به گزارش «فرهیختگان»، مدیران دولتی سینمای ایران، این‌بار کمی زودتر از همیشه دست‌به‌کار شده و در فاصله سه‌هفته مانده به اعلام نمایندگان سینمایی کشورها به آکادمی اسکار، نماینده سینمایی کشورمان را انتخاب کردند؛ حتی زودتر از ایتالیا و فرانسه. انتخاب امسال سینمای ایران، انتخاب چندان دشواری نبود و از روی کاغذ هم می‌شد تشخیص داد که فیلم مجید مجیدی تا چه اندازه از رقبایی چون «درخت گردو»، «جنایت بی‌دقت»، «یلدا» و چند فیلم دیگر جدی‌تر و دارای بخت بیشتری است؛ آن‌هم در سالی که کرونا، اجازه تولید و پخش چندانی به کمپانی‌های فیلمسازی سراسر دنیا نداده و بسیار بعید است آکادمی به‌مانند سال گذشته، پذیرای فیلم‌هایی از 91 کشور جهان باشد.
با این‌حال اما «خورشید» که از همان زمان جشنواره فجر سال گذشته تا به امروز، تقریبا در هرماه، غافلگیری‌هایی برای سینمای ایران داشته، نماینده قطعی سینمای ایران در اسکار 2021 است؛ طبیعتا مسیری که این فیلم برای قرار گرفتن در فهرست ابتدایی بهترین فیلم بین‌المللی (غیرانگلیسی‌زبان) طی خواهد کرد، سختی‌ها و همچنین آسانی‌هایی دارد که در ادامه به مهم‌ترین آنها اشاره خواهیم کرد.
یک پخش‌کننده جهانی فکرشده
این یک حقیقت است که اعضای معرفی نماینده سینمای ایران به آکادمی اسکار، هرساله بیش از آنکه به محتوای آثار توجه داشته باشند، به امتیازهای ظاهری و دهان‌پرکن آن توجه می‌کنند. اینکه فیلم برای مدتی ولو محدود اکران سراسری داشته باشد و در جشنواره‌های خارجی حضور به هم برساند، مهم‌ترین ملاک برای معرفی یک فیلم از سینمای ایران به آکادمی اسکار است و در کمتر مواردی به نقش یک پخش‌کننده معتبر جهانی توجه شده است. مجیدی به‌واسطه سال‌ها حضور در سینمای جهان، چهره شناخته‌شده‌ای برای آن دسته از پخش‌کنندگان معتبر اروپایی و آمریکایی است که فیلم‌های آسیایی را در سطح گسترده‌ای نمایش می‌دهند. در همین رابطه، خیلی بی‌انصافی است اگر نقش کمپانی «میرامکس» را در موفقیت خیره‌کننده «بچه‌های آسمان» نادیده بگیریم؛ این کمپانی با یک برنامه‌ریزی حساب‌شده، فیلم را در بیش از 20 کشور جهان به روی پرده فرستاد و زمینه حضور «بچه‌های آسمان» را در فصل جوایز فراهم آورد تا درنهایت به فهرست پنج فیلم برتر غیرانگلیسی‌زبان اسکار 1998 راه یابد.
مجیدی طی دو دهه اخیر، هیچ‌گاه نتوانست برای فیلم‌هایش کمپانی شناخته‌شده‌ای همچون میرامکس را به خدمت بگیرد، اما امسال گویا قضیه کمی فرق کرده است. این‌بار عجله‌ای در کار نبود و پخش‌کننده «خورشید» بلافاصله انتخاب نشد. اوایل مردادماه امسال بود که اعلام شد پخش‌کننده «خورشید»، کمپانی «سلولوئید دریمز» فرانسه است که فعالیتی سه‌دهه‌ای را در کارنامه خود می‌بیند و 28 سال پیش هم پخش‌کننده «بدوک» بود. مجیدی زمانی که فیلمش در جشنواره ونیز پذیرفته شد، با این کمپانی به توافق رسید و به‌اصطلاح با دست بالا و در سالی که اکرانش، نظم جهانی مدونی نداشت و سر کمپانی‌ها کمی خلوت‌تر از دیگر زمان‌ها بود، به این تفاهم رسید.
خیلی جالب است که مدیریت این کمپانی به‌عهده هنگامه پناهی است، اما رویکرد این کمپانی، پخش آثار ایرانی نیست. در کارنامه این کمپانی، هر سه جایزه شاخص اروپایی نخل طلای کن، خرس طلای برلین و شیر طلای ونیز دیده می‌شود. بنابراین باید به چشم دیگری به این کمپانی نگریست، هرچند به‌دلیل محدودیت‌های بسیار در زمینه اکران جهانی امسال، هنوز هیچ نمایش شاخصی از خورشید دیده نشده است و این کمپانی می‌تواند طی 6ماهی که به اسکار2021 مانده، با یک نمایش منظم جهانی، هم زمینه دیده شدن فیلم توسط داوران بیش از 9هزار نفری آکادمی را در کشورهای مختلف فراهم آورد و هم تعداد کشورهایی را که پذیرای نمایش خورشید هستند افزایش دهد تا رزومه خوبی از این فیلم نزد داوران فراهم آورد.
برگ برنده ونیز
یکی از کلیدی‌ترین پارامترهای موفقیت یک فیلم در اسکار، حضور موفق در فصل جوایز است. اگر دقت کنیم می‌بینیم که عمده انتخاب‌های داوران آکادمی در بخش بهترین فیلم بین‌الملل، از میان برگزیدگان کن و ونیز بوده است. «پسر شائول»، «فروشنده» و «انگل» نمونه‌های چندسال اخیر این آکادمی هستند. «خورشید» تا اینجا بلیت برنده ونیز 2020 را در دست دارد. هرچند در چند جشنواره کوچک دیگر نیز پذیرفته شده، اما برگ برنده او تا اینجا که احتمالا اصلی‌ترین دلیل برای انتخاب به‌عنوان نماینده سینمای ایران نیز بوده، همین حضور در بخش رقابتی ونیز است. هرچند فیلم در رنکینگ، مقام شایسته‌ای در ونیز کسب نکرد، اما همان دو جایزه برای فیلم و اینکه اثر با نقدهای مثبت بیشتری به‌نسبت نقدهای منفی بدرقه شد و حتی هالیوودریپورتر نیز فیلم را در زمره 20 فیلم برتر دو جشنواره ونیز و تورنتو قرار داد، پوئن‌های بسیار مثبتی هستند که می‌توانند نظر بسیاری از داوران آکادمی را به‌سمت فیلم معطوف کنند؛ داورانی که خیلی‌هایشان، ده‌ها فیلم غیرانگلیسی‌زبان را تماشا نکرده و تنها به افتخارآفرینی در جشنواره‌های رده‌بالایی چون کن و ونیز توجه می‌کنند. باتوجه به اینکه جشنواره کن، در سال 2020 برگزار نشد، بنابراین دور از انتظار نیست که چشم بسیاری از داوران، به ونیز و نقدهای مثبتش باشد.
در ادامه نیز باید دید تلاش تهیه‌کنندگان و پخش‌کننده در فصل جوایز کم‌رمق امسال تا چه اندازه است و آنها چگونه می‌توانند خورشید را در آن جشنواره‌ها شرکت داده و جوایز جهانی فیلم را بیشتر کنند.
سابقه مجیدی و تم انسانی فیلم
سینمای ایران، کارگردانان شاخص بسیاری برای اعضای آکادمی ندارد. مجیدی، تنها کارگردان نام‌آشنا برای آکادمی است که امسال فیلمی برای عرضه داشت. آکادمی بیش از دو دهه است با برند مجیدی آشناست و سبک کارهایش را دنبال می‌کند. فیلم‌های این کارگردان در تمامی این سال‌ها روی نوار ثابتی از انسانیت و شرافت تعریف شده و به همین دلیل، با استقبال خوبی در مجامع بین‌المللی مواجه بوده است.
«خورشید» هم می‌تواند توجه داوران را به خود معطوف دارد؛ فارغ از نگاه انسانی فیلم، موضوع آسیب‌های اجتماعی در جوامع آسیایی و بعضا آفریقایی (که به رنگین‌پوستان اختصاص دارد) همواره مورد علاقه اسکار بوده است. هرچند می‌توان از زاویه دیگر، عنصر پنهان انتقاد از شرایط و مطالبه‌گری مطلوب را نیز در زوایای فیلم جست‌وجو کرد. فیلمبرداری خارق‌العاده فیلم که به‌لحاظ سخت‌افزاری در سکانس‌هایی ازجمله سکانس‌های تونل، سنگ تمام گذاشت و به‌لحاظ نرم‌افزاری سعی کرد همگام با فیلمنامه، جانب بی‌طرفی را رعایت کند، ازجمله نکات مثبتی است که سبب می‌شوند این میزان حرفه‌ای‌گری که فیلم را تا اندازه‌های یک درام هالیوودی بالا می‌کشد، به مذاق داوران آکادمی خوش بیاید. همچنان‌که طبق یک قانون نانوشته اما اثبات‌شده، آکادمی درقبال فیلم‌هایی که قهرمانان کودک کنش‌مندی دارند، انعطاف و چرخش بسیاری نشان می‌دهد. قطعا میزان توانمندی نوجوانان در خط‌دهی به جریان داستان و جنس هالیوودی راهکارهایی چون حفر تونل (که دوربین و داستان، لحظات و حساسیت بسیاری را خرج آن می‌کنند) ازجمله نکاتی خواهد بود که موردتوجه داوران قرار می‌گیرد.
رقبای مجیدی
هرچند هنوز بسیاری از کشورها، فیلم‌های خود را برای آکادمی ارسال نکرده‌اند، اما از هم‌اکنون نیز می‌توان حدس‌هایی از رویکرد کلی حاضران در بخش بین‌الملل اسکار 2021 زد. سوئد که 37 سال از افتخارآفرینی‌اش در اسکار می‌گذرد، با درام «چارتر» در این رقابت‌ها حضور یافته؛ فیلمی که در ساندنس، نامزد دریافت جایزه بزرگ داوران شده بود. اگر سینمای دانمارک، «یک دور دیگر» توماس وینتربرگ را به آکادمی معرفی کند، اصلی‌ترین رقیب «خورشید» تا امروز خواهد بود؛ فیلمی که قرار بود در کن نمایش داده شود و درنهایت به تورنتو رسید و با نقدهای خیلی خوبی مواجه شد.
سینمای ژاپن هم با «مادران حقیقی» سنگ بزرگی پیش‌پای مجیدی محسوب می‌شود؛ فیلمی که قرار بود در کن به روی پرده برود و در مسیر رسیدن به اسکار 2021، برنده شیر نقره‌ای ونیز (همسر جاسوس) را از سر راه خود برداشت. جز این فیلم‌ها، هنوز از فیلم‌های مهم دیگری در اسکار 2021 رونمایی نشده است. اگر فیلمی در این دوره از اسکار، در مقام غافلگیری برنیاید، باید اعترف کرد که به نعمت کرونا، عناوین مهم چندان زیادی نمی‌توانند با یکدیگر رقابت داشته باشند و به همین دلیل «خورشید» برخلاف تصورات، مسیر چندان دشواری برای رسیدن به حداقل فهرست اولیه بهترین فیلم‌های بین‌المللی درپیش نخواهد داشت.
* نویسنده : مجتبی اردشیری،روزنامه‌نگار