به گزارش «فرهیختگان آنلاین»، ، دانشگاه‌های امروزی نقش و رسالت متفاوت‌تری نسبت به گذشته بر دوش دارند و باید بتوانند علاوه‌بر تربیت نیروی انسانی ماهر و کاربلد که جزء ذات جدایی‌ناپذیر آنها محسوب می‌شود، در راستای حل مشکلات جامعه هم راهکارهای عملی و علمی ارائه دهند؛ موضوعی که باعث شده نام دانشگاه‌های نسل سوم و چهارم طی سال‌های اخیر زیاد دیده و شنیده شود. در اصل دانشگاه‌ها امروزه تلاش می‌کنند با فعال‌سازی مراکز تحقیقاتی خود بتوانند باری از دوش کشور به‌ویژه در شرایط تحریم بردارند. در همین راستا واحدهای مختلف دانشگاه آزاد اسلامی نیز با فعال‌سازی و حمایت از هسته‌های فناور و سراهای نوآوری تلاش کرده‌اند بتوانند قدمی در راستای معضلات کشور در حوزه‌های مختلف برداشته و علاوه‌بر حمایت از ایده‌های دانشجویی، در راستای ایجاد اشتغال برای آنها نیز موثر باشد. دانشگاه آزاد اسلامی واحد بیرجند یکی از همان واحدهایی است که توانسته در سطح ملی حاضر شود و با تولید دستگاه شبیه‌ساز ابرها و تولید مواد بارورسازی نقش موثری در مقابله با خشکسالی‌های چند سال قبل ایفا کند. 12خرداد بود که سورنا ستاری، معاون علمی و فناوری رئیس‌جمهور با سفر به استان خراسان جنوبی از مراکز دانشگاهی این استان ازجمله واحد بیرجند و مرکز فناورانه آن بازدید کرد. نکته قابل‌توجه در بازدید این مقام مسئول توجه ویژه او به محصولات تولیدشده توسط هسته‌های فناور واحد بیرجند است. این سفر بهانه‌ای شد که سراغ سیدحسن هاشمی، رئیس دانشگاه آزاد اسلامی استان خراسان جنوبی و واحد بیرجند برویم و از فعالیت‌های هسته‌های فناور و همچنین اقدامات فناورانه این واحد دانشگاهی جویا شویم. واحدی که حالا تلاش می‌کند از ظرفیت کشاورزی استان نیز بهترین استفاده را ببرد و بتواند علاوه‌بر درآمدزایی از این طریق، به تامین محصولات مورد نیاز استان و بعضا در سطح کشور نیز کمک کند. متن کامل گفت‌وگوی «فرهیختگان» با سیدحسن هاشمی و معاون علمی و پژوهشی این واحد دانشگاهی را در ادامه می‌خوانید.
سیدحسن هاشمی، رئیس دانشگاه آزاد اسلامی استان خراسان جنوبی خبر داد
دستگاه شبیه ساز ابر تولید شده در دانشگاه آزاد بیرجند نمونه خارجی ندارد
دانشگاه آزاد اسلامی واحد بیرجند چند واحد فناورانه دارد و بیشتر در چه حوزه‌هایی فعال هستند؟
این واحد دو سالی است که کارهای فناورانه را به‌جد در دستور کار قرار داده و درحال‌حاضر پنچ هسته فناور فعال در کل استان وجود دارد که کارهای فوق‌العاده‌ای انجام داده‌اند. هسته فناور شهید مهاجر در بحث بتن گروه فعالی دارد و همچنین در نانوداروها، ابرهای بارور و مه‌زدایی کارهای خوبی انجام شده است. به‌عبارت دقیق‌تر هسته فناورانه شهید مهاجر، نه‌تنها یک پروژه ملی، بلکه یک کار در سطح بین‌المللی را انجام داده است. از طرف دیگر باید به این مساله اشاره کنم که در بحث مقاوم‌سازی بتن کار خوبی توسط اعضای هسته فناور صورت گرفته است. در توضیح بیشتر این مساله باید بگویم پایه‌های تیرهای بتنی در مناطق کویری درنمک از بین می‌رود، اما هسته فناور با اضافه کردن یک افزودنی به بتن توانسته مقاومت آن را بالا ببرد، تا جایی که دیگر پایه‌های تیر از بین نرود. یکی از کاربردهای این نوع بتن استفاده در نیروگاه‌های هسته‌ای است به همین دلیل از طرف نیروگاه هسته‌ای بوشهر نیز پیشنهاد کار داشتند. در بحث نانوداروها هم اقداماتی انجام شده؛ یکی از آنها کار روی سم عقرب است که به شکل ویژه‌ای دنبال می‌شود. باید یادآور شوم در ایام کرونا دانشگاه آزاد اسلامی این استان کارهای خوبی انجام داده، در این دانشگاه حتی دست به تولید ژل ضدعفونی‌کننده زده‌اند. واحد قائن نیز در حوزه تولید لباس گان فعالیت‌های بسیار خوبی را انجام داده است، از طرف دیگر این واحد دستگاه ضدعفونی کردن بر پایه آب را نیز تولید کرده که در بازدید سورنا ستاری مورد توجه ویژه او قرار گرفت.
دستگاه شبیه‌ساز ابر تولیدشده در دانشگاه آزاد اسلامی بیرجند نمونه خارجی ندارد
درباره تولیداتی که در هسته‌های فناورانه دانشگاه آزاد اسلامی واحد بیرجند انجام شده، صحبت کنید.
چندین بحث نوآورانه وجود دارد که مهم‌ترین آن مساله بارورسازی ابرها بود که از چند جهت مهم است؛ اول اینکه ساخت دستگاه شبیه‌ساز ابر است که توسط خود افراد هسته مهاجر دانشگاه آزاد اسلامی استان خراسان جنوبی ساخته شده و اصلا نمونه داخلی آن را نداشته‌ایم، قطعا این کار منحصربه فردی است که صورت گرفته و می‌توان به‌وسیله آن مواد باروری ابرها را آزمایش کرد. همچنین این دستگاه مرجع به‌شمار می‌رود تا جایی که مواد را از بخش‌های دیگر کشور به هسته فناور مهاجر می‌فرستند تا مورد آزمایش قرار گیرد. نکته دوم ساخت مواد باروری است که توسط ما انجام شده و به تایید سازمان آب و هوای روسیه رسیده و حتی با محصولات روسیه هم برابری می‌کند و به‌عنوان مواد مرجع در آنجا شناخته می‌شود که توسط هسته فناور، باروری ابرهای سرد را انجام می‌دادند و از این به بعد باروری ابرهای گرم تابستانه را هم در دستورکار خود دارند. این هسته فناور در باروری ابرهای سرد که ابرهای زمستانی هستند، محصولاتی را تولید کرده و حتی سفارش‌هایی را از سازمان هوافضا و بخش‌های مختلف دیگر داشته‌اند که خوشبختانه مورد استقبال قرار گرفته است. پروژه جدیدی که در دست دارند باروری ابرهای گرم است که در مناطق ساحلی قرار دارند و معمولا در شمال و جنوب کشور واقع است و خوشبختانه مراحل نهایی این کار نیز درحال انجام است.
راه‌اندازی کارخانه نوآوری در استان خراسان جنوبی
ارزش مالی تولیدات صورت‌گرفته توسط هسته‌های فناور چقدر است؟
محصولاتی تولید شده که در اختیار سازمان هوافضا قرار گرفته است، در مرحله‌ای از کار پیش‌بینی‌مان این بود که وضعیت به‌خوبی پیش برود، اما به‌دلیل برخی مسائل تولید کمی هم با تعویق همراه شد. بااین‌حال این توانمندی در واحد ما هست و قطعا ادامه پیدا می‌کند و طبیعی است ارزش مالی بسیار بالایی نیز داشته باشد. از سوی دیگر قرار است تفاهمنامه همکاری با مرکز باروری ابرهای یزد هم منعقد شود، هرچند این مرکز در گذشته جزء پیشگامان این حوزه بوده، اما امروز کار بارورسازی ابرها توسط واحد بیرجند به‌حدی پیشرفت کرده است که از یزد به این استان می‌آیند. همچنین دستگاه شبیه‌ساز ابر نیز اقدام بسیار موفقی بوده است، چراکه براساس این دستگاه می‌توان مواد تولیدشده مرتبط با این حوزه را مورد آزمایش قرار داد.
برنامه‌ای درخصوص راه‌اندازی سراهای نوآوری دارید؟
در استان ساختمان نیمه‌کاره‌ای با مساحت حدود 10 هزار متر زیربنا وجود دارد که پیشنهاد داده شده در آن کارخانه نوآوری استان را راه‌اندازی کنیم تا از این طریق تمرکز در سطح استان در دانشگاه آزاد اسلامی باشد. امیدواریم این پیشنهاد با موافقت مسئولان روبه‌رو شود و بتوانیم با ایجاد این سرا کار خوبی را در استان انجام دهیم.
مرکز تحقیقات معدن در استان خراسان جنوبی راه‌اندازی می‌شود
واحد بیرجند در طرح پایش عهده‌دار چه مسئولیتی است و در این راستا چه فعالیتی داشته است؟
در بحث پایش موضوعات مختلفی در رده‌های گوناگون ازجمله در حوزه معدن وجود داشت. بعد از آنکه موضوع پایش در دانشگاه‌ها اجرایی شد، حوزه معدن را مطرح کردیم و امروز درحال راه‌اندازی مرکز تحقیقات معدن در استان هستیم که قطعا یکی از اقدامات خوب در دانشگاه آزاد اسلامی خواهد بود. همچنین به‌دنبال این هستیم که کشف معادن به نام دانشگاه آزاد اسلامی شود و درحال پیگیری موانع حقوقی آن هستیم تا موانع آن برطرف شود که بتوانیم مرکز تحقیقات معدن را در سطح ملی داشته باشیم.
دانشگاه آزاد اسلامی استان خراسان جنوبی چه برنامه‌ای برای افزایش درآمدهای غیرشهریه‌ای خود دارد؟
از آنجا که استان بستر کافی را برای کشاورزی دارد، در دوسال اخیر حدود 25 هکتار به مزارع عناب اضافه کرده‌ایم و زیرکشت بردن 12 هکتار زمین برای کاشت گل‌محمدی، پنج هکتار زعفران و سه هکتار زرشک از دیگر اقدامات ما در این زمینه است. همچنین تلاش می‌کنیم به‌سمت تولید پیاز مقاوم زعفران برویم، مرکز تحقیقات درحال کار روی آن است که ان‌شاءالله تولید پیاز را انجام دهیم و جایگاه خودش را در سطح کشور پیدا کند. البته هنوز زود است که درباره نتایج مالی این اقدامات صحبت کنیم، زیرا نتایج آن دو سه سال آینده مشخص خواهد شد.
مجید علی‌آبادی، معاونت پژوهش و فناوری واحد بیرجند خبر داد
تولید مواد ویژه بارورسازی ابرها در دانشگاه آزاد اسلامی واحد بیرجند
اگر موافق باشید، از سابقه هسته فناور شهید مهاجر و اقدامات مهم آن شروع کنیم.
در سال 96 خشکسالی به‌عنوان یک بحران جدی، سراسر کشور به‌خصوص مناطق شرقی را تحت‌تاثیر قرار داده بود و درهمان برهه به‌دلیل تحریم‌ها، امکان ورود مواد ویژه بارورسازی ابرها از خارج کشور وجود نداشت و عملا عملیات بارورسازی ابرها درسراسر کشور متوقف شده بود. درهمین‌راستا، گروه تحقیقاتی شهید مهاجر که درهمان سال و با همت اساتید و دانشجویان شکل گرفته بود، بررسی راهکارهای مقابله با خشکسالی را در دستورکار قرار داد و به‌عنوان اولین پروژه، فرمولاسیون و تولید بومی مواد ویژه بارورسازی ابرها را پیگیری کرد.
این گروه تحقیقاتی با حمایت نیروی هوافضای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و مرکز ملی مطالعات و تحقیقات باروری ابرهای وزارت نیرو، ظرف کمتر از سه‌ماه موفق به تولید اولین نمونه مواد ویژه بارورسازی ابرها شد.
این نمونه پس از تایید در مرکز ملی مطالعات و باروری ابرها، به رصدخانه مرکزی آب و هوای روسیه ارسال شد و توانست تاییدیه بین‌المللی از این مرکز کسب کند.
زمستان همان سال تولید انبوه پیروتکنیک‌های بارورسازی ابرهای سرد آغاز شد و در اختیار مرکز ملی مطالعات و تحقیقات باروری ابرها قرار گرفت. در سال 97 تولید محصولات ادامه داشت و در اختیار مراجع ذی‌ربط قرار می‌گرفت.
دستگاه شبیه‌ساز ابر دانشگاه آزاد اسلامی بیرجند منحصر در خاورمیانه
با توجه به افزایش بارندگی‌ها در دوسال اخیر، وضعیت فعالیت این هسته درحال‌حاضر چگونه است؟
با توجه به این اتفاق نیاز به تولید مواد بارورسازی ابرها کاهش یافت و حتی در برهه‌ای متوقف شد. از این رو گروه تحقیقاتی شهید مهاجر با تغییر استراتژی و با استقرار در مرکز رشد دانشگاه آزاد اسلامی بیرجند، تحقیقات جدیدی در زمینه تولید مواد مخصوص مه‌زدایی فرودگاه‌ها و همچنین تولید مواد ویژه بارورسازی ابرهای گرم (تابستانه) را برای اولین‌بار در کشور در دستورکار قرار داده که تاکنون پیشرفت چشمگیری داشته است. علاوه‌بر این هسته فناور شهید مهاجر موفق به ساخت دستگاه شبیه‌ساز ابر شد که فناوری ساخت آن تنها در انحصار چند کشور قرار دارد. این دستگاه می‌تواند کلیه مواد ویژه بارورسازی ابرها را مورد آنالیز قرار دهد و تعداد هسته‌های باران‌زای حاصل از سوختن مواد بارورسازی ابرها را به‌دقت محاسبه کند. درحال‌حاضر این دستگاه به‌عنوان تنها دستگاه موجود در خاورمیانه مورد استفاده محققان وزارت دفاع و همچنین مرکز ملی مطالعات و تحقیقات باروری ابرها قرار می‌گیرد و کلیه محققانی که در زمینه تولید مواد ویژه باروری ابرها کار می‌کنند می‌توانند از خدمات این دستگاه در دانشگاه آزاد اسلامی بیرجند استفاده کنند.
ساخت ژنراتور زمینی بارورسازی ابرها در دانشگاه آزاد اسلامی بیرجند
از دیگر دستاوردهای هسته فناور شهید مهاجر می‌توان به ساخت ژنراتورهای زمینی بارورسازی ابرها اشاره کرد که در مناطق کوهستانی نصب شده و عملیات بارورسازی ابرها بدون استفاده از هواپیما و پهپاد انجام می‌شود که ان‌شاءالله در آینده نزدیک جزئیات آن منتشر و از این محصول رونمایی خواهد شد. هسته فناور شهید مهاجر در ایام کرونا نیز با تولید بیش از پنج‌هزار محلول و ژل ضدعفونی‌کننده دست و توزیع آن بین کارکنان دانشگاه و سایر نهادها و ادارات استان خراسان جنوبی به‌خوبی نقش‌آفرینی کرده است.
پیروتکنیک‌های بارورسازی ابرهای ایرانی صادر می‌شود
سالیانه امکان تولید چه تعداد پیروتکنیک‌های باروری را دارید؟ این هسته فناور در حوزه صادرات محصول نیز ورود کرده است؟
طبق گزارش رصدخانه آب‌وهوای روسیه هر پیروتکنیک تولیدی گروه شهید مهاجر پس از سوختن قادر به تولید بیش از سه هزار میلیارد هسته باران‌زاست که در شرایط ایده‌آل هریک می‌توانند به یک قطره باران یا برف تبدیل شوند. با توجه به بارندگی‌های سال‌های اخیر و کاهش نیاز داخلی، تولید صنعتی پیروتکنیک‌های بارورسازی و صادرات آن به سایر کشورها در دستور کار هسته فناور شهید مهاجر قرار گرفته است که با توجه به سطح بالای فناوری به‌کار رفته و ارزش‌افزوده زیاد می‌تواند منبع درآمد پایداری برای مجموعه دانشگاه آزاد اسلامی باشد. البته این مهم مستلزم حمایت مسئولان عالی دانشگاه آزاد اسلامی است.
می‌توانیم سالانه 10 هزار پیروتکنیک تولید کنیم
درآمد حاصل از فروش پیروتکنیک‌های باروری در سال‌های ۹۶ و ۹۷ بالغ بر سه‌میلیارد ریال بوده که تقریبا به‌همین اندازه برای تهیه مواد اولیه و ساخت تجهیزات هزینه شده است.
از سال ۹۸ به‌دلیل توقف عملیات بارورسازی در کشور این هسته فناور هیچ‌گونه فروشی نداشته است، اما امیدواریم با تولید انبوه مواد بارورسازی در سال‌جاری و صادرات آن به سایر کشورها درآمد ارزی نیز برای کشور داشته باشیم. درحال‌حاضر این هسته فناور قادر به تولید سالانه 10 هزار پیروتکنیک است که با مکانیزه کردن خط تولید و بازاریابی مناسب این میزان تا بیش از پنج برابر قابل افزایش خواهد بود.
اکنون قیمت جهانی هر پیروتکنیک 150 گرمی ویژه بارورسازی ابرها حدود 60 یورو است که ارزش ریالی آن بالغ بر یک میلیون تومان می‌شود، بنابراین می‌توان سالانه تا ۶۰۰ هزار یورو برای فروش پیش‌بینی کرد.
* نویسنده: مریم حضرتی، روزنامه‌نگار