به گزارش «فرهیختگان آنلاین»، مدافعان سلامت کشور که این روزها به‌واسطه درگیری با ویروس کرونا در جبهه دفاع از سلامتی مردم قرار دارند، منحصر به پزشکان و پرستاران نیستند بلکه کسانی را که در پشت‌صحنه این مبارزه، تامین‌کننده نیازهای درمانی کشور هستند نیز باید در زمره مدافعان سلامت کشور قرار داد. شرکتهای دانش‌بنیان بی‌شک یکی از پیشگامان دفاع از سلامت کشور هستند که این روزها علاوه‌بر تحقیق و پژوهش برای کشف داروی ضدکرونا، با افزایش خط تولید محصولات دارویی و درمانی خود، توانسته‌اند نیاز کنونی کشور به اقلام و تجهیزات درمانی را تامین کنند.
تبدیل تهدید به فرصت، آن‌هم در شرایطی که کشور علاوه‌بر درگیری با کروناویروس، با تحریم‌های سخت نیز روبه‌رو است، اتفاقی است که متخصصان ایرانی به خوبی از انجام آن برآمده‌اند.
در گزارش‌های متعددی که در پایان سال 98 و همزمان با ورود ویروس کرونا به کشور در روزنامه منتشر شد، موضوعات متعددی ازجمله افزایش خط تولید ژل‌های بهداشتی، ماسک، مواد ضدعفونی‌کننده، تولید دارویی برای درمان کرونا، ساخت تجهیزات پزشکی مورد نیاز کادر درمانی و... در شرکتهای دانش‌بنیان مورد بررسی قرار گرفت. با وجود این، دستاوردهای این شرکت‌ها طی یک ماه اخیر نیز توانسته است مسیر درمان بیماران مبتلا به کرونا را هموارتر کند.
تلاش 150 شرکت دانش‌بنیان برای مبارزه با کرونا
فعالیت شرکتهای دانش‌بنیان برای مقابله با ویروس کرونا منحصر به چند شرکت نیست، بلکه طبق آمار اعلامی از سوی معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری، 150 شرکت در حوزه‌های مختلف تحقیقات خود را برای دستیابی به راهکارهای درمانی و جلوگیری از شیوع هرچه بیشتر کرونا ادامه می‌دهند.
از این تعداد 50 شرکت در حوزه بیوتکنولوژیک، دارو، کیت‌های تشخیص و مواد ضدعفونی‌کننده، 20 شرکت در حوزه تولید و تجهیزات پزشکی و لوازم آزمایشگاهی و 15 شرکت در زمینه آی‌تی فعال هستند. 5 شرکت دانش‌بنیان نیاز کشور به ماسک را تامین می‌کنند. 8 شرکت دانش‌بنیان محلول‌های ضدعفونی‌کننده و مواد شوینده مورد نیاز کشور را تولید می‌کنند. همچنین 3 شرکت دانش‌بنیان تجهیزات مورد نیاز خط تولید شرکتهای تولیدکننده ماسک را تولید می‌کنند. در حوزه آی‌تی نیز 3 شرکت در زمینه هوش مصنوعی برای تشخیص ویروس کرونا به‌صورت جدی در حال فعالیت هستند. 20 شرکت مستقر در پارک علم و فناوری پردیس نیز روز گذشته محصولات تولیدی خود را برای مقابله با کرونا عرضه کردند؛ محصولاتی مانند تقویت‌کننده‌های سیستم ایمنی بدن، میکروپاک که ضدعفونی‌کننده دست و پوست بدون نیاز به شست‌وشو با آب است، کیت ضدعفونی‌کننده که برای ضدعفونی‌کردن لباس کادر درمانی مورد استفاده قرار می‌گیرد، کیت‌های تشخیص ویروس کرونا، ماشین بیهوشی برای مراقبت از بیماران در آی‌سی‌یو و محصولات متعدد دیگری که برای تامین نیاز کادر درمانی کشور تولید می‌شود.
ونتیلاتور؛ نیاز اصلی بیماران کرونایی
طبق داده‌های پزشکی و اطلاعات موجود از بیماری کووید 19، این ویروس مستقیما ریه فرد بیمار را درگیر می‌کند و طبیعتا نخستین عارضه ناشی از این درگیری، تنگی نفس و سختی در تنفس طبیعی فرد است. لذا بیمارانی که برای درمان و مداوا، در بخش آی‌سی‌یو مراکز درمانی بستری می‌شوند نیاز مبرم به تنفس کمکی یا همان تنفس مصنوعی دارند. این نیاز در سراسر جهان از طریق دستگاهی به‌نام «ونتیلاتور» تامین می‌شود و بیماران مبتلا به عارضه‌های ریوی طبق تشخیص پزشک معالج، پس از بستری در بخش آی‌سی‌یو، روند درمانی خود را با استفاده از این دستگاه طی می‌کنند.
ونتیلاتور یا دستگاه تنفس مصنوعی، دستگاهی است که با توجه به شرایط بیمار به عمل تنفس کمک می‌کند. درواقع این دستگاه برای بیمارانی که به دلیل مشکلات ریوی قادر به تنفس نیستند، تنفس را به‌صورت کامل انجام می‌دهد. دستگاه به‌نحوی طراحی شده است تا هوای قابل تنفس (درصورت نیاز هوا با درصد اکسیژن بیشتر) را به داخل ریه‌ها بفرستد و سپس دی‌اکسیدکربن را از ریه‌ها خارج کند. از ونتیلاتورها به‌صورت عمده در بخش‌های مراقبت ویژه، بخش اورژانس و بیهوشی استفاده می‌شوند. با توجه به شرایط بیمار ونتیلاتور می‌تواند فشار، حجم و زمان تنفس را کنترل یا محدود کند. این دستگاه تا پیش از شیوع کرونا در کشور، به‌دست متخصصان ایرانی تولید و به مراکز درمانی عرضه می‌شد اما اکنون خط تولید این دستگاه افزایش یافته و لذا مراکز درمانی از امکانات بیشتری برای درمان بیماران مبتلا به کرونا برخوردار هستند.
تولید 3 هزار و 500 ونتیلاتور
شرکت دانش‌بنیان احیادرمان پیشرفته تولیدکننده ونتیلاتور در پارک علم و فناوری خراسان قرار دارد و از سال 1390 فعالیت خود را با تولید دستگاه بیهوشی آغاز کرده است. این شرکت دانش‌بنیان همچنین در سال 97 توانست دستگاه سی‌تی‌اسکن را تولید کند. طبق آمارهای ارائه‌شده، این شرکت طی 9 سال گذشته سه‌هزار و 500 دستگاه ونتیلاتور تولید کرده و در 840 مرکز درمانی کشور نصب و مورد استفاده قرار گرفته است.
میزان تولید دستگاه ونتیلاتور در این شرکت تا پیش از شیوع بیماری کرونا روزانه 5 دستگاه بود اما اکنون این تعداد به ۳۰ دستگاه رسیده است که پس از تولید این تعداد، دستگاه به وزارت بهداشت که متولی توزیع آن در کل کشور است تحویل داده می‌شود. تولید این دستگاه تخصصی نیازمند سرمایه قابل‌توجهی است و درنتیجه در شرایط فعلی که تولید ونتیلاتور باید بیش از گذشته باشد، حمایت مالی دولت می‌تواند زمینه افزایش خط تولید را فراهم کند.
فعالیت 5 شرکت در حوزه‌های تنفسی
در حال حاضر 2 شرکت دانش‌بنیان به‌صورت جدی در زمینه تولید ونتیلاتور یا همان دستگاه تنفس مصنوعی و 3 شرکت دانش‌بنیان در زمینه تولید دستگاه اکسیژن‌ساز با سه شیفت کاری، فعال هستند. برای تولید دستگاه ونتیلاتور به تخصص متخصصانی مانند پزشکان ICU، فوق‌لیسانس‌های مهندسی پزشکی، الکترونیک و مکانیک نیاز است. این امر نشان می‌دهد در تولید این دستگاه علاوه‌بر هزینه مورد نیاز برای تامین تجهیزات و قطعات، باید از دانش متخصصان حوزه‌های مختلف نیز استفاده شود. تا پیش از شیوع کرونا، دستگاه ونتیلاتور به کشورهایی که تقاضای خرید این دستگاه را داشتند نیز صادر می‌شد، اما از زمان ورود کروناویروس به ایران، صادرات این کالا متوقف شده تا به این ترتیب توجه تولیدکنندگان معطوف به تامین نیاز داخلی کشور باشد.
البته ناگفته نماند که واردات دستگاه تنفس مصنوعی منع قانونی ندارد و بیمارستان‌های بخش خصوصی می‌توانند برای تامین نیاز خود، دستگاه مورد نظر را از طریق واردات تامین کنند، منتها قیمت مشابه خارجی این دستگاه تفاوت چشمگیری با دستگاه تولید داخل دارد.
افزایش 6 برابری تولید ونتیلاتور
مدیرعامل شرکت دانش‌بنیان احیادرمان پیشرفته در گفت‌وگو با «فرهیختگان» با اشاره به افزایش خط تولید این شرکت از 5 دستگاه ونتیلاتور به 30 دستگاه می‌گوید: «قرار است ظرفیت تولید این دستگاه به دو برابر تولید کنونی افزایش یابد، اما تحقق این امر نیازمند ایجاد زیرساخت‌های لازم ازجمله تامین مواد اولیه و صنایع جانبی مورد نیاز ازجمله قطعه‌سازان و پیمانکاران است.»
به گفته احمد بهفرمقدم، امکان تولید 10 هزار دستگاه ونتیلاتور در کمتر از 4 ماه وجود دارد اما یکی از مهم‌ترین پیش‌شرط‌های تحقق این امر، موضوع خرید تضمینی است. به عبارت دیگر، برای راه‌اندازی کارخانه دوم و افزایش خط تولید که اکنون در دست توسعه هست لازم است در وهله نخست سفارش‌های اولیه خوبی به‌منظور روان‌سازی تولید و رسیدن به هدف تعیین‌شده وجود داشته باشد. در این راستا اگر دولت و مسئولان دولتی مشابه خرید تضمینی محصولات کشاورزی، حداقل به مدت یک سال محصولات کارخانه دوم را به‌صورت تضمینی خریداری کنند، بی‌شک میزان تولید ونتیلاتور افزایش خواهد یافت و علاوه‌بر پاسخگویی به نیاز داخل، امکان صادرات محصولات تولیدشده به‌ویژه به کشورهای همسایه نیز فراهم و می‌شود و ارزآوری قابل‌توجهی برای کشور به همراه خواهد داشت.
وی با اشاره به حمایت‌های صورت‌گرفته برای افزایش خط تولید این شرکت می‌گوید: «معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری با ارائه تسهیلاتی از سوی صندوق نوآوری و شکوفایی حقیقتا حمایت‌های لازم را در حد توان خود انجام داد. این تسهیلات کمک شایانی به تهیه و تامین مواد اولیه و سرمایه در گردش کرد. اما با وجود این، میزان تسهیلات ارائه‌شده یک‌سوم میزان درخواست شرکت برای دریافت تسهیلات بود. البته دلیل این امر را باید در محدودیت‌های صندوق در پرداخت تسهیلات دانست.
درخواست 20 کشور برای واردات ونتیلاتور از ایران
نکته قابل‌توجه در شرایط کرونایی کشور این است که کشورهایی که درگیر این ویروس شده‌اند، برای خرید دستگاه ونتیلاتور از شرکتهای دانش‌بنیان ایرانی تقاضا داده‌اند. بهفرمقدم در این رابطه می‌گوید: «پیش از این، عراق، سوریه، یمن و بلژیک مقاصد اصلی صادرات ما بود و هم‌اکنون نیز درخواست خرید 8 هزار دستگاه تنفس مصنوعی از بیش از 20 کشور به دست ما رسیده که در شرایط عادی این میزان درخواست قابل‌توجه است اما بدیهی است که نیاز بیماران مبتلا به کرونا در داخل کشور به این دستگاه، امکان صادرات این دستگاه را فراهم نمی‌کند.»
کاهش تشریفات؛ ضرورت واردات مواد اولیه
فارغ از اهمیت تولید دستگاه ونتیلاتور در کشور، این سوال در ذهن ایجاد می‌شود که چند درصد از تجهیزات و مواد اولیه تولید دستگاه تنفس مصنوعی در کشور ساخته و چه میزان از آن از طریق واردات تامین می‌شود؟ آیا در حال حاضر که علاوه‌بر درگیری کشور با ویروس کرونا، تحریم نیز تامین برخی از قطعات و مواد اولیه وارداتی را با چالش مواجه کرده است، تولید این دستگاه تحت‌الشعاع تحریم‌ها قرار می‌گیرد؟ مدیرعامل شرکت احیادرمان پیشرفته در پاسخ به این سوال توضیح می‌دهد که خوشبختانه کمتر از ۳۰ درصد از اجزا و قطعات دستگاه ونتیلاتور خارجی است که این میزان نیز مربوط به حوزه‌ای از صنعت می‌شود که ارتباطی با تجهیزات پزشکی ندارد. برای مثال اقلامی ازجمله آی‌سی، ال‌سی‌دی، صفحه تاچ لمسی و دیگر قطعاتی که سازنده اروپایی دارند و نیاز به این اقلام از طریق واردات تامین می‌شود اما نکته مهم این است که تکنولوژی ساخت ونتیلاتور 100 درصد بومی است که متخصصان داخلی توانسته‌اند به این تکنولوژی دست پیدا کنند.»
به گفته وی، به‌رغم اینکه بخش عمده‌‌ای از تجهیزات و مواد اولیه تولید ونتیلاتور در داخل کشور تامین می‌شود اما در مواردی نیز به‌واسطه وجود تحریم‌ها برای تامین مواد اولیه با چالش‌هایی روبه‌رو بودیم که این چالش‌ها با همکاری معاونت علمی فناوری ریاست‌جمهوری موجب شد مشکلات تامین مواد نسبت به گذشته کمتر شود، لذا بخشی از مشکلات بخش واردات مواد اولیه جبران شده است اما با وجود این همچنان موارد دست‌وپا گیر در مسیر واردات وجود دارد.
وی ادامه می‌دهد: «یکی از مهم‌ترین مشکلات موجود، تشریفاتی است که در مسیر ورود مواد اولیه وجود دارد و ضروری است که برای تحقق شعار امسال، یعنی جهش تولید، به‌ویژه در شرایط کنونی کشور، این تشریفات کمتر شود.»
بهفرمقدم با اشاره به نیروی کار فعال در زمینه تولید دستگاه ونتیلاتور نیز گفت: «هم‌اکنون ۲۰۰ نفر نیروی متخصص به‌صورت مستقیم برای تولید ۳۰ دستگاه تنفس مصنوعی در روز مشغول کار هستند. از سوی دیگر ۱۷۰۰ نفر نیرو به‌صورت غیرمستقیم و در صنایع وابسته در خدمت تولید این دستگاه هستند.»
طبق گفته مدیرعامل شرکت احیادرمان پیشرفته، نمونه خارجی این دستگاه در اروپا به قیمت 20 هزار یورو به فروش می‌رسد. این در حالی است که قیمت تمام‌شده دستگاه ونتیلاتور در داخل کشور کمتر از نصف قیمت نمونه خارجی آن است. این امر نشان می‌دهد متخصصان ایرانی نه‌تنها توان تولید دستگاه‌ها و تجهیزات تخصصی را در داخل کشور دارند بلکه قیمت تمام‌شده این تجهیزات با نمونه خارجی آن قابل مقایسه نیست.
* نویسنده: زهرا فریدزادگان، روزنامه نگار