به گزارش «فرهیختگان»، موضوع گزارش امروز «فرهیختگان»، مساله جدیدی نیست. صحبت از یک بدهی است که حالا و با گذشت بیش از 5 سال می‌توان کم‌کم آن را قدیمی هم دانست. طلبی که رفته‌رفته به عددی حدود یک‌سوم درآمد بزرگ‌ترین مرکز آموزشی عالی ایران یعنی دانشگاه آزاد رسیده و این دانشگاه را در مسائل مالی خود با چالش‌های مختلفی مواجه کرده است. موضوعی که پای آن برای نخستین‌بار به قانون بودجه سال 99 هم باز شد اما با گذشت 4 ماه از آغاز سال جدید هنوز اقدامی برای حل آن صورت نگرفته است. کرونا، این ویروس منحوس که از اوایل اسفندماه سال گذشته سروصدای رسیدنش به ایران هم بلند شد، سلامت برخی و معیشت عده‌ای دیگر را تحت‌الشعاع قرار داد. طبیعتا فشارهای مالی ناشی از تعطیلی و تغییرات فضای کسب‌وکار، بیش از همه به آنها وارد شده که کمترین اتصال و ارتباطی با بودجه‌های دولتی نداشته و ندارند.
یکی از همین دست مجموعه‌ها، دانشگاه آزاد اسلامی است که بیش از 50 هزار استاد و عضو هیات‌علمی و کارمند را در خود جای داده و معیشت آنان و خانواده‌هایشان را برعهده دارد. شیوع کرونا و به تبع آن تعطیلی فیزیکی واحدها، باعث شد بخشی از درآمدهای غیرشهریه‌ای دانشگاه هم با کاهش جدی مواجه شود. اتفاقی که بدون‌شک بر زندگی 54 هزار عضو خانواده بزرگ دانشگاه تاثیرگذار خواهد بود. در چنین شرایطی، هرچند انتظار ارائه تسهیلات ازسوی دولت، توقع چندان گزاف و زیادی به‌نظر نمی‌رسد اما عمل به قانون بودجه 99 و پرداخت بدهی قدیمی بنیاد شهید و امور ایثارگران هم می تواند تا حدودی، کم‌توجهی دولت به خانواده بزرگ دانشگاه آزاد را جبران کند و مشکلات مالی دانشگاه آزاد اسلامی را التیام بخشد.
قانون چه می‌گوید؟
صحبت از تحصیل رایگان دانشجویان شاهد و ایثارگر به اواخر دهه 80 بازمی‌گردد. زمانی که در سال 89 این موضوع با تایید نمایندگان مجلس شورای اسلامی در قانون برنامه پنج‌ساله پنجم توسعه جمهوری اسلامی ایران به‌صراحت مورد تاکید و اشاره قرار گرفت. بند «ک» ماده 20 این قانون می‌گوید: «شهریه دانشجویان جانباز 25 درصد و بالاتر و فرزندان آنان، فرزندان شاهد، آزادگان و فرزندان آنان و دانشجویان تحت پوشش کمیته امداد امام‌خمینی(ره) و سازمان بهزیستی از محل اعتبارات ردیف مستقل معاونت (برنامه‌ریزی و نظارت راهبردی رئیس‌جمهور) تامین شود. اجرای قانون پنجم توسعه از سال 90 آغاز شد و متعاقب آن این موضوع در قانون بودجه این سال هم در ماده 113 مورد تاکید قرار گرفت. براساس ماده 113 قانون بودجه سال 90، هزینه‌های مربوط به مراکز آموزشی و پژوهشی غیردولتی این ایثارگران توسط بنیاد شهید و امور ایثارگران از طریق مبادله موافقتنامه با معاونت برنامه‌ریزی و نظارت راهبردی رئیس‌جمهور در ابتدای هر نیمسال تحصیلی پرداخت می‌شود.
این مساله اوایل مهرماه نیز طی نامه‌ای توسط وزیر علوم به روسای دانشگاه‌ها اعلام شد. ازسویی دیگر در قانون برنامه ششم توسعه کشور نیز دولت مکلف شد طبق بودجه سنواتی به‌منظور حمایت و تجلیل از رشادت‌های رزمندگان هشت‌سال دفاع مقدس که حداقل 6 ماه سابقه حضور در جبهه دارند و جانبازان زیر 25 درصد جانبازی و آزادگان با کمتر از 6 ماه سابقه اسارت و همسران و فرزندان آنان تسهیلات رفاهی، معیشتی، بهداشتی، درمانی و فرهنگی ارائه کند که یکی از این موارد به تأمین و پرداخت یا معافیت حداقل 30 درصد هزینه شهریه تحصیل در دانشگاه آزاد اسلامی، دوره‌های شبانه دانشگاه‌های دولتی، دانشگاه پیام‌نور و سایر دانشگاه‌های مورد تأیید وزارتخانه‌های علوم، تحقیقات و فناوری و بهداشت، درمان و آموزش پزشکی مربوط می‌شود.»
بنیاد شهید و مطالبات میلیاردی دانشگاه‌ها
دولت طبق قانون وظیفه پرداخت شهریه حدود 114 هزار دانشجویان شاهد و ایثارگر را که بیش از 80 درصد آنان در دانشگاه آزاد مشغول تحصیل هستند، دارد اما به‌نظر می‌رسد در عمل تعهدی نسبت به مطالبه احساس نمی‌کند. بررسی‌ها نشان می‌دهد از سال 92 مطالبات مالی دانشگاه‌ها به‌ویژه دانشگاه آزاد اسلامی به‌عنوان بزرگ‌ترین دانشگاه کشور، به آینده‌ای وعده داده شده که با گذشت حدود 7 سال هنوز نرسیده است. اواخر شهریورماه سال گذشته علی آهون‌منش، رئیس شورای مرکزی اتحادیه دانشگاه‌ها و موسسه‌های آموزش عالی غیردولتی و غیرانتفاعی در گفت‌وگو با یکی از رسانه‌ها می‌گوید: «بیشترین بدهی بنیاد شهید با مبلغ یک‌هزار و ۲۰۰ میلیارد تومان، مربوط به دانشگاه آزاد است و پس از آن دانشگاه دولتی با نزدیک به ۶۰ میلیارد تومان و دانشگاه غیرانتفاعی با ۵۵ میلیارد تومان در رده‌های دوم و سوم قرار دارند.»
پیگیری‌های دانشگاه آزاد نیز مانند سایر مراکز آموزش عالی ادامه داشت تا در ابتدای دی‌ماه در نشستی که با حضور شهیدی، رئیس وقت بنیاد شهید و دکتر ولایتی رئیس هیات‌امنای دانشگاه آزاد اسلامی و دکتر طهرانچی، رئیس دانشگاه آزاد اسلامی بدهی بنیاد شهید و امور ایثارگران به دانشگاه آزاد بابت شهریه معوقه دانشجویان شاهد و ایثارگر نیز در این جلسه مورد بحث و بررسی قرار گرفت و مقرر شد این بدهی به‌صورت تهاتر به دانشگاه آزاد اسلامی پرداخت شود. ازسوی دیگر موضوع مطالبات دانشگاه آزاد از بنیاد شهید و امور ایثارگران توسط نمایندگان مجلس شورای اسلامی هم دنبال شد و این‌بار دولت در قانون بودجه سال 99 مکلف شد «اسناد خزانه اسلامی را با حفظ قدرت خرید در سقف نرخ سود مصوب شورای پول و اعتبار و با سررسید تا سه‌سال صادر و تا سقف ۲۰۰ هزار میلیارد ریال به طلبکاران واگذار کند». در متن قانون بودجه آمده است: «بازپرداخت این اسناد در قوانین بودجـه سنواتی کل کشور پیش‌بینی می‌شود و خزانه‌داری کل کشور موظف است از محل اعتبارات ردیف‌های فصل مربوطه و جدول شماره (۸) این قانون نسبت به تسویه آن اقدام کند.
این اسناد بابت تأدیه مطالبات قطعی‌شده به طلبکاران دستگاه‌های اجرایی و بابت بدهی دولت به دانشگاه آزاد اسلامی به آنان واگذار می‌شود.» این بی‌توجهی دولت درحالی است که براساس اعلام رئیس دانشگاه آزاد اسلامی هر ترم تحصیلی حدود ۲۵۰ میلیارد به این بدهی افزوده می‌شود. دکتر طهرانچی چندی‌پیش در برنامه دست‌خط درخصوص بدهی بنیاد شهید به دانشگاه آزاد گفته بود: «بنیاد شهید هزار و ۶۰۰ میلیارد تومان به دانشگاه بدهی دارد که الان بیشتر می‌شود، چون هر ترمی که می‌گذرد ۲۵۰ میلیارد اضافه می‌شود. ۸۰ هزار نفر از عزیزان بچه‌های ایثارگر در دانشگاه آزاد به‌صورت رایگان درس می‌خوانند.
دولت متعهد است این هزینه را بپردازد و متاسفانه کاهلی کرده و اقتصاد دانشگاه از این بابت لطمه می‌خورد.» شاید بد نباشد برای فهم تأثیر مبلغ مطالبات این دانشگاه از بنیاد شهید، به گفته‌های دیگر رئیس دانشگاه آزاد درخصوص میزان درآمد این دانشگاه هم اشاره کرد. دکتر طهرانچی در همین برنامه درآمد دانشگاه آزاد در سال گذشته را حدود ۶ هزار میلیارد تومان اعلام می‌کند که حدود ۵ هزار میلیارد آن از شهریه دانشجویان و یک‌هزار میلیارد از منابع غیرشهریه‌ای مثل خدمات و فعالیت‌های اجرایی تأمین می‌شود که حالا به‌واسطه کرونا بخش اعظمی از آن تعطیل شده است.
پرداخت معوقات 2 هزار میلیاردی کلید طلایی بهبود وضعیت معیشت خانواده دانشگاه آزاد
احمد حیدری، سخنگوی دانشگاه آزاد اسلامی در گفت‌وگو با «فرهیختگان» با اشاره به تحصیل 80 هزار دانشجوی شاهد در دانشگاه آزاد اسلامی می‌گوید: «از سال 92 تاکنون درحالی‌که باید هزینه تحصیل این عزیزان به‌صورت ترم‌به‌ترم به دانشگاه پرداخت می‌شده و تسویه‌حساب صورت می‌گرفته، هیچ پرداختی به دانشگاه آزاد نداشتند. رقم بدهی بنیاد شهید به دانشگاه آزاد به حدود 2 هزار میلیارد تومان رسیده است. طبق قانون، فرزندان شاهد و ایثارگری که در دانشگاه‌ها تحصیل می‌کنند، هزینه آنها را بنیاد شهید به نیابت از دولت پرداخت می‌کند.»
او ادامه می‌دهد: «شرایط اقتصادی به‌واسطه شیوع بیماری کرونا دچار وضعیت خاصی است. شرایط فعلی دانشگاه آزاد نیز تابعی از این شرایط است. از طرفی برخی دانشجویان در پرداخت شهریه خود به‌واسطه مشکلاتی که برای درآمد خود یا خانواده‌هایشان به وجود آمده دچار مشکل هستند و از طرف دیگر بخشی از درآمدهای غیرشهریه‌ای دانشگاه که از محل فعالیت‌های اجرایی مانند بوفه‌ها و سرویس‌ها تأمین می‌شد با توجه به تعطیلی دانشگاه‌ها، به صفر رسیده است. بنابراین از سویی ورودی شهریه‌ای و درآمدهای اجرایی با کاهش مواجه شده و در این موقعیت دولت نه‌تنها هیچ کمکی به دانشگاه آزاد اسلامی نداشته، بلکه بدهی خود را هم پرداخت نمی‌کند.»
حیدری در ادامه به موضوع افزایش حقوق کارکنان دانشگاه آزاد اشاره کرده و اضافه می‌کند: «اتفاق دیگری که در ماه‌های اخیر افتاده، افزایش حقوق اعضای هیات‌علمی دانشگاه‌های دولتی است که بین 30 تا 50 درصد در بهمن و اسفند سال گذشته توسط دولت اجرا شده و طبیعتا افزایش حقوق‌های سال جدید هم شامل این اساتید شده است. درحال حاضر ما نتوانستیم افزایش لازم در حقوق اعضای هیات‌علمی و افزایش سالانه حقوق کارکنان دانشگاه را انجام دهیم و منتظر هستیم با دریافت بدهی 2 هزار میلیاردی دولت این موارد را پیگیری کنیم. باید توجه داشت که این 2 هزار میلیارد عدد روز بدهی است اما این مبلغ در طول سال‌های اخیر جمع شده است و این عدد به‌مراتب با توجه به تغییرات قیمت‌ها، ارزش کمتری نسبت به زمان انجام خدمات دارد.»
سخنگوی دانشگاه آزاد اسلامی می‌گوید مکاتبات و مذاکرات مختلف و متعددی با بنیاد شهید و امور ایثارگران داشتیم اما متاسفانه وعده مسئولان مشمول زمان شده و به نتیجه نرسیده است. دانشگاه آزاد با توجه به وسعت و تعداد دانشجو، بیشترین تعداد دانشجوی شاهد و ایثارگر را هم داراست. این درحالی است که مجلس شورای اسلامی نیز مصوب کرده که دولت 20 هزار میلیارد تومان از بدهی‌های خود را به‌نحوی که در قانون بودجه آمده پرداخت کند و نام دانشگاه آزاد اسلامی نیز به‌عنوان یکی از طلبکاران دولت در متن قانون وجود دارد.
او درخصوص دریافت تسهیلات کرونایی هم گفت: «پیگیری‌های گسترده‌ای برای دریافت تسهیلات کرونایی از دولت داشتیم و درحال طی مراحل آن هستیم که امیدواریم نتیجه دهد. اگر این مطالبات پرداخت نشود در افزایش حقوق هیات‌علمی و کارکنان و حتی پرداخت حقوق در ماه جاری زمین‌گیر خواهیم شد.»
انصاف نیست دانشگاه آزاد به‌خاطر عدم دریافت مطالبات از وظیفه اصلی خود باز بماند
اقبال شاکری، نماینده مردم تهران در مجلس شورای اسلامی و عضو فراکسیون دانشگاه آزاد اسلامی می‌گوید: «متاسفانه این بدهی طی سالیان طولانی روی هم انباشته شده تا جایی که دانشگاه آزاد اسلامی را از وظایف خود بازداشته است. بر همین اساس ما جلساتی را با مسئولان محترم بنیاد برگزار کرده و این موضوع را پیگیری کردیم. آقای اوحدی، رئیس بنیاد شهید و امور ایثارگران نیز قول مساعد داد که اقداماتی در این خصوص انجام دهد و این هفته قرار است جلسه‌ای را نیز با مسئولان دانشگاه آزاد برگزار کند.»
عضو فراکسیون دانشگاه آزاد اسلامی در ادامه گفت: «طلب دانشگاه آزاد رقم قابل‌توجهی است و با توجه به اینکه دانشگاه مردم‌محور است و از ردیف‌های دولتی به‌هیچ‌وجه استفاده نمی‌کند بنابراین بنیاد شهید این رقم را باید در قالب وجوه نقد یا تهاتر موضوعات قابل نقد به دانشگاه آزاد واگذار کند. انصاف نیست دانشگاه آزاد اسلامی بار 50 درصد از آموزش عالی کشور را به دوش بکشد اما به‌علت عدم دریافت شهریه خود به پرسنل و کارکنان آن فشار وارد شده و دانشگاه نیز از وظیفه اصلی خود باز بماند.» او اضافه کرد: «امیدوارم با پیگیری‌های انجام‌شده توسط فراکسیون دانشگاه آزاد، این موضوع به سرانجام برسد اما اگر ببینیم روش‌های گفت‌وگو و مذاکره طولانی شده و ره به جایی نمی‌برد باید به دولت نیز تذکر جدی داد که در این مورد فکر اساسی کند.»
شاکری در ادامه توضیح داد: «دانشگاه آزاد یک نهاد عمومی محسوب می‌شود و با دانشگاه‌های غیردولتی که صاحبان آن از منافع دانشگاه نیز استفاده می‌کنند، تفاوت دارد. تفاوت دانشگاه آزاد با سایر دانشگاه‌های بخش خصوصی در این موضوع است و اموال و دارایی آن متعلق به تمام کشور است چراکه این دانشگاه یک نهاد عمومی غیردولتی است. بنابراین قانونگذاران به این موضوع توجه کنند.» او با بیان اینکه دولت به دانشگاه‌های غیرانتفاعی مزایایی را پرداخت می کند که این مزایا به دانشگاه آزاد تعلق نمی‌گیرد، تاکید کرد: «این اجحاف در حق دانشگاه آزاد است؛ امیدواریم با کمک‌های مجلس و نمایندگان بتوانیم این موضوعات را حل کرده و به دانشگاه آزاد کمک کنیم تا توسعه‌های آموزش عالی مردم‌محور و آمایش سرزمینی را انجام دهد چراکه در این صورت توسعه خوبی در کشور رخ خواهد داد.»
نماینده مردم تهران در مجلس شورای اسلامی با تاکید بر اینکه کمک به دانشگاه آزاد کمک به تمام کشور است، ادامه داد: «وزارت علوم برداشت درستی از ظرفیت‌های دانشگاه آزاد اسلامی ندارد و نمی‌داند پتانسیل بزرگی که در دانشگاه آزاد وجود دارد می‌تواند حلال بسیاری از مشکلات کشور باشد. بنابراین وزارت علوم نیز باید به این موضوع ورود کرده و از حق دانشگاه آزاد دفاع کند و این دانشگاه را رقیب خود نداند.»
اساتید و کارکنان دانشگاه: دولت مطالبات دانشگاه آزاد را پرداخت کند
اساتید و کارکنان دانشگاه آزاد اسلامی نیز روز گذشته در نامه‌ای سرگشاده خطاب به حسن روحانی، رئیس‌جمهوری خواستار پرداخت بدهی ۲ هزار میلیاردی دولت به دانشگاه آزاد اسلامی شدند.
در بخش‌هایی از این نامه که رونوشت آن به رئیس مجلس شورای اسلامی، اعضای فراکسیون دانشگاه آزاد اسلامی در مجلس و رئیس دانشگاه آزاد اسلامی نیز ارسال شده، آمده است: «وقتی صحبت از بخش خصوصی به میان می‌آید از دانشگاه آزاد اسلامی به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین موسسات غیردولتی نام برده می‌شود که نه‌تنها بار مالی برای دولت‌ها نداشته چه‌بسا با پرداخت منظم حق بیمه و مالیات بار عظیم آموزش عالی کشور را به دوش می‌کشد و در این میان به‌خاطر سیاست‌های غلط سال‌های گذشته دولت‌ها در جذب دانشجو و مدیریت ناصحیح منابع مالی چند سالی است پرسنل دانشگاه افزایش حقوق متناسب با همتایان خود را نداشته‌اند که این اجحاف بزرگی به خانواده ۵۵ هزار کارمند و استاد دانشگاه آزاد اسلامی می‌باشد تا جایی که بعضا دریافتی ما نصف همکاران ما در سیستم دولتی می‌باشد یعنی سفره ما نسبت به همکاران‌مان در دولت کوچک‌تر است، این درحالی است که با پرداخت این مبلغ مطالبات ازسوی دولت، دانشگاه می‌تواند روی افزایش حقوق و همسان‌سازی اقدام عملی نماید.
خواسته امضاکنندگان این نامه پرداخت سریع اصل و سود و زیان مطالبات ۲۰۰۰میلیاردی توسط دولت محترم و رفع این دِین و حق‌الناس می‌باشد چراکه بهبود شرایط معیشتی ما به پرداخت این معوقات بستگی دارد. نهایتا خواسته اصلی ما از مدیران ارشد دانشگاه افزایش متناسب حقوق و همسان‌سازی با سایر ادارات است.»
* نویسنده: ابوالفضل مظاهری، دبیر گروه دانشگاه
خبر مرتبط: