به گزارش «فرهیختگان»، دانشگاه آزاد اسلامی با برخورداری از بیش از 2400 انجمن علمی دانشجویی و البته 310 انجمن فعال ظرفیت بسیار بالایی در این حوزه دارد. ارتقای کیفی و هدفمندسازی فعالیت انجمن‌ها در دوره جدید از اصلی‌ترین رویکردهای باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان است. در همین راستا مدتی است ارزیابی عملکرد انجمن‌های علمی دانشجویی با شاخص‌های دقیق در دستورکار قرار دارد تا حمایت‌های صورت‌گرفته از انجمن‌ها متناسب با عملکرد هرکدام باشد. فربد رزازی، معاون دانشجویی باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان دانشگاه آزاد اسلامی در گفت‌وگو با «فرهیختگان» از ارزیابی و امتیازبندی این انجمن‌ها در سال جدید خبر داد که در سایت باشگاه پژوهشگران قابل‌مشاهده است. البته به‌گفته او ارزیابی اصلی در پایان شهریورماه انجام و تا 15شهریور هرچه ثبت شود به این ارزیابی اضافه خواهد شد. بنابراین ممکن است برخی انجمن‌ها در این لیست حضور نداشته باشند، اما در ارزیابی نهایی که 15 شهریور انجام خواهد شد، معرفی شوند.
شاخه نشر علم، شاخه فعالیت‌های توانمندسازی دانشجویان و شاخه فعالیت‌های علمی اجتماعی سه دسته‌بندی است که ارزیابی انجمن‌ها براساس آن صورت گرفته است و انتظار می‌رود انجمن‌ها بعد از ارزیابی و دریافت گرید، سال آینده براساس این گرید حمایت دانشگاه را دریافت کنند.
به گفته رزازی گرید و رتبه‌بندی به‌صورت a پلاس، a، b، c، d و e تعریف شده که درحال‌حاضر دو انجمن گرید a پلاس و 6 انجمن گرید a دریافت کرده‌اند و بقیه در گریدهای دیگر دسته‌بندی شده‌اند. البته پانزدهم شهریور یعنی در آپدیت جدید تعداد بیشتری انجمن ارزیابی می‌شوند که قطعا گریدهای بالاتری را خواهند داشت.
معاون دانشجویی باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان دانشگاه آزاد اسلامی می‌گوید: «از ابتدای راه‌اندازی دانشگاه آزاد اسلامی، دوهزار و 400 مجوز انجمن صادر شده است، اما در دوسال اخیر با طبق بررسی‌های انجام‌شده 310 انجمن فعال در دانشگاه حضور داشته‌اند که در رشته‌های مختلف در دانشگاه آزاد اسلامی درحال فعالیتند. در سال گذشته کمیسیون انجمن‌ها برگزار و مجموعا به 62 انجمن مجوز اعطا شد. این 62 انجمن امسال کار خود را آغاز کرده‌اند و انتظار داریم بتوانند در ارزیابی‌های بعدی خودشان را نشان دهند.»
مشروح این گفت‌وگو را در ادامه می‌خوانید.
ارزیابی انجمن‌های علمی چه زمانی انجام شده و هدف از آن چیست؟
درحال‌حاضر ارزیابی انجمن‌ها صورت گرفته و پانزدهم شهریور ارزیابی نهایی انجام می‌شود. جدولی استخراج شده که مشخص می‌کند برای هر فعالیتی باید چه میزان امتیاز قائل شد. درواقع مجموع امتیازها به ازای هر واحد یا انجمن استخراج شده است. اکنون برخی انجمن‌های فعال ما در این لیست حضور ندارند، زیرا این ارزیابی به‌صورت میان‌دوره انجام شده و آن زمان هنوز روسای واحدها تمام فعالیت‌های خود را ثبت نکرده بودند، حتی به‌طور خاص ممکن است فعالیت برخی انجمن‌ها ثبت نشده باشد. البته ارزیابی انتهای سال را در پایان شهریورماه انجام خواهیم داد و تا 15 شهریور هرچه ثبت شود به این ارزیابی اضافه خواهد شد.
فعالیت‌های انجمن‌ها به 3 دسته تقسیم می‌شود
فعالیت‌های انجمن‌ها به چه صورت انجام می‌شود؟ ملاک امتیازبندی و ارزیابی انجمن‌ها براساس چه فعالیت‌هایی صورت گرفته است؟
فعالیت‌هایی که انتظار داریم توسط انجمن‌ها صورت گیرد به سه دسته شاخه اصلی تقسیم می‌شوند؛ شاخه نشر علم که شامل نشریه علمی دانشجویی، تولید محتوای چندرسانه‌ای و ایجاد صفحات مجازی یا تولید اثر هنری است. شاخه فعالیت‌های علمی اجتماعی یکی دیگر از فعالیت‌هاست که نمونه‌اش همایش‌های ترویجی است و در رشته‌های تحصیلی برگزار می‌شود، همچنین فعالیت‌های خیریه‌ای یا جهادی و تخصصی و البته اردوهایی که برای دانشجویان جدیدالورود برگزار می‌شود، در این شاخه تعریف می‌شوند. فعالیت دیگر عبارت است از توانمندسازی دانشجویان که شامل بازدیدهای علمی، تور علمی، کارگاه‌های علمی و کرسی‌های ترویجی و اندیشه‌ورزی است و انجمن‌ها می‌توانند در آن فعالیت کنند.
در کنار اینها، فعالیت‌های دیگری وجود دارند که آنها نیز امتیاز داشته و می‌توانند به ارتقای کار انجمن‌ها کمک کنند، ازجمله آنها می‌توان به ارتباطات و تعاملات علمی که با انجمن‌ها و اتحادیه‌های علمی خارج و داخل دانشگاه، ارتباطاتی که با دانش‌آموختگان برقرار می‌کنند و مشارکت در رویدادهای علمی اشاره کرد. همچنین میزان مشارکت انجمن‌ها در برگزاری مسابقات، همایش‌ها یا جشنواره‌ها و فعالیت اعضای انجمن‌ها به‌صورت تیمی در مسابقات و رویدادها هم ملاک عمل قرار می‌گیرد. همچنین فعالیت‌های پژوهشی مانند اجرای طرح‌های پژوهشی مدنظر قرار می‌گیرند که تمام‌شان فعالیت‌های فرعی انجمن‌ها هستند. انتظار می‌رود سال آینده میزان حمایت دانشگاه از انجمن‌ها براساس ارزیابی و گریدی که آنها دریافت کرده‌اند، تعریف شود.
گریدها بر چه اساسی تعریف شده؟ چند انجمن موفق به دریافت گرید a پلاس شده‌اند؟
گرید و رتبه‌بندی به‌صورت a پلاس، a، b، c، d و e تعریف شده است که درحال‌حاضر دو انجمن گرید a پلاس و 6 انجمن گرید a دریافت کرده‌اند و بقیه در گریدهای دیگر دسته‌بندی شده‌اند. البته در آپدیت جدید یعنی پانزدهم شهریور تعداد بیشتری انجمن ارزیابی خواهند شد که قطعا گریدهای بالاتری را خواهند داشت. نتیجه ارزیابی در سایت باشگاه در دسترس است و دبیران و اعضای انجمن‌ها می‌توانند مشاهده کنند که جایگاه‌شان در این ارزیابی چیست.
اعطای مجوز برای 62 انجمن علمی در یک سال اخیر
وضعیت انجمن‌ها در واحدها به چه‌صورت است؟
از ابتدای راه‌اندازی دانشگاه آزاد اسلامی، دو هزار و 400 مجوز انجمن صادر شده است، اما در دو سال اخیر با توجه به تغییرات مدیریتی طبق بررسی‌های انجام‌شده 310 انجمن فعال در دانشگاه حضور دارند که در رشته‌های مختلف در دانشگاه آزاد اسلامی درحال فعالیتند. سال گذشته کمیسیون انجمن‌ها برگزار و مجموعا به 62 انجمن مجوز اعطا شد که آمار بالایی برای یک‌سال فعالیت این کمیسیون است. این 62 انجمن امسال کار خود را آغاز کرده‌اند و انتظار داریم بتوانند در ارزیابی‌های بعدی خودشان را نشان دهند، چراکه مجوز را به‌تازگی دریافت کرده‌اند و درحال آماده‌سازی فعالیت‌هایشان هستند و از آنها انتظار نمی‌رود از همان ابتدا در ارزیابی نمره بالای داشته باشند. تاخیر تشکیل مجوز به فاصله کمیسیون‌ها محدود شده است. هر دو ماه یک بار کمیسیون تشکیل می‌شود و هیچ انجمنی وجود ندارد که در کمیسیون به آن وقت داده نشود.
چند سال اخیر شاهد افت فعالیت‌های برخی از انجمن‌ها بودیم؛ علت چیست؟
قبل از یک‌سال گذشته برای حدود دو سال کمیسیون انجمن‌ها به‌طور جدی تشکیل نمی‌شد یا به‌عبارت بهتر اصلا کمیسیونی تشکیل نمی‌شد. درنتیجه انجمن جدیدی بررسی نمی‌شد و روال اداری لازم در سازمان مرکزی دانشگاه متوقف شده بود. با سپردن این کار به باشگاه پژوهشگران جوان فعالیت‌ها ازسر گرفته شد و انجمن‌ها متولی پیدا کردند. درواقع بین کارها و فعالیت‌های دانشجویی که باشگاه انجام می‌داد و فعالیت‌های خودجوش انجمن‌ها پیوند مناسبی ایجاد شد. این موضع باعث بهتر شدن کیفیت کار می‌شود و امیدوارم این حرکت ادامه پیدا کند و با داشتن متولی اجرایی در واحدها و اتصال آنها به فعالیت‌های دانشجویی که در باشگاه مدیریت و برنامه‌ریزی می‌شود، بتواند به رشد انجمن‌های علمی در دانشگاه آزاد اسلامی کمک کند.
در تمام رشته‌های دانشگاهی انجمن علمی داریم
خروجی این انجمن‌ها به کجا رسیده است؟ قرار بود در تحول کشاورزی نیز ورود کنند، آیا این اتفاق افتاده است؟
در همه رشته‌های دانشگاهی انجمن علمی داریم و این مختص یک زمینه نیست. وظیفه آنها فعال کردن جو علمی دانشجویی از دیدگاه فعالیت‌های خودجوش دانشجویی است. نقش اصلی‌شان فعالیت‌هایی است که دانشجویان می‌توانند آنها را برنامه‌ریزی کنند، مثل ایجاد پایه برای مسابقات یا تولید محتوا و ایجاد نشریه علمی و البته دوره‌های توانمندسازی یا برنامههای توانمندسازی هم وجود دارند، نظیر بازدیدهای علمی، تورهای علمی یا برنامه‌ریزی برای سخنرانی‌های علمی که می‌توانند نقشی جدی در ایجاد هیجان و جو علمی در واحدها ایفا کنند. درنظر داشته باشید 6 ماه گذشته برای انجمن‌ها دوران سختی بوده و آنانی موفق شده‌اند که در دوران کرونا از فضای مجازی به‌صورت موثری استفاده کرده‌اند؛ این دسته از انجمن‌ها در این شرایط مجازی، هم دوره و هم بازدیدهای مجازی داشته‌اند و نشریه آنها در فضای مجازی منتشر شده و فعال بوده‌اند. بنابراین باید خود را با شرایط کرونا تطبیق دهیم تا زمانی که بتوانیم جو علمی را به‌صورت حضوری بعد از کرونا دنبال کنیم.
درباره رشته‌ها صحبت کردید؛ برای رشته‌های مهم نیز انجمن وجود دارد یا فعالیت آنها فقط مختص برخی رشته‌های خاص است؟
به ازای هر رشته دانشگاهی در هر واحد دانشگاهی می‌توانیم یک انجمن داشته باشیم و خوشبختانه هیچ محدودیتی در این زمینه وجود ندارد.
بنابراین در حوزه تحول کشاورزی هم ورود کرده‌اید؟
به‌طور ویژه درمورد تحول کشاورزی آمار دقیقی در دست نیست و اصولا تنوع انجمن‌ها به یک رشته خاص منحصر نمی‌شود و در تمام رشته‌ها انجمن داریم. بنابراین در رشته کشاورزی هم انجمن وجود دارد و انجمن‌های جدیدی که برای آنها مجوز صادر شده در این لیست دیده می‌شوند و از قدیم انجمن کشاورزی به‌صورت فعال حضور داشته است.
نقش اولیه انجمن‌ها در داخل و بخش ثانویه آنها در بیرون از دانشگاه است
انجمن‌ها چه میزان می‌توانند در حوزه ارتباط دانشگاه با بخش‌های مختلف اعم از صنعت و جامعه نقش‌آفرینی کنند؟
نقش اولیه آنان در داخل دانشگاه و بخش ثانویه‌شان در خارج از آن است. درواقع انجمن‌ها حلقه اول انگیزه‌سازی برای دانشجویان هستند. یکی از راه‌های ایجاد انگیزه برای دانشجویان این است که بتوانیم آنها را از طریق انجمن‌ها با فعالیت‌های حرفه‌ای تخصصی و تخصصی در فضای اشتغال آشنا کنیم، ازجمله کارهایی که انجام می‌شوند عبارتند از بازدیدهای علمی و طرح‌های پژوهشی که از صنعت برگرفته شده و در دانشگاه اجرا می‌شوند. البته محور ارتباط با صنعت طبیعتا انجمن‌ها نیستند و نقش اول آنها، نقش درون‌دانشگاهی برای فعال‌سازی و ارتقای جو علمی و ایجاد انگیزه علمی جهت رشد حرفه‌ای دانشجویان است.
راهکار شما برای تقویت انجمن‌های علمی دانشجویی چیست؟
علاوه‌بر روش‌های دوپینگ کردن انجمن‌ها مثل اختصاص بودجه به آنها و تسهیل فعالیت‌های اداری‌شان مهم‌ترین کاری که درخصوص انجمن‌ها باید انجام شود، این است که مجری‌گری فعالیت‌ها در آنها به دانشجویان واگذار شود، یعنی آنها اجازه داشته باشند فعالیت‌ها را در سطح مدیریتی انجام دهند و در سطح واحدها هم این روحیه وجود داشته باشد که از انجمن‌ها حمایت شود. در اصل انجمن‌ها باید بتوانند کارهایشان را خودشان انجام دهند، چراکه احساس استقلال مهم‌ترین عامل رشد آنها محسوب می‌شود. مهم‌ترین‌انگیزه‌ای که دانشجویان برای شرکت در فعالیت‌های انجمنی دارند این است که توانایی انجام فعالیت‌های اجتماعی و تخصصی را در آنجا تجربه می‌کنند و طبیعتا داشتن احساس استقلال و اینکه مدیریت به‌دست خودشان انجام می‌شود، نقش بسزایی در این زمینه خواهد داشت. همچنین دانشگاه بودجه‌ای را برای حمایت از انجمن‌های علمی در نظر بگیرد و نباید فراموش شود اکثر فعالیت‌هایی که در باشگاه پژوهشگران جوان در حوزه فعالیت‌های متمرکز است و حتی فعالیت‌هایی که در واحدها انجام می‌شود، از طریق نیروی اجرایی انجمن‌ها به مرحله اجرا می‌رسد و عملا فعالیت واقعی و برون‌داد خارجی تمام فعالیت‌های صورت‌گرفته از طرف انجمن‌ها خواهد بود. به‌طوری‌که امروزه هیچ‌مسابقه و رویدادی در واحدها برگزار نمی‌شود، مگر اینکه انجمن‌ها نقش اجرایی آن را برعهده داشته باشند، هرچند شاید بخش‌های مادی این رویدادها با حمایت واحدهاست یا بخش‌های علمی آن با کمک اعضای هیات‌علمی انجام می‌شود، اما درحوزه اجرا و مدیریت، برنامه‌ها برعهده انجمن‌هاست.
برای اینکه انجمن‌های علمی دانشجویی به‌سمت تولید علم و حل مسائل کشور حرکت کنند، چه مولفه‌هایی نیاز هستند؟
باید اجزای مختلف زنجیره رشد شخصیتی دانشجویان را سر جای مشخص‌شان قرار دهیم، اگر دانشجویان را با‌انگیزه کنیم آنان خودبه‌خود در مسیر حل مسائل کشور حرکت می‌کنند و در انجمن‌ها روحیه دانشجویان برای این مساله را می‌سازیم. این مهم از طریق تجربه انجام فعالیت حرفه‌ای توسط دانشجویان در ابعاد کوچک و همچنین تمرین پژوهش از طریق طرح‌های باشگاه پژوهشگاه صورت می‌گیرد که عمدتا از طرف انجمن‌ها ترویج و در مسیر اجرا قرار می‌گیرند، اما اینکه انتظار داشته باشیم خروجی انجمن‌ها درآمدزایی برای دانشگاه یا دانشجویان باشد یا مستقیما با صنعت در ارتباط باشد یا حل مسائل کشور از طریق انجمن‌های علمی دانشجویی انجام شود، انتظار درستی نیست، بلکه انتظار صحیح این است که بستر و انگیزه‌سازی را در فضای انجمن‌ها انجام دهیم و بعد فعالیت‌های تخصصی در این زمینه را از طرق مرتبط آن مانند مراکز تحقیقاتی و آزمایشگاه‌های تحقیقاتی دانشگاه‌ها و مراکز علم و فناوری دنبال کنیم. به‌طور ویژه امتیازی که برای اعضای انجمن‌ها درنظر می‌گیریم، این است که حتی اگر افرادی در این انجمن‌ها فعال باشند، اما شرایط حضور در باشگاه را نداشته باشند، از آنجا که این باشگاه مسیری برای ورود به پارک‌های علم و فناوری و مراکز رشد محسوب می‌شود و درنهایت هم مسائل جدی کشور از طریق این مراکز حل می‌شوند، می‌توانیم آنها را برای حل مسائل کشور آماده کنیم. در اصل انجمن‌ها وظیفه بسترسازی نیروی انسانی برای این مراکز را برعهده دارند.
* نویسنده: سارا طاهری، روزنامه نگار