به گزارش «فرهیختگان آنلاین»، مرور تاریخ کشور نشان میدهد که زنان همواره نقش بسیار تاثیرگذاری در همه زمینهها داشتهاند و حتی در برهههایی از تاریخ توانستهاند خطمشی تاریخی کشور را چه در جهت بهبود اوضاع، تغییر دهند. بنابراین نمیتوان از نقش زنان و بانوان در پیشبرد اهداف یک کشور و حرکت آن به سمت توسعه، غافل بود. این امر بهویژه از زمانی که موفقیت زنان در عرصههای اقتصادی، علمی، صنعتی و سایر حوزههای تخصصی دیده شد، سیاستگذاران کشور را بر آن داشت تا از توانمندی زنان در عرصههای مختلف و در جهت توسعه کشور استفاده کنند. درواقع زنان و بانوان ایران ثابت کردهاند که ورود آنها به حرف و مشاغل گوناگون، نتایج مثبتی داشته و توانستهاند همپای مردان در مشاغل سخت، مدیریت کارآمدی ارائه دهند. همه این موارد ضرورت توجه به توانمندی بانوان و فراهم کردن زمینه بروز و ظهور این توانمندیها را دوچندان میکند. در سالها و چهبسا در دهههای اخیر توانمندیهای بانوان در عرصه فناوریهای جدید و کارآفرینی بسیار چشمگیر و درخور توجه بوده است و درصورتی که سیاستگذاران بتوانند از این تواناییها بهره لازم را در جهت پیشرفت کشور ببرند، بیتردید پلههای ترقی و توسعه کشور با سرعت بیشتری طی میشود.
تاکید بر حضور زنان در عرصه دانشبنیانها
این یک واقعیت است که زنان نقش دوگانهای در برنامهریزیهای اقتصادی ایفا میکنند؛ زیرا از یکسو بهعنوان عامل توسعه و از سوی دیگر، بهعنوان هدف توسعه یعنی ارتقای شاخصهای نیروی انسانی مطرح هستند که میزان مشارکت آنها در کاهش یا افزایش شاخصهای بازار کار تاثیرگذار است. در سالهای اخیر و به دنبال تاکید مکرر مقام معظم رهبری بر ضرورت اجرای سیاستهای اقتصاد مقاومتی و توجه هرچه بیشتر مسئولان به اقتصاد دانشبنیان و همچنین با ایجاد معاونت علمی و فناوری ریاستجمهوری، رویکرد سیاستگذاران به فعالیت شرکتهای دانشبنیان مسیر مثبتی را طی کرد. وجود بیش از چهار هزار و 700 شرکت دانشبنیان و رشد و توسعه روزافزون این شرکتها، مصداق بارزی از ضرورت توجه هرچه بیشتر به اقتصاد دانشبنیان است.
به جرات میتوان گفت که شرکتهای دانشبنیان زمینهساز اقتدار کشور هستند و در این میان تلفیق مدیریت زنان بر شرکتهای دانشبنیان قطعا دستاوردی بیش از آنچه تصور میشود، به همراه دارد. آمارها نشان میدهد که در پایان سال 96، تنها 10 درصد از مدیران عامل شرکتهای دانشبنیان زن بودهاند. این رقم در سال 97 با اندکی رشد به 12 درصد رسید. بهعبارت دیگر در پایان سال 97، تنها 12 درصد از شرکتهای دانشبنیان را مدیران عامل زن مدیریت کردهاند که طبیعتا این رقم نسبت به تعداد بانوان دانشآموخته و تحصیلکرده رقم قابلتوجهی نیست. براساس آخرین گزارش مجمع جهانی اقتصاد میزان حضور زنان ایرانی در مقاطع مختلف آموزش عالی در کشور با مردان برابر است، با وجود این، تعداد شرکتهای دانشبنیانی که به دست بانوان تاسیس شده و با مدیریت آنها اداره میشود در مقایسه با شرکتهای دانشبنیان به مدیریت مردان، همچنان کم است. این تفاوت میتواند دلایل گوناگونی داشته باشد که البته مجالی برای پرداختن به آن در این گزارش نیست.
مدیریت زنان در20 درصد از شرکتهای دانشبنیان
طبق اعلام معاونت علمی و فناوری ریاستجمهوری، در سال 98 حدود 20 درصد از شرکتهای دانشبنیان ایران با حضور زنان اداره میشود. سورنا ستاری در این زمینه معتقد است، با توجه به اینکه 60 درصد از دانشآموختگان مدارج عالی دانشگاهی ایران را بانوان تشکیل میدهند، لذا شرکتهای دانشبنیان در سالهای اخیر از توانایی نیروی انسانی جوان و خلاق زن برای پیشبرد اهداف علمی و تحقیقاتی خود استفاده کردهاند. به گفته ستاری، 20درصد، سهم اندکی است که باید با تلاش و پشتکار و ارائه فرصت به بانوان، این میزان به 40 درصد و چهبسا بیشتر افزایش پیدا کند. البته دستیابی به این هدف و افزایش میزان مشارکت بانوان در عرصه اقتصاد دانشبنیان نیازمند پذیرش ریسک است که از طریق شکلگیری زیستبوم کارآفرینی، میزان نقشآفرینی بانوان در عرصه اقتصاد دانشبنیان افزایش مییابد. اگرچه ارائه گزارشی از چگونگی فعالیتهای همه بانوان فعال در عرصه دانشبنیان، بهطور کامل در این گزارش مقدور نیست، اما در ادامه تلاش شده برخی نمونههای موفق از شرکتهای دانشبنیانی که با تکیه بر توانمندی بانوان تاسیس و اداره شده، بیان شود. جالب است بدانید که بسیاری از شرکتهای دانشبنیان فعال در حوزه دارو و درمان با مدیریت زنان اداره میشود. حضور زنان در صنایعی مانند لاستیکسازی و انفورماتیک نیز قابلتوجه است. در حوزه محیطزیست و کشاورزی نیز توانایی مدیریت بانوان نتایج چشمگیری به همراه داشته است.
تکیه بر توان بانوان
لاله حجازی، مدیرعامل شرکت دانشبنیان باریج اسانس یکی از شرکتهای فعال در حوزه گیاهان دارویی است. او یکی از کارآفرینان موفقی است که مدیریت یک شرکت دانشبنیان را پس از پدر خود به عهده دارد. او را بهعنوان بانوی برتر صنعت داروهای گیاهی میشناسند. شرکت تحت مدیریت او150 نوع محصول در گروههای دارویی تولید و به بازار عرضه میکند و درحال حاضر برای بیش از پنج هزار نفر به صورت مستقیم و غیرمستقیم اشتغال ایجاد کرده است.حجازی میگوید: «سالانه 20 میلیون محصول دارویی در این شرکت تولید میشود که 10 درصد آن به هفت کشور ازجمله تاجیکستان، گرجستان، افغانستان، روسیه، عراق، کانادا و چین صادر میشود. در کنار تاسیس و راهاندازی این شرکت،۱۰ شرکت اقماری که کلیه مراحل زنجیره تامین تا توزیع را در برمیگیرند، جهت تامین مواد اولیه تاسیس شده است.» وی رمز موفقیت خود را تلاش برای جلب اعتماد مردم، پشتکار و تکیه بر توان خود میداند.
پشتکار لازمه زنان مدیر
شمیم صمدیان، مدیرعامل یک شرکت دانشبنیان تولیدکننده مواد نانو سیلیکا و خدمات آزمایشگاهی که فارغالتحصیل مقطع کارشناسیارشد رشته شیمی است، در گفتوگو با «فرهیختگان» با اشاره به روند فعالیت خود و شرکتش میگوید: «از سال 90 در حوزه خدمات آنالیز و آزمایشگاهی در مراکز دولتی دانشگاه تهران مشغول فعالیت بودم و از آنجا با خدمات آنالیز دستگاهی آشنا شدم. باتوجه به اینکه فعالیت و رشته تحصیلی من ارتباط تنگاتنگی با هم داشت، علاقه فراوانی به ادامه این نوع فعالیت پیدا کردم. این علاقه باعث شد آزمایشگاه شیمی و فناوری نانو را تاسیس کنم و با توجه به اینکه در ابتدای راه نیروی کاری در اختیار نداشتم، بهتنهایی اقدام به راهاندازی شرکت کردم. دستگاهی تهیه کردم و در حوزه خدمات آنالیز و آزمایشگاهی شروع به فعالیت کردم. با توجه به فعالیتم در شبکه آزمایشگاهی فناوری و راهبردی معاونت علمی و فناوری، با ارائه خدمات این حوزه آشنا بودم. بنابراین تصمیم گرفتم در شبکه آزمایشگاهی کشور ابتدا به صورت عضو آزمایشی فعالیت کنم. این فعالیت ادامه داشت تا توانستم عضو قطعی این شبکه شوم. این درحالی بود که خدمات ارائهشده از سوی ما، تنها با یک دستگاه آزمایشگاهی انجام میشد.»
وی ادامه میدهد: «درواقع کیفیت فعالیت و ارائه خدمات ما بهگونهای بود که توانستیم پس از 6 ماه، عضو قطعی شبکه آزمایشگاهی کشور شویم. به مرور زمان احساس کردیم که خلئی در روند کار وجود دارد و آن، ضرورت تبدیل شدن به «آزمایشگاه همکار استاندارد» بود. درواقع دستگاهی که در اختیار داشتم، با وجود اینکه مشابه آن در کشور وجود داشت، اما هیچیک از آزمایشگاههای مجهز به این دستگاه، آزمایشگاه همکار استاندارد محسوب نمیشدند، چراکه این آزمایشگاهها با سازمان استاندارد همکاری نمیکردند. از اینرو تصمیم گرفتم برای بهبود فعالیت خود، با سازمان استاندارد همکاری کنم. درحال حاضر آزمایشگاه من، تنها آزمایشگاه تخصصی در حوزه تخلخلسنجی (دستگاه BET) است که با سازمان استاندارد همکاری میکند. در این زمان علاوهبر همکاری با سازمان استاندارد و عضویت در شبکه آزمایشگاهها، این نیاز احساس شد که به سمت دریافت تاییدیه دانشبنیانها حرکت کنیم. از آنجا که حوزه فعالیت ما، ارائه خدمات بود و نه تولید محصول، توانستیم تاییدیه خدمات دانشبنیان را از معاونت علمی و فناوری کسب کنیم.»
باور؛ رمز موفقیت زنان
مریم دیباجی، مدیرعامل شرکت دانشبنیان و لابراتورهای داروهای گیاهی طبیعت زنده نیز یکی از زنان موفق در عرصه فعالیتهای دانشبنیان است. شرکت تحت مدیریت وی با بهرهگیری از دانش، فناوری و تجهیزات روز در زمینه تولید محصولات دارویی، آرایشی و بهداشتی فعالیت میکند. وی معتقد است که استفاده از ظرفیتهای بومی برای راهاندازی کسبوکار فناورانه، نهتنها زمینه اشتغال جوانان را فراهم میکند بلکه موجب رونق اقتصادی حوزه فرآوردههای دارویی کشور نیز میشود. او در توضیح موفقیت خود در مدیریت شرکتش معتقد است که زنها باید یکدیگر را باور کنند و هوای هم را داشته باشند. تنها در این صورت است که حضور زنان در عرصه فعالیت و پویایی اقتصادی کشور افزایش خواهد یافت.
* نویسنده: زهرا فریدزادگان، روزنامه نگار