رهبری عقلانیت در انجام عزاداری

اگر قرار بر معرفی لیدر جریان به راه افتاده در محرم امسال و پرچمدار فضای جذاب و عقلانی آن باشد جز نام رهبر معظم انقلاب نام دیگری به ذهن نمی‌رسد. «در عزاداری‌ها معیار آن چیزی است که کارشناسان بهداشت و ستاد ملی مقابله با کرونا می‌گویند. شخصا هر آنچه آنان بگویند را رعایت می‌کنم و توصیه من به همه هیات‌داران و منبری‌ها این است که به سخنان کادر بهداشتی گوش کنند. کرونا مسأله کوچکی نیست و اگر همین رعایت‌ها هم انجام نشود آن وقت ممکن است به فاجعه‌ای ختم شود که آن سرش ناپیدا باشد.» اینها بخشی از سخنان مقام‌معظم‌رهبری پیش از آغاز ماه محرم و اقامه عزا توسط هیئات مذهبی است. فرامینی که براساس شواهد و آنچه تا به امروز انجام شده است، همگی از سوی بسیاری از هیئات پذیرفته و اجرایی شده است. مراسم عزاداری مصلای امام خمینی (ره) با حضور رهبر انقلاب نیز برخلاف سنت هرساله بدون حضور عموم مردم برگزار شد تا در عمل نیز شاهد نمونه صحیح و مورد تاکید برگزاری مراسم با رعایت الزامات ستاد ملی مقابله با کرونا باشیم؛ مساله‌ای که در عالی‌ترین سطح نشان‌دهنده اشراف عقلانیت بر انجام مناسک و اعمال دینی و مذهبی بود.

حاج‌محمود و مدل نو و ایده‌آل عزاداری در شرایط کرونایی

قبل‌تر برای حاج‌محمود کریمی در همین روزنامه یادداشتی نوشته بودم. در همان روزهای نخست محرم و برپایی تکیه سیار و نوحه‌خوانی در خیابان‌های تهران و ارائه مدل جدیدی از عزاداری که هم با فرامین و مطالبات ستاد ملی کرونا منافاتی نداشت و هم اینکه مورد توجه و تقدیر بسیاری از مردم و مسئولان قرار گرفت. منتها اقدامات و نوآوری‌های هرساله و امسال حاج‌محمود کریمی محدود به این مساله نماند و در یکی، دو روز گذشته با همان وانت و تکیه سیار قدم در مناطقی از پایتخت گذاشت که خیلی از ما جز نامی از آنها و مصائبی که دارند چیز دیگری ندیده و نشنیده‌ایم. حاج‌محمود با حضور در مناطق محروم پایتخت و کوره‌های آجرپزی جنوب تهران برگ دیگری از مدل عقلانی و اثرگذاری عزاداری را رو کرد تا به خوبی این مفهوم را انتقال دهد که هیچ محدودیتی مانع از برپایی مجالس اباعبدالله نخواهد شد و حتی با این کار طبقه همیشه محروم و نادیده نیز را در عزای امام حسین(ع) شریک کرد. اقدامی که پیش از این شاهدش نبودیم و کمتر مداحی حسینیه‌های شلوغ و پر از امکانات را به مناطق محروم و کمتربرخوردار آن هم به این سادگی ترجیح داده بود.

یک قاب و هزاران حرف

برای ما پامنبری‌های حاج‌آقا علوی‌تهرانی و مریدان و پای ثابت‌های مراسم مسجد حضرت امیر(ع) در خیابان کارگر شمالی تماشای تصاویر خالی از مستمع این مسجد حتما یکی از تلخ‌ترین قاب‌هایی بود که در تمام طول عمر امکان تماشای آن را داشتیم. با این همه برای ما هم این اقدام مسئولان مسجد حضرت امیرالمومنین قابل احترام و تامل بود. هرچند گلایه‌هایی هم وجود دارد و اینجا جای بیان آن نیست ولی مسجد حضرت امیر سال‌ها محل سخنرانی حاج‌آقا علوی‌تهرانی و مدیحه‌سرایی حاج‌حسن خلج امسال خالی از مستمع بود و روزانه دو نوبت سخنرانی و اقامه عزا با حضور شیخ‌حسین انصاریان و حاج‌آقا علوی به‌صورت لایو از طریق شبکه‌های اجتماعی داشت. تصویر سخنرانی شیخ‌حسین انصاریان و استماع حاج‌آقا علوی تهرانی پای منبر ایشان حتما یکی از ماندگارترین قاب‌ها برای ارائه یکی دیگر از مدل‌های مطلوب عزاداری و عقلانیت در شرایط خاص کرونایی است که حتما خیلی‌ها با تماشای آن در کنار اینکه لذت بردند، حسرت حضور در چنین جلسه‌ای را به دل گرفتند و تا همیشه به دل‌شان خواهد ماند. این تصاویر حرف‌های زیادی برای گفتن دارند.

جای خالی حاج‌قاسم را پر کردند

محافل و هیئات مذهبی حتما از مراکز اصلی امور و فعالیت‌های فرهنگی بوده و هستند. حالا مدل افعال فرهنگی و اقداماتی که در این فضا صورت می‌گیرد مجلس به مجلس و هیات به هیات متفاوت و مختلف است. امسال یکی از جذاب‌ترین اقدامات فرهنگی که در تعدادی از هیئات کشور انجام شد، انتشار گسترده و منظم و هماهنگ تصویر شهید حاج‌قاسم سلیمانی بود. هیات عبدالله‌ابن‌حسن(ع) با مداحی حنیف طاهری و هیات ریحانه‌الحسین با مدیحه‌سرایی سیدمجید بنی‌فاطمه از شاخص‌ترین هیئاتی بودند که با توزیع گسترده تصاویر حاج‌قاسم سلیمانی شهید پرافتخار و عزتمند کشورمان بین مستمعان قاب‌های ماندگاری را خلق کردند. خیلی‌ها قبل و حین فرارسیدن ماه محرم و در مراسم هیئات غصه داغ بر دل نشسته سردار و جای خالی او را داشتند که با این کار که توسط این دو هیات بزرگ پایتخت صورت گرفت یاد و خاطره این شهید عالی‌مقام در مراسم مذهبی بیشتر از همیشه زنده شد. یک کار فرهنگی تمیز با برد رسانه‌ای بالا و اثرگذاری حداکثری که حتما خروجی یک اتاق فکر خوب است و در کنار رعایت تمام شرایط ایجابی موجود پیوست فرهنگی خوبی را هم ارائه می‌کند.

احیای روضه‌های خانگی

خیلی از ما یادمان هست روضه‌های خانگی، همان‌هایی که وقتی کم‌سن و سال‌تر بودیم، همراه مادرمان می‌رفتیم و چند دقیقه‌ای به حرف‌های مداح‌ها گوش می‌کردیم و بعد هم آرام و زیر چادر مشکی مادرمان خواب‌مان می‌برد. روضه‌های خانگی واقعا از انواع دلچسب روضه‌هایی است که تا امروز تجربه کرده‌ایم. شرایط سخت برگزاری مراسم و عدم حضور بسیاری از مردم به دلیل رعایت پروتکل‌های بهداشتی و فاصله‌گذاری فیزیکی در هیئات و مراسم باعث شد برخی مداحان در راستای احیای روضه‌های خانگی و انتقال حال و هوای روضه‌های اباعبدالله(ع) به خانه‌های مردم دوباره فضای ساده منازل را برای روضه‌خوانی انتخاب کنند. مهدی رسولی مداح جوان و سیدرضا نریمانی ذاکر اصفهانی کشور در محرم 99 از پرچمداران برپایی روضه‌های سیدالشهدا در منازل بودند. آنها با حضور در خانه خانواده‌های شهدا در جمع پدران و مادران و دیگر اعضای خانواده و همسایه‌های شهدا به مدیحه‌سرایی برای امام حسین(ع) پرداختند و تصاویر و اتفاقات نابی را رقم زدند که مورد استقبال و تمجید مردم و رسانه‌ها قرار گرفت که تعدادی از تصاویر منتشرشده از اقدام این دو مداح را مشاهده می‌کنید.

نظم مثال‌زدنی هیئات

یکی از اصلی‌ترین نگرانی‌ها و دغدغه‌ها از همان روزهای نخست شیوع ویروس کرونا در کشور اصل برگزاری مراسم مذهبی و بعد از آن و درصورت انجام، چگونگی برگزاری آن بود، مساله‌ای که مدت‌ها نگرانی‌های جدی را هم برای مسئولان برگزاری هیئات، هم مسئولان ستاد ملی مقابله با کرونا و هم مردم به همراه داشت. بعد از کش‌وقوس‌های فراوان و دور از همراهی‌های دولتی و حتی بی‌مهری‌های موجود هیات‌ها خصوصا هیات‌های شاخص کشور گل کاشتند و با نظمی مثال‌زدنی مراسم مذهبی را آن هم در فضایی گسترده و روباز برگزار کردند تا هم الگو و هم رزومه‌ای برای برگزاری در این شرایط خاص باشد. تعداد این مدل از هیئات بسیار زیاد است منتها برای مثال می‌توان به هیئات سیدمجید بنی‌فاطمه، حنیف طاهری، رضا هلالی و حسین سیب‌سرخی، محمدحسین پویانفر، سعید حدادیان، محمدرضا طاهری و... اشاره کرد که تصاویر منتشرشده از مراسم آنها دست به دست و در صفحه‌های مختلف مجازی و رسانه‌ای درحال انتشار است و نمونه خوبی برای معرفی نظم هیاتی‌ها و مجلس عزای امام حسین(ع) است.

مدل مطلوب حسینیه اعظم زنجان و کمک به نیازمندان

سال‌های گذشته و در ایام محرم، تماشای مراسم عزاداری زنجانی‌ها یکی از مطلوب‌ترین خواسته‌ها و مطالبات شخصی‌ام بود. نظم و گستردگی این مراسم همیشه مثال‌زدنی بود. امسال اما به خاطر شرایط کرونایی بسیاری از هیات‌ها از برگزاری مراسم صرف‌نظر کردند و به جای آن دست به اقدامات عام‌المنفعه دیگری زدند. همزمان با یوم‌العباس (روزی که حسینیه اعظم زنجان دسته بزرگی از عزاداری را در شهر به راه می‌انداخت) جلوه دیگری از عزاداری توسط آنها ارائه شد و زنجانی‌ها در جریان رزمایش کمک مومنانه به یاد قمر منیربنی‌هاشم 110هزار بسته معیشتی که توسط حسینیه اعظم زنجان در دانشگاه سراسری زنجان تهیه شده بود را بین نیازمندان توزیع کردند تا نمونه خاصی از فرصت‌سازی و ارائه مدل مطلوب از عزاداری را در کشور ارائه کنند. این بسته‌ها توسط مردم و با حضور مسئولان استانی بین نیازمندان و آسیب‌دیدگان از ویروس کرونا توزیع شد تا برگ زرینی بر پیشانی عزاداران این استان باشد. البته سوای زنجانی‌ها در اقصی‌نقاط کشور و در جریان رزمایش کمک مومنانه هیئات زیادی در این زمینه اقدامات درخوری انجام دادند و دست نیازمندان را گرفتند.

نذر خون

در همین چند کلمه‌ای که تا اینجا نوشتم بارها و بارها از شرایط خاصی که در آن قرار داریم گفتم. کرونا همه‌چیز را به هم زده است، نیازها تا حد زیادی تغییر کرده است و سوای بروز نیازهای جدید، بسیاری از نیازهای قبلی هم تشدید شده‌اند. یکی از این نیازها که خصوصا در این روزها تشدید شده است ماجرای اهدای خون است. هرساله در ایام خاص که یکی از آنها همین ماه محرم است، ماجرای نذر خون بخش قابل‌توجهی از منابع خونی و احتیاجات کشور را تامین می‌کرده است. امسال هم به روال سنوات گذشته و البته با شدت و حدت بیشتری این راه ادامه دارد و مطالبات نیز بیشتر است. بسیاری از مردم هم به‌منظور ادای دین و نذر خون و هم به‌منظور تشویق دیگران پای کار آمده‌اند و خون اهدا می‌کنند. متاسفانه تصوری که از سوی مردم نسبت به آلودگی مراکز بهداشتی به کرونا وجود دارد، خیلی از آنها را از اهدای خون پشیمان کرده است اما با این حال تعداد قابل‌توجهی همچنان درحال ادای نذر خود هستند و تصاویری که مشاهده می‌کنید هم عکس‌هایی از نذر خون در استان اصفهان و حضور مردم دیندار این استان در یکی از مراکز اهدای خون است.

* نویسنده: ابوالقاسم رحمانی، دبیرگروه جامعه