به گزارش «فرهیختگان»، درحالی‌که بسیاری از مدیران دانشگاهی در جهان، از زمان بروز بحران کرونا و کاهش شمار دانشجویان به‌ویژه دانشجویان بین‌المللی و نیز چالش‌ها و رکود اقتصادی با کاهش بودجه و درآمد مواجه شده‌اند، اما برخی دانشگاه‌ها ازجمله دانشگاه‌های هنگ‌کنگ و سنگاپور اعلام کرده‌اند بودجه کافی برای پروژه‌های تحقیقاتی دراختیار دارند که به آنها کمک می‌کند دورنمای بهتری نسبت به بحران کرونا داشته باشند و راحت‌تر بتوانند از پس این ویروس و تبعات آن برآیند. بحران‌های ایجادشده به‌دنبال قرنطینه‌های اخیر، روزبه‌روز فعالیت‌ها و تحقیقات دانشگاه‌ها را تحت‌تاثیر قرار داده به‌طوری که برخی دانشگاه‌های دنیا به‌دلیل کمبود بودجه از کارهای تحقیقاتی و ادامه آنها بازمانده و مجبور به توقف آنها شده‌اند. اما از طرفی، تاثیر کووید-19 روی تمام بخش‌های جامعه پنجره جدیدی را روی تغییرات ایجادشده در تحقیقات باز کرده تا محققان از این فرصت برای حل چالش‌های اجتماعی و حل نیاز افراد جامعه استفاده کنند که این کار طبیعتا مستلزم چشم‌انداز طولانی‌تری است و محققان بر این باورند که با تحقیقات و مطالعات بین‌رشته‌ای به‌خوبی می‌توان از عهده این کار برآمد.
راهکاری برای همیشه
به گزارش universityworldnewsتحقیقات زمانی موثر بوده و به سرانجام می‌رسند که هدفمند باشند و به‌نوعی، رشته‌های بین‌رشته‌ای در آنها مشارکت داشته باشند. به گفته «وی‌شای»، رئیس دانشگاه علم و فناوری هنگ‌کنگ، ما فقط برای مبارزه با همه‌گیری کرونا تلاش نمی‌کنیم، بلکه باید برای چشم‌انداز و هدفی بزرگ‌تر یعنی رفع چالش‌های انسانی تلاش کنیم و این مهم جز با همکاری محققان در رشته‌های مختلف حاصل نمی‌شود. البته در سال‌های اخیر رویکردهای تحقیقاتی کوتاه‌مدتی هم در دستورکار محققان قرار گرفته اما کووید-19 بهانه‌ای بود که متوجه شویم تنها موضوعاتی که باید از نظر تحقیقاتی به آنها بپردازیم و نیازمند پرداختن هستند، حوزه‌های علم و فناوری نیست و در کنار آنها باید در زمینه‌های سیاسی، روان‌شناسی، اقتصاد، فرهنگ و دیگر حوزه‌ها نیز فعالیت‌ها و پژوهش‌های متعددی انجام شود. دانشگاه هنگ‌کنگ با ایجاد انگیزه لازم در دانشگاهیان و محققان و آگاه‌کردن آنها از چالش‌های اجتماعی، به آنها در انتخاب موضوعات تحقیقاتی کمک کرده تا بتوانند تحقیقاتی اساسی و بنیادین را در حل این مشکلات به سرانجام برسانند. ریاست دانشگاه علم و فناوری هنگ‌کنگ همچنین معتقد است که مساله ما تنها تحقیق پیرامون موضوع همه‌گیری کرونا نیست بلکه همه‌گیری یک نمونه است. ما روی هیچ زمینه تحقیقی خاصی تاکید نمی‌کنیم و تنها تفکر هدفمند را در مراحل اولیه تشویق می‌کنیم.
بحران کرونا یک فرصت است
«تان انگ‌چای»، رئیس دانشگاه ملی سنگاپور بر این باور است که به‌طور قطع، تمرکز تحقیقات تغییر خواهد کرد تا بعد از بحران کرونا، مسائل مهم‌تری از نتایج تحقیقات کرونا مورد بحث قرار گیرند به‌طوری که با تلاش‌های امروز، می‌توان بسیاری از چالش‌ها را به‌واسطه کووید-19 حل‌وفصل کرد. سنگاپور به‌رغم بحران کرونا، تغییری را در بودجه‌های تحقیقات دانشگاهی خود ایجاد نکرده و همچنان از محققان و دانشگاهیان برای پیشبرد پژوهش‌ها حمایت می‌کند و حرکتی روبه‌جلو دارند و به حل چالش‌ها به این شکل امیدوارند. در اواخر ماه می و پیش از انتخابات عمومی، معاون نخست‌وزیر سنگاپور، بودجه اولیه سال 2021 را رونمایی کرد. برخلاف آنچه صندوق بین‌المللی پول پیش‌بینی کرده بود که سریع‌ترین رشد جهانی آسیا در یک دهه اخیر داشته، در سال 2020 به صفر می‌رسد و این بدترین عملکرد رشد طی 60 سال گذشته در آسیا تلقی می‌شود. نخست‌وزیر سنگاپور، بودجه پایه و کاربردی تحقیقاتی سال 2025-2021 این کشور را 14 میلیارد دلار اعلام کرد. این بودجه، تحقیقات صورت‌گرفته برای حل چالش‌های بزرگ جهان را نیز دربرمی‌گیرد. بودجه فعلی 5ساله تحقیقاتی تا سال 2021 در این کشور حدود 19 میلیارد دلار بوده است. رئیس دانشگاه ملی سنگاپور معتقد است کووید-19 با تمام بحران‌هایی که برای دنیا ایجاد کرده، فرصت‌هایی را نیز پیش‌روی محققان و بخش تحقیقاتی قرار داده است.
ما درحال حاضر منابعی دراختیار داریم و شاید زمان مناسب آن از راه رسیده باشد تا تغییرات بزرگی را برای برقراری موقعیتی مناسب در آینده فراهم کنیم. ما نمی‌خواهیم تغییرات به ما تحمیل شود بلکه شرایطی چون همه‌گیری کرونا، تغییراتی را به‌دنبال خود می‌آورند. با اعمال بودجه تحقیقاتی مناسب، باید سیستم‌های آموزشی و تحقیقاتی را بار دیگر بررسی کرد تا بتوانیم درموقع مناسب و در زمان قرار گرفتن در موقعیت‌های حساس، با آنها کنار بیاییم. تجدیدنظر در شیوه تدریس، یادگیری و روش‌های تحقیق، باید راه را برای رویکرد بین‌رشته‌ای در دانشگاه‌ها باز گذاشت تا همه حوزه‌ها را تحت‌تاثیر قرار دهد. به گفته رئیس دانشگاه ملی سنگاپور، همکاری رشته‌های مختلف دانشگاهی با یکدیگر اهمیت بالایی دارد چراکه همه محققان برای مقابله با مشکلات و چالش‌های پیچیده‌ای چون کرونا طیف وسیعی از مهارت‌ها و دانش را دراختیار ندارند و تنها تسلط بر یک حوزه نمی‌تواند آنها را بر چالش‌هایی از این دست پیروز کند بنابراین، یک رشته پاسخگو نیست و ما به مشارکت همه رشته‌ها نیاز داریم. ازطرفی، یک دانشگاه ممکن است توان رویارویی با چالش‌هایی از این دست را نداشته باشد بنابراین همکاری و مشارکت بین دانشگاه‌های مختلف هم از اهمیت بالایی برخوردار است. دانشگاه‌ها باید بر پایه جهانی‌سازی پیش روند و از جریان آزاد اطلاعات بهره‌مند شوند چراکه تنها از این طریق می‌توان در امر تحقیق و پژوهش موفق عمل کرد.
دانشگاه‌ها باید از قدرت نفوذ یکدیگر در این مسیر استفاده کنند. یکی از این نمونه همکاری‌ها را دانشگاه ملی سنگاپور به‌خوبی در خلال همه‌گیری کرونا با دانشگاه پکینگ در پکن و در زمینه مدیریت بحران سلامت عمومی انجام داده است تا از این طریق، مطالعاتی را که دو دانشگاه در زمینه کنترل کووید-19 در چین و سنگاپور انجام داده‌اند، به مشارکت بگذارند. دانشگاه پکینگ، دسترسی بسیار خوبی به داده‌ها و اطلاعات حیاتی برای درمان و توسعه هرچه بهتر واکسن کرونا دراختیار دارد. در این میان، درحالی که سنگاپور آمار بالایی از بیماران کرونایی را دراختیار دارد که توانسته‌اند سلامت خود را به دست آورند، کشورهای دیگر می‌توانند از دانش این کشور برای بهبود سیسیتم سلامت عمومی خود استفاده کنند.
تغییرات آب‌وهوایی و چالش‌های جهانی
روسای دانشگاه‌های علم و فناوری هنگ‌کنگ و دانشگاه ملی سنگاپور بر این باورند که تغییرات آب‌وهوایی و کاهش و مقاومت در برابر آن، جزء چالش‌هایی است که در آینده بسیار با آن روبه‌رو خواهیم بود و باید علاوه‌بر پرداختن به حوزه‌های هوش مصنوعی، سیستم‌های خودکار و صنعت، روی روش‌های مقابله با این مشکل هم تمرکز کرد. رئیس دانشگاه ملی سنگاپور می‌گوید: «در دوران کرونا ما روی امنیت اطلاعات بسیار کار کردیم و امنیت سایبری که اهمیت بالایی دارد، مورد تهدید قرار گرفت. طی این مطالعات، محققان دریافتند که باید بیش‌ازپیش روی بک‌آپ‌گیری از سیستم‌های IT بیشتر تمرکز کنیم و بحران کووید-19 گام محققان را در صنعت سایبری تسریع کرد. بیشتر این فعالیت‌ها روی رادارها انجام شده اما کووید-19 اهمیت این حوزه را بیش‌ازپیش آشکار کرد و محققان این حوزه دریافتند که باید به تحقیقات خود در این زمینه سرعت بیشتری دهند.
یکی از حوزه‌های تحقیقاتی که به گفته او در دوران کرونا مورد توجه محققان این دانشگاه قرار گرفته، مطالعه روی امنیت غذایی به‌عنوان یک حوزه تحقیقاتی جدید است که به توزیع منابع غذایی از کشورهای همسایه در دوران کرونا می‌پردازد. سنگاپور در 95 درصد تامین منابع غذایی خود به واردات وابسته است و تنها 5 درصد آن را در داخل کشور تولید می‌کند. طبق برنامه‌ریزی‌های صورت‌گرفته در حوزه امنیت غذایی، قرار است طی 10 سال آینده، با توسعه کشاورزی شهری، استفاده از فناوری کشاورزی و فناوری‌های آبی، این 5 درصد را به 30 درصد افزایش دهند. مشارکت‌های تحقیقاتی دانشگاهی به‌دلیل محدودیت‌هایی که در دوران کرونا در مسافرت‌ها رخ داد، سیر کندتری به خود گرفته اما مدیران دانشگاهی امیدوارند که بار دیگر با ازسرگیری این مشارکت‌ها با قدرت‌تر از قبل تحقیقات خود را ادامه دهند.
تحقیقات کرونایی
دانشگاه‌هایی چون علم و فناوری هنگ‌کنگ و دانشگاه ملی سنگاپور که در مناطق پرجمعیت شهری واقع شده‌اند، همکاری‌های تحقیقاتی خوب و سریعی برای رفع نیازهای سیستم بهداشت و جامعه داشته‌اند. با وجود این که کلاس‌های درس آنها هم در دوران کرونا و به‌دلیل قرنطینه تعطیل بودند، اما حدود 200 محقق سنگاپوری به‌رغم تداوم قرنطینه و با ایجاد تغییراتی در شیوه کار و به حداقل رساندن ارتباط با یکدیگر، به تحقیقات خود در ارتباط با ویروس کرونا ادامه داده‌اند که ماحصل آن ابداع سیستم بررسی علائم کروناست که به‌طور گسترده در سنگاپور مورد استفاده قرار گرفته و تاکنون توانسته به افزایش روند تست کووید- 19 کمک کند. از سوی دیگر، برخی محققان دانشگاه علم و فناوری هنگ‌کنگ از سال‌ها قبل و از زمان شیوع ویروس سارس در سال 2003 در تحقیقات در این زمینه بسیار فعال بودند و با شیوع کرونا، از همان تحقیقات قبلی توانستند برای مقابله با کووید-19 بهره ببرند؛ به‌عنوان مثال، آنها در مبارزه با سارس، از نوعی مایع آنتی‌میکروبیال برای اسپری روی سطوح آلوده استفاده می‌کردند که خاصیت آن تا سه ماه ماندگار بود و توانستند آن را در دوران کرونا هم استفاده کنند. پروژه‌های دیگری که محققان هنگ‌کنگی در دوران قرنطینه انجام دادند، اختراع وسایل نقلیه خودکار برای تحویل منابع غذایی و پزشکی بدون نیاز به حضور راننده بود که برای استفاده در دوران کرونا بسیار کاربردی بود. معمولا دانشگاه‌ها برج عاج هستند، اما هیچ وقت تا این اندازه با ابعاد مختلف زندگی روزمره مردم در ارتباط تنگاتنگ نبوده‌اند؛ و به‌نوعی کرونا را می‌توان فرصتی برای آشتی دادن دانشگاه‌ها با مردم جامعه دانست که ماه‌های اخیر نمونه کوچکی از آنها بوده است.
لزوم برقراری تحقیقات میان‌رشته‌ای
اگر بخواهیم فراتر از بحران‌هایی چون کرونا را درنظر بگیریم، اجماع میان مدیران دانشگاهی برای نیاز هرچه بیشتر دانشگاه‌ها به همکاری تحقیقات میان‌رشته‌ای قدرت می‌گیرد. دانشگاه‌هایی چون علم و فناوری هنگ‌کنگ و دانشگاه ملی سنگاپور که از همان ابتدا وارد این گردونه شدند، از تغییرات ایجاد شده در رویکرد خود در نظام آموزشی استفاده کرده‌اند تا اصلاحات خود را در سطح آموزشی بر این مبنا انجام دهند. رئیس دانشگاه ملی سنگاپور از برنامه‌های خود به از بین بردن ساختارهایی اشاره کرد که مانع از فعالیت‌های میان‌رشته‌ای‌ها در فرآیندهای تحقیقاتی می‌شوند. به‌گفته او، ما به تغییرات اساسی در سیستم آموزشی نیاز داریم و در این راستا باید این ساختار را پاکسازی کرده و بخش‌ها و تسهیلات منعطف‌تری را برای مشارکت میان‌رشته‌های مختلف به آن اضافه کنیم. حتی تغییراتی در تأمین مالی و بودجه‌بندی سیستم آموزشی این دانشگاه ایجاد شده تا این فرآیند تسهیل شود.
به‌طورقطع، این تغییرات تمام دانشکده و گروه‌ها را هم دربرمی‌گیرد. بعد از برقراری تغییراتی ساختاری، گام بعدی ایجاد انگیزه در اعضای هیأت علمی برای مشارکت بین‌رشته‌ای در تحقیقات است. او امیدوار است که دانشگاه طی دو سال آینده به این تغییرات دست یابد و بتواند سیستم آموزشی متفاوتی را ارائه دهد. دانشجویان هم جزئی از این تغییرات هستند و باید بپذیرند که برای مواجه شدن با مشکلات و چالش‌های زندگی واقعی، باید تجربه‌های آموزشی و تحقیقاتی خود در دانشگاه را در دنیای واقعی به کار گیرند و از آنها برای حل چالش‌های پیش‌رو استفاده کنند. رئیس دانشگاه علم و فناوری هنگ‌کنگ بر این باور است که به‌طور قطع، اجرای ساختارهای میان‌رشته‌ای در دانشگاه‌های امروزی کار بسیار دشواری است. در دانشگاه‌ها شاهد حضور دانشکده‌ها و گروه‌های مختلف رشته‌های گوناگون هستیم اما پل زدن و برقراری رابطه پایدار میان آنها کار دشواری است. به‌عنوان مثال، در ساخت سیستم‌های حمل‌ونقل خودکار، حوزه‌های مختلفی چون داده‌های بزرگ، سیاست عمومی، جمعیت، توسعه اجتماعی اقتصادی، انرژی پایدار، محیط‌زیست، سیاست‌های شهری و برنامه‌ریزی و توسعه شهری دخالت دارند که به‌نوعی مشارکت آنها نیاز است تا پروژه با موفقیت به سرانجام برسد.
* مترجم: ندا اظهری