به گزارش «فرهیختگان آنلاین»، با اعلام خبر شهادت سردار قاسم سلیمانی در روز جمعه، بازار نفت اولین بازاری بود که به‌جهت واهمه شرکت‌های نفتی جهان و سرمایه‌گذاران نفتی از انتقام ایران، در اولین روز رشد 3.5درصدی را تجربه کرد. در کنار بازار نفت، در سطح جهان بازار سهام و ارز نیز تحت‌تاثیر این شوک سیاسی-امنیتی قرار گرفت. در ایران نیز اگرچه در زمان اعلام خبر سهمگین ترور ناجوانمردانه سردار سلیمانی بازارهای مختلف در روز تعطیل قرار داشتند، اما با شروع روز شنبه بازار سهام با افت بیش از 16 هزار واحدی، بیشترین ریزش یک‌سال اخیر را تجربه کرد.
در کنار بازار سهام، بازار ارز دومین بازار ایران بود که با شروع روز شنبه ابتدا با افزایش بیش از 400 تومانی به کانال 13 هزار تومان وارد شد اما تا نیمه ظهر روند صعودی تا حدودی متوقف شد و کاهش هرچند جزئی در بعدازظهر روز شنبه اتفاق افتاد. کارشناسان اقتصادی معتقدند دلیل ریزش شاخص بورس عمدتا ناشی از رفتار هیجانی سهامداران در قبال حوادث روز جمعه بوده است که در سطح بین‌المللی هم روز جمعه آثار این شوک در بازارهای جهانی ظاهر شده بود.
به اعتقاد کارشناسان، شاخص کل بازار بورس ایران در هفته‌های اخیر رشد قابل‌توجهی داشت و این ریزش میتواند به‌نوعی اصلاح قیمت نیز تلقی شود. اما برآوردها این است که با توجه به حمایت‌های سهامداران حقوقی در معاملات امروز بورس تهران و انجام خرید سنگین چهارهزار میلیارد تومانی در بازار بورس و فرابورس، طی چند روز آینده بازار به روند تعادلی و عادی خود بازخواهد گشت و توصیه به سهامداران این است که بدون توجه به شایعات فضای مجازی از رفتارهای هیجانی خودداری کرده و به فعالیت عادی خود ادامه دهند. اما درمورد بازار ارز نیز با توجه به اینکه 1-در هفته‌های اخیر به‌جز سهمیه‌بندی بنزین و تسویه آخر سال شرکت‌ها، هیچ تغییر و تحولی در عوامل بنیادی (تورم، نقدینگی و...) رخ نداده و 2-بانک مرکزی نیز دو اقدام بسیار مهم را در حوزه نقل‌وانتقالات ارزی و ریالی انجام داده که پیش‌بینی می‌شود نرخ ارز با کنترل بانک مرکزی همچنان ثبات نسبی خود را در هفته‌ها و ماه‌های آتی حفظ کند.
افت 16 هزار واحدی بورس در یک روز
شنبه 14 دی‌ماه با وجود اینکه ارزش معاملات بورس تهران و فرابورس ایران به حدود چهارهزار میلیارد تومان رسید، اما شاخص کل بورس با افت شدید 16 هزار و 765 واحدی، از 384 هزار و 99 واحدی در شروع بازار به رقم 367 هزار و 333 واحد در پایان معاملات رسید. بررسی داده‌های نمای کلی بازار بورس در روز شنبه نشان می‌دهد شاخص کل با معیار هم‌وزن، 4797 واحد کاهش یافته و به رقم 116 هزار و 690 واحد و ارزش روز بازار نیز به بیش از 1338 تریلیون تومان رسیده است. روز شنبه معامله‌گران بورس بیش از 6.9 میلیارد سهام حق تقدم و اوراق مالی در قالب 296 هزار نوبت معامله و به ارزش 3041 میلیارد تومان دادوستد کردند.
همچنین برخی از داده‌های این بازار عبارتند از: شاخص قیمت با معیار وزنی ـ ارزشی 4485 واحد افت کرده و به رقم 98 هزار و 283 واحد رسیده، شاخص قیمت با معیار هم‌وزن سه‌هزار و 204 واحد افت کرده و به رقم 77 هزار و 929 واحد رسیده، شاخص آزاد شناور 20 هزار و 384 واحد کاهش یافته و به رقم 433 هزار و 328 واحد رسیده، شاخص بازار اول بورس 12 هزار و 763 واحد کاهش یافته و به رقم 262 هزار و 422 واحد رسیده و شاخص بازار دوم بورس 31 هزار و 495 واحد افت کرده و به رقم 767 هزار و 517 واحد رسیده است. فولاد مبارکه، پتروشیمی خلیج‌فارس، ملی صنایع مس ایران، صنعتی‌ومعدنی گل‌‌گهر، گروه مپنا، پالایش نفت بندرعباس و تاپیکو ازجمله نمادهایی بودند که در کاهش شاخص کل اثرگذار بودند. بانک ملت، بانک تجارت، بانک اقتصادنوین، نماد شرکت سرمایه‌گذاری سایپا، فولاد مبارکه، نوش مازندران، سایپا، ماشین‌سازی اراک و صنایع شیمیایی ایران نمادهای پربیننده بورسی روز شنبه بودند.همچنین روز شنبه در فرابورس ایران نیز شاخص کل 223 واحد کاهش یافته و به رقم چهارهزار و 797 واحد رسید. ارزش بازار اول و دوم فرابورس ایران به بیش از 276 تریلیون تومان رسید. معامله‌گران فرابورس بیش از 1.2 میلیارد سهام حق تقدم و اوراق مالی در قالب 917 میلیارد تومان و در قالب 139 هزار نوبت معامله دادوستد کردند. در فرابورس نیز نمادهای پتروشیمی مارون، سنگ‌آهن گهرزمین، پتروشیمی زاگرس، هلدینگ صنایع معدنی خاورمیانه، تولید نیروی برق دماوند، توسعه مولد نیروگاهی جهرم و بیمه کوثر همگی در کاهش شاخص فرابورس موثر بودند.
2 مانع قوی مقابل افزایش نرخ ارز
نرخ دلار در روز 12 آبان حدود 11 هزار و 250 تومان بود که این میزان تا روز اجرای سهمیه‌بندی بنزین یعنی ۲۴ آبان‌ماه در همان حول‌وحوش باقی ماند. اما با اجرای سهمیه‌بندی بنزین، اگرچه نرخ دلار حدود دوهفته‌ای به محدوده 12 هزار تومان قدم گذاشت، با این حال بازهم تا 18 آذرماه نتوانست به کانال 13 هزار تومان وارد شود. در روز 18 آذرماه با وجود اینکه در داخل کشور تحولات خاصی رخ نداده بود، دلار برای سه روز متوالی (18، 19 و 20 آذرماه) به محدوده 13 هزار تومان وارد شد اما بازهم روند کاهشی جزئی را در پیش گرفت و این نرخ تا شروع روز شنبه 14 دی‌ماه در کانال 12 هزار و 900 تومان تثبیت شده بود. با اعلام خبر شهادت سردار قاسم سلیمانی در روز جمعه، بازارهای ایران که در روز تعطیل قرار داشتند، با تاثیرپذیری بازارهای جهانی از این خبر ناگوار، انتظار می‌رفت که این شوک بازارهای ارز و سهام را نیز تحت‌تاثیر قرار دهد، به‌طوری که در روز شنبه نرخ دلار با افزایش حدود 423 تومانی از 12 هزار و 950 تومان در شروع صبح به 13 هزار و 389 تومان تا ساعت 12 ظهر رسید.
این رشد قابل‌توجه اما تا نیمه روز دوام نیاورد و روند نزولی آن از ساعت 12 ظهر شروع شد و تا پایان روز شنبه این نرخ تا 13 هزار و 336 تومان نیز کاهش یافت. بر این اساس، بررسی تحولات دوماه اخیر نشان می‌دهد در افزایش نرخ ارز در هفته‌های گذشته عوامل مختلفی نقش داشتند که ازجمله آنها می‌توان به شکل‌گیری اعتراضات در برخی شهرها پس از سهمیه‌بندی بنزین اشاره کرد. عامل دیگر که منجر به افزایش نرخ ارز در نیمه دوم آذرماه شد، نزدیک‌شدن به روزهای پایانی سال ۲۰۱۹ و لزوم تسویه ارزی شرکت‌ها بود، زیرا طرف‌های خارجی شرکت‌های ایرانی از آنها می‌خواستند حساب‌های خود را سریع‌تر تا پایان سال میلادی تسویه کنند. در این زمینه کارشناسان اقتصادی معتقدند از آنجایی که تنها عوامل بنیادی (فاندامنتال) می‌توانند تاثیر اساسی و پایدار در رشد نرخ ارز داشته باشند و با توجه به اینکه طی ماه‌های اخیر هیچ عامل بنیادی که باعث رشد قیمت‌ها شده باشد رخ نداده، تاثیر همه این عوامل موقتی و زودگذر است و نمی‌تواند برای طولانی‌مدت ماندگار باشد.
بر این اساس به‌عنوان مثال نقدینگی و رشد تورم جزء عوامل بنیادی به‌شمار می‌روند که نرخ ارز را بالا می‌برند، اما تاثیر آنها به‌سرعت ظاهر نمی‌شود. همچنین از آنجایی که عرضه منابع ارزی در ایران تحت کنترل بانک مرکزی بوده و تقریبا قانون عرضه و تقاضای تعادلی در بازار ارز ایران بی‌مفهوم است، دولت و بانک مرکزی توانایی قابل‌توجهی در کنترل بازار ارز دارند. اما درمورد افزایش حدود 400 تومانی نرخ دلار در روز شنبه نیز بررسی‌ها نشان می‌دهد این افزایش ناشی از قیمت‌گذاری دلار فردایی است که آثار آن تا نیمه ظهر شنبه آشکار شده و سپس به‌صورت جزئی نرخ آن کاهش یافته، لذا فارغ از افزایش جزئی نرخ دلار در روز شنبه که عمدتا به جهت شوک اتفاقات اخیر روی داده و به جهت اینکه بانک مرکزی نیز در روز جمعه محدودیت‌هایی برای مداخله دارد، اما پیش‌بینی‌ها این است که این افزایش به‌صورت درون‌زا و محدود است، چراکه بازیگران بازار ارز اطمینان دارند بانک مرکزی ابزار و قصد مداخله دارد.
همچنین به‌خوبی می‌دانند امکان اجرای معامله‌های سنگین برای مقابله با مداخلات بانک مرکزی عملا وجود ندارد. همچنین اینکه چرا با اطمینان گفته می‌شود افزایش نرخ ارز مقطعی و جزئی خواهد بود، در این زمینه دو دلیل قوی وجود دارد که عبارتند از: محدود شدن کل مبلغ قابل انتقال غیرحضوری به ١٠٠ میلیون در هفته‌های اخیر و افزایش شدید شیب پوزهای بسته‌شده خارج از کشور. اما درمجموع با توجه به اینکه 1-طی ماه‌های اخیر تغییر و تحولی در عوامل بنیادی (تورم، نقدینگی و...) رخ نداده و عمده افزایش نرخ ارز نیز به جهت دو اتفاق یعنی سهمیه‌بندی بنزین در آبان‌ماه و تسویه ارزی شرکت‌ها در پایان آذرماه (پایان سال میلادی) بوده و همچنین 2-بانک مرکزی نیز دو اقدام بسیار مهم را در حوزه نقل‌وانتقالات ارزی و ریالی انجام داده، برآورد می‌شود طی هفته‌های آتی حدود و شیب افزایش نرخ ارز به دلایل فوق از کنترل بانک مرکزی خارج نخواهد شد.
همایون دارابی، کارشناس بورس در گفت‌وگو با «فرهیختگان»:
ریزش بورس موقتی است
شهادت سردار قاسم سلیمانی در ابعاد ملی و بین‌المللی یک اتفاق دارای اهمیت است. زمانی که خبر شهادت ایشان اعلام شد، بازار بورس ایران بسته بود، اما شوک این اتفاق در بازارهای بین‌المللی ظاهر شد. مثال بارز این شوک در بازارهای جهانی، افزایش حدود ۴ درصدی قیمت نفت بود که یک واکنش بسیار قابل ملاحظه است، چراکه بازار نفت کمتر از اتفاقات در یک کشور دچار نوسان می‌شود، اما شهادت سردار سلیمانی از آنجایی که ابعاد بین‌المللی داشت، بازارها نمی‌توانستند از شوک آن در امان بمانند. همچنین در کشورهای مختلف از اتحادیه اروپا و آمریکا گرفته تا کشورهای عربی نیز بازار سهام‌شان تا حدودی از این اتفاق تاثیر پذیرفت.
درمورد ریزش 16 هزار و 700 واحدی بورس ایران هم مشخص است که اتفاق اخیر زمانی که بر شاخص‌های جهانی تاثیر می‌گذارد، قطعا شاخص‌های اقتصادی داخل هم نمی‌تواند نسبت به آن بی‌تفاوت باشند.پس نکته اول درمورد بورس ایران اینکه بورس ما شاهد یک اتفاق سیاسی- امنیتی بسیار سنگین در ابعاد ملی و بین‌المللی بوده است. نکته دوم هم این است که بورس ایران در روز چهارشنبه هفته گذشته با یک رشد بسیار چشمگیر ۸۷۰۰ واحدی مواجه شده بود.
حرفه‌ای‌های بازار سهام می‌دانند که بازار بورس بعد از رشد قابل ملاحظه هفته گذشته، در اوج سود خود بود و اگرهم اتفاق اخیر رخ نمی‌داد، بازهم بازار بورس ایران منتظر اصلاح و استراحت قیمتی بود و فقط اتفاق اخیر سرعت این اصلاح را تشدید کرد. همچنین اگر روند 10 ماه اخیر را نگاه کنیم، بورس تا روز شنبه، 14 دی‌ماه با بازدهی بیش از ۱۰۰ درصد برای سهامداران روبه‌رو بوده است، به همین خاطر روز شنبه که بازار باز شد، بخشی از آن رشدی که در روزهای سه‌شنبه و چهارشنبه داشتیم، فرو ریخت. به هر حال ذات بازار سهام و برخی بازارها مبتنی‌بر فعالیت پرتعداد بوده که همین عامل در ایجاد هیجان‌ها موثر است؛ همچنین باعث می‌شود بازار دچار نوسان‌های شدیدی شود اما به‌نظر می‌رسد این افت شاخص بورس مقطعی خواهد بود، چراکه یک نکته ما را نسبت به روندهای آتی بورس امیدوار می‌کند.
آن نکته امیدوار‌کننده اینکه روز شنبه خرید سنگینی در بازار بورس انجام شده است، به‌طوری که در این روز در بورس حدود ۱۱۰۰ میلیارد تومان و در فرابورس نیز حدود ۹۰۰ میلیارد تومان و درمجموع حدود چهارهزار میلیارد تومان دادوستد صورت گرفته که نشان می‌دهد به‌‌رغم اینکه بورس ایران از هیجان اخیر متاثر شده، اما خریدهای قابل‌توجهی در این بازار وجود دارد. معتقدم در حال حاضر بازار بورس یک لاک احتیاطی و تا حدودی ترس را در پیش گرفته است؛ اما در چند روز آینده اگر اتفاق جدیدی نیفتد، انتظار این است که با این میزان نقدینگی فعال که در بازار بورس داریم، همچنین خریدهای بسیار سنگینی که روز شنبه انجام شد، بازار این هیجان اخیر را پشت‌سر خواهد گذاشت و روند عادی خود را در پیش خواهد گرفت. همچنین در بازارهای موازی هم ظرفیتی برای جذب این مقدار نقدینگی فعال که در بازار بورس داریم، وجود ندارد؛ بنابراین همین عوامل هم میتواند بازار بورس را همچنان یکی از بازارهای مستعد برای جذب نقدینگی نگه دارد.
در پایان توصیه‌ام به سهامداران این است که به‌دور از هیجان تصمیم بگیرند و امیداور باشند که بازار روند تعادلی خود را در پیش خواهد گرفت.
* نویسنده: مهدی عبداللهی، روزنامه نگار