به گزارش «فرهیختگان»، با نگاهی به فیلم‌های اکران‌شده در سال‌های گذشته متوجه می‌شویم که به‌طور متوسط هرسال بین 60 تا 70 فیلم ایرانی در سینماهای کشور روی پرده می‌روند. تعداد فیلم‌های ساخته‌شده در سال‌های اخیر، به‌جز سال 98 که آمار فیلم‌های ساخته‌شده کمتر از 100 عنوان بود، بیشتر از 100عدد بوده است. این یعنی در شرایط عادی و طبیعی بین 20 تا 30 فیلم هرساله از چرخه اکران کشور خارج می‌شدند. امسال که سینما هم متاثر از ورود کرونا شده، تعداد فیلم‌های اکران‌نشده بیشتر از سال‌های قبل شده است و باتوجه به حساسیت تهیه‌کننده‌ها و سرمایه‌گذاران معلوم نیست تکلیف این فیلم‌های منتظرمانده چه خواهد شد. اسفند سال گذشته بود که فیلم‌های «شنای پروانه»، «لامینور»، «لاله»، «بازیوو»، «پسرکشی» و «زن‌ها فرشته‌اند ۲» برای اکران نوروز ۹۹ سینماها انتخاب شدند. کرونا اما برنامه‌ها را به‌هم ریخت و فضا را به‌سمت اکران آنلاین برد؛ اکران‌هایی که پیش از آنلاین شدن و ورود کرونا با تغییرات قانونی همراه بود. سرگروه‌ها تغییر کرده بودند و طول زمان قرارداد اکران یک فیلم در سینمای سرگروه حداقل دو هفته با رعایت کف فروش شده است و سقف زمان اکران فیلم در 6 ماه اول سال، هفت هفته و در 6 ماه دوم سال، هشت هفته شده است. حالا و در وضعیتی که سینماهای مطرح جهان بهترین فیلم‌هایشان را برای اکران در سینماها و آنلاین قرار داده و قید خواب سرمایه‌شان را زده و به شرایط ایجادشده تن داده‌اند، نگاهی داریم به وضعیت اکران در سینمای ایران و فیلم‌هایی که در انتظار دیده شدن هستند.
خروج؛ چراغ اول
هرچند نام آخرین ساخته ابراهیم حاتمی‌کیا در بین فیلم‌های اکران نوروزی 99 نبود، اما باتوجه به شرایط کرونایی، پیشقدم اکران آنلاین شد و اولین فیلم سینمایی اکران آنلاینی تاریخ سینمای ایران نام گرفت. قابل پیش‌بینی بود که واکنش‌های متفاوتی به این نوع اکران شود، اما رفته‌رفته مخاطبان پلتفرم‌های سینمایی متوجه شدند که این نوع اکران‌ها شاید به سودشان هم باشد.
طرح سینمای آنلاین که از ۲۴ فروردین‌ماه ۹۹ و با نمایش فیلم «خروج» آغاز به‌کار کرد، در ادامه راهش فیلم‌هایی مانند «طلا»، «زیرنظر»، «مهمانخانه ماه‌نو»،«خوب، بد، جلف2» و «تیغ و ترمه» را نیز عرضه کرد. هرچند آمار رسمی فروش بلیت تمام این فیلم‌ها در دو پلتفرم فیلیمو و نماوا منتشر نشده است، اما با احتساب حدودی رقم‌های هرکدام از این فیلم‌ها می‌شود فهمید که بیش از 1.5 میلیون بلیت درمجموع از دو پلتفرم تاکنون خریداری شده است. براساس آمار شنیده‌شده «فیلم خوب، بد، جلف2» با حدود 400هزار بلیت فروخته‌شده، بیشترین میزان فروش را در اکران‌های آنلاین داشته و البته در این میان فیلم‌هایی بودند که میزان فروش بلیت‌شان به پنج هزارنفر هم نرسیده است؛ فیلم‌هایی که با اصرار تهیه‌کنندگان‌شان حتی خبر فروش‌شان هم به‌صورت تکی اعلام نشد.
اکرانی‌ها
هرچند تعداد فیلم‌های اکران آنلاینی هنوز به 20 مورد هم نرسیده، اما در همین مدت هم کم حاشیه نداشته است؛ از دانلودهای غیرمجاز تا استقبال‌های اندک مردم. در این مدت اما مالکان فیلم‌هایی که می‌دانستند در گیشه هم فروش چندانی نخواهند داشت، با آغوش باز از اکران آنلاین فیلم‌هایشان استقبال کردند. در این مدت به‌جز فیلم‌هایی که در بالا به آن اشاره شد، آثاری مانند «کشتارگاه»، «بهت»، «حکایت دریا»، «نرگس مست»، «پسرکشی»، «جایی برای فرشته‌ها نیست»، «هفت‌ونیم»، «بنفشه آفریقایی»، «قتل عمد» و «لتیان» نیز از فروردین‌ماه تاکنون به‌صوت آنلاین اکران شده‌اند که هرکدام با تعداد متفاوتی مورد استقبال مردم قرار گرفتند؛ تعدادی که البته خیلی بالا نبودند و ژانرهایشان چندان باب میل مردم نبود.
جشنواره‌ها و بازمانده‌ها
در چهاردهه اخیر و به‌طور خاص در دهه90 کمتر پیش آمده که تمام فیلم‌های جشنواره در طول سال فرصت اکران داشته باشند. سال 99 از این حیث هم یک استثناست.
از 33 فیلم بخش‌های سودای سیمرغ و نگاه نو جشنواره سی‌وهشتم فجر تا به‌حال تنها پنج فیلم «خروج»، «کشتارگاه»، «پسرکشی»، «شنای پروانه» و «خوب، بد، جلف2» در 6 ماهه نخست فرصت عرضه پیدا کرده‌اند.
در زمان مشابه تعداد فیلم‌های اکران‌شده جشنواره درطول سال، دست‌کم چهاربرابر تعداد فعلی بوده است. عدم شناخت از ابزارهای تازه، نبود اعتماد به امنیت نرم‌افزارها و نپذیرفتن ریسک فروش غیرگیشه‌ای و صبر برای اکران در دوران پساکرونایی دلایلی است که باعث شده سازندگان فیلم‌های جشنواره سی‌وهشتم قید اکران فیلم‌شان را بزنند.
البته بیرون ماندن فیلم‌های جشنواره‌ای از چرخه اکران فقط وابسته به کرونا نیست. در جشنواره سی‌وهفتم و از تعداد 35فیلم به نمایش‌درآمده فیلم‌های «پالتو شتری»، «جمشیدیه»، «خون خدا»، «ناگهان درخت»، «روزهای نارنجی» و«دیدن این فیلم جرم است» تاکنون فرصت اکران پیدا نکرده‌اند؛ فرصتی که باوجود فیلم‌های ساخته‌شده خارج از جشنواره و همچنین تعداد فیلم‌های مانده از دوره سی‌وهشتم و باتوجه به قوانین تازه اکران، معلوم نیست چه زمانی نوبت به آنها برسد.
جالب اینجاست که از دوره‌های قبلی جشنواره هم هنوز هستند فیلم‌هایی که نوبت اکران به آنها نرسیده است. از دوره سی‌وششم هم هنوز فیلم‌هایی مانند «امپراتور جهنم»، «کار کثیف»، «کامیون» و«ماهورا» روی اکران را به خود ندیده‌اند و از دوره‌های سی‌وپنجم و سی‌وچهارم هم فیلم‌هایی در صف انتظار مانده‌اند.
فرصتی که هست، نیست؟
در بهترین حالت و بدون درنظر گرفتن برگزاری جشنواره فیلم فجر، نزدیک به 6 ماه تا انتهای سال باقی‌‌مانده و بیش از حدود 70 فیلم از سال قبل و سال‌های گذشته اکران نشده است. باتوجه به شکل جدید اکران و ظرفیت میانگین چهارهفته‌ای برای هر فیلم و حضور هفت فیلم به‌عنوان سرگروه، تا آخر سال 99 و در خوشبینانه‌ترین حالت بیش از 40 فیلم نمی‌توانند در سینماها اکران شوند و باید از این ظرفیت برای نجات سینما و سالن‌داران استفاده شود و همزمان از اکران آنلاین برای دیده شدن فیلم‌های در نوبت‌مانده هم استفاده کرد.
اگر در جهان با توسل به فیلم‌های مطرح و جذاب و با رعایت پروتکل‌های بهداشتی می‌توانند سینمایشان را تا حدودی سرپا نگه دارند، چرا ما چنین کاری را انجام ندهیم؟ وقتی قرار است با بهانه و توجیهات غیرمنطقی و صرفا اقتصادی دانش‌آموزان را به مدرسه بکشانند، چرا نباید برای حفظ سینما و فرهنگ و هنر و همچنین اقتصاد هنر از ظرفیت اکران فیلم‌های درجه‌یک در سینماها استفاده کرد؟ در اینکه سال 99 سال بدتری برای سینماست، کسی شک ندارد. ظاهرا دولت سینما را رها کرده و قرار نیست کاری برایش بکند. حالا و در چنین وضعیتی مسئولان و مدیران ذی‌ربط باید کارهای موفق سینمای کشورهای دیگر را الگو قرار دهند و به نجات سینمای ایران فکر کنند.
اکران آنلاینی‌ها چقدر فروختند؟
یک بلیت 15 یا 20 هزارتومانی، بسته به خصوصی یا دولتی بودن فیلم، برای مدت هفت یا هشت ساعت خریداری می‌شود و هر تعداد نفر می‌توانند آن فیلم را با گوشی یا لپ‌تاپ خود تماشا کنند. با وجود اینکه لذت تماشای فیلم در سینما طعم دیگری دارد و بسیاری از عاشقان سینما به‌خاطر فضای سالن سینما به آن علاقه‌مند شدند، اما صرفه اقتصادی، نرفتن به دل ترافیک و شلوغی و راحتی کم‌نظیرش بسیاری از مردم را به‌سمت تماشای فیلم‌های اکران آنلاین کشانده است. باتوجه به معیار میزان بیننده شبکه نمایش خانگی، به‌ازای هر بلیت، دوونیم تماشاگر را محاسبه می‌کنند؛ عددی که شاید سال‌های بعد و باتوجه به وضعیت استقبال‌ها و نرم‌افزارها تغییر کند. باوجود اینکه هنوز آمار دقیق و همراه با جزئیاتی از فروش بلیت فیلم‌های سینمایی منتشر نشده است، اما براساس آنچه تاکنون منتشر شده، تعداد مخاطبان دو فیلم «خروج» و «طلا» درمجموع بیش از ۲۸۱ هزار و ۵۶۰ بلیت برای تماشای آنها خریداری کرده‌اند و بیش از ۷۰۰ هزار تماشاگر این دو اثر را به کمک طرح اکران آنلاین تماشا کرده‌اند.
آمار این دو فیلم هیچ‌گاه به‌صورت مجزا اعلام نشد، اما خبرها از رقم فروش چهار میلیارد و ۲۰۰ میلیون تومانی‌شان حکایت می‌کرد. «زیرنظر» و «مهمانخانه ماه‌نو» که بعد از «خروج» و «طلا» به طرح اکران آنلاین پیوستند، پس از یک‌ماه، بیش از ۱۵۵ هزار و ۸۶ بلیت فروخته بودند. مجموع فروش «مهمانخانه ماه‌نو» 11 هزار و ۳۶۴ بلیت و مجموع فروش «زیرنظر» ۱۴۳ هزار و ۷۲۲ بلیت بوده که نشان‌دهنده اقبال عمومی به فیلم‌های کمدی است؛ آثاری که در دوران کرونا جایشان حسابی در تلویزیون و سینما خالی بود. گفتنی است، این دو فیلم روی‌هم‌رفته بیش از دو میلیارد و 300میلیون تومان فروختند.
براساس آمار منتشرشده، از مجموع ۹۰ هزار و ۴۲ بلیت فروخته‌شده ۳۷ هزار و ۴۹۸ بلیت به فیلم «کشتارگاه»، ۲۹ هزار و ۸۸۹ بلیت به «تیغ و ترمه» و ۲۲ هزار و ۶۵۵ بلیت به «بهت» اختصاص داشته و این سه فیلم روی‌هم‌رفته بیش از یک میلیارد و ۳۵۰ میلیون تومان فروش داشته‌اند. فیلم «حکایت دریا» به کارگردانی بهمن فرمان‌آرا هم با گذشت بیش از 30 روز از نمایشش به مجموع فروش ۳۸ هزار و ۸۶۰ بلیت درمجموع دو سرویس فیلیمو و نماوا رسید. فروش بیش از ۵۸۰ میلیون تومانی حکایت دریا در گیشه آنلاین، درآمدی نیم میلیاردی را برای صاحبان این فیلم در دوران شیوع ویروس کرونا به‌همراه آورد. براساس اخبار غیررسمی تعداد بلیت‌های فروخته‌شده برای فیلم «خوب، بد، جلف2» در دو پلتفرم در حدود 300هزار بلیت بوده که آمار خارق‌العاده‌ای محسوب می‌شود. این عدد به‌منزله این است که نزدیک به 700 هزارنفر این فیلم را به‌صورت اکران آنلاین دیده‌اند و این عدد قابل‌توجهی به‌حساب می‌آید. با توجه به اطلاعات رسیده مجموع بلیت‌های فروخته شده از شروع طرح اکران آنلاین تاکنون در دو پلتفرم نزدیک به یک میلیون و سیصد هزار عدد بوده است.
*
نویسنده: سیدمهدی موسوی‌تبار، روزنامه‌نگار