به گزارش «فرهیختگان آنلاین»، اگرچه با پیش‌بینی اصغری، کارشناس هواشناسی از ابتدای بهمن‌ماه منتظر کاهش بی‌سابقه دمای هوا بودیم اما چنین نشد و گمانه‌زنی‌ها و انتقادات بسیاری پیرو همین موضوع صورت گرفت. این قضیه ادامه داشت تا اینکه روز گذشته جاده بیشتر استان‌های کشور پوشیده از برف و بوران شد. استان‌های اردبیل، مازندران، آذربایجان‌شرقی، گیلان، لرستان، قزوین، خراسان رضوی، همدان و... همه با بارش برف و بارانی روبه‌رو شدند که در نوع خود کم‌نظیر بود. سامانه بارشی‌ای که به روز گذشته و امروز لقب سردترین روزهای زمستان امسال را داد و اختلاف 10 تا 15 درجه‌ای هوا با روزهای قبل آن شرایط جوی متفاوتی را برای شهروندان رقم زد. هرچند این مساله با غافلگیری مسئولان همراه شد و اگرچه پیش‌بینی‌ها از چند روز گذشته مطرح شده بود ولی عدم اتخاذ تمهیدات مناسب در این روزهای برفی بسیاری از هموطنان را در برف و کولاک گرفتار کرد.
پیش‌بینی‌ای که بالاخره به تحقق پیوست
سه هفته پیش بود که ویدئویی از محمد اصغری، کارشناس نام‌آشنای هواشناسی پخش شد که در آن خبر از کاهش بی‌سابقه هوا داده بود که حتی آن را از سامانه برفی سال 86 شدیدتر دانسته بود. پیش‌بینی‌ای که در روزهای بعد خبری از آن نشد و اتفاق خاصی نیفتاد و کار به جایی رسید که خود او هم در بخش خبری صدا و سیما از تلطیف دمای هوا سخن گفت و اعلام کرد مدل نقشه‌ها تغییر کرده است و نباید انتظار سرمای بی‌سابقه‌ای را داشته باشیم. حالا درست پس از سه هفته، اختلاف دمای هوا به 10 تا 15 درجه تقلیل پیدا کرده است. در این زمینه با این کارشناس سازمان هواشناسی به گفت‌وگو پرداختیم.
محمد اصغری در گفت‌وگو با «فرهیختگان» گفت: «این سامانه بارشی با سامانه‌ای که قبلا از آن سخن گفته بودیم، تفاوت دارد و در همان زمان هم اعلام شد که پیش‌بینی‌ها نشان می‌دهد شرایط غیرمتعارفی نداریم. درنتیجه هرچه ما جلوتر رفتیم، مدل‌ها معتدل‌تر و ضعیف‌تر شد و شرایط عادی بود. کار ما پیش‌بینی است. بارش اخیری که در تهران و سایر استان‌ها صورت گرفته، کاهش بی‌سابقه دما را همراه خواهد داشت که این هم مساله‌ای غیرعادی نیست و متناسب با فصل زمستان است.» هرچند به اعتقاد او پیش‌بینی اخیرش هم درست بود اما طی یک تغییرات با افزایش دمایی روبه‌رو شدیم که بارش برف و باران را آن‌گونه که انتظار می‌رفته به دنبال نداشته است.
اختلاف 12 تا 15 درجه‌ای هوا در روزهای برفی اخیر
صادق ضیاییان، مدیرکل پیش‌بینی و هشدار سریع سازمان هواشناسی در گفت‌وگو با «فرهیختگان» به تداوم کاهش شدید دمای هوا و سامانه بارشی اخیر در استان‌های کشور اشاره کرد و گفت: «این سامانه بارشی با سامانه‌ای که در اوایل بهمن ماه از آن به‌عنوان بی‌سابقه‌ترین کاهش دما یاد شد، تفاوت داشت و دمای تهران در روز گذشته (سه‌شنبه 22 بهمن) نزدیک به پنج درجه زیرصفر رسید که در تفاوت با دمای روز دوشنبه که هوا هفت درجه بالای صفر بود، 12درجه اختلاف دما داشت. دفعه قبل هم که در این خصوص صحبت شد، این اتفاق افتاد اما مشکلی که در این زمینه وجود داشت، این بود که کاهش دما بی‌سابقه نبود، کمااینکه سامانه اخیر هم بی‌سابقه نیست. در واقع پیش‌بینی عملا درست بود ولی تنها نکته اشتباه اصغری این بود که کاهش دمای هوا را با سال 86 مقایسه کرده بود که این بارش باران و برف سال اخیر شباهتی به آن سال نداشت. هرچند او چندین‌بار این نکته را چه در کلیپ‌ها و چه در صداوسیما تصحیح کرد که با دقیق‌تر شدن نقشه‌ها وضعیت دما معتدل‌تر شده و مدل‌های هواشناسی تغییر کرده است. آنچه باید بدانیم این است که ما پیش‌بینی می‌کنیم و این با پیشگویی تفاوت دارد و پیش‌بینی ما هم براساس مدل‌ها و نقشه‌های هواشناسی است.»
شاید این آخرین برف زمستان باشد
او در ادامه تاکید کرد: «روز گذشته یکی از سردترین روزهای سال بود و صبح امروز (چهارشنبه 23بهمن) دمای سردی را خواهیم داشت اما از ظهر آن دمای هوا افزایش پیدا می‌کند و این روند ادامه خواهد داشت. با توجه به اینکه در انتهای فصل زمستان قرار داریم، احتمال می‌رود آخرین سرمای فصل زمستان باشد. این موضوع را نمی‌توان با قاطعیت اعلام کرد اما از لحاظ آماری و اقلیمی به دلیل اینکه به انتهای فصل زمستان می‌رسیم، احتمال دارد امروز سردترین روز سال باشد. همچنین نمی‌توان گفت این جزء فصول ترسالی است، چراکه امسال نه سال خشکی بود و نه سال تر. در مناطق مختلف میزان بارش‌ها متفاوت بود. برای مثال سیستانوبلوچستان و استان‌های جنوبی کشور بارش‌های بی‌سابقه‌ای داشتند که بیش از دوره بلندمدت آنها بود. خیلی از استان‌های شمال‌غربی کشور و حاشیه زاگرس هم مانند چهارمحال و بختیاری از بارش‌های کمی برخوردار بودند و بارندگی خیلی از این استان‌ها از مدت بارش بلندمدت‌شان هم کمتر بود. پیش‌بینی‌های ما حداکثر یک هفته تا 10 روز است و اینکه ما بخواهیم تا سه، چهار هفته آینده را پیش‌بینی کنیم، عملا با دقت نمی‌توانیم و در پیش‌بینی‌های بلندمدت تنها به‌طور کلی درباره نرمال بودن یا نبودن میزان بارش‌ها می‌توان گفت و درمورد میزان بارش‌ها و برف یا باران بودن آنها نیز نمی‌توان نظر قطعی داد. پیش‌بینی کوتاه‌مدت دقت بیشتری نسبت به پیش‌بینی‌های بلندمدت دارد. اگر سامانه یا نفوذ هوای سردی داشته باشیم، شاید با سامانه بارشی قوی‌تری مواجه شویم اما احتمال وقوع آن پایین است، چراکه به انتهای زمستان نزدیک می‌شویم.»
ضیاییان در رابطه با تمهیدات اندیشیده شده برای حفاظت از برق و گاز و آب مناطق مختلف با توجه به کاهش دمای هوا در کشور تاکید کرد: «حدود سه، چهار روز گذشته در صدا و سیما جلسه‌ای به همین منظور تشکیل دادیم که مسئولان گاز هم حضور داشتند و اطمینان دادند که مشکلی پیش نیاید، خوشبختانه این سرما پایدار نیست و از بعداز‌ظهر چهارشنبه می‌توانیم افزایش دما را داشته باشیم و در روز پنجشنبه مجددا هوا به حالت طبیعی خود باز می‌گردد.»
احتمالا امروز سردترین روز سال خواهد بود
احد وظیفه، رئیس مرکز ملی خشکسالی و مدیریت بحران به تشریح وضعیت سامانه بارشی اخیر کشور پرداخت و به «فرهیختگان» گفت: «زمستان هرچقدر گرم‌تر شود، باعث تسریع ذوب برف‌ها می‌شود و قبل از اینکه فصل بهار برسد، بخش اعظم برف‌ها از بین می‌رود اما زمستان هرچقدر سردتر باشد، برای گیاهان بهتر است و این اثر مثبتی است که به همراه خواهد داشت. درنتیجه ما انتظار داریم هوای زمستان سردتر شود درحالی که به سمت تدریجی گرم‌شدن هوا می‌رویم. درنتیجه تهران امروز (چهارشنبه 23 بهمن) به سردترین دمای خود می‌رسد و به تدریج در آخر هفته این دما روند افزایش را به خود خواهد گرفت. در چند روز گذشته دما حدودا شش یا هفت درجه بالای صفر بود اما روز گذشته به پنج درجه زیر صفر رسید و امروز هم هوا نسبت به روزهای گذشته سردتر خواهد بود. هوا در استان‌های دیگر هم در بخش شمال‌غرب بسیار سرد است اما به تدریج به سمت افزایش دما خواهد رفت. این دما یک شرایط معمول زمستان است که ناهنجار نیست و وقتی هوا سرد می‌شود، مردم برای افزایش دمای منازل‌شان از گاز بیشتری استفاده می‌کنند. شاید مصرف گاز افزایش پیدا کند و با افت فشار گاز روبه‌رو باشیم.»
تاثیر مثبت باران و برف بر کاهش خشکسالی
وظیفه تاثیر برف و باران بر کاهش میزان خشکسالی در کشور را مثبت دانست و تاکید کرد: «بارش برف و باران در این زمان از سال برای گیاهان بسیار مفید است، چراکه در مناطق غربی و شمالی کشور محصول کشاورزی روی زمین‌های کشاورزی نداریم و از طرفی محصولی هم بر سر درخت‌ها نیست که این برف و باران به آنها آسیب بزند. افت دما برای کشاورزی لازم است، چراکه برای از بین بردن آفات و خواب زمستانی درختان نقش موثری را ایفا می‌کنند. اگر این سرما بعد از عید می‌آمد، می‌توانست به درخت‌ها آسیب بزند اما از نظر کشاورزی مفید است و مشکلی ندارد. وضعیت بارندگی مناطق شمالی کشور زیرنرمال است و به‌طور جزئی خشکسالی دارند و اکثرا 10 تا 15 درصد و در برخی مناطق همچون خراسان شمالی نزدیک 30درصد بارندگی زیرنرمال دارند و با خشکسالی روبه‌رو هستند. مناطق شرقی و مرکزی کشور از نظر بارندگی در حد نرمال است و مناطق جنوب و جنوب‌شرقی هم که بیش‌ازحد نرمال با بارندگی‌ها مواجه شده‌اند. بارش‌ها در روز گذشته بر محدوده البرز و سواحل شمالی تمرکز داشت اما این سامانه‌ها امروز به مناطق جنوب و جنوب‌شرقی کشور خواهد رسید. به‌طور کلی بارندگی در استان‌های غربی کشور همچون کردستان، ایلام، آذربایجان‌شرقی و لرستان زیر نرمال خواهد بود و این بارندگی‌ها هم نمی‌تواند وضعیت آنها را نرمال کند ولی بارندگی در مناطق جنوب تا جنوب‌شرق همچون بوشهر، فارس، سیستانوبلوچستان، هرمزگان و خراسان‌جنوبی در شرایط بیش از نرمال بوده و انتظار داریم بعد از این شرایط آنها ادامه داشته باشد. سمنان و خراسان‌رضوی در شرایط خوبی قرار دارند منتهی بارندگی در استان خراسان‌شمالی حدود 30 درصد زیرنرمال است.»
غافلگیری مسئولان ادامه دارد
هرچند بارش برف و باران برای پوشش گیاهی مناطق امری مثبت است اما به نظر می‌رسد مسئولان همچنان در مواجهه با برف و باران غافلگیر شده و هشدارهای سازمان هواشناسی برای آنها چندان اهمیتی ندارد. اتفاقی که در استان‌های شمالی کشور عملا به وقوع پیوسته و برق و راه‌های ارتباطی بسیاری از استان‌های شمالی و شمال‌غربی کشورمان قطع شده است و تنها در استان گیلان حدود ۹۰هزار مشترک با قطعی برق مواجه شدند که می‌شد با پیش‌بینی‌های لازم از این قضیه جلوگیری کرد. هرچند مسئولان استانی برای بازکردن مسیرها و برگشتن شرایط به وضعیت عادی تلاش می‌کنند اما ای کاش با توجه به پیش‌بینی‌های انجام‌شده تمهیدات مناسب‌تری اندیشیده می‌شد تا شاهد چنین وضعیتی نباشیم.
* نویسنده: الهه قاسمی، روزنامه‌نگار