به گزارش «فرهیختگان»، یکی از الزامات صادرات محصول به اکثر بازارهای بین‌المللی، دارا بودن استانداردهای نهادهای بین‌المللی است. بازارهای معدودی هستند که بشود بدون داشتن استانداردها و تاییدیه‌های بین‌المللی با آنها دادوستد کرد. اما اکثر قریب‌به اتفاق بازارهای دنیا محصولی را که دارای تاییدیه‌های مرسوم نباشد، خریداری نمی‌کنند. چندی پیش، مرکز توسعه تجارت فناوری پارک فناوری پردیس اعلام کرد با هدف افزایش صادرات محصولات تولید شرکت‌های عضو خود و تسهیل فرآیند آن از متقاضیان دریافت استانداردها، گواهینامهها و مجوزهای بین‌المللی حمایت می‌کند. براساس این طرح 70 درصد هزینه‌های صرف‌شده توسط شرکتها برای اخذ استانداردها، تاییدیه‌ها و گواهی‌های بین‌المللی، توسط پارک فناوری پردیس پوشش داده می‌شود که این حمایت‌های مالی در قالب تسهیلات، تا سقف 100 میلیون تومان است. علاوه‌بر این قرار است تمامی هزینه‌های مرتبط شامل مشاوره، پیاده‌سازی، انجام آزمون‌های خارج از شرکت و صدور گواهینامه‌های مرتبط با سیستم‌های مدیریتی مانند ISO، GMP و نظیر آنها، گواهینامه‌های مرتبط با انطباق محصول براساس بازارهای صادراتی هدف، نظیر گواهی محصول اروپا، استاندارد محصول روسیه یا سایر گواهینامهها و نشان‌های محصول در قالب این طرح پوشش داده می‌شوند. به‌نظر می‌رسد اجرای این طرح می‌تواند بخشی از مشکلات شرکت‌های دانش‌بنیان مستقر در پارک فناوری پردیس را که تولیدات آنها قابل‌عرضه در بازارهای بین‌المللی است، برطرف کند. با این‌حال برای بررسی دقیق چگونگی ارائه این تسهیلات با میلاد صدرخانلو، رئیس مرکز توسعه تجارت فناوری پارک فناوری پردیس گفت‌وگو کردیم که در ادامه می‌خوانید.
باتوجه به اینکه درحال حاضر مسیر صادرات محصول از ایران به سایر کشورها به‌دلیل وجود تحریم‌ها، بسیار دشوار و هزینه‌بر است، آیا ارائه چنین تسهیلاتی شرایط ویژه‌ای را برای شرکت‌های دانش‌بنیان مستقر در پارک ایجاد می‌کند تا بتوانند محصولات خود را صادر کنند؟
یکی از موارد مهمی که در بحث صادرات محصولات دانش‌بنیان وجود دارد این است که بخشی از الزامات صادراتی، الزامات همیشگی است. به این معنا که تجربه ثابت کرده است در مواقعی فرصت‌های ایده‌آل به‌دلیل نبود زیرساخت‌ها از دست رفته است. این الزامات مواردی هستند که وابسته به شرایط اقتصادی یا سیاسی کشور نیست و همیشه و همواره وجود داشته است. فرض کنید محصولات یک شرکت فناور و دانش‌بنیان یا به‌طور کلی محصول تولیدشده در کشور، در شرایط خاص سیاسی و اقتصادی کشور، امکان ورود به بازارهای جهانی را ندارد، اما پس از مدتی این امکان فراهم می‌شود تا محصول تولیدشده در بازارهای بین‌المللی عرضه شود. تجربه نشان داده است که در این شرایط عموما شرکتها به‌دلیل نداشتن گواهینامهها و تاییدیه‌های بین‌المللی از ورود به بازارهای جهانی جا مانده‌اند، چراکه قبل از آن زیرساخت‌های لازم را فراهم نکرده بودند. بنابراین گرفتن تاییدیه‌ها و استانداردها و مجوزهای بین‌المللی برای محصولاتی که توان رقابت داشته باشند، جزء الزاماتی است که همواره باید مدنظر قرار داده شود. حتی در شرایط فعلی هم که بی‌ثباتی و نوسانات اقتصادی وجود دارد، تامین این زیرساخت‌ها ضروری است. درواقع به این نتیجه رسیدیم که شرکتها همواره باید برای صادرات محصولات خود آماده باشند تا هر زمانی که شرایط برای آنها مهیا بود، بدون فوت وقت محصولات خود را صادر کنند. در غیر این‌صورت حتی بهترین محصولات و تولیدات فناورانه نیز اگر استانداردهای بین‌المللی و تاییدیه‌ها را نداشته باشند، امکان ورود به بازار جهانی را ندارند. نکته قابل‌توجه این است که شرکتها باید قبل از اقدام و صرف هزینه برای اخذ تاییدیه، گواهینامه یا استاندارد، تاییدیه مرکز توسعه تجارت جهانی را برای تطابق حوزه فعالیت شرکت و گواهی موردنظر دریافت کنند. در این صورت است که شرکت متقاضی مطمئن خواهد بود که می‌تواند از حمایت‌های پارک در این زمینه استفاده کند.
آیا این تسهیلات کفاف هزینه‌های صادراتی شرکتها را می‌دهد؟
صادقانه باید گفت که هزینه‌ها بسیار بالاست و این تسهیلات به‌تنهایی نمی‌تواند کمک‌کننده باشد، اما همان‌طور که اکنون نوسانات زیادی در اقتصاد کشور وجود دارد و قیمت‌ها افزایش می‌یابد، ما هم تلاش می‌کنیم تعرفه‌ها را افزایش دهیم و از بازار جهانی جا نمانیم. اما به‌هرحال تصویب برخی از آیین‌نامه‌ها زمان‌بر است، لذا باید تلاش کنیم سرعت عمل‌مان را مطابق با نیاز بازار بالاتر برده و تا جای ممکن در راستای افزایش قیمت‌ها نرخ تسهیلات را نیز افزایش دهیم. نکته مهم دیگر اینکه برای تحقق این هدف هم‌افزایی و همراهی و همکاری همه نهادها و ارگان‌ها امری ضروری است.
درحال حاضر محصولات چند شرکت دانش‌بنیان به مرحله صادرات رسیده‌اند؟
درحال حاضر قریب به 50 شرکت در پارک فناوری پردیس وجود دارد که این شرکتها بعضا کم یا زیاد می‌شود. اما به‌طور کلی حدود 50 شرکت فناور در پارک مستقر است که تمامی محصولات آنها امکان حضور در بازارهای بین‌المللی را دارند. محصولات این شرکتها عموما در حوزه تجهیزات پزشکی و حوزه سلامت است. همچنین محصولاتی در حوزه زیست‌فناوری، الکترونیک، آی‌تی نیز تولید می‌شود، اما عموم محصولات صادراتی ما محصولات حوزه سلامت است اعم‌از دارو و تجهیزات پزشکی. به‌طور کلی بیش از 100 محصول توسط این 50 شرکت تولید می‌شود و قابلیت عرضه در بازارهای بین‌المللی را دارد.
آیا صفر تا صد مواد اولیه موردنیاز این شرکتها در داخل کشور تولید می‌شود یا همچنان نیاز به واردات است؟ آیا تسهیلاتی برای واردات محصول در اختیار شرکتها قرار داده می‌شود؟
در اقتصاد فعلی دنیا مواد اولیه بومی بعضا معنا ندارد، چون تولید برخی از تجهیزات و مواد صرفه اقتصادی ندارد، بنابراین نمی‌توان گفت تمامی محصولاتی که در پارک فناوری تولید می‌شود همه قطعات و موادش در داخل کشور تولید می‌شود، اما می‌توان ادعا کرد که همه دانش فنی تولید این محصولات، ایرانی است. نکته مهم دیگری که وجود دارد این است که تمام تجهیزات و مواد اولیه این محصولات قابل‌دستیابی است و کمیاب، نایاب یا مشمول تحریم نیست. درواقع برای واردات قطعات فوق‌پیشرفته با مشکل تحریم روبه‌رو می‌شویم، اما گر به‌جای قطعه چند قطعه داخلی مثل آی‌سی، باتری یا خازن و تجهیزات عمومی وارد شود، واردات آنها مشکلی ندارد. به‌عبارت دیگر، واردات قطعات عمومی یک محصول متاثر از تحریم و ارز و موانع دیگر نیست. از این‌رو با وارد کردن برخی قطعات عمومی یک محصول، مابقی محصول به دست فعالان داخلی تولید می‌شود. ما برای واردات محصولات خدمت‌های تسهیل‌کننده به شرکتها ارائه می‌دهیم. معتقدیم که ارائه تسهیلات وارداتی می‌تواند آفت‌زا باشد و ممکن است مسیر حرکت شرکت‌های فناور و دانش‌بنیان را به انحراف بکشاند، از این‌رو سعی می‌کنیم به شرکت‌هایی که واردات دارند و ارزش افزوده جدید ایجاد می‌کنند، خدمات مختلفی ازجمله دریافت مجوز، ارائه مشاوره، رفع موانع موجود در جریان اخذ تاییدیه‌ها و مواردی از این قبیل را ارائه دهیم.
آیا در شرایطی که نیاز بازار داخل به برخی محصولات فناورانه اهمیت بیشتری دارد، صادرات این محصولات انجام می‌شود؟
ما برای صادرات محصولات کاملا با مرکز تعاملات بین‌المللی فناوری که متولی امور کالاهای فناوری و دانش‌بنیان است و وزارت امور خارجه و ارگان‌های دخیل در امر صادرات کاملا در تعامل هستیم. اگرچه برای شرکت‌های صادرکننده، صادرات محصول به‌دلیل ارزش بالای نرخ‌های خارجی انتفاع مالی بیشتری دارد، اما مسلما تا زمانی که بازار داخل به‌دلیل استراتژیک بودن برخی محصولات به سطحی از آرامش و ثبات نرسد، هرگز صادرات نخواهیم داشت. اصول تجارت بین‌المللی این است که تا زمانی که محصول در داخل کشور به مصرف نرسد و استقبال فنی و کسب‌وکاری از آن دیده نشود، محصول به‌سمت بازارهای بین‌المللی صادر نمی‌شود.
* نویسنده: زهرا فریدزادگان، روزنامه نگار