مارلیک، عمارلو، کلاردشت و حسنلو چهار جام زرین هستند که در طول تاریخ ایران هیچ گاه همگی با یکدیگر از کشور خارج نشده بودند. حالا این چهار جام همراه دیگر آثار ایرانی که در مجموع تعداد آنها به 446 قلم از اشیایی میرسد با قدمتی بین هفت هزار تا دو هزار و 500 سال پیش برای شرکت در نمایشگاه «ایران، فرهنگ کهن بین آب و بیابان» به شهر بن آلمان رفتهاند و تا سیام مرداد در این شهر به نمایش گذاشته شدهاند.
پیش از ورود به نمایشگاه «ایران فرهنگ کهن بین آب و بیابان» که در تالار هنر و نمایش آلمان -Bundeskunsthalle – شهر بن که محل برگزاری نمایشگاههای دورهای است برپا میشود باید مورد تفتیش بدنی قرار گرفت؛ زنان توسط زنان و مردان توسط مردان و البته با رعایت احترام و بدون تماس بدنی. بلیتها نیز قبل از ورود و پس از خروج از نمایشگاه چک میشود. از داخل بردن کیفهای بزرگ ممانعت میشود و باید آنها را در کمدهای تالار گذاشت. در سالنهای نمایش صندلیهای متحرکی وجود دارد که بازدیدکنندگان هنگام خستگی میتوانند آنها را با خود حمل کنند و هرجا خواستند بنشینند.
در بدو ورود به نخستین سالن نمایشگاه فیلمی سه بعدی از نقشه ایران و مختصری از تاریخ و تمدن کشور که آثار آن در این نمایشگاه به نمایش گذاشته شده، پخش میشود. آثاری از شوش، چغازنبیل، ربطُ، جوبجی، تپه حصار، قیطریه، کلماکره، زیویه، حسنلو، مارلیک، کلاردشت، سیلک، نوشیجان، شهداد، جیرفت، اریسمان، اسماعیلآباد و تپه سراب در سه تالار بزرگ که دیوارهایش به رنگهای سرمهای، قرمز و خردلی است در ویترینهایی که برخی در دیوار کار گذاشته شده با نورپردازیهای بسیار مناسب به نمایش گذاشته شدهاند. توضیحات به سه زبان فارسی، انگلیسی و آلمانی است و بازدیدکنندگان با دستگاهی که همچون تلفن بیسیم است میتوانند توضیح هر شیء را که بخواهند به هریک از این سه زبان دریافت کنند. در سالن آخر انیمیشنی از سرگذشت سفال ایران ساخته مریم بیانی با موسیقی از شیرمحمد اسپندار، هنرمند پیشکسوت بلوچ پخش میشود.
اما این آثار به اسم نمایشگاه هیچ ربطی ندارند و تنها ربط اسم این نمایشگاه به بخش «باغ ایرانی، تصوری از بهشت» است که در این بخش ویدیویی از قناتهای ایران نمایش داده و همینطور مولتیمدیایی از آثار ایرانی که در فهرست جهانی یونسکو ثبت شدهاند پخش میشود. پس از دیدن این بخش یکی از حیاطهای خانههای کویری ایران بازسازی شده که برخلاف ادعای محمدحسن طالبیان، معاون میراث فرهنگی کشور بازسازی باغ ایرانی نیست و تنها یک حیاط خانه ایرانی است.
بلیتها تاریخ روز را دارند و به این ترتیب برگزارکنندگان میتوانند روزانه از تعداد بازدیدکنندگان آمارگیری کنند. بهای بلیت ورودی نمایشگاه ۱۲ یورو است و اگر بازدیدکنندگان بخواهند از باغ ایرانی دیدن کنند باید دو یورو اضافهتر بپردازند. به گفته جبرئیل نوکنده، سرپرست موزه ملی ایران دولت آلمان بابت فروش بلیتهای این نمایشگاه ۶۰۰ میلیون تومان به ایران پرداخت کرده و این در حالی است که با توجه به پیشبینی کارشناسان حداقل 50 هزار نفر از این نمایشگاه بازدید خواهند کرد. در این صورت درآمد حاصل از این نمایشگاه با احتساب یوروی چهار هزار تومانی حداقل حدود دو میلیارد و ۸۰۰ میلیون تومان خواهد بود.
خروج بیشترین آثار تاریخی از ایران
سنت برگزاری نمایشگاههای خارجی با آثار ارسالی از ایران از زمانی که محمدرضا کارگر، مدیرکل موزه ملی ایران بود و با برگزاری نمایشگاه «امپراتوری فراموش شده ، فرهنگ، هنر و تمدن هخامنشیان» در لندن، شکل گرفت و دستمایهای شد تا نمایشگاههای زیادی در دولتهای نهم و دهم در خارج از کشور برگزار شود؛ بدون آنکه قوانین خروج از آثار ایرانی درباره برگزاری آنها رعایت شود.
بر اساس ماده 21 آییننامه اموال فرهنگی، هنری وتاریخی نهادهای عمومی و دولتی مصوب سال 1381 خروج موقت اموال فرهنگی تاریخی و هنری درجه یک مشمول این آییننامه برای شرکت در نمایشگاههای خارج از کشور پس از تایید سازمان میراث فرهنگی کشور به تصویب هیات وزیران برسد و طبق تبصره آن خروج موقت اموال تاریخی، فرهنگی و هنری درجه دو و سه با موافقت سازمان میراث فرهنگیکشور انجام خواهد شد. اما با وجود اینکه از سه سال پیش برای برگزاری چنین نمایشگاهی برنامهریزی شده بود در ماههای اخیر رسانهها و افکار عمومی متوجه تعداد آثار ارسال 446 قلم شیء شدند که در طول تاریخ برگزاری نمایشگاههای خارجی خروج این حجم از آثار موزهای ایران بیسابقه بوده است و فشار افکار عمومی بر رعایت قانون سبب شد تا سازمان میراث فرهنگی ناگزیر از فرار از قانون لیست ارسالی آثار را برای تایید به هیات دولت بفرستد و درنهایت 446 قلم از آثار تاریخی و هنری در 429 ردیف با مجوز هیات دولت و امضای اسحاق جهانگیری، معاون اول رئیسجمهور مجوز خروج گرفت.
این در حالی است که محمدرضا کارگر که حالا مدیرکل موزههای کشور است و همزمان سرپرستی کاخ موزه سعدآباد را نیز برعهده دارد، در نشست خبری ۲۰ فروردین که با همین هدف برگزار شد چنین گفت: «در تمام دنیا روسای موزهها تصمیم میگیرند، ما خیلی دولتزده هستیم و باید همه کارها به دولت منتهی شود، وقتی رئیس موزه ملی امضا میکند بالاترین شأن را دارد؛ اینها حساسیتهای جوامع توسعهنیافته است.» و به این ترتیب قانون موجود را زیر سوال برد و تصمیمات خود را فراتر از قانون جاری عنوان کرد. بیشک برگزاری نمایشگاههایی از آثار ایرانی در کشورهای خارجی به معرفی فرهنگ و تمدن کشورمان کمک شایانی خواهد کرد اما این کار در زمانی شایسته است که مسئولان میراث فرهنگی کشور بیش از آنکه به برگزاری نمایشگاههای مختلف در کشورهای خارجی فکر کنند کمی به فکر تجهیز و به روزرسانی سیستمهای موزهداری در کشور باشند. زمانی که ویترینهای موزه دوران اسلامی موزه ملی ایران شکسته حال و روز موزههای شهرستانها قابل پیشبینی است. جبرئیل نوکند، سرپرست موزه ملی ایران از برگزاری 30 نمایشگاه خارجی از آثار این موزه خبر میدهد اما از تجهیز موزه ملی ایران چیزی نمیگوید. حتی دیدن تجهیزات و جذابیتهای موزههای خارجی نیز مسئولان میراث فرهنگی ایران را بر آن نمیدارد که کمی موزههای کشور را به استانداردهای روز موزهداری دنیا نزدیک کنند.
خبرنگار «فرهیختگان» با هزینه شخصی و بدون دعوت سازمان میراث فرهنگی، صنایعدستی و گردشگری کشور از این نمایشگاه دیدن کرد.