به گزارش «فرهیختگان آنلاین»، شیوع ویروس کرونا در شهرهای ایران موجب تعطیلی فعالیت‌های جمعی و حتی منجر به تعطیلی تمامی مراکز آموزشی و دانشگاه‌ها در کشور شده است. تدریس آنلاین در فضای مجازی پویشی است که این روزها در بین افراد فراگیر شده و معلمان و اساتید هم اعلام کرده‌اند که حاضرند دروس را از راه دور و به‌صورت فضای مجازی تدریس کنند و دانشجویان و دانش‌آموزان سعی می‌کنند از طریق فضای مجازی آموزش ببیند. کرونا ویروس بیماری‌ای است که باعث شده اکثر دانشگاه‌ها به‌سمت آموزش‌های مجازی بروند و آموزش‌های مجازی اکنون تبدیل به اولویت اول دانشگاه‌ها شده است.
در دانشگاه آزاد اسلامی یک پتانسیل قوی به نام دانشگاه آزاد اسلامی واحد الکترونیکی وجود دارد که گرچه خودش به‌صورت الکترونیک کار می‌کند و به بیش از 15 هزار دانشجو در چهار دانشکده آموزش آنلاین می‌دهد، اما اکنون این آمادگی را دارد که زمینه آموزش آنلاین را برای دیگر واحدهای دانشگاه آزاد اسلامی فراهم کند.
روز گذشته در جلسه‌ای که با حضور مجید مشکینی، معاون توسعه مدیریت و منابع دانشگاه آزاد اسلامی به صورت ویدئوکنفرانس با معاونان توسعه مدیریت و منابع استان‌های دانشگاه آزاد اسلامی برگزار شد، به برگزاری کلاس‌های مجازی تاکید کردند و در این جلسه مقرر شد دانشگاه آزاد اسلامی در سریع‌ترین زمان ممکن با تغییر مسیر و تغییر شیوه آموزشی، کلاس‌های خود را از حضوری به مجازی و غیرحضوری تبدیل کند که دستورالعمل اجرایی آن تا چهارشنبه هفته جاری به واحدها ابلاغ می‌شود.
در ادامه هم مهندس حیدری، سخنگوی دانشگاه آزاد اسلامی خبر از ابلاغ دستورالعمل آموزش از راه دور با شیوه مجازی و الکترونیکی تا پایان هفته به تمام واحدها و مراکز آموزشی دانشگاه آزاد اسلامی برای مقابله با شیوع ویروس کرونا داد.
حیدری همچنین عنوان کرده بود که به‌دنبال آن هستیم که دسترسی دانشجویان را به سایت واحد الکترونیک باز کنیم تا رشته‌هایی که در واحد الکترونیک و سایر دانشگاه‌ها مشترک است، به سایر دانشجویان نیز آموزش داده شود.
وی با اشاره به واحد الکترونیک دانشگاه آزاد اسلامی بیان کرد که این واحد مدلی برای دانشگاه واقعی در فضای مجازی است که برای تحقق یادگیری الکترونیک راه‌اندازی شده و همه خدمات را به‌طور یکپارچه و از طریق رسانه وب ارائه می‌کند. این واحد دانشگاهی در تلاش است به‌صورت مجازی زیرساخت‌های لازمه را در اختیار دیگر واحدهای دانشگاه آزاد اسلامی قرار دهد. به این بهانه درخصوص پتانسیل‌های فضای مجازی دانشگاه آزاد اسلامی با محمدرضا کشاورزی، رئیس واحد الکترونیکی دانشگاه آزاد اسلامی گفتوگو کرده‌ایم.
واحد الکترونیکی دانشگاه آزاد بزرگ‌ترین واحد مجازی دانشگاهی کشور
محمدرضا کشاورزی در گفتوگو با «فرهیختگان» درباره آموزش آنلاین در فضای مجازی اظهار کرد: «آموزش مجازی یعنی آموزش برای افرادی که به هر دلیلی نمی‌توانند در آموزش حضوری شرکت کنند. این دانشگاه می‌تواند برای افراد دارای شغل، دارای فرزند کوچک و نیز برای معلولان و همچنین اجتناب از آلودگی هوا و تحصیل همزمان در چند دانشگاه، مناسب باشد.»
وی افزود: «برای چنین مخاطبی آموزش مجازی بهترین نوع آموزش است، به شرطی‌که آموزش باکیفیت برگزار شود.» رئیس واحد الکترونیکی دانشگاه آزاد اسلامی گفت: «بعضی از افراد نسبت به آموزش مجازی و آنلاین بدبین هستند و علتش این است که آنها آموزش مجازی بی‌کیفیت دیده‌اند. اگر آموزش مجازی با کیفیت برگزار شود، برای این مخاطبان قطعا از آموزش حضوری باکیفیت‌تر است.»
کشاورزی عنوان کرد: «کل دنیا به این سمت رفته و روز به روز در حال بیشتر شدن است. اتفاقا نگاه به آموزش مجازی نگاه افزایش کیفیت است؛ یعنی در کل دنیا نگاه آموزش مجازی یعنی نگاه به محتوای مالتی‌مدیا با افزایش کیفیت آموزش است. در شرایط حال حاضر، مخاطبانی که از فضای مجازی استفاده می‌کنند، بسیار زیاد شده‌اند. چراکه کرونا باعث شده خیلی از افراد از منزل بیرون نیایند و علی‌القاعده درخواست آموزش مجازی هم خیلی زیاد شده است و هر روز هم از مراکز مستقل دیگر درخواست بسیاری می‌شود تا آموزش مجازی برایشان راه بیندازیم.»
وی با بیان اینکه مخاطبان ما از هر قشری هستند، گفت: «واحد الکترونیک دانشگاه آزاد اسلامی بزرگ‌ترین واحد مجازی دانشگاهی کشور است که دانشگاه آزاد اسلامی بزرگ‌ترین فضای مجازی را هم از لحاظ تعداد دانشجو و هم از لحاظ رشته، فارغ‌التحصیل و تعداد سامانه و برآیندها و نظام‌های گوناگون دارد. در واحد الکترونیک به این صورت نیست که مخاطب آن بیشتر خانم‌ها باشند. آخرین آمار دانشجویان زن این واحد 54 به 46 درصد است و تفاوت زیادی وجود ندارد و 85 درصد دانشجویان‌مان شاغل هستند.»
یک کلاس مان هم به خاطر کرونا تعطیل نشد
کشاورزی اضافه کرد: «واحد الکترونیکی تنها دانشگاه در کشور است که حتی به‌دلیل وجود ویروس کرونا در کشور یک کلاسش هم تعطیل نشده و کلاس‌ها به‌صورت منظم از اول ترم در حال برگزاری است و همچنان ادامه دارد، به‌خاطر اینکه دانشجو از منزل خود به سامانه ما آنلاین شده و در کلاس حضور پیدا می‌کند و کلاس‌ها در حال برگزاری است. نه‌تنها کلاس‌ها بلکه دیگر فعالیت‌های ما که مبتنی‌بر آی‌تی است، در این شرایط هم انجام می‌شود. همان‌طور که می‌دانید، بخشنامه‌ای از سوی وزارت بهداشت و دانشگاه آزاد اسلامی منتشر شد که هرگونه تجمعات، مراسم و جشنواره‌ها تعطیل هستند، در حالی‌که ما همین دیروز مسابقه کدنویسی آنلاین چکاوا را برگزار کردیم که مرحله مقدماتی آن با تعداد بسیار زیادی شرکت‌کننده برگزار شد و از نقاط مختلف کشور آنلاین شدند و در این مسابقه شرکت کردند و مرحله تخصصی آن جمعه پیش‌رو خواهد بود. همچنین در چند روز آینده جشنواره زیبانو را داریم که چند هزار نفر در آن شرکت کرده و آثار خود را برای مسابقه کتابخوانی آنلاین ارسال داشته‌اند.»
کشاورزی ادامه داد: «چون فعالیت‌های واحد الکترونیکی در بستر آی‌تی است، چه در حوزه آموزشی و چه مسابقات علمی و فرهنگی به‌علت وجود ویروس کرونا الحمدلله دچار مشکل نشده‌ایم و حتی به‌خاطر اینکه مبتنی‌بر بستر آی‌تی هستیم، کارمندان هم از دورکاری استفاده می‌کنند؛ یعنی دورکاری واقعی مبتنی‌بر آی‌تی.»
درخواست مجموعه های مختلف برای برگزاری کلاس های مجازی
وی در مورد کمک به واحدهای دانشگاه آزاد یا مجموعه‌های بیرون دانشگاه اظهار کرد: «در حال حاضر این واحد درخواست‌هایی برای ایجاد فضای مجازی و آنلاین از سوی مدارس دارد که به‌علت شرایط خواسته شده که به آنها زیرساخت برای آموزش بدهیم حتما به آنها زیرساخت می‌دهیم و هرنوع سامانه مدیریتی یا سامانه کلاس مجازی و پشتیبانی فنی از این واحد خواسته شود، با آنها در تعامل هستیم و حتی برخی وزارتخانه‌ها و مراکز دولتی درخواست کرده‌اند که به آنها سامانه بدهیم که آموزش‌های آنلاین داشته باشند.»
آمادگی واحد الکترونیکی برای ارایه خدمات به واحدهای دانشگاه آزاد
کشاورزی افزود: «در داخل خود واحد الکترونیکی تصمیم‌گیری برعهده رئیس دانشگاه است که این فرآیند کاری به چه صورتی باشد یا مدیران مربوطه باید تصمیم بگیرند. در حال حاضر واحدهای مختلف دانشگاه آزاد اسلامی از ما تقاضا دارند به آنها زیرساخت مجازی بدهیم تا بتوانند کلاس‌هایشان را مجازی برگزار کنند و ان‌شاءالله در داخل دانشگاه مدیریت تصمیم می‌گیرد که فرآیند کار به چه شکلی باشد.»
وی با بیان اینکه از پتانسیل‌های موجود می‌تواند به واحدهای دیگر زیرساخت بدهد، گفت: «از نظر توان اجرایی که بتوان زیرساخت‌های فنی و سامانه را به دیگر واحدها داد، این واحد آن توانایی را دارد، اما اینکه اجازه این کار را داشته باشیم یا خیر، به سیاست دانشگاه برمی‌گردد که این را باید مدیریت دانشگاه اعلام کند.این زیرساخت برای 80 هزار دانشجوی واحد علوم پزشکی دانشگاه آزاد اسلامی فراهم شده و حداکثر آماده‌سازی آن چهار روز زمان می‌برد. روز گذشته زیرساخت آموزش آنلاین برای واحد تهران جنوب آماده و تحویل داده شد. همچنین واحدهای کیش، قشم و اراک سفارش زیرساخت داده‌اند. ضمن اینکه دانشگاه صنعت نفت هم درخواست زیرساخت داده که به‌زودی برای آن هم مهیا خواهد شد. واحد الکترونیکی دانشگاه آزاد اسلامی علاوه بر دارابودن توان ظرفیت خدمات‌دهی به همه واحدها، ظرفیت زیرساخت و ارائه خدمت به بیش از چهار هزار دانشجو را نیز به‌طور همزمان به صورت آنلاین دارد.»
کشاورزی افزود: «فراتر از سامانه‌های آموزش مجازی بحث نظام‌ها، فرآیندها و سازوکارهایش است. دانشجویان این واحد که در ترم اول وارد می‌شوند، در ماه اول توسط ما در حال آموزش هستند و آموزش‌ها و فرهنگسازی‌هایی برایشان داریم. سامانه‌های جنبی داریم که بتوانند بدون حضور و نیاز به راهنمای الکترونیکی با کارشناسان ما ارتباط بگیرند؛ سامانه‌های مختلف ازجمله فارغ‌التحصیلی، مارکتینگ و سامانه‌هایی که بتوانند از راه دور کارشان را راه بیندازند. تیم پشتیبانی فنی داریم که هرجا دانشجویان مشکل پیدا می‌کنند زنگ می‌زنند و پاسخ داده می‌شوند، بنابراین یک واحد حضوری ممکن است با آن کیفیت نتواند آموزش مجازی را برگزار کند. البته اگر تلاش کنند ما هم کمک می‌کنیم که بتوانند انجام دهند، منتها مدل دیگر این است که این دانشجویان برای بعضی دروس در واحدهای الکترونیک میهمان شوند که این روش هم قابل‌انجام است.»
وی افزود: «از آنجاکه این واحد در بسیاری از رشته‌ها دانشجوهای زیادی دارد و در آن گروه تشکیل شده و فرآیندها مشخص است و همین الان برای درس وصایا و اندیشه‌های امام(ره)، از دو سه سال قبل در کل دانشگاه آزاد اسلامی مصوب شد که دانشجویان می‌توانند این درس را در واحد الکترونیکی میهمان شوند و در انتها آزمون به‌صورت الکترونیک برگزار می‌شود و همه راضی هستند، چون در یک نظام قرار می‌گیرند؛ نظامی که در آن آموزش و پشتیبانی وجود دارد و نحوه ارتباط در آن تعریف شده است.»
رئیس واحد الکترونیک دانشگاه آزاد اسلامی برای رسیدن این واحد به چشم انداز خود عنوان کرد: «برای به کمال رسیدن راه زیاد است و اقدامات متنوعی باید صورت گیرد یا اتفاقات بسیاری باید بیفتد، ولی خدا را شکر این واحد رشد خوبی داشته است. کلا دانشگاه آزاد اسلامی در حوزه‌های مختلف و در آموزش مجازی هم همین‌طور موفق بوده و درواقع تصمیم گرفته شده که فضای مجازی توسعه داده شود و اعتقاد زیادی به بحث آی‌تی و پروژه‌های جدید دارند.»
برگزاری بیش از ۱۰۰ جلسه دانشگاهی
وی با بیان اینکه تاکنون ندیده‌ام جلساتی شبیه شورای دانشگاه به‌صورت آنلاین برگزار شود، گفت: «تاکنون جلساتی شبیه شورای دانشگاه آزاد اسلامی که 40 عضو داشته باشد و هر 40 نفر با تصویر آنلاین شوند و همزمان از نقاط مختلف کشور بتوانند صحبت کنند، وجود نداشته است. این بی‌نظیر است و خود من که متخصص این حوزه هستم، تاکنون ندیدم جلساتی با این الگو، با این مدت زمان طولانی و با این کیفیت برگزار شود که این مرهون توجه خاص دکتر طهرانچی است که به بحث استفاده از تکنولوژی توجه خاصی دارند و واقعا هم بهره‌وری و کیفیت بالایی دارد. به‌طوری که چهارشنبه هفته گذشته در آن شرایط بارانی و بحرانی بیماری کرونا 38 رئیس واحد دانشگاه آزاد اسلامی از اقصی نقاط کشور به تهران آمدند و در جلسه‌ای با ریاست عالی دانشگاه آزاد اسلامی، سیاست‌ها به آنها ابلاغ شد و امر ارائه و دریافت گزارش صورت گرفت. شبیه به همین جلسه با نقطه نظری که دکتر طهرانچی داشتند، ما در هفته چندین مورد داریم؛ یعنی معاونان ایشان به کرات چنین جلساتی دارند که از سال گذشته تاکنون وجود داشته. این نگاه ویژه دکتر طهرانچی است که در رشد آموزش مجازی تاثیرگذار بوده و البته زحمت همکاران واحد الکترونیکی نیز قطعا موثر بوده که خدا را شکر به این نقطه رسیدند، با این حال تا رسیدن به نقطه کمال فاصله داریم، اما با اختلاف زیادی با مجموعه‌های دیگر حتی در آسیا جلوتر هستیم.»
کشاورزی ادامه داد: «از وقتی عزم دکتر طهرانچی بر برگزاری جلسات مجازی قرار گرفت و خب چندین جلسه تقریبا متوالی هم توسط معاونان‌شان و مدیرکل‌ها برگزار کردیم، شاید بی‌اغراق تاکنون بیش از 100 جلسه به این شکل به صورت مجازی در یک سال گذشته برگزار شده است؛ جلساتی که با روسای استان‌ها برگزار می‌شود و ما شبیه به همین سامانه را در اختیار همه استان‌ها گذاشتیم و سامانه‌ای را تعریف کردیم که اگر می‌خواهید با روسای واحد جلسه بگذارید، برای جلوگیری از بروز خطرات در طول سفرها، جلسات به‌صورت آنلاین برگزار شود که الحمدلله بسیاری از واحدها این کار را انجام می‌دهند.»
استفاده از قالب الکترونیک در برگزاری مسابقات و فعالیت های فرهنگی
وی افزود: «حدود یک سال و نیم پیش شروع به فعالیت‌های فرهنگی - علمی با محوریت آی‌تی کردیم و تاکنون موارد متعددی داشتیم که یکی از آنها با برند زیبانو مطرح شد. جشنواره فرهنگی- هنری زیبانو که تبلیغات آن در فضای مجازی و حتی در رسانه‌های دانشگاه آزاد اسلامی هم منتشر شده، شامل 6 مسابقه حول یک کتاب با موضوع حجاب و عفاف است که یکی از اینها مسابقه آنلاین کتابخوانی است؛ بیش از هزار نفر در آن شرکت کردند که آنلاین می‌شوند و همزمان از هر نقطه از کشور و حتی دنیا شروع به زدن تست‌هایی می‌کنند که همه‌شان استاندارد هستند. این مسابقه کاملا ایده‌آل بوده و مدت زمان پاسخگویی به سوال محدود است؛ این از مسابقه کتابخوانی. پنج مسابقه دیگر هم شامل مسابقه ارسال اثر، کاریکاتور، شعر، داستان کوتاه و عکس‌نوشته و کلیپ است که در هر حوزه‌ای 20 داور مطرح حضور دارند و با توجه به موضوعیت کتاب، مخاطبان آثارشان را ارسال می‌کنند و داوری می‌شود و حتی مراسم اهدای جوایزشان هم آنلاین برگزار می‌شود. شبیه به این قبلا هم چندین مورد داشتیم.»
کشاورزی در پایان گفت: «یکی از مباحث مهم در آی‌تی، دادن سرویس به‌صورت همزمان به چند کاربر است که 15 هزار دانشجوی واحد الکترونیک به‌طور همزمان کلاس آنلاین ندارند. یکی از پارامترهای سامانه آنلاین این است که به‌طور همزمان می‌تواند پشتیبانی کند و همزمان برای چند نفر می‌توان کلاس برگزارکرد که ما تجربه آن را داریم.»
* نویسنده: مریم حضرتی، روزنامه‌نگار