به گزارش «فرهیختگان آنلاین»، در ماه‌هایی که دنیا با شیوع گسترده ویروس کرونا مواجه بود، سیستم آموزش عالی در بسیاری از کشورهای درگیر با این ویروس آسیب‌های شدیدی را متحمل شدکه برخی از این آسیب‌ها غیرقابل جبران است. دانشگاه‌ها در کشورهای مختلف ازجمله انگلیس، آمریکا، چین، ایتالیا و حتی دانشگاه‌های آفریقایی با چالش درآمد و بودجه روبه‌رو شدند. تعطیلی کلاس‌های درس دانشگاه و آنلاین شدن آموزش‌ها، بازگشت دانشجویان بین‌المللی به کشورهای خود و آموزش از راه دور آنها و به دنبال آن، کاهش شمار دانشجویان بین‌المللی ازجمله دلایل عمده کاهش درآمد دانشگاه‌هاست. مشکلی که در برخی دانشگاه‌ها به وضعیت بحران رسیده و حتی بعضی از آنها را تا مرز ورشکستگی کشانده است. دانشگاه‌های آفریقا ازجمله دانشگاه‌هایی بوده‌اند که در دنیا در مدت‌زمان شیوع کرونا با توجه به نیازسنجی جامعه، دست به تولید مواد موردنیاز زده و علاوه‌بر تامین تقاضای جامعه، نیاز مالی خود را هم فراهم می‌کنند.
پیش به‌سوی تجاری‌سازی
پیش از شیوع کووید- 19، دانشگاه‌ها تا حد زیادی حمایت مالی دولتی و کمک خیران و شرکا را از دست داده بودند. این دو دلیل در کنار هم شرایطی را برای دانشگاه‌ها فراهم کرده تا آنها دست به‌کار شوند و با انجام راهکارهایی به دنبال کسب درآمدی به‌عنوان جایگزین شهریه دانشجویان باشند. این شرایط، دانشگاه‌ها را بیش از پیش به سمت مقوله کارآفرینی و راهکارهای بازارمحور سوق داد تا از این راه شرایطی را برای تولیدات و محصولاتی فراهم کنند که آنها را به مرحله تجاری‌سازی برسانند و به‌واسطه این راهکار تجاری، بخش قابل‌توجهی از کمبود درآمد خود را جبران کرده و سود زیادی به دست آورند.
آمریکایی‌ها الگویی برای دانشگاه‌های آفریقا
شاید به جرأت بتوان از دانشگاه استنفورد و کالتکس، به‌عنوان بهترین نمونه‌های دانشگاه‌هایی نام برد که در ماه‌های اخیر با محوریت تولید و بازار فعالیت کرده‌اند. این دو دانشگاه با تلاش محققان و دانشجویان فعالی که دارند تعداد قابل‌توجهی خروجی تحقیقاتی داشته‌اند که به‌صورت فناورانه و نوآورانه دست به خلق آنها زده‌اند.
این خروجی‌های تولیدی که در دانشگاه‌ها به سرانجام رسیده‌اند، عامل مهمی برای ایجاد سرمایه‌گذاری‌های جدید در منطقه سیلیکون‌ولی به‌شمار می‌روند. صنعت می‌تواند برای بهینه‌سازی اثرات اجتماعی، نتایج و خروجی‌های نوآورانه دانشگاه‌ها را با همکاری و مشارکت با آنها تامین کند. منطقه سیلیکون‌ولی، منطقه گسترده‌ای است که غول‌های فناوری دنیا در آنجا دورهم جمع شده و در تعامل و ارتباط با یکدیگر هستند. در آفریقا شاید وجود چنین چیزی خیلی معمولی نباشد، اما سیستم مشابهی وجود دارد با این تفاوت که اکوسیستم‌هایی که در این کشور مستقر هستند عملکردی مشابه سیلیکون‌ولی دارند، اما نمونه‌های خوبی از مشارکت صنعت و دانشگاه در تولید خطوط لوله‌های نوآورانه و تامین اعتبار برای توسعه تغذیه این خطوط لوله هستند.
تامین نیاز بازار در اولویت
کووید- 19 دانشگاه‌های جهان را بر آن داشته تا شیوه ارائه خدمات خود را تغییر دهند و به شیوه‌ای دیگر خدمت‌رسانی کنند. به‌عنوان مثال، مدیران دانشگاه‌های غنا به دلیل شرایط موجود، از جوامع خود خواستار توسعه سیستم‌هایی برای تقویت و آماده‌سازی شرایط و ایجاد مدیریت بحران در این کشور در زمان همه‌گیری بوده‌اند. در چنین شرایطی، کنگره اتحادیه‌های تجاری غنا نیز به رئیس‌جمهور این کشور نسبت به کمبود مواد ضدعفونی‌کننده دست در سراسر کشور هشدار داده است. مطالعاتی که در دانشگاه به‌عنوان مطالعات توسعه‌ای غنا انجام شده، نشان می‌دهد که 54 درصد از مواد ضدعفونی‌کننده دست که در بازار این کشور به فروش رفته، در برابر از بین بردن میکروارگانیسم‌ها موثر نبوده است. طبق این گزارش، 43 درصد از مواد ضدعفونی‌کننده دست، اثرات محدودی در مقابل میکروارگانیسم‌ها داشته و تنها 3 درصد از آنها تاثیر بسزایی در نابودی میکروب‌ها داشته‌اند. با اطلاع از اختلالات ایجادشده بر اثر کووید- 19 در سیستم آموزش عالی و در واکنش به نیاز واضح بازار در شرایط کرونایی، دانشگاه‌های آفریقا ازجمله دانشگاه غنا قدم در راه تولید محصولات ضدعفونی‌کننده گذاشته و این مساله در کل کشور درحال گسترش است.
دانشگاه داروسازی غنا ازجمله دانشگاه‌های فعال آفریقا در دوران کرونا در زمینه تولید و تجاری‌سازی محصولات بوده است. محققان این دانشگاه چالش‌های موجود بر سر راه خود را در سه سطح نظارتی، نهادی و بازاریابی شناسایی کرده و نسبت به تولید گام بر می‌دارند. در این میان، محققان از تجربه‌های به‌دست آمده از راه‌اندازی خط تولید و الهام گرفتن از دیگر دانشگاه‌های آفریقایی برای دستیابی به راهکارهای تجاری بیشتر و گسترده‌تر در ارائه خدمات خود و راه‌های توسعه تولید استفاده می‌کنند.
دور زدن بحران کرونا
دانشگاه داروسازی غنا در تلاشی جمعی برای کمک به جلوگیری از شیوع ویروس کرونا به سمت تولید مواد ضدعفونی‌کننده دست، بر پایه الکل گرایش پیدا کرده‌اند و در این مسیر توصیه‌های سازمان بهداشت جهانی را در دستور کار خود قرار داده‌اند. این دانشگاه نخستین تولیدات جدید خود را در قالب مواد ضدعفونی‌کننده دست که بسیار موردنیاز جامعه بود، در ظرف‌های 200 میلی لیتری، یک لیتری و 4 لیتری در همان ماه‌های نخست شیوع کرونا عرضه کرد تا بتواند بخشی از نیاز مالی خود را تامین کند. استراتژی فعلی بازاریابی در آفریقا به این شکل است که دانشگاه‌ها دو خط تولید را به‌طور همزمان در پیش گرفته‌اند؛ یکی از این اهداف، عمده‌فروشی و توزیع مواد به صورت خرده‌فروشی و دیگری، تولید قراردادی است. هدف نخست یعنی عمده‌فروشی به هنر فروش دانشگاه‌ها و تبلیغ برای محصول، رسانه‌های جمعی و شبکه‌های اجتماعی برمی‌گردد. هدف دوم هم توافق دانشگاه‌ها با مراکزی است که بتوانند در رقابتی سالم با پیشنهاد بالاترین قیمت، با مراکز دیگر وارد رقابت شوند.
ماده ضدعفونی‌کننده جدید تولید‌شده در دانشگاه داروسازی غنا به نام Pharmol، با توجه به اعتبار دانشگاه غنا توانسته جایگاه ویژه‌ای را در بازار از آن خود کند. پیش از عرضه این محصول، گروه بازاریابی دانشگاه با برخی کمپانی‌ها وارد مذاکره شدند تا بتوانند قرارداد تولید انبوه آن را امضا کنند. کمپانی Fan Milk Danone اولین کمپانی‌ای بود که موافقت خود را برای تولید انبوه و توزیع این ماده ضدعفونی‌کننده در سه بیمارستان آموزشی در غنا اعلام کرد. این ماده ضدعفونی‌کننده جدید، تایید و ثبت سازمان غذا و داروی غنا را دریافت کرده است. آمادگی تولید این محصول تحت شرایط سرسختانه بهداشتی و مطابق با توصیه‌های سازمان بهداشت جهانی دنبال شده است. ضدعفونی‌کننده Pharmol در قالب مایع و ژل تولید شده است. محققان غنایی، فرمول آن را به‌گونه‌ای تولید کرده‌اند که بیشترین قابلیت را برای نفوذ به داخل پوست دارد و درنتیجه، محافظت بسیار خوبی از دست‌ها به‌عمل می‌آورد. همچنین در تولید آن از نوعی ماده مرطوب‌کننده هم استفاده شده که بعد از ضدعفونی کردن دست‌ها، آن را نرم و از خشکی آن جلوگیری می‌کند. فرآیند تولید این ماده ضدعفونی‌کننده از مرحله کشف و طراحی تشکیل شده است. در مرحله کشف، محققان نسبت به کیفیت و مقبولیت این مواد ضدعفونی‌کننده دست در بازار تحقیق و مطالعه کرده‌اند. یافته‌های به‌دست‌آمده حکایت از آن دارد که مشتریان این محصول، نوع مایع آن را نسبت به ژل ضدعفونی‌کننده دست ترجیح داده‌اند. دانشگاه داروسازی غنا در مرحله طراحی به‌دنبال محصولی بود که بتواند بالاترین استانداردهای جهانی را کسب کند. از همه مهم‌تر، این محصول باید به‌گونه‌ای باشد که از نظر اقتصادی برای عموم مردم قابل تهیه و استفاده باشد. گروه صنعت داروسازی و میکروبیولوژی دانشگاه داروسازی غنا مسئولیت تولید نمونه آزمایشی این ماده ضدعفونی‌کننده، تکرار آزمایش‌ها و اعتبارسنجی آن را برعهده گرفته است. این آزمایشگاه صنعت داروسازی درنهایت به‌عنوان واحد تولید Pharmol تعیین شد. این پرونده داروسازی که در قالب تولید محصول بر پایه ژل و مایع بوده، مورد ثبت و تایید سازمان غذا و دارو قرار گرفته است. این محصول و بازاریابی موادضدعفونی‌کننده علاوه‌بر اینکه باید نیازها و مقررات سازمان غذا و دارو را تامین کند، باید مورد تایید سیاست‌های داخلی دانشگاه غنا نیز قرار گیرد که مسئولیتی را درمورد تمام محصولات دانشگاهی بر عهده دارد. سیاست انتخاب برند برای محصول ازسوی دانشگاه براساس طرح برچسب محصول انتخاب می‌شود.
قیمت‌گذاری، اولویت دیگر دانشگاه‌ها
ماده ضدعفونی‌کننده Pharmol، واحد مالی دانشگاه غنا را بر آن داشت تا پرونده مستمر مشاغل را برای محصول، مورد تایید قرار دهد و تاییدیه کمیته مدیریت مدارس علمی را برای تولید و تهیه و تامین طرح‌ها کسب کند. درنتیجه، با رعایت تمام ضوابط، این مواد ضدعفونی‌کننده با قیمت‌هایی رقابتی از سوی کمپانی‌ها به فروش رسید. با وجود این، به‌رغم اینکه محصولات در ابتدا به‌صورت عمده‌فروشی در دسترس بودند، درحال حاضر از سوی جامعه دانشگاهی به‌صورت خرده‌فروشی هم قابل فروش بوده و ماده ضدعفونی‌کننده به قیمت 6/2 دلار به ازای اسپری 200 میلی‌لیتری، 9/6 دلار به ازای اسپری یک لیتری و 26 دلاری به ازای اسپری چهار لیتری در اختیار عموم مردم قرار می‌گیرد.
گام بعدی؛ تجاری‌سازی تولیدات دانشگاهی
در ماه‌هایی که در دوران کرونا بر جهان و سیستم آموزش عالی گذشت، درس‌های زیادی حاصل شد و دانشگاه‌ها تجربه‌های ارزشمندی را به‌دست آوردند که به‌طور قطع می‌تواند آینده خوبی در پی داشته باشد. مهم‌ترین موانع، تبدیل آزمایشگاه مدارس دانشگاهی به واحد تولیدی در مقیاس صنعتی بود. از آنجایی که بیشتر تجهیزاتی که در دسترس گروه‌های تحقیقاتی، دانشگاهی قرار داشت، تنها برای تولید در مقیاس کوچک عملیاتی بود و آزمایشگاه‌ها باید نسبت به تامین ابزارهای پیشرفته‌تر مجهز می‌شدند، به لطف مهارت گروه صنعت داروسازی و میکروبیولوژی و در همکاری و مشارکت با دانشگاه داروسازی غنا و کمپانی‌های بزرگ داروسازی در غنا، به‌تازگی تجهیزاتی در مقیاس وسیع در اختیار آنها قرار گرفته تا بتوانند بدون محدودیت آزمایش‌های خود را پیگیری کرده و به سرانجام برسانند. تجهیز مراکز و آزمایشگاه‌های تحقیقاتی و دانشگاهی به‌طور قطع هم زمان تولید را کوتاه‌تر کرده و هم بهره‌وری آن را بالاتر می‌برد. آزادسازی بودجه‌هایی که از سوی اداره مالی دانشگاه داروسازی غنا مشخص شده، جمع‌آوری مواد مصرف‌شده در فرآیند تولید را تسهیل کرده است. این امر نقش موثری دربرابر نوسانات قیمتی محصولات دارد و به‌خوبی می‌تواند آن را کنترل کند. برخی بازخوردهای سازنده‌ای که در این میان مطرح می‌شود، به افزایش استفاده دوباره و بازیافت ظروف، تولید جایگزین در سراسر کشور، استفاده از کانال‌های دیجیتال برای فروش و عرضه محصولات کمک می‌کند. دانشگاه داروسازی غنا بنا بر تجربه موفقی که در زمینه تولید و فروش مواد ضدعفونی‌کننده Pharmol به‌دست آورد، طرح‌هایی را به‌منظور گسترش دامنه کالاهای این دانشگاه مدنظر قرار داده است که تولید مواد شوینده دیگر را هم دربر می‌گیرد. با توجه به اینکه این سرمایه‌گذاری فراتر از برآوردهای نیازهای مهم کشور است، وعده‌هایی مبنی‌بر افزایش سرمایه‌های داخلی دانشگاه داده می‌شود.
رمز نجات دانشگاه‌های آفریقا
سوالی که در بحبوحه سال 2020 و با توجه به شیوع ویروس کرونا در جهان مطرح می‌شود این است که آیا دولت‌های آفریقایی و سیاست‌گذاران، اهمیت بازاریابی را برای نجات دانشگاه‌ها مدنظر قرار می‌دهند؟ به‌تازگی شواهدی دال بر اختلاف نظر بر سر لایحه دانشگاه‌های جدید در سیستم آموزش عالی غنا مشاهده شده و برخی مدیران دانشگاهی سعی در مختل کردن لایحه استقلال دانشگاه‌ها داشته‌اند. در آفریقا معمولا هیچ بازاریابی بین‌المللی یا صادرات آموزشی وجود ندارد و به عبارتی فقدان بازاریابی، شورای آموزش را با مشکل مواجه کرده است. کشورهای محدودی در آفریقا هستند که روی تقویت آموزش بین‌المللی یا استراتژی بازاریابی آموزش جهانی کار می‌کنند که این مساله یکی از مسائل رشد ضعیف دانشگاه‌های این کشور است. به‌طور قطع، با ایجاد تعادل میان افزایش اعتماد عمومی در سطح اجتماعی و آموزش عالی، می‌توان به ایجاد رقابت در حوزه‌های آموزشی امیدوار بود.
* مترجم: ندا اظهری