به گزارش «فرهیختگان»، شاید در این ایام کرونایی با خیلی مسائل مواجه شدیم که تا قبل از آمدن این بیماری، اصلا به آنها هم فکر نمی‌کردیم. اینکه برای مدت طولانی دوستان‌مان را نبینیم، رفت و آمد نداشته باشیم ودر قرنطینه باشیم. همه اینها باعث شد تا سبک زندگی‌مان را عوض کنیم. سرگرمی‌هایمان را تغییر دهیم. برخی فیلم دیدن را شروع کردند و برخی دیگر هم کتاب خواندن را برای خودشان به‌عنوان یک سرگرمی انتخاب کردند. در این گزارش به سراغ آمار و ارقام فصل بهار رفتیم تا بدانیم آمار چاپ کتاب به نسبت سال گذشته چه تغییراتی داشته است. البته یک نکته را باید درنظر بگیریم که ویروس کرونا، در همه مشاغل تاثیرگذار بوده است و حوزه نشر هم از این قاعده مستنثی نیست. ناشران همیشه در اسفند و فروردین‌ماه کتاب‌ها را به تعداد زیاد منتشر می‌کنند تا این کتاب‌ها به نمایشگاه برسد، اما امسال این اتفاق نیفتاد و کرونا همه چیز را به‌هم زد برای همین ناشران مشکلات زیادی را داشتند. آمار و ارقام سه ماهه اول امسال نه امیدوارکننده است و نه خیلی جای ناامیدی می‌گذارد.
آینده کتاب در سال 99
در سه ماهه اول سال 1399، نسبت به مدت مشابه سال قبل، تنها نیم درصد افزایش تولید کتاب داشته‌ایم در حالی که متوسط قیمت کل کتاب در بهار 1399، نسبت به مدت مشابه آن در سال 98، تقریبا 31 درصد افزایش قیمت را نشان می‌دهد. یعنی در سه ماهه اول سال 98، قیمت یک کتاب به‌طور متوسط تقریبا 32 هزار تومان بوده در حالی که طی سه ماهه اول سال 1399 قیمت متوسط کتاب 42هزار تومان بوده است. نکته مهم این است که قیمت متوسط کتاب در سال 1392 یعنی ابتدای کار دولت یازدهم، 10 هزار تومان بوده است اما قیمت متوسط کتاب در سه ماهه اول سال 99، به 42 هزار تومان رسیده است و مطمئنا در آینده با توجه به شرایطی که در کشور وجود دارد این مقدار بیشتر میشود. نکته بعدی در مورد تعداد عناوین کتاب‌هاست که مساله بسیار مهمی است. در سه ماهه اول امسال تنها نیم درصد افزایش داشته‌ایم که این مساله می‌تواند برای آینده نشر نگران‌کننده باشد. ناشرانی که امسال نمایشگاه کتاب را نداشتند و برای همین شاید نتوانستند آن‌طور که باید و شاید فروشی داشته باشند.
سختی‌ها و ضررهای سنگین
البته توئیت‌های وزیر ارشاد نشان از این دارد که امیدی در حوزه نشر وجود دارد. سیدعباس صالحی، وزیر ارشاد در پیامی که در توئیترش منتشر کرد، نوشت: «بهار امسال ۱۵هزار و ۵۴۸ کتاب منتشر شد. بهار پارسال ۱۵ هزار و ۴۷۶ کتاب نشر یافت. در شرایط سخت اقتصادی و کرونایی، همت ناشران فرهنگ‌گستر ستودنی است. در برخی حوزه‌ها چون؛ هنر، علوم طبیعی و ریاضی، دین به ترتیب: ۲۳، ۴۵، ۵۰ درصد افزایش و در برخی حوزه‌ها چون کمک آموزشی و ادبیات، ۳۶ و ۲ درصد کاهش داشته‌ایم.»
وزیر ارشاد امیدوار است به ادامه کار نشر در این اوضاع کرونایی اما وقتی با ناشران صحبت می‌کنیم سختی‌های کارشان را چند برابر می‌دانند. علیرضا رئیس‌دانا، مدیر نشر نگاه درباره اینکه نمایشگاه کتاب برگزار نمی‌شود و سختی‌های آن برای ناشران می‌گوید: «در حال حاضر با وجود شیوع ویروس کرونا ناشران بسیار دغدغه‌مند بوده و نگرانی‌های دوچندانی دارند. برخی‌ها کتاب را زیر چاپ برده و آماده نمایشگاه شده بودند. از این رو تاخیر در برپایی نمایشگاه زیان بسیاری برای آنها خواهد داشت. اگر می‌شد در آبان نمایشگاه را برگزار کنیم، اتفاق خوبی بود اما حالا که حرف از برگزار نشدن نمایشگاه است، باید چاره دیگری برای حوزه نشر داشته باشیم.»
از طرف دیگر، محمد حقی، مدیر انتشارات کتابستان معرفت درباره سختی‌های این روزهای حوزه نشر می‌گوید: «کرونا تقریبا در روزهای اخیر تمام چرخه نشر اعم از فروشگاه‌ها، مراکز پخش و مراکز تولید را که شامل ناشران، چاپخانه‌داران و صحافی‌ها هم میشود، درگیر کرده و درآمد همه یک‌سوم کم شده است. در واقع این مساله سه ماهه می‌تواند گریبان دست‌اندرکاران نشر را بگیرد. این در حالی است که ما اگر درآمد حاصل از نشر را ۲ هزار و ۱۰۰ میلیارد تومان در نظر بگیریم، حدودا با ضرر ۷۰۰ میلیارد تومانی روبه‌رو هستیم که به بدنه نشر تحمیل شده است، اما یک متصدی نداریم که این خسارت را جبران کند. در راستای جبران خسارت‌ها باید روابط انسانی اولویت باشد. مثلا اگر بنده به فروشگاهی کتاب می‌دهم، می‌توانم برای تسویه به او فرصت بدهم. چاپخانه‌دار می‌تواند به بنده فرجه دهد و این زنجیره انسانی می‌تواند ادامه‌دار باشد، چراکه رقم ضرر، سنگین است.»
با همه این مشکلات باید وزارت ارشاد غیر از بحث آمار فکر جدی‌ای برای اوضاع نشر داشته باشد که ضرر این موضوع بیشتر از این برای ناشران نشود و بتوانند در چرخه نشر باقی بمانند و اوضاع‌شان مثل کتابفروشی‌ها نشود که روزبه‌روز در حال تعطیل شدن هستند و از پس هزینه‌های کتابفروشی‌شان بر نمی‌آیند و به ناچار تعطیل می‌کنند.
* نویسنده: عاطفه جعفری، روزنامه‌نگار