به گزارش «فرهیختگان آنلاین»، امروزه افزایش تاثیرگذاری نقش علم در زندگی روزمره و تحولات جهانی برکسی پوشیده نیست. وجود برخی چالش‌های مشترک جهانی نظیر تغییرات آب‌و‌هوایی، امنیت آب‌وغذا، نیاز به انرژی‌های پاک و پایدار، تروریسم، نئوتروریسم، بیوتروریسم و... سبب شده که دانشگاه‌ها به‌عنوان مراکز تولید فکر، نقش و جایگاه ویژه‌ای پیدا کنند. ضمن آنکه این توقع از طرف افکار عمومی جهانی هم وجود دارد که اندیشمندان و متفکران مرتبط باید درجهت رفاه بیشتر بشریت تلاش کنند. لذا یک هم‌افزایی و همکاری فراملی درجهت رفع چنین چالش‌هایی از الزامات و ضرورت‌های جهان جدید است که در چارچوب دیپلماسی علمی دانشگاه‌ها قابل تبیین و تحلیل است.
از طرف دیگر در کشور ما اسناد بالادستی متعددی وجود دارد که ضرورت ورود به دیپلماسی علمی را در دانشگاه‌ها گوشزد می‌کند. در سیاست‌های ابلاغی مقام‌معظم‌رهبری در حوزه علم و فناوری بر سه وظیفه دانشگاه‌ها در حوزه دیپلماسی علمی تاکید شده است:
1. توسعه و تقویت شبکه‌های ارتباطات علمی ملی و فراملی
2. گسترش همکاری و تعامل فعال، سازنده و الهام‌بخش در حوزه علم با سایر کشورها
3. استفاده از ظرفیت‌های علمی و فنی ایرانیان مقیم خارج و جذب متخصصان برجسته سایر کشورها
همچنین در سند دانشگاه اسلامی هم در حوزه دیپلماسی علمی بر تعامل سازنده و اثرگذار دانشگاه‌ها در سطوح ملی، منطقه‌ای و بین‌المللی به‌عنوان یک ماموریت تاکید شده است. در این سند با تاکید بر وظیفه تمدن‌سازی دانشگاه بر الگو بودن برای دانشگاه‌های جهان و احراز مرجعیت علمی به‌عنوان یک اصل تاکید شده است. ازجمله اهداف کلان این سند توسعه علمی در عرصه‌های بین‌المللی و دستیابی به مرجعیت علمی و فرهنگی در منطقه و جهان اسلام است و در راهبردهایی همچون موارد زیر بر آن تاکید شده است.
- تعامل علمی و هدفمند با مراکز آموزشی، پژوهشی و فناوری معتبر بین‌المللی به‌ویژه جهان اسلام
- تحول هدفمند فرصت‌های مطالعاتی با توجه به نیازها و اولویت‌های کشور و متناسب با نقشه جامع علمی کشور
به‌رغم موفقیت‌های خیره‌کننده کشور ما در حوزه تولید کمی علم و کسب رتبه‌های برتر در منطقه و سطح بین‌المللی، اما در حوزه دیپلماسی علمی رتبه چندان مناسبی نداریم. لذا دیپلماسی علمی و همکاری‌های پژوهشی یک الزام و ضرورت برای دانشگاه آزاد اسلامی است. به‌نظرم تقویت و بسط نگاه برون‌سازمانی دانشگاه با رویکردی جهانی، یک ضرورت اجتناب‌ناپذیر برای دانشگاه آزاد اسلامی در شرایط کنونی است.
در چارچوب دیپلماسی علمی هدف ضمن دسترسی access آسان محققان دانشگاه به‌منابع علمی روز، ترویج promotion موفقیت‌های R&D دانشگاه در بازار جهانی و افزایش همکاری‌های بین‌المللی است. هرچند در دیپلماسی علمی جنبه قدرت نرم و نفوذ Influence در افکار عمومی، تصمیم‌گیران و سیاستمداران دیگر کشورها در راستای الهام‌بخشی، تاثیرگذاری در صحنه روابط بین‌الملل و امنیت و بازدارندگی هم برکسی پوشیده نیست.در دیپلماسی علمی ما به‌دنبال کمک به‌دستیابی به اهداف سیاست‌خارجی با رویکردی علمی هستیم (علم در دیپلماسی). تسهیل همکاری‌های بین‌المللی کشور درشرایط تحریم هم نقش‌آفرینی ویژه دیپلماسی علمی است (دیپلماسی برای علم). ضمن آنکه می‌توان از همکاری‌های علمی برای تقویت روابط بین‌المللی کشور استفاده کرد (علم برای دیپلماسی).
دانشگاه آزاد اسلامی می‌تواند از طریق ابزارهای عملیاتی (همکاری‌های مشترک تحقیقاتی و آزمایشگاهی، تبادل استاد و دانشجو، ماموریت‌های مطالعاتی اساتید و دانشجویان، توافقنامه‌های دو و چندجانبه همکاری علمی و...)، ابزارهای حمایتی (دادن جوایز، برگزاری جشنواره‌ها، تشویق دانشمندان و دیپلمات‌های فعال و...) و ابزارهای استراتژیک (ارتباطات بین دولتی کشور با کشورهای هدف به‌ویژه کشورهای منطقه و جهان اسلام و...) در راستای دیپلماسی علمی گام بردارد.
* نویسنده: علیرضا رضایی، مدیرکل دیپلماسی علمی و همکاری‌های پژوهشی دانشگاه آزاد اسلامی