به گزارش «فرهیختگان»، محرم دیگری از راه رسید و عاشقان مکتب عاشورا حیات دوباره‌ای یافتند تا بار دیگر در سوگ سیدالشهدا و یاران باوفایشان نوحه‌خوانی کنند. شرایط ویژه کرونایی امسال رویدادهای مختلف اجتماعی را تحت تاثیرخود قرار داده است. طبق اعلام ستاد کرونا، هیات عزاداری باید برنامه‌های خود را در محیط‌های باز برگزار کنند. از همین رو برنامه‌های معمول عزاداری دهه نخست محرم نیز با تغییراتی در شکل و مدل اجرا می‌شوند. در چنین شرایطی دانشگاه‌های آزاد اسلامی در سراسر کشور این روزها امکانات و ظرفیت‌های خود را برای برگزاری هرچه بهتر اجتماعات حسینی اختصاص داده‌اند.
ظرفیت‌های دانشگاه آزاد اسلامی در خدمت عزاداران حسینی
احمد حیدری، سخنگوی دانشگاه آزاد اسلامی در این خصوص اظهار کرد: «با توجه به فرارسیدن ایام عزاداری سید و سالار شهیدان(ع) و با توجه به شرایط ناشی از شیوع ویروس کرونا و لزوم مراعات پروتکل‌های بهداشتی، بنا به پیشنهاد نهاد نمایندگی مقام‌معظم‌رهبری در دانشگاه و تصویب هیات‌رئیسه دانشگاه، مقرر شد اماکن غیرمسقف واحدهای دانشگاه آزاد اسلامی سراسر کشور برای برگزاری باشکوه مراسم عزاداری در دهه محرم در اختیار هیات‌های عزاداری شهرها باشند.» معاون امور مجلس و ارتباطات اجتماعی دانشگاه آزاد اسلامی تصریح کرد: «دانشگاه آزاد اسلامی با همکاری و هماهنگی سازمان تبلیغات اسلامی در جهت تعظیم شعائر اسلامی گام برمی‌دارد. دانشگاه آزاد اسلامی بر این باور است که دانشگاه و علم باید در خدمت جامعه و بزرگداشت ملی و مذهبی باشد و بتواند دین خود را به انقلاب اسلامی و شهدا ادا کند.»
کمک به هیات‌ها در راستای اثرگذاری مذهبی دانشگاه آزاد اسلامی
محمد شریفانی، رئیس نهاد نمایندگی مقام‌معظم‌رهبری در سازمان مرکزی دانشگاه آزاد اسلامی درباره برنامه‌های فرهنگی این دانشگاه برای محرم و هیات‌های عزاداری به «فرهیختگان» گفت: «اماکن روباز دانشگاهی که در شأنیت هیات‌های مذهبی باشند در اختیار هیات‌های مذهبی خارج و داخل دانشگاه قرار خواهد گرفت.» او ادامه داد: «این فرصتی برای دانشگاه از دو جهت مغتنم است؛ اول اینکه وظیفه دانشگاه آزاد اسلامی در قبال ماه محرم و دوم اثرگذاری دانشگاه در حوزه دینی و مذهبی و اجتماعی انجام خواهد شد. به تمام دانشگاه‌های آزاد اسلامی ابلاغ شده است همه اماکن روباز خود را در ایام محرم دراختیار اماکن مذهبی قرار دهند.» رئیس نهاد نمایندگی مقام‌معظم‌رهبری در سازمان مرکزی دانشگاه آزاد اسلامی با بیان اینکه تمام واحدهای دانشگاه آزاد اسلامی در حال پیشبرد این وظیفه هستند، گفت: «از آنجایی که رعایت پروتکل‌های بهداشتی برای هیات‌های مذهبی بسیار سخت است، استفاده از این اماکن روباز کمک بسیار زیادی به برگزاری مراسم‌های عزاداری می‌کند.» شریفانی درخصوص هیات‌های مجازی نیز توضیح داد: «هیات‌های مذهبی نیز به قوت خود باقی هستند؛ این هیات‌ها در فضای مجازی حضور و ظهور پیدا خواهند کرد و مردم در منازل خود می‌توانند از مراسم این هیات‌ها نیز استفاده کنند.» «فرهیختگان» در شماره امروز به سراغ چهار تن از مدیران فرهنگی واحدهای دانشگاه آزاد اسلامی در نقاط مختلف کشور رفته تا گوشه‌ای از فعالیت‌های این دانشگاه را روایت کند.
برگزاری مراسم عزاداری هیات حیدری پیروان ولایت در دانشگاه آزاد اسلامی واحد تربت‌حیدریه
محمد حاتمی، سرپرست دانشگاه آزاد اسلامی واحد تربت‌حیدریه در گفت‌وگو با «فرهیختگان» درخصوص برنامه‌های این واحد در ایام ماه محرم گفت: «درجهت ایجاد فضای معنوی در دانشگاه مکان‌های مختلفی ازقبیل ساختمان اداری آموزشی، مسجد، مجتمع فرهنگی و مزار شهدای گمنام سیاه‌پوش شده‌اند. به‌مناسبت فرا رسیدن ماه محرم و ایام سوگواری شهادت حضرت امام حسین(ع) میزبان هیات حیدری پیروان ولایت شهرستان تربت‌حیدریه هستیم که این اتفاق برای اولین‌بار رخ می‌دهد.»
حاتمی بیان کرد: «مراسم عزاداری هیات حیدری پیروان ولایت 10 شب از روز پنجشنبه 30 مرداد از ساعت 8:30 تا 10 شب با رعایت دستورالعمل‌های بهداشتی درمحل مجتمع فرهنگی و صحن مسجد حضرت محمدامین(ص) در جوار مزار پنج شهید گمنام مدفون در دانشگاه برگزار می‌شود. سخنران مجلس علی محمدی‌هوشیار است که به موضوع کربلا، فرصتی برای امام‌شناسی می‌پردازد. قرائت زیارت عاشورا و مراسم روضه‌خوانی و مرثیه‌سرایی هم در این مراسم انجام خواهد شد.»
وی با بیان اینکه واحد تربت‌حیدریه را به هیات حیدری پیروان ولایت اختصاص داده است، گفت: «این هیات متشکل از عموم مردم، خانواده‌ها و کارمندان ادارات سطح شهر و خود دانشگاه است. این واحد به‌عنوان یکی از اعضای آن هیات (چون هیات متشکل از کارمندان ادارات سطح شهرستان است) میزبانی هیات را در سال جاری برعهده دارد و آن را درمحل دانشگاه برگزار می‌کند. حضور کارمندان درکنار هم و خانواده‌هایشان تاثیر بسیاری دارد. ضمن اینکه اساتیدی و دانشجویان بومی شهرستان هم در این مراسم شرکت می‌کنند.»
سرپرست واحد تربت‌حیدریه درباره رسالت اجتماعی دانشگاه آزاد اسلامی در بحث فرهنگی گفت: «طبیعتا دانشگاه تاثیرگذاری زیادی در مباحث فرهنگی دارد. در همین مراسم دانشگاه آزاد اسلامی خانواده‌ها و مسئولان ادارات و بقیه شرکت‌‌کنندگان فضای معنوی دانشگاه را می‌بینند. طبیعتا این مسائل در نگاه جامعه به دانشگاه و حتی جذب دانشجو و معرفی امکانات دانشگاه روی عموم مردم تاثیرگذار است.»
تامین تجهیزات ۴ هیات عزاداری حسینی ازسوی دانشگاه آزاد زنجان
محمدی، معاون فرهنگی و دانشجویی دانشگاه آزاد اسلامی زنجان در گفت‌وگو با «فرهیختگان» درباره برنامه‌های محرم در این واحد دانشگاهی اظهار کرد: «دو برنامه ویژه برای دانشجویان و اساتید و کارکنان در این واحد در نظرگرفته شده است. برنامه‌ای که برای اساتید و کارکنان در نظر گرفته شده از ساعت 7:40 دقیقه تا ۸ هر روز برنامه زیارت عاشورا و همین‌طور ۵ تا ۶ دقیقه سخنرانی نکته‌ای است که استقبال خیلی خوبی از این برنامه شده است. می‌توان گفت حدود ۱۰۰ نفر از کارکنان معمولا در این برنامه شرکت می‌کنند.»
وی افزود: «برنامه ویژه دانشجویان توسط بسیج دانشجویی و کانون‌ها از ساعت ۱۰ شب تا ۱۲ در فضای باز دانشگاه برگزار می‌شود که شامل مداحی و سینه‌زنی و سخنرانی است. هر دانشجویی، هر استادی و هر کارمندی اگر در منزل خودش مراسم عزاداری برپا می‌کند می‌تواند از این مراسم عکس گرفته و برای ما ارسال کند. این به آن مفهوم است که هر استاد یا دانشجو و حتی کارمندی توانسته یک حسینیه راه‌اندازی کند، ما نیز برای تقدیر از این اقدام از میان عکس‌ها به‌صورت قرعه‌کشی یکی‌دو نفر را به‌عنوان برنده انتخاب می‌کنیم. درکنار این یک مسابقه کتابخوانی نیز راه‌اندازی شد که کتابی به‌نام فتح خون معرفی کرده‌ایم که دانشجویان در 10 روز اول محرم آن را می‌خوانند که پس از عاشورا در روز سوم امام به‌صورت مجازی یک امتحان کتبی برگزار می‌کنیم تا نفرات برتر این آزمون معرفی شوند.»
وی درخصوص تاثیرات این‌گونه مراسم در دانشگاه‌ها اظهار کرد: «دانشجویان خیلی علاقه‌مند بودند که پس از شش‌هفت‌ماه که از دانشگاه دور بودند حداقل بتواند در فضای باز بازهم دور هم جمع شوند و مراسمی را به این شکل برگزار کنند، یعنی پیش‌بینی این بود که استقبال چندانی از این مراسم نخواهد شد اما چون فضا بسیار فضای مناسبی است و با تمام پروتکل‌ها برگزار می‌شود استقبال خوبی از آن صورت گرفت. لذت برنامه‌های حضوری بسیار پررنگ‌تر از برنامه‌های مجازی است. احساس من این است که دانشجویان بومی خیلی از برگزاری چنین مراسمی انتفاع می‌برند.»
معاون فرهنگی و دانشجویی دانشگاه آزاد اسلامی زنجان درباره نقش فرهنگی دانشگاه آزاد در شهرها گفت: «سیاست این است که دانشگاه آزاد قطب فرهنگی شهر باشد، به این مفهوم که یکی از رویکردهای اصلی فرهنگی دانشگاه این است که ما دانشگاه را محور فعالیت‌های فرهنگی کنیم. ارتباط با هیات‌ها در ایام محرم بسیار پررنگ بوده است. درست است که هیات‌ها در دانشگاه به‌صورت مستقر حضور ندارند اما توانستیم کل مسائل مربوط به فرش و موکت و تجهیزات صوتی ۴ هیات را تامین کنیم. دوستان هیاتی ما دانشگاه آزاد را به‌عنوان یک نهاد فرهنگی پذیرفته‌اند. رویکرد دانشگاه هم رویکرد حمایتی است و تقریبا زمینه‌ساز برنامه‌های مشارکتی شده است که خود شهرداری و نهادهای فرهنگی در استان برنامه‌های فرهنگی‌شان را با دانشگاه آزاد هماهنگ می‌کنند. دانشگاه آزاد به یک موسسه فرهنگی تاثیرگذار در جلسات نهادهای فرهنگی استان تبدیل شده است. این تازه شروع کار است و ان‌شاءالله برای ماه‌های بعد هم برنامه‌های مشترک بسیار خوبی تدارک دیده‌ایم.»
محمدی به شرایط برگزاری مراسم در فضای کرونایی اشاره کرد و گفت: «یقینا تدابیری را که ستاد کرونای استان برای هیات‌های مذهبی و فعالیت‌های تجمعی دانشجوی لحاظ کرده‌اند رعایت می‌کنیم، به این معنی که فضا حتما باید فضای بازی باشد که این اتفاق را هم رقم زدیم. فاصله ۲ متری افراد را لحاظ کردیم و مساله ضدعفونی قبل از مراسم و بعد از مراسم را در نظر گرفته‌ایم. موضوع مهم توزیع ماسک را پیگیری کرده‌ایم. مساله سخنرانی‌ها را در نظر گرفته‌ایم که باید محدود باشند، به این معنا که کل زمان برنامه یک‌ساعت و ۱۵ دقیقه است و اصلا اجازه تجمع‌های سه‌چهار نفره را هم نمی‌دهیم.»
وی در ارتباط با رسالت اجتماعی دانشگاه آزاد در مباحث فرهنگی هم اظهار کرد: «با این نظر کاملا موافقم که دانشگاه آزاد در بحث فرهنگی هم باید فعال باشد. ببینید ما بخشی از برنامه‌هایمان برای سال 1400-1399 این است که به مسائل زیست‌بوم محلی و منطقه در شهر و استان توجه کنیم، یعنی کار را به شکل پژوهشی فرهنگی پیش می‌بریم. رصد کنیم که کدام‌یک از مناطق شهر از نظر اجتماعی آسیب دیده است. برای این موارد در حال آماده کردن برنامه‌های بلندمدتی هستیم.»
میزبانی دانشگاه آزاد اسلامی واحد اصفهان از هیات فدائیان حسین (ع)
سعید شریفی، معاون فرهنگی و دانشجویی دانشگاه آزاد اسلامی اصفهان (خوراسگان) در گفت‌وگو با «فرهیختگان» در تشریح برنامه‌های این واحد در ایام دهه اول ماه محرم اظهار کرد: «دانشگاه آزاد اسلامی واحد اصفهان به لطف خدا در ماه محرم چند ویژه‌برنامه برگزار می‌کند؛ ابتدا صبح‌ها به مدت پنج روز زیارت عاشورا و یک سخنرانی کوتاه قبل از شروع کار اداری دارد که توسط حوزه معاونت فرهنگی و با همکاری بسیج کارکنان انجام می‌گیرد.»
وی افزود: «برنامه دوم، در 10 شب اول محرم میزبان هیات فدائیان حسین(ع) است که یک برنامه مشارکتی است. بخش‌های فنی دانشگاه، حراست، اداری و فرهنگی به این هیات جهت برگزاری کمک‌های شایان توجهی کردند.»
معاون فرهنگی و دانشجویی دانشگاه آزاد اسلامی اصفهان (خوراسگان) با بیان اینکه دانشگاه آزاد اصفهان بین همه دستگاه‌های اجرایی به‌عنوان محملی برای این کار انتخاب شد، اظهار کرد: «این دانشگاه اهداف فرهنگی به‌ویژه در شرایط حساس کنونی دارد. اکنون که چگونگی اجرای یک برنامه مهم‌تر از خود برنامه است وجود یک نهاد علمی و فرهنگی بسیار در راستای افزایش کیفیت برنامه تاثیرگذار خواهد بود.»
وی افزود: «این برنامه تاکنون شاهد استقبال نزدیک به هزاران نفر شرکت‌کننده از اقشار مختلف مردم به‌ویژه خانواده‌های دانشجویان، کارمندان و هیات‌علمی بوده است.»
شریفی افزود: «این برنامه هر شب ساعت 21:15 از شبکه افق پخش خواهد شد. اگر بیننده این برنامه باشید بدون‌شک به سطح کنترل و مراقبت‌های بهداشتی درکنار جنبه‌های معرفتی آن پی خواهید برد. جالب آنکه بچه‌های دانشجوی این واحد اعم از تشکل‌ها و بسیج دانشجویی در این برنامه کمک می‌کنند. پایگاه کمک‌های اولیه و امداد و نجات، مشارکت در خادمی این برنامه نمونه‌ای از مشارکت‌های دانشجویی است.»
معاون فرهنگی و دانشجویی دانشگاه آزاد اسلامی اصفهان (خوراسگان) اظهار کرد: «با هیات فدائیان حسین(ع) توافقنامه همکاری مشترک وجود دارد، تقسیم کار انجام شد و بدون‌شک این برنامه از حیث امنیت، سلامت و کیفیت معنوی در سطح بالایی است. امیدواریم بتوانیم دهه دوم را نیز با همین کیفیت برگزار کنیم.»
شریفی هدف از برگزاری این نوع برنامه‌ها را ارائه الگویی از رزمایش فرهنگی دانست و گفت: «هدف از اجرای این برنامه ارائه الگویی از رزمایش فرهنگی در زمان پرتنش کرونا است. اینکه بشود در سطح بالایی از همه کنترل‌ها که لطف خدا و توجه خاصه صاحب مجلس است شاهد حضور هزاران نفر از مردمی بود که دو ساعت عزاداری کنند و بدون شام و حتی قطره‌ای آب، ترک مجلس کنند و فرداشب پرشورتر و مشتاق‌تر حاضر شوند تامل‌برانگیز است.»
وی درمورد شرایط بهداشتی در فضای کرونایی در این مراسم هم عنوان کرد: «مدعوین بدون ماسک نمی‌توانند وارد مجلس شوند، اگر نداشته باشند برای ایشان تامین می‌کنند، از کریدورهایی که کف کفش و لباس را ضدعفونی می‌کند عبور کرده و در فواصلی که مشخص‌شده با رعایت فاصله فیزیکی نشسته و عزاداری می‌کنند. برنامه دو ساعت است، از ساعت 20 تا 22 و هیچ‌گونه توزیع مواد خوراکی انجام نمی‌گیرد.»
شریفی افزود: «فقط شب سوم محرم در اقدامی قابل‌تامل بسته‌های مواد خشک شامل برنج، حبوبات، چای، نمک، شکر و... در مقیاس وسیع و به نیت تبرک با عنوان سفره حضرت‌رقیه(س) توزیع شد. امیدواریم بتوانیم از محل خیرین برای یک شب هم که شده غذای گرم یا سرد بسته‌بندی توزیع کنیم.»
معاون فرهنگی و دانشجویی دانشگاه آزاد اسلامی اصفهان (خوراسگان) گفت: «در سایر واحدهای استان از حیث زیرساخت‌ها و همچنین ظرفیت‌های اجرایی پذیرش این جمعیت به‌اندازه واحد اصفهان را ندارند ولی هرکدام برنامه‌های مستقلی برگزار کردند. کل دانشگاهیان استان هیات مذهبی به‌نام مصباح‌الهدی دارند که با هدف تقویت همین برنامه‌ها در سطح واحدهای استان تشکیل شده و دهه دوم برنامه‌های خود را اجرا خواهند کرد.»
برگزاری مراسم عزاداری هیات امام حسن مجتبی(ع) در دانشگاه آزاد اسلامی هرمزگان
سعید مرادپور، معاون فرهنگی و دانشجویی دانشگاه آزاد اسلامی استان هرمزگان در گفت‌وگو با «فرهیختگان» درباره برگزاری مراسم عزاداری در واحد بندرعباس اظهار کرد: « اینکه در فصل تابستان هستیم و گرمای هوا را داریم باعث نشده که در عزاداری سید و سالار شهیدان حضرت امام حسین(ع) کم‌کاری صورت گیرد.»
وی با بیان اینکه تمام برنامه‌های ماه محرم امسال هم مانند سال‌های گذشته درحال پیگیری و برگزاری است، افزود: «در این زمینه مهم، تعاملی با دفتر نهاد انجام داده‌ایم؛ تصمیمی که درنهایت گرفته شد این بود که برابر آیین‌نامه امکان برگزاری مراسم در فضای بسته وجود ندارد، بنابراین مراسم را در فضای باز برگزار کردیم.»
مرادپور عنوان کرد: «زمین چمن مصنوعی دانشگاه را به این موضوع اختصاص دادیم. تمام پروتکل‌های بهداشتی را رعایت کرده و برای مردم ظرفیت مخصوصی را مشخص کردیم. سخنرانان هم به‌صورت کشوری دعوت شده‌اند، از سوی دیگر ادامه پویش همدلی که پیش‌تر انجام می‌دادیم در داخل استان درحال برگزاری است. درهمین‌خصوص تهیه وسایل سرمایشی برای محرومان در دستورکار قرار گرفت. »
وی با بیان اینکه درباره لوازم‌التحریر دانش‌آموزان برای مهرماه هم مقداری نگرانی داریم، افزود: «این مورد جزء نذوراتی است که برای ماه محرم درنظر گرفته شده و به‌صورت رزمایش همدلی در ماه محرم درحال انجام است، مثلا تهیه لوازم‌التحریر که برای نیمسال تحصیلی منطقه بشاگرد درحال انجام است.»
مرادپور با بیان اینکه مراسم صبح‌ها مربوط به خود دانشگاه است، گفت: «هیات امام حسن مجتبی(ع) مربوط به خود دانشگاه و از دانشجویان این واحد است که مشغول انجام این کارها هستند. برنامه‌ها معمولا در ساعت ۹ آغاز می‌شود تا ساعت ۱۰ شب ادامه دارد.»
مرادپور درباره تاثیر برگزاری مراسم در دانشگاه آزاد اسلامی واحد بندرعباس درسطح شهر گفت: «دانشگاه آزاد اسلامی واحد بندرعباس تقریبا در تمام این سال‌ها به‌عنوان یکی ازنماده‌های برنامه‌های شاخص 10شب محرم در شهر بوده است، دانشجوها به‌علاوه خانواده‌هایشان و خانواده همکاران هر سال در این مراسم‌ها حضور داشتند و به‌نوعی انتظارات دانشجویان که اکثرا بومی بوده و ساکنان همین شهر هستند، این بود که بتوان برنامه‌های ماه محرم را برگزار کرد. برنامه‌های این دانشگاه همیشه برنامه شاخص شهر بوده است، این روال همیشگی را با وجود شرایط کرونا ادامه می‌دهیم و پیش می‌بریم.»
مرادپور با اشاره به اثرگذاری برگزاری برنامه‌های مذهبی گفت: «همان‌طور که می‌دانید شرایط کرونا باعث شده برنامه‌ها و مسائل دیگر دچار تغییر و تحول شود اما هیچ‌کاری در دانشگاه و در جامعه تعطیل نشده است. پویایی جامعه دانشگاهی دانشجویان این واحد ادامه دارد و تعطیل نشده و این مساله وجود این عشق حسینی دربین دانشجویان و کارکنان است که به هیچ‌وجه نه با شرایط کرونا، نه با شرایط جنگ، نه با شرایط بد اقتصادی و نه با هیچ‌چیز دیگری کمرنگ نشده و نه به‌فراموشی سپرده شده است. مسلما امسال با توجه به شرایطی که وجود دارد برگزاری مراسم با سختی‌های خاصی همراه بوده، اما این عشق حسینی باعث شده که هیچ‌گاه مراسم با تعطیلی یا کمرنگ شدن مواجه نشود؛ چه در میان جوامع علمی کشور، چه در میان جوامع دانشجویی و چه درمیان مردم.»
وی درباره رسالت اجتماعی دانشگاه آزاد اسلامی در بحث فرهنگی عنوان کرد: «دانشگاه آزاد اسلامی واحد بندرعباس به‌واسطه قرار گرفتن در مرکز شهر و ایفای نقش فرهنگی جدی درحوزه شهر بندرعباس همیشه پیشتاز بوده است. هرجا که جامعه احساس نیاز داشته باشد، دانشگاه آزاد اسلامی در برطرف کردن آن نیاز پیشگام است؛ در بحث پزشکی که الان تولید ماسک داریم، در روزهای اولی که استان با مشکل ماسک مواجه بود، دانشگاه آزاد اسلامی به‌عنوان اولین گروه جهادی وارد عرصه شد و این کار را درکنار سایر نهادها انجام داد. در حوزه انتشار و اطلاع‌رسانی مواردی که درخصوص مسائل بهداشتی وجود داشت، دانشگاه آزاد اسلامی پیشگام بود، درخصوص حوزه مشاوره دانشگاه آزاد اسلامی در استان پیشگام بود و امروز احساس می‌شود حضور چنین برنامه فرهنگی در سطح شهر بتواند آن حال‌وهوای نگاه حسینی را اشاعه دهد و به‌نوعی امیدبخشی کرده و به مردم یادآوری کند که در تمام این روزهای سخت باز هم با دینداری و عشق ائمه با صلابت به زندگی‌شان ادامه دهند. سعی ما بر این است که در حوزه فرهنگی هم اگر جایی احساس نیاز شود، چه در شهر و چه در استان حضوری فعال داشته باشیم. امروز این نیاز فرهنگی با استفاده از برگزاری مراسم و سخنرانی در این حوزه است و فردا هم اگر هر نیاز دیگری باشد دانشگاه آزاد اسلامی مسلما به‌عنوان یکی از پیشگامان حضور خواهد داشت.»
* نویسنده: مریم حضرتی، روزنامه‌نگار