به گزارش «فرهیختگان آنلاین»، سازمان سینمایی طی دو روز گذشته، دو جدول از جزئیات عملکرد مالی 12 ماهه سال 98 خانه سینما و گروه هنر و تجربه را منتشر کرده است. این سیاست، در راستای اذعان «حسین انتظامی» به درپیش گرفتن مسیر شفافسازی در این نهاد است. مسیری که علاوه‌بر ثبت در تاریخ، قطعا با استقبال شدید رسانه‌ها و کارشناسان مواجه شده و مورد تمجید آنها قرار گرفته است. سیاستی که انتظار می‌رود با توجه به تحولاتی که قرار است از طریق سامانه «سمفا» اتفاق بیفتد، رخدادهای خوشایندی را در مسیر صنعتی شدن سینمای ایران به‌وجود آورده و این سینما را از وضعیت بغرنج کنونی (حداقل به لحاظ مدیریتی) نجات بخشد.
در آمارهایی که تحت عنوان عملکرد مالی سال 98 خانه سینما و گروه هنر و تجربه منتشر شده، تناقض‌ها و بعضا نوعی گل‌درشتی دیده میشود که نمی‌توان آنها را در قیاس با ریز عملکرد این دو نهاد، هم‌ردیف دید.
در ادامه این گزارش به برخی از این تناقض‌ها و کج‌سلیقگی‌ها در نوع هزینه‌کرد اشاره می‌کنیم. با این هدف که رئیس سازمان سینمایی که همواره طرفدار شفافیت محض بوده، در برابر این پرسش‌های «فرهیختگان» از نوع هزینه‌کرد خانه سینما و گروه هنر و تجربه، سکوت اختیار نکرده و وظیفه مدیریتی خود را تنها محدود به اعطای هزینه به این دو نهاد ندانسته و وظیفه نظارتی سازمان خود را بر این دو نهاد، سختگیرانه‌تر کند. گفتنی است این پرسش‌ها، درحال حاضر به یکی از دغدغه‌های بزرگ دوستداران سینما و اهالی آن در محاورات روزمره و کانال‌های فضای مجازی تبدیل شده است.
درباره عملکرد مالی خانه سینما در سال 98
طی جدول منتشره، خانه سینما در سال 98، چیزی حدود پنج میلیارد و 500 میلیون تومان بودجه دولتی داشته است؛ یعنی آن چیزی که از سوی سازمان سینمایی و وزارت ارشاد به این نهاد واریز شده است. حالا در این بین، کمک احتمالی برخی اعضای متمول خانه (که مسبوق به سابقه نیز هست) و بودجه‌هایی که از سوی اسپانسر احتمالی دریافت شده، در این پنج میلیارد و 500 میلیون تومان درنظر گرفته نشده است.
از این رقم، چیزی حدود یک میلیارد و 200 میلیون تومان، تنها صرف برگزاری جشن‌ها و محافل خانه سینما شده است. یک رقم سنگین که سازمان سینمایی با چهار برابر آن، جشنواره عریض و طویل فیلم فجر را با ده‌ها فیلم و هزاران مخاطب و صدها میلیون تومان جایزه برگزار میکند. آن وقت بزرگ‌ترین جشن خانه‌سینما که طی یک شب و به مدت چهار ساعت برگزار میشود در کنار چند جشن کوچک که بار مالی چندانی را به دوش نمی‌کشند، چطور یک میلیارد و 200 میلیون تومان هزینه روی دست خانه سینما گذاشته است؟ درحالی که جشنواره‌هایی چون فیلم فجر، جهانی فجر و حتی اشل کوچک‌تر آنها نظیر جشنواره‌های کودک و مقاومت و... دست به دامن اسپانسر و تزریق مالی از نهادهای دیگری جز وزارت ارشاد و سازمان سینمایی هستند، خانه سینما چرا نتوانسته بعد از این همه سال، اسپانسری برای جشن پرچهره خود داشته باشد؟ این نهاد اگر برای جشن‌های کم‌تعداد خود اسپانسر ندارد، نشان صرف از بی‌کفایتی دارد و اگر اسپانسر دارد (که برای سالیان گذشته نیز به وجود اسپانسر اذعان شده بود) چرا باید چنین رقم هنگفتی خرج این مراسم شود؟ آن هم درحالی که گفته میشود جوایز برگزیدگان این جشن، جنبه ریالی چندانی ندارند.
اعجاب این شکل هزینه‌کرد خانه سینما در سال مالی 98، در سرفصل‌های دیگری نیز به‌چشم می‌خورد: 180 میلیون تومان برای جایزه کتاب، حدود 185 میلیون تومان برای شورای داوری، حدود 72 میلیون تومان برای عضویت در مجامع بین‌المللی، 134 میلیون تومان برای کانون فیلم، 760 میلیون تومان برای برگزاری نشست، حدود 54 میلیون تومان برای سرویس پیامکی، حدود 59 میلیون تومان برای جلسات شورای صنفی نمایش، حدود 141 میلیون تومان برای جلسات هیات‌مدیره، حدود 197 میلیون تومان برای خدمات صنفی و... .
حال سوال اینجاست که به فرض نظارت سازمان سینمایی بر جزئیات این ریز هزینه‌کرد، خروجی مفید و آورده حرفه‌ای خانه سینما از این مخارج چه بوده است؟ خانه سینمایی که در شرایط عادی، سالانه حتی یک سبد هزار تومانی میان اعضای خود تقسیم نمی‌کند، چگونه توانسته بر مبانی حکومت ملوک‌الطوایفی، هزینه‌های میلیاردی جاری خود را این‌چنین به این موارد فرعی و ثانویه اختصاص دهد؟ کدام‌یک از این هزینهها به اعضای پنج هزار نفره این خانه بازگشت داده شده یا به نفع آنها بوده است؟ در شرایطی که مدیران خانه سینما ترجیح دادند چنین سیاستی را در عملکرد مالی خود تقبل کنند، آیا وظیفه سازمان سینمایی، نظارت و نظم‌‌دهی مطلوب به این شکل هزینه‌کرد؛ نبوده است؟
در جدول عملکرد مالی خانه سینما برای سال 98 آمده که این خانه از حدود 470 نفر، حمایت مالی و بیمه‌ای داشته؛ درحالی که تعداد افراد خواهان این نوع حمایت‌ها، چندین هزار نفر هستند. این 470 نفر چگونه انتخاب شدند و چند هزارنفر از این افراد محق دریافت این حمایت‌ها هستند؟ و اکنون چه وضعیتی دارند؟ سازمان سینمایی در راستای مسیر شفافسازی خود، صراحتا عنوان کند که آیا حمایت مالی و بیمه‌ای از اعضای خانه‌سینما واجب‌تر است یا آن 760 میلیون تومان برگزاری نشست؟
در انتهای سال بالغ بر یک میلیارد و 400 میلیون تومان به‌صورت نقد به خانه سینما واریز میشود برای کمک مالی آخر سال. این کمک به حدود نیمی از اعضای خانه سینما تعلق نمی‌‌گیرد. این درحالی است که برای نوروز 97 نیز چنین جنجالی به‌وجود آمده بود و برای سال‌‌های قبل‌ترش هم به همین ترتیب. سازمان سینمایی طرفدار شفافسازی، از مدیران خانه سینما پرسید که هرساله چرا نیمی از اعضای قانونی این خانه از دریافت این کمک محروم می‌‌شوند؟ یا سازوکار انتخاب آن نیمی از اعضا چگونه است که صدای محقان واقعی و دست‌‌تنگان حقیقی خانه سینما، از عدم‌دریافت این کمک‌‌ها بلند است؟
آقای انتظامی ریاست محترم سازمان سینمایی، آیا شما خود می‌‌توانید از دریافت عیدی پایان سال خود که قانونی هم است، چشم بپوشید که اعضای خانه سینما باید از این میزان عیدی محروم بمانند؟ شفافسازی یعنی اینکه پس از بیش از یک‌سال از تکیه زدن شما به صندلی ریاست سازمان سینمایی، درصدد یافتن پاسخ برای این سوالات باشید و آن را شفافانه به 5 هزار عضو خانه سینما و دیگر علاقه‌مندان هنر هفتم اعلام کنید نه اینکه کلی و سربسته از ورودی و خروجی هزینهها به خانه سینما برای‌مان جدول تهیه کنید.
درباره عملکرد مالی گروه هنر و تجربه در سال 98
نمایش فیلم‌‌های هنر و تجربه در سال 98، در 24 استان، 24 مرکز استان و 35 شهر (به‌جز مراکز استان‌‌ها) انجام شده است که در‌مجموع، 50 سالن کشور درگیر نمایش فیلم‌‌های این گروه بوده‌‌اند.
متاسفانه تاکنون هیچ آماری از رقم فروش کلی این گروه در سال 98 منتشر نشده است. اما آخرین آمار فروش این گروه، مربوط به سال 97 است که چیزی در حدود 190 میلیون بوده است. قطعا این رقم برای اکران سال 98 هنر و تجربه، خیلی بیشتر از این میزان نخواهد بود.
عملکرد مالی این گروه در سال 98، کمی بیش از 3 میلیارد بوده است که باز با توجه به برنامه‌‌های متنوع این گروه، رقم چندانی محسوب نمی‌‌شود. بودجه این گروه در سال 97، 6 میلیارد بود که در سال 98 به نصف تقلیل یافته است. این رقم برای کارهایی چون آماده‌‌سازی مراحل فنی، تصویربرداری آیین دیدار فیلم، برگزاری جلسات نقد و بررسی، اعزام عوامل به شهرستان‌ها، تبلیغات، امور رسانه‌‌های فیلم‌‌ها، بازبینی فیلم‌‌ها برای اکران، تولید محتوا، بزرگداشت‌‌ها، برگزاری هفته‌‌های فیلم کشورهای خارجی، اجاره سالن نمایش و چند آیتم دیگر بوده است.
حجت‌‌الله ایوبی در میانه دهه 90، اقدام به تاسیس این گروه کرد. یک موسسه خصوصی که با بودجه دولتی اداره شده و میشود! آرزوی ایوبی در آن سال‌‌ها این بود که گروه هنر و تجربه بتواند با استقلال از بدنه دولت، به‌لحاظ اقتصادی روی پای خودش ایستاده و به‌نوعی، «صنعتی» شود. امروز و با‌وجود بیش از چهار سال از حیات این گروه، نه‌تنها سروشکلی از صنعتی شدن در ماهیت این گروه دیده نمی‌‌شود، بلکه با تنزل کمک دولت، چشم‌‌انداز فعالیت‌ها و تاثیرگذاری این گروه نیز به‌شدت افت کرده است.
خیلی جالب است که از 3 میلیارد تومان بودجه این گروه در سال 98، بیش از یک میلیارد و 100 میلیون تومان آن که رقمی معادل 35درصد بودجه کل میشود، صرف اجاره 50 سالنی است که فیلم‌‌ها در آنجا به نمایش درمی‌آیند! مسأله‌ای که تاکنون چندان مورد توجه قرار نگرفته بود. حال آنکه تصور بر این بوده که این فیلم‌‌ها با توجه به نگاه صرفا هنری و تجربی آنها و البته بودجه اندک دولتی گروه، عموما در سینماهای دولتی نمایش داده می‌‌شوند.
به‌عنوان مثال فیلم‌‌های گروه هنر و تجربه در تهران، در سینماهایی چون کوروش، آزادی، مگامال، فرهنگ، خانه هنرمندان، موزه سینما، چارسو، باغ کتاب، ایران مال، آستارا و شهرک نمایش داده می‌‌شوند. سهم موسسه در 5 سینما، صددرصد و در 6 سینمای دیگر 50درصد است که با توجه به بلیت‌‌های عمدتا 20 هزار تومانی، عایدی نسبتا بهتری را به نسبت دیگر کلانشهرها نصیب این گروه میکند. تعداد صندلی‌‌های سینماهای این گروه در تهران، از 10 صندلی تا 167 صندلی متغیر است که نتیجه می‌‌گیریم با توجه به نمایش فیلم‌‌های این گروه در پردیس‌‌های شلوغ، آورده مالی چندانی (به‌لحاظ کوچکی سالن و کم بودن سانس‌‌ها) در تهران نداشته و قطعا رقم اجاره‌‌بها، بالاتر از دخل گروه با توجه به میزان فروش است.
حال همان‌گونه که دیده میشود از 11 سینمای هنر و تجربه در تهران، 7 مورد آن غیردولتی هستند و احتمالا تخفیفی از بابت نمایش این فیلم‌‌ها لحاظ نمی‌‌شود.
بنابراین بسیار مهم و حیاتی است که برای استمرار حیات گروه هنر و تجربه، اولا سازوکار استقلال ماهوی و مالی این گروه مشخص شود؛ امر بسیار مهمی که تاکنون نقشه‌‌راهی برای آن تدوین نشده و گویا چشم این گروه، هم‌‌چنان به‌جیب دولت است که با همین بودجه اندک که حدودا نصف خانه سینماست، روزگار گذرانده و ترقی خاصی نداشته باشد.
ثانیا قرار بود برای این گروه، سینماهای مشخصی درنظر گرفته شود که علاوه‌بر میزان درآمد، به‌عنوان تکیه‌‌گاهی معنوی برای این گروه باشد. با توجه به بازسازی سینما فرهنگ که به‌نوعی کانون اصلی این گروه محسوب می‌‌شد، حالا وضعیت تداوم حیات این گروه با چالشی جدی مواجه شده و طبیعتا هم وضعیت استقلال آن با خطری جدی دست‌و‌پنجه نرم میکند.
شفافسازی سازمان سینمایی در گروه هنر و تجربه پاسخ به این دو سوال کلیدی است که اولا چه تدابیری برای استقلال این بنگاه خصوصی که سال‌هاست با بودجه دولتی ارتزاق میکند اندیشیده شده و ثانیا تا زمانی که 35درصد بودجه این گروه صرف اجاره‌‌بها میشود، چگونه می‌‌توان به فرآیند صنعتی شدن این گروه و استقلال آن امید داشت؟
* نویسنده: مجتبی اردشیری، روزنامه‌نگار