به گزارش «فرهیختگان آنلاین»، یکی از مهم‌ترین راه‌های حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان، معافیت‌های مالیاتی است که در سراسر دنیا و به‌ویژه در کشورهای توسعه‌یافته، همواره در سیاست‌های حمایتی دولت‌ها از شرکت‌های دانش‌بنیان قرار دارد. البته ارائه این امتیاز از سوی دولت به شرکت‌هایی که فعالیت‌شان دانش‌محور است، تنها یک اقدام حمایتی نیست بلکه دولت نیز از سود حاصل از این حمایت منتفع میشود. در واقع پاگرفتن و رشد و توسعه شرکت‌های دانش‌بنیان، مسیر دستیابی به توسعه اقتصادی، قطع وابستگی به واردات و رشد جایگاه ایران در میان کشورها را برای دولت و کشور به همراه دارد.با ایجاد معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری به‌عنوان متولی اصلی حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان، قوانین جدیدی نیز در این راستا به‌منظور ارائه معافیت‌های مالیاتی به این شرکت‌ها تصویب شد.
مطابق آیین‌نامه اجرایی قانون حمایت از شرکت‌ها و موسسات دانش‌بنیان و تجاری‌سازی نوآوری‌ها و اختراعات، شرکت‌ها و موسساتی که در زمینه گسترش و کاربرد اختراع و نوآوری و تجاری‌سازی نتایج تحقیق و توسعه شامل (طراحی و تولید کالا و خدمات) در حوزه فناوری‌های برتر و با ارزش‌افزوده بالا فعال باشند، دانش‌بنیان محسوب میشوند.براساس قانون حمایتی در نظر گرفته شده، درآمدهای مشمول مالیات شرکت‌ها و موسسات دانش‌بنیان ناشی از قراردادها و فعالیت‌های تحقیق و توسعه، تجاری‌سازی و تولید محصولات و خدمات دانش‌بنیان به مدت 15 سال از مالیات موضوع ماده (105) قانون مالیاتهای مستقیم معاف هستند. این آیین‌نامه اجرایی با توجه به در نظر گرفتن شرایط معافیت‌های مالیاتی و گمرکی برای شرکت‌های دانش‌بنیان، در واقع حمایتی جامع‌نگرانه از سرمایه‌های این شرکت‌هاست.البته این شرکت‌ها و موسسات، تنها میتوانند برای کالاهای دانش‌بنیان خود معافیت مالیاتی دریافت کنند. به‌عنوان مثال اگر شرکتی دارای پنج محصول باشد که دو محصول آن به‌عنوان دانش‌بنیان نوع یک تایید و سه محصول دیگر ایشان مردود شده باشد، این شرکت تنها برای دو محصول تایید شده میتوانند تا ۱۵سال معافیت مالیاتی بگیرند. مضاف بر این معافیت‌های ارائه‌شده به شرکت‌های دانش‌بنیان شامل معافیت گمرکی، معافیت سربازی و معافیت پرداخت ضرایب حق بیمه قراردادها میشود.
معافیت، فقط از مالیاتهای مستقیم
همانطور که پیش از این و در گزارش‌های مختلف در همین صفحه عنوان شده، شرکت‌های دانش‌بنیان به چهار دسته دانش‌بنیان نوپا نوع یک، دانش‌بنیان نوپا نوع دو، دانش‌بنیان تولیدی نوع یک و دانش‌بنیان تولیدی نوع دو تقسیم میشوند. طبق قانون مالیات، تمامی شرکت‌ها (اشخاص حقوقی) سالانه باید 25 درصد از سودی را که در جریان فعالیت خود کسب می‌کنند، به‌عنوان مالیات به سازمان امور مالیاتی بپردازند. این درحالی است که شرکت‌های دانش‌بنیان طبق قانون از پرداخت این مالیات معاف هستند.معافیت از پرداخت این مالیات به معنای آن نیست که شرکت‌های دانش‌بنیان از پرداخت مالیات بر ارزش‌افزوده یا مالیات بر دستمزد و سایر مالیات‌‌‌ها معاف هستند بلکه تنها از پرداخت مالیات مستقیم یعنی مالیات 25درصد از سود شرکت معاف میشوند. نکته قابل‌توجه اینکه حتی تمامی شرکت‌های دانش‌بنیان و تمامی محصولات این شرکت‌ها نیز مشمول معافیت مالیاتی نیستند بلکه تنها شرکت‌های تولید نوع یک و نوپا نوع یک از پرداخت مالیات مستقیم معاف هستند.
فرآیند معافیت از مالیات دانش‌بنیان‌ها
معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری هرساله و طی فرآیندی با عنوان ارزیابی شرکت‌های دانش‌بنیان، پس از بررسی و ارزیابی مصادیق دانش‌بنیان بودن شرکت‌ها، در سامانه‌ای مختص به این فرآیند، نتایج این بررسی را منتشر میکند. شرکت‌های دانش‌بنیان با مراجعه به این سامانه میتوانند معیارهایی را که معاونت علمی و فناوری تعیین کرده، مشاهده و با محصولات خود تطبیق دهند. اگر مصادیق عنوان شده با محصولات‌شان مطابقت داشت که میتوانند از معافیت مالیاتی برخوردار شوند، در غیر این صورت شرکت‌ها باید تغییراتی را که در تولید محصولات‌شان رخ داده به معاونت اعلام کنند تا کارشناسان معاونت پس از بررسی، در صورت معاف‌شدن از مالیات، اقدامات لازم انجام شود.پس از این فرآیند، فهرستی از شرکت‌های مشمول معافیت مالیاتی از سوی معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری تهیه و در قالب بخشنامه‌ای به سازمان امور مالیاتی ارسال میشود. سازمان امور مالیاتی نیز این بخشنامه را به ادارات کل مالیاتی ابلاغ میکند. از این مرحله به بعد، شرکت‌های دانش‌بنیان و سازمان امور مالیاتی باید با یکدیگر در تعامل باشند.
ناآگاهی ممیزان، دردسرساز است
مالیات همواره یکی از دغدغه‌های مودیان مالیاتی است و جالب است که حتی معافیت مالیاتی نیز اکنون به یکی از دغدغه‌های شرکت‌های دانش‌بنیان تبدیل شده است. ماحصل گفت‌وگو با بیش از 10 شرکت دانش‌بنیان نشان می‌دهد قانون معافیت مالیاتی این شرکت‌ها از سوی مجریان و ممیزان سازمان امور مالیاتی به درستی اعمال نمی‌شود. درواقع به گفته صاحبان شرکت‌های دانش‌بنیان ممیزان سازمان امور مالیاتی تلاش می‌کنند قانون معافیت مالیاتی را نادیده بگیرند که این اقدام آنها میتواند از روی ناآگاهی از قوانین یا سختگیری برای اهداف دیگری باشد.رئیس یکی از شرکت‌های دانش‌بنیان در گفت‌وگو با «فرهیختگان» می‌گوید: «ممیزان سازمان امور مالیاتی مجریان قانون هستند و اجازه تغییر قانون یا عملکرد خلاف قانون را ندارند. برخی از آنها به قصد و با اهداف خاصی تلاش می‌کنند با سنگ‌اندازی و سختگیری‌های غیرضروری، مشکلی بر مشکلات شرکت‌ها بیفزایند. گویا با این کار می‌خواهند میزان وصولی خود را افزایش دهند. بدیهی است وقتی یک مجری قانون، قانون را زیر پا می‌گذارد، این شبهه ایجاد میشود که شرکت دانش‌بنیان برای اجرای قانون و معاف‌شدن از پرداخت مالیات باید مبلغی را به ممیز پرداخت کند، این عملکرد قطع به یقین فسادزاست.»
رئیس یکی‌دیگر از شرکت‌های دانش‌بنیان نیز در گفت‌وگو با «فرهیختگان» با اشاره به عدم آگاهی ممیزان از قوانین معافیت مالیاتی شرکت‌های دانش‌بنیان می‌گوید: «برخی ممیزان سازمان امور مالیاتی، بدون داشتن علم و آگاهی از محصولات دانش‌بنیان، در مورد محصولات اظهارنظر و اعمال‌نظر می‌کنند. برای مثال با نگاه به یک محصول، دانش‌بنیان بودن یا نبودن آن را تایید می‌کنند، درحالی که فهرست محصولات دانش‌بنیان مشمول معافیت مالیاتی، پیش‌تر از سوی معاونت علمی و فناوری به سازمان امور مالیاتی ارائه شده است و این رفتار ممیزان نشان می‌دهد آنها اطلاعی از مندرجات در این فهرست ندارند که این امر میتواند شرکت‌ها را به دردسر بیندازد و روند فعالیت آنها را کند کند.»
ضرورت ایجاد کارگروه مالیات دانش‌بنیان‌ها
محمد پارسا، کارشناس امور مالیاتی معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری در گفت‌وگو با «فرهیختگان» با اشاره به دغدغه‌های شرکت‌های دانش‌بنیان در حوزه مالیات و معافیت‌های مالیاتی می‌گوید: «معاونت علمی و فناوری یکی از شفاف‌ترین معافیت‌های مالیاتی را در اختیار شرکت‌های دانش‌بنیان قرار می‌دهد، چراکه هرساله و در فهرستی که از سوی معاونت به سازمان امور مالیاتی ارسال میشود، مشخص شده است که چه شرکت‌هایی با چه مصادیقی و در چه بازه زمانی از پرداخت مالیات معاف هستند. این اندازه از شفافیت و وضوح در عملکرد معاونت، نباید میان شرکت‌های دانش‌بنیان و سازمان امور مالیاتی چالش ایجاد کند. در واقع زمانی که بخشنامه سازمان امور مالیاتی به ادارات کل این سازمان ابلاغ میشود، ممیزان و مجریان قانون باید بر تمامی مفاد آن تسلط کافی داشته باشند.»
او معتقد است که راهکار حل این مشکل، ایجاد یک کارگروه اختصاصی برای مالیات شرکت‌های دانش‌بنیان در سازمان امور مالیاتی و ادارات کل این سازمان است. به عبارت دیگر درحال حاضر موضوع مالیات و معافیت مالیاتی شرکت‌های دانش‌بنیان در همه حوزههای مالیاتی سازمان پیگیری میشود و این امر روند اجرای قانون را کند و سخت میکند و مشکلاتی مانند آنچه از زبان شرکت‌ها عنوان شده را به وجود می‌‌آورد. ایجاد چنین کارگروهی چند مزیت دارد؛ نخست اینکه تمرکز ممیزان را بر قانون معافیت مالیاتی شرکت‌های دانش‌بنیان و در نتیجه آگاهی آنها از بندهای این قانون بیشتر میکند.درحال حاضر برای توجیه مسئولان مالیاتی در مورد قانون مالیات شرکت‌های دانش‌بنیان، باید آموزش‌های لازم به تمامی حوزههای مالیاتی ارائه شود، در صورتی که اگر این مبحث در یک کارگاه مجزا و مختص به شرکت‌های دانش‌بنیان بررسی شود، علاوه‌بر اینکه شرکت‌ها با سازمان امور مالیاتی به چالش برنخواهند خورد، سازمان نیز متضرر نمی‌شود، چراکه معمولا این فرآیندها به اعتراض کشیده و چالش‌ها را تشدید می‌کنند.
* نویسنده: زهرا فریدزادگان، روزنامه نگار