به گزارش «فرهیختگان» کرونا همچنان هست، نه دارویی دارد و نه هنوز واکسنی برای آن تولید شده است. تعداد ابتلا‌ها همچنان صعودی و مرگ‌ومیر‌ها هم که یکی درمیان رکورد می‌زند. تقریبا حال هیچ کشوری خوش نیست و حال ایران اصلا! در یک چنین شرایطی اتخاذ هر تصمیمی، برای بازگشت به شرایط قبل از کرونا، هزینه‌‌های سنگین و غیرقابل‌بازگشتی دارد، برای همین در خیلی از موضوعات هنوز جمع‌بندی نهایی مشخص نیست. حالا این موضوعات می‌تواند فعالیت‌‌های اقتصادی باشد، فعالیت‌‌های فرهنگی، ورزشی یا حتی آموزشی که این آخری یعنی ادامه روند فعالیت‌‌های آموزشی، بازگشایی مدارس، دانشگاهها و یا برگزاری آزمون‌‌ها و... حسابی کشور‌های مختلف دنیا ازجمله ایران را با چالش مواجه کرده است. چالشی که به این سادگی‌‌ها قابلیت حلوفصل و عبور ندارد و در ادامه، حتما بیش از گذشته مشکلاتی را پیش‌پای مخاطبان و سیاستگذاران قرار خواهد داد. تجربه پایان سال 98 و ابتدای سال 99 به‌خوبی نشان داد متاسفانه علی‌رغم فراهم بودن بستر‌هایی برای ایجاد آمادگی برای چنین روزهای سختی، مسئولان سهل‌انگارانه و البته ساده‌انگارانه با ماجرا مواجه شدند و سعی کردند پروسه آموزش را از طرقی نظیر آموزش‌‌های تلویزیونی و استفاده از پلتفرم‌‌ها و نرم‌افزار‌های موبایلی پیش ببرند، اما همین تجربه به ما نشان داد که روش‌‌های آزمون و خطایی جز اینکه به پروسه تعلیم و تربیت دامن بزند و شکاف موجود در امر عدالت آموزشی را تعمیق کند، خروجی دیگری ندارد. به‌هرشکل از این گردنه با هر نمر‌ه‌ای (که به اذعان مردم و کارشناسان حتما نمره قبولی نیست) عبور کردیم و حالا با فرآیند آغاز سال تحصیلی جدید روبه‌رو هستیم. چالش‌‌ها و بیم و امید‌ها برای آغاز سال تحصیلی 1400-1399 حسابی خانوادهها، دانش‌آموزان، سیاستگذاران و کارشناسان را دل‌نگران آینده کرده است. ازاین‌رو بد نیست مروری بر آنچه نظام آموزشی کشور طی روز‌ها و ماه‌‌های آینده با آن مواجه می‌شود، داشته باشیم.
سناریوی وزارت آموزش‌وپرورش برای سال جدید حضوری، نیمه‌حضوری، غیرحضوری!
این روز‌ها اخبار زیاد و البته ضد و نقیضی در ارتباط با مدل آغاز سال تحصیلی آینده، زمان شروع و نوع برگزاری کلاسها و پیشرفت روند تحصیلی دانش‌آموزان می‌شنویم. تقریبا هرکسی که گذرش به وزارت آموزش‌وپرورش افتاده یا در انتهای سمت و عنوان شغلی‌اش نامی از آموزش آمده است، اظهارنظری در ارتباط با این مساله کرده و این چندنظری و عدم‌اتفاق‌نظر بیش از گذشته خانوادهها را نگران آینده روند تحصیلی و آموزشی فرزندان‌شان کرده است. با این همه در یکی از آخرین اظهارنظرها، محسن حاجی‌میرزایی، وزیر آموزش‌وپرورش در ارتباط با چگونگی آغاز و انجام سال تحصیلی آینده در یک برنامه تلویزیونی خاطرنشان کرد: «شروع سال تحصیلی از 15 شهریور است ولی کیفیت شروع سال تحصیلی به‌صورت حضوری، غیرحضوری یا ترکیبی قابل‌تغییر است و این بستگی به وضع مناطق خواهد داشت. در حدود ۴۰درصد مدارس، تعداد دانش‌آموزان به‌گونه‌ای است که با رعایت فاصله‌گذاری اجتماعی بتوانیم کلاسها را دایر کنیم اما در مدارسی که تراکم دانش‌آموزان بالاست؛ دانش‌آموزان را به دو دسته تقسیم می‌کنیم و براساس آن، گروهی از دانش‌آموزان در روز‌هایی که به‌صورت حضوری حاضر می‌شوند بخشی از درس را فرامی‌گیرند و در روزهای دیگر که در کلاس حاضر نیستند بخش دیگری از همان درس را به‌صورت غیرحضوری دریافت می‌کنند. ستاد ملی کرونا اجازه فعالیت این نوع مدارس را که روزهای پنجشنبه تعطیل بود، داده است تا از 6 روز کاری برای آموزش استفاده کنیم و اگر شرایطی با وضع سفید باشد کلاسها به‌صورت حضوری برگزار خواهد شد.»
سال تحصیلی جدید در موعد مقرر آغاز می‌شود
در تکمله سخنان حاجی‌میرزایی و در تشریح روند آموزشی سال آینده با رضوان حکیم‌زاده، معاون وزیر و رئیس ستاد ثبت‌نام وزارت آموزش‌وپرورش گفت‌وگویی انجام دادیم و او در ارتباط با چگونگی آغاز و انجام سال تحصیلی جدید با اشاره به تجربیات سال تحصیلی اخیر به «فرهیختگان» گفت: «برنامه آموزش‌وپرورش برای بازگشایی مدارس این است که چند موضوع مهم را مدنظر داشته باشد. یکی از مهم‌ترین موارد آن این که سال تحصیلی در موعد مقرر شروع شود. بدون‌توجه به اینکه شرایط شیوع ویروس کرونا چطور است، تاخیری در شروع آموزش نداشته باشیم. تنها چیزی که تاثیرگذار است بحث مدل بازگشایی و آموزشی است که تابع شرایط خواهد بود. به‌همین منظور با واکاوی تجربه‌ای که از آموزش در ایام کرونا داشتیم و بستر‌هایی که استفاده کردیم چالش‌‌ها را شناسایی کردیم. یکی از این چالش‌‌ها این بود که تصمیم سراسری برای تمام نقاط کشور گرفته شد. در این تصمیم‌گیری خیلی از مناطق روستایی و عشایری که سفید و کم‌جمعیت بودند و معلمی در همان روستا با 6-5 دانش‌آموز زندگی می‌کرد مدرسه را تعطیل کردیم. بعضا این عزیزان به‌صورت حضوری آموزش‌‌ها را به دانش‌آموزان ارائه کردند و اینها مناطقی بود که بستر فناوری در آنجا وجود نداشت.»
در مناطق سفید حضوری، زرد نیمه‌حضوری قرمز غیرحضوری آموزش می‌دهیم
حکیم‌زاده با اشاره به برنامه‌ریزی وزارت آموزش‌وپرورش برای سال تحصیلی پیش‌رو ادامه داد: «برای امسال با درنظر گرفتن شرایط، تقسیم‌بندی انجام دادیم که کشور را به مناطق قرمز، زرد و سفید تقسیم کردیم. مناطق سفید ما عمدتا روستایی و عشایری و معمولا با مدارس کم‌جمعیت است که با حفظ پروتکلهای بهداشتی آموزش حضوری در آنها امکان‌پذیر است و اگر جریان آموزش حضوری را تعطیل کنیم ممکن است دانش‌آموز از هیچ بستر دیگری نتواند دسترسی به آموزش پیدا کند. در همین مناطق ما 202 مدرسه یک‌نفره داریم که بهتر است روند آموزش حضوری ادامه پیدا کند. در شهر‌های بزرگ با توجه به دسترسی‌‌هایی که فناوری قرار داده است درخصوص تنوع‌بخشی به منابع، انعطاف یادگیری در زمان و مکان حتما در کنار آموزش حضوری از این فضای فناوری هم استفاده می‌کنیم. در شرایط زرد به‌شکل ترکیبی خواهد بود و قسمتی از آموزش به‌صورت حضوری و قسمتی در بستر فضای مجازی و تلویزیون آموزش ارائه می‌شود. در شرایط قرمز عمدتا آموزش‌‌ها غیرحضوری خواهد بود و آموزش‌‌های تلویزیونی ادامه دارد. آن چیزی که برای ما به‌عنوان اصل است، حفظ سلامت دانش‌آموزان به‌عنوان اولویت اول و مهم‌ترین اولویت است و در این زمینه هم ما تابع دستورات ستاد ملی کرونا هستیم. همه شیوه‌‌هایی که به‌کار می‌گیریم با رعایت اصل بنیادین است که به‌هیچ‌وجه نباید سلامت بچه‌‌ها به خطر بیفتد. درنتیجه این اطمینان را به خانوادهها می‌دهیم که دغدغه‌‌های آنها لحاظ می‌شود اما درخواست ما این است که خانوادهها در موعد مقرر ثبت‌نام و به نظام آموزشی اعتماد کنند و اجازه دهند با به‌کارگیری بستر‌های متفاوتی که وجود دارد، در خدمت فرزندان آنها باشیم.»
تقویت زیرساختها جزء ماموریت‌‌های اصلی آموزش‌وپرورش نیست
معاون وزیر آموزش‌وپرورش در واکنش به این مساله که به اذعان خیلی‌‌ها پلتفرم شاد نتوانست انتظارات را برآورده کند، آیا تلاشی در جهت توسعه و بهبود کیفیت این پلتفرم و البته تلاشی برای در دسترس قرار دادن آن برای همه دانش‌آموزان شده است، گفت: «اتفاقا بررسی‌‌های نظام‌مندی را در سراسر استانها انجام داده‌ایم. کار پژوهشی در استانها و در سطح ستاد صورت گرفته است. همچنین با روش‌‌های کیفی و کمی کار پژوهشی انجام داده‌ایم تا چالش‌‌های شاد را شناسایی کنیم. از آن زمان جلسات منظمی درخصوص محور قرار دادن چالش‌‌ها برگزار می‌کنیم که بتوانیم این چالش‌‌ها را برطرف کنیم. عمده چالش‌‌ها در ارتباط با شاد بحث زیرساخت‌‌هاست که دسترسی به فناوری در همه نقاط کشور وجود ندارد و این که تعدادی از دانش‌آموزان دسترسی به گوشی‌‌های هوشمند ندارند. موضوع دیگر ویژگی‌‌های فناوری همانند سرعت است. برای این سه مورد هم آن زمان و هم در طول تابستان به‌صورت منظم اقداماتی صورت گرفته. یک تیم تخصصی درباره ارتقای قابلیت‌‌های فناورانه این شبکه کار می‌کنند تا به‌سمت کیفیت بهتر برویم و از جهت محتوایی تعاملی شود و این موارد را در دستورکار دارند. از جهت زیرساختها وزارتخانه مذاکراتی را با سازمان‌‌ها و نهاد‌های متولی انجام داده و اقداماتی درحال انجام است، ازجمله تهیه گوشی تلفن همراه. وظیفه آموزش‌وپرورش طبیعتا ارائه آموزش است و بحث تقویت زیرساختها جزء ماموریت‌‌های اصلی این وزارتخانه نیست. کاری که وزارتخانه می‌تواند انجام دهد این است که این مساله را پیگیری کنند که وزیر محترم این موضوع را با جدیت در هیات‌دولت پیگیری کردند و در ستاد ملی کرونا هم تصمیماتی که برمبنای رایگان شدن اینترنت مورداستفاده اتخاذ شد، این اتفاق به‌خاطر پیگیری‌‌هایی بود که وزارتخانه انجام داد اما در بحث فراهم کردن امکانات در زمانی که مدارس تعطیل شدند و به‌واسطه کرونا دانش‌آموزان حضور نداشتند، یکی از مواردی که در دستورالعمل بازگشایی مدنظر داشتیم و همان زمان در دستورالعمل شبکه شاد داشتیم، مسئولیتی بود که مدیر هر مدرسه داشت تا هر دانش‌آموزی که امکان دسترسی به شبکه شاد به‌هردلیلی ندارد، حتما آموزش جایگزین را داشته باشد. کماکان در مناطق محروم یک دستورالعمل خاص تهیه کردیم و تداوم آموزش در مناطق محروم و عشایری ازجمله تدوین درس نامه‌‌ها و توزیع آنها درخصوص راهنمایان آموزشی، مراجعه حضوری و رفع اشکال، استفاده از ظرفیت صداوسیمای استانی، استفاده از برنامه‌‌های رادیویی در دستورکار بود. برای ما مهم بود همه بچه‌‌ها تحت‌پوشش قرار بگیرند. قطعا در سال جاری با این تقسیم‌بندی منطقه‌ای و با اقداماتی انجام می‌شود، امیدواریم اشکالات فناوری رفع شده و این بستر بسیار مناسب‌تر و متعامل‌تری برای ارائه آموزش شود.»
حدود 10 تا 30 درصد دانش‌آموزان از شاد استفاده کردند
رئیس ستاد ثبت‌نام وزارت آموزش‌وپرورش در پاسخ به اینکه آیا اعداد و ارقامی از ضریب نفوذ و استفاده مخاطبان از پلتفرم شاد وجود دارد یا نه، افزود: «بله، 99درصد مدیران و مدارس ما به شبکه شاد پیوستند و درخصوص معلمان این رقم حدود 90درصد بود. درمورد دانش‌آموزان بحث دسترسی را کمتر داشتیم که در مناطق مختلف متفاوت بود. از 10 و 15 درصد تا مناطقی که 30درصد دانش‌آموزان را در برمی‌گرفت، داشتیم. اینها جزء برنامه‌هایی هستند که با چند سازمان صحبت کردیم تا تبلت برای این دانش‌آموزان تهیه شود و در پوشش این سامانه قرار بگیرند تا صرفا کاربرد آموزشی داشته باشد و بتواند به‌عنوان منبع یادگیری همراه دانش‌آموزان باشد. این آمار‌ها هم براساس نرم‌افزار مدیریتی که در اختیار ما بود و روزانه می‌توانستیم منطقه به منطقه رصد کنیم و پژوهش‌‌هایی که وزارتخانه از استانها درخواست کرد به‌صورت مستقل انجام دهند، به دست آمده است.»
سیستم آموزشی مدارس غیردولتی و خاص هم به شاد متصل می‌شود
یکی از مسائلی که هموراه پیش‌روی مدارس بود الزام یا عدم‌الزام استفاده آنها از پلتفرم شاد برای آموزش دانش‌آموزان بوده است. حتی به یاد داریم و می‌دانیم که خیلی از مدارس غیردولتی و خصوصا مدارس خاص و پولی برای خودشان سیستم آموزشی راه‌اندازی کرده‌اند و خیلی مقید به استفاده از شاد نیستند. با این تفاسیر وزارت آموزش‌وپرورش محدودیت و نظارتی بر این مدارس اعمال خواهد کرد یا نه؟ سوال بعدی ما بود که حکیم‌زاده در ارتباط با آن گفت: «همان‌طور که قبلا اعلام شد، شاد تنها بستر رسمی و قابل‌قبول برای انجام فعالیت‌‌های تربیتی و آموزشی آموزش‌وپرورش است. دلایل داشتن محیط ایمن و محیطی که صددرصد کاربرد آموزشی داشته باشد، ازجمله مواردی بود که این پلتفرم را راه‌اندازی کردیم وگرنه می‌شد از بستر‌های دیگر استفاده کرد اما این موضوع واقعا ابعاد تربیتی دارد و به‌خاطر همین وزارت آموزش‌وپرورش آن را تنها بستر رسمی و قابل‌قبول می‌داند، البته استفاده از نرم‌افزار‌ها و پیام‌رسان‌‌های خارجی با قوانین و مقررات همخوانی ندارند یعنی آموزش‌وپرورش، ما به‌عنوان مدرسه در ذیل سیستم رسمی فعالیت می‌کنیم. طبیعتا باید قوانین کشور را در این زمینه رعایت کنیم و اینها قوانینی است که متولیان فضای مجازی وضع می‌کنند. حتما استفاده از پیام‌رسان‌‌های داخلی و پلتفرم‌‌های داخلی به‌دلیل اینکه اطلاعات دانش‌آموزان و معلمان اطلاعات ارزشمندی است، نباید نادیده گرفته شود. ولیکن درخصوص اینکه ممکن است برخی مدارس سیستم‌‌های مخصوص به خود داشته باشند، الان کارگروهی را قرار دادیم و بررسی می‌کنیم که ببینیم به چه شکل می‌شود بستر‌هایی که در برخی مدارس غیردولتی وجود دارد، (مدارس دولتی ما وضعیت مشخصی دارند و همه باید از شبکه شاد استفاده کنند) آنها را تحت نظارت شبکه شاد بیاوریم تا امکان نظارت وجود داشته و فعالیت‌‌ها آموزشی باشد و اصولی که برای محتواست رعایت شود، چون دستورالعملی برای بارگذاری محتوا داشتیم که 15 معیار داشت و حتما باید این معیار‌ها رعایت می‌شد. این درحال بررسی است که ان‌شاءالله اگر تصمیم‌گیری شود به اطلاع عموم خواهد رسید.»
در ساختار نابرابر هر تصمیمی به‌ضرر طبقه پایین جامعه است
تا اینجا آخرین سناریوی اتخاذشده از سوی مسئولان برای آغاز و انجام سال تحصیلی جدید مشخص شده است. با وجود این انتقاداتی هم به این راهکار و هم به اصل و اساس سیاستگذاری‌ها در نظام آموزشی ما وارد است. سیدمجید حسینی، عضو هیات‌علمی دانشگاه تهران و فعال و کارشناس حوزه آموزش در گفت‌وگو با «فرهیختگان» در این رابطه خاطرنشان کرد: «مساله اصلی این است که نظم آموزش‌وپرورش ما امروز یک نظم نابرابر است. کسانی که در روستاها و مناطق حاشیه‌ای و جنوب تهران و سیستان‌وبلوچستان، خوزستان و... زندگی می‌کنند، از هر خدمت آموزش‌وپرورش محروم هستند. فرق نمی‌کند این خدمت حضوری یا غیرحضوری و نیمه‌حضوری باشد. اگر حضوری باشد کلاس ندارند، اگر نیمه‌حضوری باشد مدرسه ندارند و اگر غیرحضوری باشد اینترنت ندارند. آپشن‌هایی که آموزش‌وپرورش طرح می‌کند، چون بر بستر همان نابرابری است که به‌رسمیت می‌شناسد، آموزش‌وپرورش آن نابرابری را رسمی کرده او پشت مدارس غیرانتفاعی ایستاده است و دائما از غیرانتفاعی و خصوصی شدن آموزش دفاع می‌کند، پس هر اتفاقی در راستای کرونا هم تعریف شود بر بستر همان نابرابری دوباره موجب افزایش نابرابری می‌شود. مساله اصلی این است که آموزش‌وپرورش مطابق سند تحول خود باید جهت‌گیری‌های خود را نسبت به حمایت از عدالت‌محور کردن نظام آموزشی تغییر بدهد. آن زمان هر تصمیمی براساس پروتکلهای سلامت بگیرد به‌نفع همه خواهد بود، ولی الان هر تصمیمی بگیرد چون آن منطقی که نظام آموزشی را پیش می‌برد خصوصی‌سازی و ساختار نابرابر است، به‌ضرر پایینی‌ها و به‌سود بالایی‌هاست. الان فرض کنید نیمه‌حضوری باشد مدارس غیرانتفاعی آماده هستند به هر شکلی آن را اجرا کنند. ولی وقتی دو هزار و 500 کلاس در استان بلوچستان کم است، اگر حضوری یا نیمه‌حضوری یا غیرحضوری کنید چه فرقی می‌کند؟ او آموزش نمی‌بیند، چه حضوری و چه نیمه‌حضوری. آنچه الان باید از آموزش‌وپرورش مطالبه کنیم این است که زیرساخت‌های تولید برابر آموزش را برای همه اقشار فراهم کند. تعویق کنکور به نفع عده‌ای و به ضرر عده‌ای دیگر است؛ به‌نفع طبقات پایینی است که در این مدت فشار کرونا و وضعیت اقتصادی آنها را از هرگونه درس خواندن انداخته و به‌نفع موسسات کنکور و مدارس غیرانتفاعی است. موسسات کنکور بچه‌های خود را بسیج کرده‌اند که با مجلس تماس بگیرند و بخواهند کنکور را به‌تعویق نیندازید، یعنی هرکسی پول می‌گیرد با یک منطقی این اتفاق به نفع او است. آنچه باید از آموزش‌وپرورش مطالبه کنیم این نیست که پروتکلهای سلامت را چگونه اجرا کند، ستاد ملی کرونا می‌گوید کدام پروتکلهای سلامت بهترند. این مرحله کارشناسی است، اما آنچه ما از آموزش‌وپرورش می‌خواهیم این است که جهت‌گیری ضدعدالت خود را تغییر دهد. تا لحظه‌ای که آموزش‌وپرورش جهت‌گیری‌های ضدعدالت دارد، هر پروتکل سلامتی به‌نفع سلامت طبقات بالا و به‌ضرر مستضعفان است. آموزش‌وپرورش امروز باید کلاس فراهم کند، باید اینترنت فراهم کند، باید زیرساخت‌های آموزشی برای مناطق محروم و بی‌صداهای اطراف فراهم کند، آموزش‌وپرورش باید جلوی مدارس غیرانتفاعی را بگیرد که به‌صورت وحشتناکی مدارس دولتی را از بین می‌برند.»
آمادگی برای تامین زیرساخت‌های شبکه شاد نمی‌بینیم
بد نیست نظرات نمایندگان مجلس را هم در ارتباط با چشم‌انداز آغاز سال تحصیلی جدید و چالش‌هایی که پیش‌روی مسئولان نظام آموزشی و اجرایی کشور است، بدانیم.
در این رابطه ابتدا بهروز محبی، نماینده مجلس شورای اسلامی و عضو کمیسیون برنامه و بودجه به «فرهیختگان» گفت: «متاسفانه مدلی که آموزش‌وپرورش در سال تحصیلی اخیر اجرایی کرد، مطلوب نبود و پلتفرم شاد نتوانست آن‌طور که باید انتظارات را برآورده کند. ما روستاهای دوردستی داریم که در بحث اینترنت مشکل دارند و نمی‌توانند از آموزش غیرحضوری بهره ببرند. آقایان اعلام کرده‌اند از 15 شهریور قرار است سال تحصیلی شروع شود. این تحت‌تاثیر ستاد کرونا تصمیم‌گیری می‌شود. ستاد کرونا درسطح ستاد عالی تصمیم‌گیری می‌کند که چه خواهد شد، ولی مبلغ سنگینی از صندوق توسعه برای بحث کرونا و مسائل مربوط به آن درنظر گرفته شده است. امیدواریم اگر قرار باشد شبکه شاد یا مدل تحصیل و تدریس مجازی ادامه یابد، حتما زیرساختها آماده باشد که من این آمادگی را نمی‌بینم. منتظریم ببینیم چه تصمیمی می‌گیرند. اگر قرار بر آموزش حضوری باشد تعطیلی پنج‌شنبه‌ها را برداشته‌اند و گویا قرار شده دانش‌آموزان یک درمیان به‌صورت زوج و فرد درمدرسه حضور داشته باشند و فاصله‌ها رعایت شود. بااین‌اوصاف حتی اگر فاصله‌ها هم رعایت شود درمدرسه شرایطی وجود دارد که به‌راحتی نمی‌توانیم کنترل کنیم و احتمال شیوع بیماری وجود دارد. بنابراین باید صبر کنیم و ببینیم چه اتفاقی خواهد افتاد. باید ببینیم اتخاذ سیاست‌هایی که در این هفته‌ها برای کاهش رشد شیوع کرونا اتخاذ شده، تاثیرگذار است یا خیر. اگر نظام بتواند موفق شود ستاد کرونا نهایتا تصمیم می‌گیرد که چه اتفاقی رخ دهد.»
باید برای مناطق کم‌برخوردار امکانات و ابزار دسترسی به شاد فراهم شود
در ادامه با احمدحسین فلاحی، عضو کمیسیون آموزش، تحقیقات و فناوری مجلس شورای اسلامی گفت‌وگویی انجام دادیم و این نماینده مجلس در رابطه با آغاز سال تحصیلی جدید به «فرهیختگان» گفت: «طی صحبت‌هایی که با وزارت آموزش‌وپرورش شده است طی دو، سه نشست این سه شیوه غیرحضوری، نیمه‌حضوری و حضوری را مدنظر دارند. حضوری جاهایی است که دانش‌آموز کم دارند؛ در برخی مکان‌ها نیاز است قسمتی از درس به‌صورت حضوری انجام شود، چون عملی است و این به‌صورت کلاس نیمه‌حضوری برگزار می‌شود. یک‌سری نیز به‌صورت غیرحضوری برگزار می‌شود و درس‌ها تئوری است. این سه شیوه برای آموزش‌وپرورش مطرح است، ضمن اینکه روزهای پنجشنبه را اضافه کرده‌اند تا کلاسها را خلوت کنند. درصورتی‌که بحث بازگشایی مطرح باشد، این امر اهمیت دارد. شروع سال تحصیلی ممکن است بدون تغییر انجام گیرد. مسئولان شروع سال تحصیلی را مطرح کرده‌اند ولی اذعان نداشته‌اند بازگشایی مدارس انجام می‌شود. متولی تصریح کرده است که منظور شروع سال تحصیلی است و به‌عبارت دیگر شروع سال تحصیلی الزاما با بازگشایی مدارس به‌صورت حضوری همراه نیست. مساله دسترسی همه دانش‌آموزان به امکانات و ابزار برای بهره بردن از آموزش مجازی هم مساله دیگری است که قرار است بررسی شود تا زیرساخت‌های مخابراتی اصلاح شود و دربرخی مناطق وضعیت آنتن‌دهی سامان یابد. همچنین برای مناطقی که کم‌برخوردارند یا برخوردار نیستند امکاناتی فراهم شود که از این شرایط استفاده کنند. مقرر شد پهنای باند افزایش یابد. زیرساختها هم مشکلاتی دارد و باید اصلاح شود. برخی مشکل آنتن‌دهی دارند که باید حل شود.»
* نویسنده: ابوالقاسم رحمانی، دبیر گروه جامعه