به گزارش «فرهیختگان»، پارک‌های علم‌وفناوری این روزها یکی از شناخته‌شده‌ترین ساختارها برای تقویت فعالیت‌ها و اشتغال دانش‌بنیان و کسب ثروت از دانش در مسیر تحقق اهداف دانش‌بنیان به‌شمار می‌آیند. یکی از شاخص‌های موفقیت پارک‌ها، نقش آنها در ایجاد اشتغال مستقیم و غیرمستقیم است که در بسیاری از کشورها به‌عنوان معیار به‌کار برده میشود؛ معیاری که در پارک علم‌وفناوری دانشگاه آزاد اسلامی به‌عنوان یک اصل درنظر گرفته شده و دنبال میشود.تاسیس پارک علم‌وفناوری در دانشگاه آزاد یک حرکت بنیادین برای رفاقت میان دانشگاه و صنعت و توسعه شرکتها و امور پژوهشی محسوب میشود. درواقع این دانشگاه همان زمان که متوجه خلأ ارتباط صنعت با دانشگاه شد، برای ایجاد ارتباط پایدار صنعت با دانشگاه اقدام به تاسیس پارک علم‌وفناوری کرد، تاجایی‌که با ایجاد این مجموعه شرایطی برای حضور شرکتهای دانش‌بنیان و توسعه و تجاری‌سازی محصولات تولیدشده متصل به دانشگاه و صنعت را فراهم آورده است.
پارک علم‌وفناوری دانشگاه آزاد اسلامی این روزها جایگاه خاصی در میان سایر پارک‌های کشور دارد و علاوه‌بر فعالیت‌هایی مبتنی‌بر ایجاد اشتغال و همچنین آشتی صنعت و جامعه تلاش دارد در هر زمانی نیازهای جامعه را باتوجه به شرایط همان زمان حل کند؛ طرح‌های فناورانه کرونایی نیز در همین راستا انجام شد. از خدمات مهم این پارک ارائه تسهیلات برای استقرار شرکتها و نمونه‌سازی و سرمایه‌گذاری است.
پارک علم‌وفناوری دانشگاه آزاد اسلامی و جایگاه آن بین پارک‌های کشور
پارک علم‌وفناوری دانشگاه آزاد اسلامی، اولین پارک غیردولتی در کشور است که مجوز تاسیس (موافقت اصولی) آن در دی‌ماه سال 1393 از دفتر برنامه‌ریزی امور فناوری وزارت علوم اخذ شد. این پارک از زمان تاسیسش تلاش داشته تا با استفاده از ظرفیت‌ها و زیرساخت‌های موجود در دانشگاه آزاد اسلامی و جایگاه این دانشگاه به‌لحاظ سهم نسبتا زیاد در تولید علم و فن‌آفرینی برای رشد و توسعه مهارت‌افزایی دانش‌محور و اقتصاد دانش‌بنیان موثر واقع شود و همچنین بتواند با گسترش فعالیت‌های حرفه‌ای، بستری مناسب برای هم‌افزایی علمی جامعه دانشگاهی در حوزه فناوری و بهره‌برداری بیشتر از توان علمی اساتید دانشگاهی، درجهت پیشبرد اهداف دانشگاه‌های نسل سوم (دانشگاه کارآفرین) و ارزش‌آفرینی حداکثری، فراهم آورد.نکته مهم اینکه مدل اقتصادی این پارک به‌عنوان مدلی نو برای اولین‌بار دربین تمام پارک‌ها اجرا شده است. در طراحی این مدل که با هدف برقراری ارتباط اثربخش با بخش خصوصی و صنعت درجهت کمک به توسعه زیست‌بوم کارآفرینی دانشگاه آزاد اسلامی تدوین شده است، ارکان مختلف تجاری‌سازی و انتقال فناوری با ارائه خدمات تخصصی چون هدایت، نظارت، مشاوره سرمایه‌گذاری در شرکتهای دانش‌بنیان، به‌درستی درنظر گرفته شده است و می‌تواند به‌عنوان مدلی پربازده در بزرگ‌ترین پارک غیردولتی کشور و منطقه، در توسعه اقتصاد دانش‌بنیان و تجاری‌سازی فناوری از کارکردهای لازم در عرصه رقابتی امروز برخوردار باشد.اولین پارک علم‌وفناوری دانشگاه آزاد اسلامی، به‌عنوان اولین پارک غیردولتی، فعالیت خود را در تابستان سال 95 آغاز کرد. در ابتدای راه با جذب بیش از 30 شرکت دانش‌بنیان، واحد فناور و صاحبان ایده، گام‌های مؤثری را در مسیر پشتیبانی از فعالان تجاری‌سازی، نوآوری و کارآفرینی در دانشگاه آزاد اسلامی برداشت. با تکمیل ظرفیت استقرار در اولین مرکز این پارک برای ایجاد ظرفیت‌های جدید، درنیمه اول سال 86 مرکز شماره 2 نیز راه‌اندازی شد و حالا فعالیت‌های آن به‌سرعت هرچه تمام‌تر ادامه دارد.
بررسی و تصویب طرح‌های کرونایی توسط پارک علم‌وفناوری دانشگاه
پارک علم‌وفناوری دانشگاه آزاد اسلامی از زمان آغاز فعالیتش اقدامات زیادی را انجام داده که بسیاری از فعالیت‌هایش بسته به زمان و اتفاقات خاص بوده است. به‌طور مثال با شیوع کرونا این پارک فراخوانی را به تمام واحدهای دانشگاه آزاد اسلامی ارسال و از آنها خواست طرح‌های کرونایی خود را اعلام کنند. کارگروه تخصصی کرونا نیز در پارک علم‌وفناوری دانشگاه آزاد اسلامی تشکیل شد تا این طرح‌ها را بررسی کند. این طرح‌ها از اسفندماه به‌صورت آنلاین بررسی شد تا از آنها حمایت شود. در این مدت بیش از 500 طرح از پارک‌ها، مراکز رشد و واحدهای دانشگاهی سراسر کشور مورد بررسی قرار گرفت و از این بین 15 مورد به‌تصویب رسید.طرح تولید اسپری(nasal/mouth) برای ازبین بردن ویروس حین ورود به بدن ازطریق مجاری تنفسی و گوارشی، نمونه‌سازی برای تولید محصول IRT (ترموگرافی فروسرخ پزشکی)، نمونه‌سازی تولید تکنولوژی کلیدهای غیرلمسی از راه دور، طرح محفظه خانگی استریل نوری (گازی با لامپ‌هایUV)، تولید دستگاه پاشش مواد ضدعفونی کننده (شاملUV، حرارت‌دهی و مواد ضدعفونی)، تولید محلول ضدعفونی کروساید (هیدروژن پراکساید 3درصد) و طرح ساخت روشویی پرتابل به‌منظور کنترل ویروس کرونا ازجمله این طرح‌های مصوب هستند.همچنین، طرح ساخت کیت بومی تشخیص اختصاصی و سریع کرونا ویروس انسانی کووید-19 به روش time pcr real use to ready از واحد همدان، طرح تولید ویال‌های کنترل‌کیفی بیولوژیک اتوکلاوها (به‌تعداد 1000 ویال)، دستگاه ازون‌ساز از مرکز تحقیقات دانشگاه آزاد اسلامی واحد شیراز، طرح تولید مواد ضدعفونی کننده از دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران، دستگاه الکتروریسی از دانشگاه آزاد اسلامی شیراز، طرح تولید مواد ضدعفونی با ماندگاری بالا (یک ماه) و طرح کیت تشخیص کرونا (یکی از هشت‌طرحی که موردتایید وزارت بهداشت قرار گرفته است) و تولید ونتیلانتور از مرکز تحقیقات وابسته به دانشگاه آزاد اسلامی طرح‌های تصویب‌شده برای مقابله با کرونا هستند.
دانشگاه آزاد اسلامی نیز با تخصیص بودجه 20 میلیارد ریالی برای ساخت نمونه اولیه طرح‌های تاییدشده و پشتیبانی‌های لازم برای تجاری‌سازی محصولات شرکتها و تمدید قرارداد شرکتهای مستقر در پارک علم‌وفناوری با شرایط قبل از شیوع ویروس کرونا، حمایت خود را از این طرح‌ها انجام داده است.البته اینها طرح‌هایی است که از تمام دانشگاه به پارک علم‌وفناوری دانشگاه آزاد رسیده و پارک علم‌وفناوری مسئولیت بررسی و تصویب آنها را برعهده داشته است.مسئولان پارک علم‌وفناوری دانشگاه آزاد در انتخاب طرح‌های ارائه‌شده به دبیرخانه چالش کرونا طرح‌هایی را که بر دنیای پس از کرونا تمرکز کرده‌اند موردتوجه قرار داده‌اند، چراکه بعد از کرونا دنیا بازهم با بیماری‌هایی از این‌دست مواجه خواهد شد.نکته دیگر اینکه 20درصد از طرح‌ها در فضای کسب‌وکار به‌خاطر ناتوانی در تامین سرمایه با شکست مواجه می‌شوند؛ دکتر محمدمهدی طهرانچی اردیبهشت امسال به پارک علم‌وفناوری دانشگاه آزاد اسلامی مأموریت داد که از محصولات دانشجویان و اساتید دانشگاه آزاد در واحدهای سراسر کشور که از اسفندماه 98 برای مقابله با کرونا ساخته و طراحی کرده‌اند، حمایت کند. بنابراین دانشگاه آزاد فضاهای آزمایشگاهی و کارگاهی خود را دراختیار صاحبان ایده و طرح که در چالش کرونا شرکت کرده‌اند قرار می‌دهد.
برنامه‌های توسعه پارک علم‌وفناوری دانشگاه آزاد اسلامی
توسعه اکوسیستم کارآفرینی برای حرکت به‌سوی دانشگاه کارآفرین
اما فعالیت‌های پارک علم‌وفناوری دانشگاه آزاد اسلامی در این مدت فقط محدود به ارائه طرح‌های کرونایی یا بررسی و تصویب آنها نبوده است. پارک دانشگاه در این مدت برای توسعه خود نیز برنامه‌هایی را در دستورکار قرار داده است. حمید مهدی، مدیر فناوری پارک علم‌وفناوری دانشگاه آزاد اسلامی در گفت‌وگو با «فرهیختگان» درخصوص برنامه‌های توسعه پارک علم‌وفناوری دانشگاه آزاد اسلامی سخن گفت. به‌گفته او، توسعه اکوسیستم کارآفرینی در دانشگاه آزاد برای حرکت به‌سوی دانشگاه کارآفرین، توسعه تجاری‌سازی در واحدهای دانشگاهی برای کسب درآمدهای غیرشهریه‌ای، توسعه بازار برای محصولات تولیدشده در واحدهای دانشگاهی، توسعه زیرساخت‌های پارک ازطریق راه‌اندازی شهرک پارک علم‌وفناوری و توسعه فضاهای نوآوری در سطح استان تهران و واحدهای دانشگاهی کشور از مهم‌ترین برنامه‌هایی است که در پارک علم‌وفناوری دانشگاه آزاد اسلامی دنبال میشود.او توضیح داد: «پارک‌های علم‌وفناوری در تمام دنیا یک‌سری استانداردهای مشخصی ازنظر کارکرد دارند؛ می‌توان گفت در بحث توسعه ارتباطات با مرکز مختلف آموزشی و پژوهشی، بحث تکنولوژی ترانسفر یا انتقال فناوری برای کسب‌وکارها در مراکز تحقیقاتی آموزشی برعهده دارند. همچنین بحث توسعه فناوری و تامین زیرساخت و فضاهای اداری و تولیدی برای کسب‌وکارهای نوپاست.»
مهدی اضافه کرد: «پارک علم‌وفناوری دانشگاه آزاد اسلامی نیز در همین راستا برای توسعه خود برنامه‌هایی را در دستورکار قرار داده است. از آنجاکه این پارک متعلق به دانشگاه آزاد اسلامی است و دانشگاه آزاد هم حدود 400 واحد دانشگاهی دارد، رسالتش با پارک‌های دیگر تفاوت دارد.»
مدیر فناوری پارک علم‌وفناوری دانشگاه آزاد اسلامی با بیان اینکه پارک‌های دولتی در کشور در حیطه استان‌های خودشان و وظایف آنها نیز در آن محدوده جغرافیایی تعریف شده است، ادامه داد: «اما پارک دانشگاه آزاد اسلامی براساس مجوزی که از وزارت علوم دارد، در حیطه استان تهران فعالیت می‌کند. البته ازسوی دیگر چون وابسته به دانشگاه آزاد است، یک اهرم بسیار قوی برای کمک به واحدهای دانشگاهی نیز محسوب میشود.»
او با بیان اینکه چندین سال است به واحدهای دانشگاه آزاد اسلامی در بحث‌های تجاری‌سازی کمک می‌کنیم، اظهار کرد: «توسعه اکوسیستم کارآفرینی در دانشگاه آزاد اسلامی از سال 95 از پارک دانشگاه رقم خورد؛ به‌عبارتی بحث‌های اکوسیستم کارآفرینی در دانشگاه و بحث حرکت دانشگاه به‌سمت یک دانشگاه کارآفرین برای اولین‌بار در پارک علم‌وفناوری شروع شد.»
او گفت: «همچنین توسعه تجاری‌سازی را در واحدهای دانشگاهی برای کسب درآمدهای غیرشهریه‌ای در دستورکار داریم و در همین راستا به‌دنبال راه‌اندازی یک سرای نوآوری با توسعه تجاری‌سازی در دانشگاه آزاد در مجموعه پارک هستیم.»
مدیر فناوری پارک علم‌وفناوری دانشگاه آزاد اسلامی با تاکید بر اینکه برای توسعه تجاری‌سازی واحدها یک‌سری سناریوها و برنامه‌هایی را نیز در دستورکار داریم، تصریح کرد: «باتوجه به اینکه در پارک متخصصان حرفه‌ای و باسابقه در زمینه تجاری‌سازی حضور دارند، می‌توانیم در این زمینه به واحدهای دانشگاه کمک کنیم.»
مهدی ادامه داد: «توسعه بازار محصولات تولیدشده در واحدهای دانشگاهی برنامه دیگری است که روی آن کار می‌کنیم، اما یکی از مهم‌ترین برنامه‌های توسعه‌ای ما بحث توسعه زیرساخت‌های پارک است.درنظر داریم یک شهرک برای پارک راه‌اندازی کرده و فضاهای نوآوری را نیز در واحدهای دانشگاه پیگیری می‌کنیم تا موضوع کارآفرینی را در دانشگاه توسعه داده و جابیندازیم. وقتی دانشجویان وارد دانشگاه آزاد اسلامی می‌شوند، باید بدانند وارد یک دانشگاه نسل‌سوم و کارآفرین شده‌اند و بعد از فارغ‌التحصیلی می‌توانند روی درآمد شغل آینده خود امیدوار باشند.»
تعاملات با شرکتهای مستقر در پارک چگونه است؟
تعامل با شرکتهای مستقر در پارک اقدام دیگری است که از چشم مسئولان پارک علم‌وفناوری دانشگاه آزاد پنهان نمانده، چراکه این تعامل همیشه موردتاکید مسئولان رده‌بالای دانشگاه آزاد اسلامی بوده است. آزاده کاظمی، مدیر امور شرکتهای پارک علم‌وفناوری دانشگاه آزاد اسلامی نیز در گفت‌وگو با «فرهیختگان» از تعاملات با شرکتهای مستقر در پارک سخن گفت.
به گفته او، پذیرش ازطریق سامانه یا معرفی‌هایی که ازسوی مراکز رشد و مدیران مجموعه صورت می‌گیرد، انجام میشود. او گفت: «تعامل اولیه ما با شرکتهای مستقر در پارک علم‌وفناوری دانشگاه آزاد ازطریق ورودی و اکوسیستم است. بچه‌ها ابتدا در یک فرآیند ارزیابی قرار می‌گیرند و محصول آنها چه در حوزه خدمات و چه فناوری (بسته به جنس محصول‌شان) مورد ارزیابی قرار می‌گیرند.»
کاظمی با بیان اینکه یک پذیرش اولیه داریم، اضافه کرد: «درصورت اخذ شرایط اولیه به شورای ارزیابی ارجاع داده می‌شوند. در این شورا 25 تیم تخصصی ارزیابی حضور دارند که این تیم‌ها رشته‌های تخصصی مختلفی را دربر می‌گیرند. این شرکتها توسط تیم‌های ارزیابی سطح‌بندی می‌شوند و بعد از تایید شورای ارزیابی با آنها قرارداد منعقد میشود.»
او با بیان اینکه شرکت‌هایی که در شورای ارزیابی تایید می‌شوند، اگر بتوانند از راستی‌آزمایی عبور کنند و محصول آنها قابلیت رشد داشته باشد، با آنها قرارداد 3 تا 6 ماهه بسته میشود، ادامه داد: «این قرارداد بستگی به نوع محصول آنها و نیاز آن محصول است. به‌طور مثال، اینکه این محصول نیازمند خط تولید یا بازار باشد و یا تسهیلات نیاز داشته باشد، نوع قرارداد متفاوت خواهد بود.»
مدیر امور شرکتهای پارک علم‌وفناوری دانشگاه آزاد اسلامی گفت: «امکاناتی که در مجموعه اکوسیستم وجود دارد را در اختیار آنها قرار داده و شرایط مالی آنها را هموار می‌کنیم. همچنین یک‌سری سرمایه‌گذاران خصوصی به ما مراجعه می‌کنند که این سرمایه‌گذاران خصوصی را به شرکتها معرفی می‌کنیم.»
کاظمی با بیان اینکه یک‌سری از خدمات و تعاملات نیز ازطریق برگزاری دوره‌ها خواهد بود، اظهار کرد: «برای این شرکتها دوره‌های مختلف و آموزش‌های گروهی ازجمله حسابداری و حسابرسی برگزار میشود تا به آنها کمک شود رشد و نیاز خود را برطرف کنند.»
سودآوری بلندمدت با انتقال سهام شرکت‌هایی که فناوران خوش فکر دارند
او با تاکید بر اینکه به‌دنبال آن هستیم تا سهام شرکت‌هایی که فناوران خوش فکر و طرح‌های خوب دارند را به دانشگاه آزاد منتقل کنیم، تصریح کرد: «با این اقدام سودآوری بلندمدت برای دانشگاه آزاد خواهیم داشت، چراکه به‌دنبال این نیستیم تا تنها اجاره‌بگیر باشیم.»
مدیر امور شرکتهای پارک علم‌وفناوری دانشگاه آزاد اسلامی ادامه داد: «برخی از شرکتها نیازمند مکاتبات با برخی ارگان‌ها مثل سازمان غذاودارو یا محیط‌زیست هستند که پارک می‌تواند ارتباط را تسهیل کند و ما ازطریق معرفی این ارتباط را تسهیل‌گری می‌کنیم.»
کاظمی با بیان اینکه حمایت از شرکتها را در دستورکار داریم، اضافه کرد: «روی شرکت‌هایی سرمایه‌گذاری خواهیم کرد که برای دانشگاه آینده داشته باشند. همچنین سعی می‌کنیم برای شرکتهای خوبی که در پارک علم‌وفناوری مستقر هستند، علاوه‌بر فضای اداری فضای کارگاهی نیز در اختیار آنها قرار دهیم. در حوزه صادرات نیز مشاورانی نیز داریم که بسته به نوع محصولات در کشورهای اطراف اقدامات لازم را انجام دهند.»
نحوه استقرار شرکتها به چه صورت است؟
استقرار شرکتها در پارک علم‌وفناوری دانشگاه آزاد اسلامی بستگی به نیاز شرکتها و تعداد نفرات آنها دارد. مدیر امور شرکتهای پارک علم‌وفناوری دانشگاه آزاد اسلامی در این‌باره توضیح داد: «شرکتها بعد از اینکه در شورای ارزیابی تایید می‌شوند، بسته به نوع نفرات و شرایطی که دارند بررسی شده و باتوجه به نوع امکاناتی که در اختیار داریم، در پارک مستقر می‌شوند.»
کاظمی اظهار کرد: «به‌طور مثال گاهی شرکت نیازمند فضای بزرگی است، اما در آن برهه چنین فضایی را در اختیار نداریم، بنابراین تلاش می‌کنیم باتوجه به امکاناتی که در اختیار داریم، به‌طور موقت فضایی را در اختیار او قرار دهیم؛ مثلا تلاش می‌کنیم در واحدها یا سراهای نوآوری این شرکتها را مستقر کنیم.»
* نویسنده: سارا طاهری، روزنامه‌نگار