به گزارش «فرهیختگان آنلاین»، دوره سی‌وپنجم جشنواره موسیقی فجر فارغ از حاشیه‌هایش درباره حضور یا عدم حضور افراد و صحبت‌های عجیب شاهین فرهت، دبیر جشنواره، درخصوص هزینه‌های دستمزد سال گذشته‌اش برای حمایت از حیوانات با صحبت‌های مهم عباس صالحی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی شامگاه پنجشنبه به کار خود پایان داد. صالحی در این مراسم درباره حضور موسیقی در زندگی مردم ایران گفت: «آمار‌های جاری نشان می‌دهد موسیقی در زندگی‌ها نقش قابل‌توجهی پیدا کرده است. طبق آخرین آمار وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در سال 1398، 92درصد مردم ایران موسیقی گوش می‌دهند. همچنین میانگین مصرف روزانه ایرانی‌ها در سن 15 تا 22 سال، 92 درصد است. مردم ایران روزانه یک ساعت و 12دقیقه و در سن 15 تا 29 سال دو ساعت به موسیقی گوش می‌دهند. در واقع زندگی ما به‌گونه‌ای با موسیقی عجین شده است و این‌گونه نیست که مصرف موسیقی شامل حال طبقه خاصی باشد. موسیقی دارد در تار و پود وجود ما راه پیدا می‌کند و هر روز بیشتر از گذشته بر اهمیت آن افزوده می‌شود.» این خبر آقای وزیر که حتما مستند است، دلیل خوبی است برای خوشحالی و امیدواری اهالی فرهنگ و هنر و به‌طور خاص موسیقی. برای مردمی که طبق آمار منتشره سرانه مطالعه کتابش حول‌وحوش 20دقیقه در روز است، صرف 120 دقیقه در 24 ساعت برای موسیقی قابل‌تامل است.
ای‌کاش آقای وزیر توضیحات بیشتری درباره محتوای این موسیقی‌هایی که شنیده می‌شود هم می‌دادند. ای‌کاش توضیحات بیشتری درباره تاثیر جشنواره موسیقی فجر بر سلیقه موسیقایی مردم هم داده می‌شد. ای‌کاش درباره نقش دفتر موسیقی در تایید یا رد ترانه‌ها و موسیقی مبتذل هم حرف‌هایی گفته می‌شد. طبق صحبت‌های جناب وزیر بیش از 70میلیون نفر در سال‌جاری موسیقی شنیدند؛ رقم شگفت‌انگیزی که حتی در جهان شاید کم‌نظیر باشد. مساله اصلی اینجاست مردمی که گوش‌شان را روزانه 72دقیقه میهمان موسیقی می‌کنند، چه تنوع و بازاری در انتظارشان است؟ آیا برای همه سلیقه‌ها به اندازه کافی خوراک وجود دارد؟ کاشکی آقای وزیر توضیح می‌دادند که ایشان هم مانند مردم روزانه 72 دقیقه ار وقت‌شان را به موسیقی اختصاص می‌دهند؟ و اگر این مقدار یا بیشتر را اختصاص می‌دهند توضیح دهند که چه نوع موسیقی‌ای را می‌شنوندو تا چه میزان از وضعیت موسیقی پاپ امروز مطلع هستند؟
به یاد جانباختگان هواپیمای اوکراینی
جشنواره موسیقی فجر از 24 تا 30 بهمن‌ماه در سالن‌های تالار رودکی، تالار وحدت، فرهنگسرای نیاوران، سالن سوره، برج آزادی و سالن میلاد نمایشگاه برگزار شد. در ابتدای مراسم پایانی این جشنواره، کلیپ مخصوص سپهبد شهیدقاسم سلیمانی پخش شد و پس از آن ارکستری به رهبری نصیر حیدریان اجرای خود را با سرود جمهوری اسلامی ایران آغاز کرد. «سرود پیروزی» با آهنگسازی همایون رحیمیان، قطعه «176» به یاد جانباختگان هواپیمای اوکراینی با آهنگسازی بهزاد عبدی و قطعه کلاسیک با آهنگسازی آنتونین دورژاک قطعات اجرایی در این بخش بود. ارکستر در انتها مورد تشویق حضار قرار گرفت. در ادامه این مراسم توضیحاتی درباره اقدامات جشنواره درخصوص سیل سیستان‌وبلوچستان از سوی مجری برنامه ارائه داده شد. بعد از آن گروه «گلداز» سیستان‌وبلوچستان روی صحنه رفتند. اجرای شاد گروه گلداز با دست زدن مرتب حاضران در تالار وحدت برگزار شد. گل‌محمد بلوچی خواننده، خداداد شکل‌زهی نوازنده غیچک، رضوان بادروزه نوازنده دهلک و نصیر احد ملازه نوازنده تنبورک از اعضای این گروه بودند.
این ترانه دردسرساز
قبل از آنکه اعضای هیات داوران بخش ترانه به روی صحنه دعوت شوند، به حسین منزوی و همچنین حسین آه که سال‌ها در شورای شعر و ترانه وزارت ارشاد اسلامی حضور داشتند، ادای احترام شد. سپس اسماعیل امینی به نمایندگی از هیات داوران، بیانیه هیات داوران را چنین قرائت کرد:
بیانیه پایانی هیات داوران نخستین جایزه ترانه فجر
1- ترانه‌سرایی در روزگار ما اهمیتی ویژه یافته و این جایگاه، مرهون توجه بیش از پیش مردم خصوصا نسل‌های جوان به موسیقی و ترانه است. در نیم قرن اخیر، ترانه‌سرایانی بزرگ در کشور ما زیسته و اثر آفریده‌اند که سروده‌های ایشان، در اذهان مردم نشسته و بر زبان‌هایشان جاری شده است. شناخت، تحلیل و ترویج آثار برگزیده این گروه، می‌تواند چراغ راه و الگویی برای نسل‌های جدید ترانه‌سرایان باشد.
2- ترانه‌های عامیانه در تلفیق با موسیقی و مضمون، هویت می‌یابند و هنرمندانی که قادر باشند به‌خوبی میان آهنگ (ملودی) و کلام (ترانه/ شعر) پیوند ایجاد کنند، آثاری فاخر و شایسته پدید می‌آورند که هم می‌تواند سرگرم‌کننده و هم آموزنده باشد. سرگرمی و آموزش می‌تواند از اهداف و غایات یک ترانه فاخر باشد.
3- بیشترین حجم ترانه‌سرایی در روزگار ما، مربوط به ترانه‌های عاشقانه است که در دهه‌های اخیر، متأثر از بعضی پدیده‌های اجتماعی، چهره‌ای تیره و سمت‌وسویی تار یافته‌اند. در این گونه از ترانه‌سرایی، باید به‌سمت امیدآفرینی و ارائه تصویرهای روشن و زیبا از روابط عاشقانه میان فردی و خانوادگی حرکت کرد و چنین مضامینی را توسعه داد.
4- بعضی مضامین در ترانه‌سرایی تا حدودی مغفول مانده‌اند. بیش از آنچه امروز رایج است، باید به سرودن و آفریدن ترانه‌های نوین کودکانه، اجتماعی، شغلی، وطنی، مذهبی و... پرداخت. این موضوعات نیز مخاطبانی ارزشمند دارند که نباید نادیده گرفته شوند.
5- زبان ترانه در عین مردمی‌بودن و سادگی، باید سالم باشد. استفاده از زبان شکسته در ترانه‌ها تابع قواعد و ضوابطی است که در جای خود تبیین شده است. حفظ سلامت زبان، با رعایت قواعد نحوی و استفاده از واژگان درست و متنوع و نیز پرهیز از به‌کاربردن غیراصولی واژگان دخیل یا عبارات و کنایات مبتذل، سست و رکیک محقق خواهد شد.
6- هیات داوران نخستین دوره جایزه ترانه فجر، ضمن تجلیل از استادان گرانقدر و پیشکسوتان عرصه ترانه‌سرایی، از میان انبوه آثاری که در زمان مقرر از شورای شعر، ترانه و کلام وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، اخذ مجوز کرده‌اند، سه اثر را با اتفاق آرا شایسته تقدیر دانست. امید است فعالان عرصه موسیقی و ترانه‌سرایی با صرف وقت و ارتقای سطح فنی و کیفیت آثار، بر تعداد ترانه‌های فاخر و سالم بیفزایند و جامعه جوان و هنردوست ایران، شاهد و مستمع ترانه‌هایی متنوع‌تر و ارزشمندتر در گونه‌های مختلف باشد. بِمَن‌الله و توفیقه.
البته معلوم نشد مخاطب موارد این آیین‌نامه چه سازمان یا افرادی هستند. اینکه سیاه‌نمایی در ترانه‌ها را به وضعیت زندگی و جامعه ربط دهیم و پس از آن خواستار حضور امید و انگیزه در ترانه‌ها شویم چه توجیهی دارد و اساسا چه مشکلاتی از وضعیت موسیقی را حل می‌کند؟ تک‌تک موارد مطروحه در بیانیه را در سال‌جاری در قالب گزارش و گفت‌وگو در روزنامه «فرهیختگان» آوردیم و این مسیر را ادامه می‌دهیم. این موارد مطروحه در بیانیه نیاز به جواب دارد و نه پرسش از طرف برگزارکنندگان.
برندگان ترانه؛ غایب و حاضر
اسماعیل امینی، محمدعلی بهمنی، مجید افشاری، مسلم نادعلی‌زاده، محمود اکرامی‌فر و ناصر فیض گروه اهدا‌کننده جوایز بودند که پس از اعلام برگزیدگان توسط مجری، جوایز را در میان تشویق حاضران به آنها دادند. «رو تخت تو هنوزم جنگه» با موضوع جانبازان (امید صباغ‌نو)، «تو دور میشی»(حسین غیاثی) و «تقویم کهنه» (بنیامین دیلم کتولی) برگزیدگان بخش ترانه بودند که حسین غیاثی و بنیامین دیلم کتولی حضور نداشتند و امید صباغ‌نو به نمایندگی از حسین غیاثی جایزه وی را نیز دریافت کرد. مجری برنامه قبل از اجرای گروه نواساز (کوارتت تار) از زحمات شاهین فرهت، محمد اله‌یاری و امین مردانه تشکر کرد و از حاضران خواست این مسئولان را تشویق کنند. در ادامه گروه موسیقی نواساز (کوارتت تار) به سرپرستی علی‌اصغر عربشاه روی صحنه دعوت شدند. علی‌اصغر عربشاه، مسعود آزین و آناهیتا رمضانی «تار» و سهیل کاکاوند «بم‌تار» نواختند.
بزرگانی که نبودند
در بخش دیگر این مراسم تصاویری از بزرگان موسیقی ایران که شامل هوشنگ ظریف، افلیا پرتو، نادر مشایخی و عاشیق‌حسن اسکندری بود، در کلیپ بزرگداشت پخش شد. در طول اجرای سیوپنجمین جشنواره موسیقی فجر، چهار ویدئو مستند از چهار هنرمند بزرگ ایران اکران شد. در آیین اختتامیه، مختصری از این چهار ویدئو برای حاضران در تالار وحدت به نمایش درآمد تا از این هنرمندان تجلیل شود. بعد از آن مجری از سیدعباس صالحی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، محمد اله‌یاری و شاهین فرهت برای اهدای هدایا دعوت کرد. در این بخش از استاد هوشنگ ظریف، استاد افلیا پرتو، استاد حسن اسکندری و استاد نادر مشایخی تقدیر به عمل آمد. مجری از پروین صالح، همسر استاد هوشنگ ظریف درخواست کرد که به صحنه بیاید، اما به‌دلیل اینکه او نتوانسته بود در مراسم حاضر شود، از خدیر رفعتی خواست تا به نیابت از پروین صالح تندیس هوشنگ ظریف را دریافت کند. هنرمند بعدی افلیا پرتو بود که به همراه همسرش روی صحنه رفت و تجلیل شد. عاشیق‌حسن اسکندری هنرمند بعدی بود که با لباس آذری روی صحنه رفت و تجلیل شد. آخرین هنرمندی که مورد تقدیر قرار گرفت، نادر مشایخی بود که در بخش بزرگداشت هنرمندان به همراه حمید قبادی روی صحنه رفت.
آمار مهم و عجیب وزیر ارشاد
دکتر سیدعباس صالحی، وزیر محترم فرهنگ و ارشاد اسلامی روی صحنه دعوت شد و گفت: «من قصد سخنرانی ندارم و فقط چند کلمه‌ای صحبت می‌کنم. موسیقی در همه جوامع انسانی دارای جایگاه خاصی است و به‌عنوان سند هویت ملت‌ها، نقش‌های بسیاری در زبان ارتباطی- کلامی ملت‌ها دارد. اما نقش موسیقی برای ما ایرانیان علاوه‌بر نقش‌هایی که برای ملت‌ها دارد، نقش‌های دیگری نیز دارد. از یک‌سو ایران عزیز به رنگین‌کمان اقوام شناخته می‌شود. بخش قابل‌توجه از این خط و رنگین‌کمان آوایی ایران با زبان موسیقی همراه است؛ یعنی هم زبان ارتباط و هم زبان تنوع ملت ایران است و ما با این نگاه موسیقی را در تاریخ چند هزارساله خودمان می‌شناسیم.»
او در ادامه صحبت‌های خود افزود: «موسیقی در تاریخ ملت ما، حافظه ادبیات بزرگ ایران بوده است. بخش قابل‌توجهی که در ذهن و روان ما از ادبیات فاخر ایران باقی می‌ماند، در فضای موسیقی شکل گرفته است. ما با زبان موسیقی امروز بخشی از زندگی روزمره‌مان را می‌گذرانیم. آمار‌های جاری نشان می‌دهد موسیقی در زندگی‌ها نقش قابل‌توجهی پیدا کرده است. طبق آخرین آمار وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در سال 1398، 92درصد مردم ایران موسیقی گوش می‌دهند. همچنین میانگین مصرف روزانه مردم ایران در سن 15 تا 22 سال، 92درصد است. مردم ایران روزانه یک ساعت و 12 دقیقه و در سن 15 تا 29 سال دو ساعت به موسیقی گوش می‌دهند. در واقع زندگی ما به‌گونه‌ای با موسیقی عجین شده است و این‌گونه نیست که مصرف موسیقی شامل حال طبقه خاصی باشد. موسیقی دارد در تاروپود وجود ما راه پیدا می‌کند و هرروز بیشتر از گذشته بر اهمیت آن افزوده می‌شود.»
وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی ادامه داد: «دیگر مصرف موسیقی حاشیه نیست و همین موارد موجب می‌شود به رویداد‌هایی که به موسیقی تعلق دارد، بیش از گذشته توجه نشان دهیم. جشنواره فجر فرصتی است که هرسال بهتر از سال قبل به آن بپردازیم. من از دست‌اندرکاران جشنواره سپاسگزارم، زیرا جشنواره امسال با نوآوری‌هایی همراه بوده است. اما ما با راهی که رفته‌ایم و راهی که باید برویم، فاصله بسیاری داریم. به همت شما اساتید و جوانان این مرز و بوم، این راه را طی خواهیم کرد.»
موسیقی و بعضی رسانه‌ها
مجری برنامه بخش موسیقی و رسانه را اعلام کرد، سپس کلیپ مختص آن پخش شد. سجادی از مسعود کوثری درخواست کرد روی صحنه بیاید و بیانیه هیات داوران بخش موسیقی و رسانه که متشکل از مسعود کوثری، علی‌اکبر قاضی‌زاده، فریدون صدیقی، امیرعباس ستایشگر و علیرضا میرعلی‌نقی بوده را قرائت کند.
برگزیدگان این بخش به شرح زیر اعلام شدند:
برگزیده بخش گفت‌وگو: ندا سیجانی برای گفت‌وگوهای «سرپنجه‌های عشق بر پیکرهای بی‌جان» و «به نام نامی پدر» منتشرشده در روزنامه ایران
برگزیده بخش گزارش: علیرضا سعیدی برای گزارش «شجریان، قربانی، ایران‌مال و چند داستان دیگر» منتشرشده در خبرگزاری مهر
دیپلم افتخار: نسرین سوار شاهمرس برای گزارش «ساز آلمانی که در تبریک کوک می‌شود» منتشرشده در خبرگزاری ایسنا (آذربایجان شرقی)
برگزیده بخش نقد : یاسر یگانه برای مطلب «نگاه به آلبوم مشترک شجریان و قربانی؛ دور از انتظار، یکسان و گاه ملال‌آور» منتشرشده در خبرگزاری تسنیم
بخش یادداشت:برگزیده: علی رستگار برای یادداشت «قصه‌های مجید، کارنامه پربار مجید انتظامی» منتشرشده در روزنامه جام‌جم
برگزیده بخش مقاله: محمدجواد صحافی از زنجان برای مقاله «مرد سربلند رسانه‌ها» منتشرشده در ماهنامه «هنرموسیقی»
کوارتت زه «خلیج فارس» به سرپرستی امین غفاری روی صحنه آمدند. امین غفاری، ویولن اول، فرشاد شیرانی، ویولن دوم، مهدی منادی، ویولا و کوروش کشاورز ویولن‌سل نواختند و هماهنگ با یکدیگر قطعات این گروه را به اجرا درآوردند.اجرای موسیقی بخش کلاسیک و کوارتت زه خلیج‌فارس این آیین اختتامیه را به پایان برد. این دوره از جشنواره موسیقی فجر با هر کیفیتی به کار خودش خاتمه داد، اما همچنان سوالات و ابهامات زیادی پیرامون این جشنواره وجود دارد. نبود چشم‌انداز و اهداف مشخص، نبود بخش‌های رقابتی و عدم شفافیت در حوزه هزینه‌ها و درآمدهای این جشنواره ازجمله مواردی است که امیدواریم در دوره‌های بعدی اصلاح شوند.
* نویسنده: سیدمهدی موسوی‌تبار، روزنامه‌نگار