‌ها بیش از ۴۰ هزار عدد به‌صورت فایل الکترونیکی است.»
او با بیان اینکه مجموع مساحت کتابخانهها حدود چهار هزار مترمربع است، اضافه کرد: «جست‌وجوی اطلاعات تمام منابع و اعضا یکپارچه و تحت شبکه است.»
رحیمی درخصوص فعالیت کتابخانههای سه مجتمع دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی در دوران کرونا نیز توضیح داد: «حضور مراجعه‌کنندگان کتابخانهها در ایام کرونا نیز زیاد بوده است، چراکه بسیاری از آنها به استفاده از پایان‌نامه‌ها تمایل دارند.»
کتابخانه دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز با بیش از 200 هزار جلد کتاب
کتابخانه دانشگاه آزاد اسلامی با بیش از 200 هزار جلد کتاب در سه طبقه مجزا یکی دیگر از بزرگ‌ترین کتابخانههای دانشگاه آزاد اسلامی محسوب می‌شود. کتابخانه واحد تبریز از بدو تاسیس این واحد دانشگاهی شروع به فعالیت کرده و با گسترش آن، درحال‌حاضر دانشگاه دارای یک باب کتابخانه مرکزی و چهارکتابخانه دانشکده‌ای است. در کل بیش از 200 هزار جلد کتاب در موضوعات متعدد به زبان‌های فارسی، انگلیسی، عربی، ترکی و... در کتابخانههای مذکور جهت استفاده مراجعان نگهداری می‌شوند. همچنین این کتابخانه دارای 200 عنوان نشریه داخلی مشترک بوده که با دریافت مرتب آنها، امکان استفاده برای مراجعان فراهم شده است.
لیدا لطفی، رئیس کتابخانه مرکزی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز در این باره توضیح داد: «حدود 10هزار جلد پایان‌نامه در اینجا وجود دارد. این کتابخانه دارای بخش نشریات و مرجع مجزا بوده و همچنین یک بخش سی‌دی مجزا مشغول خدمت‌رسانی به دانشجویان است.»
او اضافه کرد: «دانشجویان جدیدالورود می‌توانند ازطریق وب برای عضویت در این کتابخانه ثبت‌نام کنند. فعلا مراجعه به کتابخانه حضوری است، ولی دانشجویان به‌دلیل شیوع ویروس کرونا و جلوگیری از رفت‌وآمد می‌توانند ازطریق وب کتاب مورد نظر خود را در منزل و با گوشی تلفن همراه سرچ کنند.»
رئیس کتابخانه مرکزی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز با بیان اینکه در کتابخانه دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز قرائت‌خانه مجزای خواهران و برادران در دوطبقه وجود دارد، گفت: «بخش فهرست‌نویسی مجزا نیز در این کتابخانه وجود دارد؛ حدود هزاردانشجو در روز برای دریافت کتاب مراجعه می‌کنند که البته این رقم در ایام کرونایی کاهش پیدا کرده است.
کتابخانههای دامپزشکی، کشاورزی، پزشکی و دندانپزشکی جدا از این کتابخانه بوده و به‌صورت مجزا فعالیت می‌کنند. کتابخانه مرکزی واحد تبریز صرفا برای رشته‌های علوم پایه، علوم انسانی و حقوق است.»
* نویسنده: سارا طاهری، روزنامه‌نگار