به گزارش «فرهیختگان آنلاین»، این روزها اخباری در رسانه‌های جهان منتشر می‌شود مبنی بر اینکه آمریکا احتمالاً بنا دارد به برجام بازگردد، اما نه برای آنکه به تعهدات خود عمل کند و تحریم‌ها را بردارد و حقوق ایران را به رسمیت بشناسد،‌ بلکه با این انگیزه که از یک مکانیزم محیرالعقول که در برجام گنجاده شده، یعنی مکانیزم ماشه، استفاده کند. بند 37 برجام که به مکانیزم ماشه معروف شده و انتقادات و بالاتر از آن حیرت بسیاری از کارشناسان در ایران را موجب شد این امکان را برای طرفهای غربی و متخاصم با ایران به آنها می‌دهد که در هر صورت، چه ایران از آنها شکایت کند و چه آنها از ایران شاکی باشند، نهایتاً تحریم‌های ایران را سر جای اول خود بازگردانند!!

حالا برخی رسانه‌ها به نقل از مقامات آمریکایی از قصد پامپئو وزیر خارجه این کشور می‌گویند که آمریکا می‌خواهد به برجام بازگردد تا از این مکانیزم علیه لغو تحریم معاملات تسلیحاتی با ایران استفاده کند. طبق قطعنامه 2231 که از آن به قطعنامه پشتیبان برجام اسم برده می‌شود، اکتبر 2020 یعنی امسال تحریم معامله تسلیحاتی با ایران به پایان می‌رسد. اما آمریکا و احتمالاً برخی کشورهای اروپایی بنا ندارند اجازه دهند کوچکترین فایده‌ای از برجام و قطعنامه 2231 نصیب ایران شود و آنچه نصیب ایران است صرفاً باید گستره وسیعی از تعهدات و الزامات و ... باشد.

در این باره با آقای محمدجواد لاریجانی معاون اسبق وزارت خارجه و دیپلمات شناخته شده کشور گفت‌وگو کرده‌ایم.

لاریجانی می‌گوید: آنچه که به نقل از وزیر خارجه دولت آمریکا درباره بازگشت به برجام و موضوع ممانعت از لغو تحریم خرید و فروش سلاح به ایران گفته شده، از جهات مختلف باید مورد دقت قرار بگیرد. نکته اول این است که به رغم اینکه او ادعا کرده به ایران نباید سلاح فروخت، اما نگرانی آمریکا از خرید سلاح توسط ایران نیست بلکه نگرانی او از فروش سلاح ایرانی است. چراکه سلاح ایرانی ارزان و  موثر است در حالی‌که ایران برای سیستم دفاعی خود علاقه ندارد که محل سلاحهای انبوه ساخت سایر کشورها باشد. چرا که تئوری ما خودکفایی و خوداتکایی در این حوزه است.

رئیس پژوهشگاه دانشهای بنیادی افزود: بنابراین آمریکایی‌ها می‌دانند که ما اشتهایی برای خرید حجم بالایی از سلاح نداریم. منتها آنچه آنها از آن ناراحت هستند این است که کشورهای زیاد با بودجه‌های یک پنجم و یک ششم و یک دهم هزینه فعلی‌شان، می‌توانند از ایران سلاح بخرند و ایران هم کشوری نیست که زیر بار فشارهای این و آن برود. یعنی یک محل خرید مطمئن و مستقل سلاح‌های متعارف است.

محمدجواد لاریجانی با تاکید بر اینکه گفته‌ی برخی مقامات آمریکایی مبنی بر اینکه قانوناً جزو برجام هستیم، کاملا مضحک است، خاطرنشان کرد: موضع رسمی دولت آمریکا این است که از برجام خارج شده‌اند و قانون دیگری در میان نیست.

‌وی درباره انگیزه آمریکایی‌ها و رسانه‌هایشان از طرح بازگشت مجدد به برجام گفت: آنها در درجه اول می‌خواهند حق استفاده از مکانیزم ماشه را به خودشان اختصاص دهند. اوباما، رئیس جمهور سابق آمریکا، در همان زمانی که برجام امضا شد گفت که اگر ایران کمترین تخلفی کند مکانیزم ماشه را به راه می‌اندازیم و دیگر نیازی به شورای امنیت نیست، بلکه تمام تحریم‌های ایران خودبخود با مکانیزم ماشه سر جای اول خودش برمی‌گردد.

رئیس پژوهشگاه دانش‌های بنیادی با اشاره به شکست آمریکایی‌ها در ایجاد اجماع جهانی برای مشروعیت تحریم‌های یکجانبه علیه ایران گفت: البته آنها در خود تحریم‌ها هم شکست خوردند و به غرض اصلی‌شان نرسیدند، بنابراین سعی دارند از طریق مکانیزم ماشه مسئله‌ی اجماع را دور بزنند.

محمدجواد لاریجانی گفت که بعید است این نقشه‌ی آمریکا یعنی استفاده از مکانیزم ماشه برای بازگرداندن همه تحریم‌های شورای امنیتی علیه ایران به نتیجه برسد. با این حال آقای لاریجانی معتقد است که احتمال بدتر از این حالت وجود دارد.

او در توضیح چیستی این احتمال، گفت: به نظر می‌رسد آمریکایی می‌خواهند در شورای امنیت یا 5+1 این مسئله را مطرح کنند که اگر شما (5+1) بپذیرید که تحریم معاملات تسلیحاتی با ایران ادامه یابد آنوقت ما هم به نحوی به برجام برمی‌گردیم. یعنی در واقع آمریکایی‌ها می‌خواهند Renegotiation (بازمذاکره) را با ترفندهایی کلید بزنند. البته آنها فقط به خرید و فروش سلاح بسنده نخواهند کرد و کاملاً مشخص بود که پمپئو راجع به توان موشکی ایران خیلی ناراحت و نگران است.

معاون اسبق وزارت خارجه با تاکید بر ضرورت هوشیاری در برابر سناریوی خطرناک آمریکایی‌ها گفت: ماجرای بازگشت آمریکایی‌ها به برجام صرفاً یک دروغ و حیله است؛ آنها اساساً نمی‌خواهند به برجام برگردند بلکه می‌خواهند ترفندی را استفاده کنند که مجدداً درباره برجام  و فرابرجام امتیازاتی بگیرند.

لاریجانی با بیان اینکه مقصد ما در برجام صرفاً آزادی خرید و فروش سلاح نبود، ادامه داد: معیار ما این بود که بتوانیم نفتمان را آزادانه بفروشیم و از پولش بدون مانع بتونیم کالایی که میخواهیم بخریم. این معیار روشن و بدون ابهام است. اما آمریکایی‌ها هم خواسته‌هایشان خیلی روشن است. خواست آنها از در وهله اول بین بردن توانمندی هسته‌ای ایران است که متاسفانه تا الان توانسته‌اند این صنعت را در ایران کند کنند. و همچنین بنا دارند  توانمندی موشک ما را به عنوان یک عنصر بازدارنده و مولفه امنیت ملی حذف و حضور ایران را در منطقه تضعیف کنند. اینها خیلی روشن دنبال این موضوعات هستند؛ بنابراین باید بسیار هوشیار بود که قصد آمریکا و پمپئو حتی یک جهت مثبت هم ندارد.

خبرنگار تسنیم در ادامه از محمدجواد لاریجانی پرسید که آیا در این زمینه احتمال همکاری اروپا با آمریکا وجود دارد؟ بویژه از آنجا که برجام به نحوی نوشته و تضمین شده که نقش اتوبانی را برای آمریکاییها و اروپایی‌ها دارد و هرگاه بخواهند می‌توانند با همکاری هم وارد شوند و هرگاه خواستند رسماً هیچ تعهدی انجام ندهند و خارج شوند. لذا آیا این احتمال هست که اروپا همکاری کند و آمریکا اسماً و ظاهراً به برجام برگردد و از این مکانیزم استفاده کند و مقصودش را برآورده سازد و مجدداً از برجام خارج شود؟ یعنی هروقت خواست، بیاید و فیضش را ببرد و دوباره بیرون باشد؟

محمدجواد لاریجانی در این باره گفت: سناریوهای مختلفی در این باره قابل طرح است که یکی از آنها همین موضوعی است که شما اشاره کردید. مثلاً آمریکا به 5+1 بگوید می‌خواهیم به برجام برگردیم ولی به این شرط که خرید و فروش سلاح برای ایران مثلاً تا 5 سال دیگر هم تحریم باشد. و حتی حاضر باشند برخی تحریم‌ها را به صورت موردی بردارند. اما وقتی هدفشان تامین شد و مشروعیتی برای تحریم‌ها کسب کردند دوباره کار خود را بکنند.لذا این سناریو که اشاره کردید خیلی محتمل و خطرناک است.

وی تاکید کرد که باید با تمام توان در مقابل این سناریوی آمریکا ایستاد و اجازه این ترفند را به آمریکایی‌ها نداد.

خبرنگار تسنیم درباره گزینه‌های ایران برای مقابله با این ترفند آمریکایی‌ها پرسید و گفت: با توجه به اینکه برجام به نحوی نوشته شده که ریش و قیچی عملاً دست آمریکایی‌ها و اروپایی‌هاست و ما نمی‌توانیم به لحاظ حقوقی اجازه دهیم کسی وارد یا خارج شود،‌ چگونه می‌توانیم با این سناریوی آنها مقابله کنیم؟

لاریجانی در این باره تاکید کرد تنها نگرانی اروپایی‌ها و عنصر بازدارنده در مقابل سناریوهای آنها رفتار و موضعی است که ایران اتخاذ می‌کند. چند ماه پیش وقتی اروپا اعلام کرد می‌خواهد از مکانیزم ماشه علیه ایران استفاده کنند، مقامات کشورمان گفتند که خروج از ان‌پی‌تی گزینه روی میز ایران است. این موضع درستی بود و اروپایی‌ها هم فهمیدند مساله جدی است بنابراین کارشان را ادامه ندادند.

وی با تاکید بر اینکه تنها عنصر بازدارنده عکس‌العمل جدی ماست، گفت: اگر قرار باشد که آمریکایی‌ها چنین فریبی سوار کنند و مکانیزم ماشه را راه بیندازند درست مثل این است که اروپایی ها مکانیزم ماشه راه انداخته باشند. و در  اصل هیچ فرقی ندارد. بنابراین موضع قوی ما باید همان باشد که در مقابل تهدید اروپا گفتیم.  ما باید تاکید کنیم در این صورت از برجام که هیچ،‌ از NPT هم خارج خواهیم شد.

معاون اسبق وزارت خارجه گفت: من الان خیلی مخالف وضعیت فعلی هستم که ما نه تنها پروتکل الحاقی بلکه حتی فراتر از پروتکل را هم داریم عملیاتی می‌کنیم. درحالیکه صددرصد استراتژی غلطی است.

لاریجانی تاکید کرد باید واکنش ایران به حربه جدید امریکا و احتمال همراهی اروپا، سریع و دقیق و صریح باشد. نه مانند کاهش تعهدات برجامی که متاسفانه فقط روی کاغذ بود و آنها هم وقتی فهمیدند شعاری است، اقدامی در راستای تامین منافع ایران از برجام نکردند./ تسنیم