به گزارش «فرهیختگان آنلاین»، باقر لاریجانی پس از 6 سال که عهده‌دار سمت معاونت آموزشی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی بود، در نامه‌ای به سعید نمکی، وزیر بهداشت استعفای خود را اعلام کرد. او که در دوران وزارت سیدحسن قاضی‌زاده‌هاشمی معاونت آموزشی و دبیر شورای آموزش پزشکی و تخصصی وزارت بهداشت را برعهده داشت، در نامه‌ای علت استعفایش را بروز شرایط ویژه به دلیل بیماری همسرش و نیاز به مراقبت از وی اعلام کرده بود. وی در بخشی از استعفانامه خود استقرار آمایش سرزمینی و ماموریت‌گرایی در دانشگاه‌ها، اعتباربخشی کلیه دانشگاه‌ها و دانشکده‌های علوم پزشکی و بیمارستان‌های آموزشی، گسترش رشته‌های تحصیلات تکمیلی، تخصصی و فوق‌تخصصی در قالب سند برآورد نیروی انسانی نظام سلامت، افزایش چهار برابری دانشجویان خارجی، اعتلای عدالت آموزشی با پذیرش ۳۰ درصدی بومی رشته‌های پزشکی، برنامه‌ریزی تربیت نیروی انسانی در افق 10 ساله، افزایش اعتبارات حوزه آموزش، استقرار چندین هزار صندلی آزمون الکترونیک و برگزاری سه‌چهارم آزمون‌های ملی به صورت الکترونیک را از اقداماتی دانسته که در این مدت انجام داده است. او که از مخالفان طرح نمایندگان مجلس شورای اسلامی برای افزایش دو برابری ظرفیت پذیرش پزشکی بود، با چالش‌هایی ازقبیل صندلی‌فروشی، تقلب در انتقال دانشجویان در دانشگاه علوم پزشکی در زمینه آموزش دانشجویان پزشکی در سال‌های اخیر فعالیتش مواجه بود.
تقلب در انتقال به ایران
یکی از معضلاتی که وزارت بهداشت با آن روبه‌رو بوده، انتقال دانشجویان پزشکی از دانشگاه‌های خارج از کشور به دانشگاه‌های داخلی به‌خصوص دانشگاه‌های دولتی بود. افزایش قیمت دلار در سال‌های اخیر باعث شد دانشجویان ایرانی محصل در خارج با مشکل تامین مالی مواجه شوند و از دولت بخواهند زیرساخت‌های لازم برای انتقال دانشجویان به دانشگاه‌های داخلی را فراهم کند. علاوه‌بر دلار دانشجویی که به نوعی نقش کمکی برای تامین هزینه‌های دانشجویان را ایفا می‌کرد، برخی دانشگاه‌ها از ایجاد ظرفیت برای ورود دانشجویان خارجی به ایران خبر دادند. تا جایی که تسهیلات وزارت بهداشت برای ورود دانشجویان پزشکی و دندانپزشکی -که تا قبل از تیر 97 در دانشگاه‌های خارجی درس می‌خواندند به دانشگاه‌های علوم پزشکی کشور- مورد اعتراض برخی دانشجویان و فعالان صنفی دانشجویی قرار گرفت. تسهیلاتی که به گفته لاریجانی، معاون آموزشی وزارت بهداشت در راستای نوسانات نرخ ارز و برای رفاه حال خانواده این دانشجویان در نظر گرفته شده بود، اما برخی دانشجویان معتقد بودند این موضوع ممکن است در درازمدت به بروز اختلاف سطح علمی بین پزشکان تربیت‌شده در دانشگاه‌های علوم پزشکی منجر شود.
اوایل شهریور سال گذشته لاریجانی به تقاضاهای زیاد دانشجویان رشته‌های علوم پزشکی که در دانشگاه‌های خارجی مشغول تحصیل بودند، برای ورود به کشور و ادامه تحصیل اشاره کرد و گفت: «با توجه به تغییرات ارزی، تسهیلاتی برای افرادی که از قبل در دانشگاه‌های خارجی مشغول تحصیل بودند، فراهم کردیم، اما با تصویب شورای‌عالی برنامه‌ریزی، افرادی که از ابتدای سال 2019 برای تحصیل از ایران خارج می‌شوند تا آخر دوره تحصیل نمی‌توانند به داخل کشور منتقل شوند و پس از تحصیل اگر در دانشگاه معتبر تحصیل کرده باشند، می‌توانند با ارزیابی‌های ویژه و کسب شرایط لازم وارد کشور شوند.»
این طرح منطقی به نظر می‌رسید، اما روند جذب دانشجو از دانشگاه‌های خارجی خود به بازاری برای افرادی که می‌خواهند کنکور را دور بزنند و وارد دانشگاه‌های دولتی شوند، تبدیل شد. در اینجا برخی افراد ابتدا به دانشگاه‌های خارجی رفته و با توجه به قانون حمایت از دانشجویان خارجی برای ورود به کشور درخواست می‌دادند و با این کار کنکور پزشکی را که پررقابت‌ترین کنکور ایران است، دور می‌زدند.
یکی از دانشجویان دندانپزشکی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی مدتی پیش از ورود 100 دانشجوی دندانپزشکی از کشور مجارستان به این دانشگاه خبر داد و گفت: «این دانشجویان سالانه حدود 100 میلیون تومان به دانشگاه‌های کشورهایی چون مجارستان می‌پردازند و بعد از گذراندن 36 واحد برای تحصیل به داخل کشور می‌آیند. اکثر این دانشجویان معدل دیپلم پایینی دارند و حتی در ایران کنکور نداده‌اند، این دانشجویان حمایت می‌شوند و درواقع به علت مشکلات مالی، دانشگاه‌های علوم پزشکی به یک بنگاه اقتصادی تبدیل شده‌اند و از این راه به دنبال کسب درآمد هستند.» این دانشجو اضافه کرد: «گفته شده این دانشجویان باید با مصاحبه پذیرش شوند. درحال حاضر مصاحبه این افراد شروع شده و احتمال پذیرش آنها بسیار زیاد است، زیرا درصورت جذب، این امر درآمد خوبی برای دانشگاه خواهد داشت.»
همین ماجرا سبب شد معاونت آموزشی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی راهکارهای مختلفی برای مقابله با این روند در نظر بگیرد، برای مثال تنها دانشجویانی می‌توانستند از این قانون استفاده کنند که تا قبل از ژانویه 2019 برای تحصیل به خارج رفته باشند. لاریجانی، معاون آموزشی وقت وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی 26 تیرماه امسال در این مورد گفت: «دانشجویان علوم پزشکی که قبل از ژانویه سال ۲۰۱۹ برای تحصیل به خارج از کشور رفتند، پس از گذراندن واحدهای مشخص و درصورت داشتن شرایطی مانند دانشگاه معتبر، نمره‌های قابل‌قبول و معدل می‌توانند به دانشگاه‌های داخل کشور منتقل شوند.» لاریجانی درباره وضعیت دانشجویان علوم پزشکی که در خارج از ایران تحصیل می‌کنند، اظهار داشت: «بخشی از دانشجویان ایرانی در دانشگاه‌های دیگری که مورد تایید وزارت بهداشت نیستند، تحصیل می‌کنند و معدل آنها بسیار پایین است؛ بنابراین نمی‌توانند وارد حوزه آموزش پزشکی ایران شوند و ضوابط ارزیابی کشور از ورود این افراد به سیستم آموزشی ایران جلوگیری می‌کند.»
حواشی پیرامون این موضوع در ماه‌های اخیر کاهش پیدا کرده است، اما هنوز منتظر چگونگی اجرای این قانون هستیم.
صندلی‌فروشی در وزارت بهداشت
26شهریورماه خبر دستگیری یک دانشجوی تقلبی در دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی منتشر شد. فارغ از آنکه پرونده این دختر جنجالی به کجا رسید، صحبت‌های منتشرشده از سوی او موضوع صندلی‌فروشی در آموزش پزشکی را مطرح کرد. مدتی بعد حیدرعلی عابدی، عضو دیگر کمیسیون بهداشت و درمان مجلس درباره این ماجرا گفت: «وقتی استاد سر کلاس حضور و غیاب انجام می‌دهد، معمولا تعداد افراد حاضر را نمی‌شمارد و فقط اسامی را می‌خواند. یک فرد از این موضوع سوءاستفاده کرده، ابتدا در بوفه مشغول کار شده و بعد سر برخی کلاس‌ها می‌نشیند. استاد هم اسم این شخص را نمی‌خوانده.»
به گفته زالی، رئیس دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، خود آن فرد از طریق استفاده از امکانات یک موسسه آموزشی وارد فضای این دانشگاه شده بود. اسم این فرد در لیست امتحانات هم نبود و اقدامات مبهمی صورت گرفت. او خود را به‌عنوان دانشجوی دندانپزشکی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی جا زده بود. او از این طریق سعی کرده بود این اقدام را نه یک اشتباه ساختاری بلکه سوءاستفاده یک فرد نشان دهد، اما محمود صادقی، عضو دیگر کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس مدتی پس از این اتفاق از کشف حداقل 200 مورد صندلی‌فروشی در دانشگاه‌های علوم پزشکی خبر داد و گفت: «حتی رد پای برخی موسسات کنکور که در سیمای جمهوری اسلامی هم برنامه‌های تبلیغاتی روی آنتن می‌برند در این پرونده دیده شده است.»
او منشأ این ماجرا را همان تغییرات در نرخ ارز و بازگشت دانشجویان ایرانی خارج از کشور دانسته و گفت: «منشأ اصلی این فساد در دانشگاه‌های علوم پزشکی تغییرات نرخ ارز و بازگشت تعداد زیادی از دانشجویان خارج از کشور به داخل به‌ویژه در رشته‌های پزشکی بود که این دانشجویان با هزینه شخصی در خارج از کشور تحصیل می‌کردند و پس از بازگشت به کشور دنبال تحصیل در دانشگاه‌های برتر کشور بودند. درواقع بازگشت تعداد زیادی از دانشجویان خارج از کشور زمینه‌ساز این تخلف شد و البته فروش صندلی در دانشگاه‌ها فقط محدود به این افراد نمی‌شود بلکه موارد دیگری بدون اینکه در خارج از کشور تحصیل کرده باشند نیز در دانشگاه‌های برتر مشغول تحصیل شده‌اند.»
این صحبت‌ها نشان‌دهنده ارتباط صندلی‌فروشی، تمایل افراد به ورود به رشته‌های پزشکی و بازگشت دانشجویان به ایران بود. این موضوع حاشیه‌ای دیگر برای معاونت آموزشی وزارت بهداشتی بود که باقر لاریجانی مسئولیت آن را برعهده داشت.
لاریجانی در گفت‌وگویی با اشاره به ماجرای تحصیل دانشجوی دندانپزشکی تقلبی در دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی با 500 میلیون تومان و موضوع صندلی‌فروشی بیان کرد: «پس از مطرح شدن این مورد در رسانه‌ها مردم نسبت به این موضوع حساس شدند، چراکه تحصیل افراد در رشته پزشکی که با جان مردم سروکار دارد، بسیار مهم است.»
او گفت: «واقعیت این است که اسامی داوطلبان پذیرش‌شده در کنکور سراسری از طریق سازمان سنجش کشور به دانشگاه‌های علوم پزشکی اعلام می‌شود و وزارت بهداشت هم در سال‌های اخیر با دقت فراوان اطلاعات را از سنجش می‌گیرد و ما هم وقتی فرد وارد دانشگاه و فارغ‌التحصیل می‌شود، کدهای دانشجویی را بررسی می‌کنیم و تاکنون با مورد تحصیل مغایر با اعلام سازمان سنجش مواجه نشده‌ایم و دیتابیس کاملی داریم که الکترونیکی است.»
لاریجانی در ادامه با تاکید بر اینکه بر جذب و پذیرش دانشجویان پزشکی نظارت می‌کند، گفت: «به‌عنوان مثال چند روز پیش به من اعلام کردند به نظر می‌رسد فردی در دانشگاهی ثبت‌نام کرده که در کنکور قبول نشده است، ظرف چنددقیقه دیتابیس سنجش و افراد ثبت‌نامی دانشگاه را گرفتیم و متوجه شدیم فرد موردنظر در یک سال پذیرفته نشده، اما در سال بعدی در کنکور پذیرفته شده است، البته هیچ‌وقت نمی‌توان گفت موارد تخلف صفر است و این احتمال وجود دارد که در مسیر معرفی داوطلب در هر نقطه کشور به دانشگاه اتفاقی رخ دهد، البته سیستم‌های نظارتی به‌طور دقیق نظارت می‌کنند، چراکه وقتی فردی بخواهد با تقلب مسیر پزشکی را طی کند، این صلاحیت را ندارد که بخواهد سلامت مردم را تامین کند و با دقت و وسواس بر جذب و پذیرش پزشکی نظارت می‌کنیم.»
موضوع صندلی‌فروشی در دانشگاه‌ها قابل کتمان یا تکذیب نیست. سعید نمکی، وزیر بهداشت هم در توئیت خود با اشاره به این موضوع از عزم وزارت بهداشت برای برخورد با این پدیده خبر داده و گفت: «سه ماه قبل پس از مقابله با اخلالگران در حوزه دارو، دستور برخورد با جریان‌های فساد در کنکور پزشکی و فروش صندلی دانشگاه را صادر کردم. تاکنون نتایج مهمی حاصل شده و به‌زودی به قوه قضائیه ارسال خواهد شد. عوامل قدرت و فساد در هر سطح و جایگاه بدانند ما تا آخر این راه خواهیم رفت.»
چالش‌ها همچنان باقی است
پس از استعفای باقر لاریجانی از سمت معاونت آموزشی وزارت بهداشت، سعید نمکی او را به‌عنوان مشاور عالی خود در عرصه‌های مختلف نظام سلامت همچون شورای‌عالی اخلاق پزشکی، طرح تحول نظام آموزشی و کمیته کشوری بیماری‌های غیرواگیر و در حکمی دیگر علی‌اکبر حق‌دوست را به‌عنوان جانشین باقر لاریجانی در معاونت آموزشی وزارت بهداشت منصوب کرد.
حق‌دوست در مسئولیت جدید خود با چالش‌هایی ازقبیل صندلی‌فروشی، افزایش ظرفیت پزشکی، دانشجویان مهاجر و ظرفیت‌های پولی دانشگاه‌های علوم پزشکی روبه‌رو خواهد بود، چالش‌هایی که در سال‌های اخیر و با اهمیت یافتن رشته پزشکی به‌عنوان پررقیب‌ترین رشته کنکور سراسری اهمیت چندبرابری پیدا کرده است.
نمکی مسئولیت پیگیری موارد دیگری را نیز برعهده معاون آموزشی جدید خود گذاشته است. پرداختن به مشکلات مالی دانشگاه‌ها، توجه به اخلاق پزشکی، تعیین شرح وظایف بیمارستان‌های آموزشی، تهیه مطالب آموزشی برای همه گروه‌های هدف به‌خصوص درمورد بیماری‌های شایع واگیر و غیرواگیر، استفاده از روش‌‌های نوین آموزشی و تعریف جایگاه علمی طب سنتی و طب مکمل در آموزش علوم پزشکی، ازجمله وظایفی است که نمکی برعهده حق‌دوست گذاشته است. حق‌دوست مسئولیت یکی از مهم‌ترین و چالشی‌ترین بخش وزارت بهداشت را برعهده گرفته است و باید دید چه روشی را برای مقابله با این حاشیه‌ها اتخاذ خواهد کرد.
* نویسنده: امین خلیق، روزنامه نگار