به گزارش «فرهیختگان آنلاین»، تحولات عراق در چند ماه اخیر آنقدر تند شده۴ که دیگر کمتر روزی است که بتوان از روی اتفاقات این کشور گذشت و درباره آن ننوشت. عراق که چندین قرن است روی آرامش به خود ندیده است سالیان درازی علی‌رغم رنج بردن از هر مشکلی مانند جنگ، دیکتاتوری، اشغال و ناامنی از معضل بی‌دولتی و خلأ سیاسی دور بود، اما این قلم را نیز جدیدا بر سبد ضعف‌های خود افزوده است. عراق از مهرماه تاکنون به‌طور تقریبا مستمری درگیری اعتراضات و آشوب‌های خیابانی به همراه تعداد بالایی از کشته‌شدگان و افراد زخمی بوده است. در پی همین اتفاقات عادل عبدالمهدی ماه گذشته از سمت خود استعفا داد تا پرونده جدیدی تحت‌عنوان انتخابات نخست‌وزیر بار دیگر در این کشور گشوده شود. در جدید‌ترین تحولات برهم صالح، رئیس‌جمهور عراق که گفته می‌شود یکی از بازیگران اصلی در ایجاد وضعیت فعلی کشور است بار دیگر از معرفی گزینه مورد نظر بزرگ‌ترین ائتلاف پارلمان به‌عنوان نخست‌وزیر خودداری کرده است. ائتلاف البنا در آخرین تلاش‌های خود سعی کرد اسعد العیدانی، استاندار بصره را برای این سمت مامور به تشکیل دولت کند، اما با مخالفت صالح و تهدید او به استعفا مواجه شد.
برای بررسی وضعیت عراق با «مهدی ازرقی»، کارشناس مسائل عراق و همچنین «محمد علی الحکیم»، سردبیر خبرگزاری عراقی النخیل گفت‌وگو کرده‌ایم.
آقای ازرقی، برهم صالح رئیس‌جمهور عراق طی روزهای گذشته برای چندمین بار از معرفی گزینه نخست‌وزیری بزرگ‌ترین فراکسیون پارلمان خودداری کرد. دلیل این اقدامات برهم صالح چیست؟
چند بحث درخصوص مواضع رئیس‌جمهور عراق وجود دارد. یک بحث این است که برهم صالح از جریان کردهای عراق است و آنها خصوصا بعد از اصلاح قانون انتخابات، نسبت به این اصلاحات موضعی مخالف داشته‌اند و فکر می‌کنند مدل جدید برگزاری انتخابات پارلمانی در عراق آن را از لیستی به فردی تبدیل می‌کند و همین مساله باعث تضعیف سهمیه‌شان در پارلمان خواهد شد. از این جهت برهم صالح بعد از مخالفت نمایندگان کردزبان پارلمان عراق سعی کرده است واکنش‌هایی منفی از خود نشان دهد. دلیل دیگری که برای اقدامات صالح می‌توان متصور بود تلاش برای اجرای پروژه بی‌دولت‌سازی عراق است که در صورت انجام تا یک‌سال آینده وضعیت عراق را وخیم‌تر خواهد کرد. خبرهایی که از دیدار برهم صالح با معاون وزیر خارجه آمریکا و همچنین سفیر آمریکا در بغداد بیرون آمده حاکی است در این جلسات بحثی مطرح شده است مبنی‌بر اینکه گزینه‌هایی باید برای نخست‌وزیری عراق مطرح شوند که مورد نظر افراد معترض باشند. این مساله یعنی گزینه‌هایی که هرگونه مسئولیت سیاسی و دولتی در عراق داشته‌اند از سوی رئیس‌جمهور عراق نباید مامور تشکیل دولت شوند. بر اساس قانون عراق فراکسیون بزرگ‌تر پارلمان وظیفه معرفی گزینه‌های نخست‌وزیری را دارد. بر این مبنا فراکسیون «البنا» که شامل دو ائتلاف «الفتح» و «دولت قانون» است تا الان گزینه‌های مختلفی را مطرح کرده اما رئیس‌جمهور عراق بر اثر فشارهایی که از سوی آمریکا به او وارد می‌شود توانایی مامور کردن افراد معرفی‌شده از سوی این جریان به‌عنوان نخست‌وزیر را ندارد. صالح به این بهانه که گزینه مطلوب و مورد قبول مردم باشد گزینه‌های معرفی شده به خود را با کمترین سابقه سیاسی مانند آخرین فرد معرفی شده «اسعد العیدانی» را که استاندار بصره است، تایید نکرد. مساله بعدی درخصوص برهم صالح این است که او از سوی دیگر گروه‌های سیاسی عراقی نیز تحت فشار است. اتفاقات میدانی عجیبی در چند روز اخیر صورت گرفته است. بعد از مدت‌ها آرامش در صحنه میدانی بار دیگر عده‌ای به خیابان‌ها ریخته‌اند و اقدام به زدن مردم با سلاح سرد کرده‌اند. این‌گونه اتفاقات پیامی از سوی برخی جریانات سیاسی به برخی دیگر است که می‌گویند اگر شما در سطوح بالای سیاسی تصمیم‌گیری می‌کنید ما نیز در صحنه میدانی چنین واکنش‌هایی نشان می‌دهیم. همه گروهها نیز چنین افرادی را دارند. سرنوشت یک‌سال آینده عراق همین‌گونه خواهد بود.
آینده را چگونه می‌بینید؟ عراق به چه سمتی می‌رود؟
اگر بخواهیم روند فعلی را با همین بازیگران و همین سبک و سیاق تحلیل کنیم باید بگویم این گروهها به این زودی‌ها نمی‌توانند به توافقی درباره نخست‌وزیری دست پیدا کنند. احتمال استعفای رئیس‌جمهور بالاست. اقلیم در حال حاضر استعفا را برای اعمال فشار پیش کشیده‌است، اما به احتمال زیاد در ادامه این کار را انجام خواهند داد، زیرا آمریکا نیز چنین چیزی را می‌خواهد. در این صورت بحث برای انتخاب رئیس‌جمهور به پارلمان خواهد رسید و آن‌موقع است که جناح‌های سیاسی بار دیگر برای انتخاب رئیس‌جمهور از میان کردها بحث‌هایی را شروع خواهند کرد که چند ماه هرکدام از این پروسه‌ها طول می‌کشد و عراق طی یک‌سال آینده شاهد وضعیت
دشواری خواهد بود.
اقدامات صالح هزینه‌ای برای کردها نخواهد داشت؟
خیر، به این دلیل که پشت بخشی از اقلیم کردستان به آمریکا و رژیم صهیونیستی گرم است و از لحاظ درآمدی مستقل از دولت مرکزی عراق هستند. آنها می‌توانند بار دیگر مانند کاری که در سال 2017 (96) و قبل از برگزاری رفراندوم کردند اقدام به فروش مستقیم نفت کنند. اقلیم‌کردستان در آن سال‌ها با استفاده از حملات داعش و آشوب در عراق اقدام به فروش مستقیم نفت بدون اجازه دولت مرکزی می‌کرد. از این جهت که بگوییم اقلیم کردستان به دلیل اقدامات‌شان با تبعات و برخورد مواجه می‌شوند نگرانی و مشکلی ندارند، به‌خصوص اینکه تشتت جریانات شیعه جنوب عراق باعث شده است جناح یکپارچه‌ای برای پاسخ به آنها وجود نداشته باشد. اقلیم زمانی تحت فشار است که دولت مستقری در بغداد وجود داشته باشد. نظر بنده با توجه به سفرهای متعددی که مقامات آمریکایی در چند ماه گذشته به اقلیم کردستان عراق داشته‌اند، این است که اقلیم به سمت تقویت بیشتر خودشان پیش خواهد رفت و همزمان نیز پیگیر فرآیندهای داخلی عراق و در پارلمان فعال خواهد بود.
نقش مرجعیت در این مرحله چگونه است؟
تا الان مرجعیت در عراق نخواسته است موضعی خلاف جریان خواست عمومی معترضان بگیرد. به‌عنوان مثال جایی که مرجعیت گفت مردم اعتراض‌شان را ادامه دهند، همه معترضان پلاکاردهایی در دست گرفتند و اعلام کردند مرجعیت با ماست، ولی وقتی در خطبه دوهفته پیش مرجعیت نظر خود را درباره لزوم بازگشایی دانشگاه‌ها و مدارس مشخص کردند، هیچ‌کسی به آن گوش نداد و مدارس همچنان بسته ماندند. روز گذشته هم آیت‌الله سیستانی بنابر اعلام قبلی خودشان موضع‌گیری سیاسی نداشتند، زیرا می‌دانند فضا برای ورود ایشان مهیا نیست، مگر آنکه وضعیت تغییر کند و درخواست‌های جدی از مرجعیت برای ایجاد ثبات در کشور صورت بگیرد. امروز همه مسائل در بین جریانات سیاسی در حال شکل‌گیری است.
آقای حکیم، برهم صالح برای چندمین‌بار از معرفی نخست‌وزیر مورد نظر ائتلاف البنا خودداری و تهدید کرده که احتمال دارد استعفا بدهد. دلیل این اقدامات وی چیست؟
برهم صالح به دنبال معرفی نخست‌وزیر از فراکسیون بزرگ‌تر نیست؛ چه اصلاح و چه البنا. برهم صالح طبق ماده 80 اگر نتوانست در یک زمان معین نخست‌وزیر را معرفی کند، خودش علاوه‌بر ریاست‌جمهوری، وکالتی نخست‌وزیر عراق شود. با این وضعیت من فکر می‌کنم اگر این‌طور وی بخواهد ادامه دهد و از خودش یک رمز وطنی عراقی بسازد، این به نفع ملت و حکومت عراق و مردم نیست. او ما را وارد مسیری تاریک وارد می‌کند. از یک هفته پیش و با ترک بغداد از سوی برهم صالح و ورود روز پنجشنبه‌اش به سلیمانیه، وضعیت عراق را نابهنجار و نامعلوم کرده است و مشخص نیست ما می‌خواهیم به کجا برویم.
چرا ائتلاف بزرگ پارلمان وقتی می‌داند هدف صالح چیست، او را برکنار نمی‌کند تا رئیس‌جمهور دیگری انتخاب شود؟
متاسفانه نه فراکسیون‌ها با یکدیگر متحد هستند و نه فراکسیون‌هایی که شیعیان جنوب محسوب می‌شوند، متحدند. در حال حاضر خیلی از لاییک‌ها و شیعیان اهداف آمریکا و رژیم صهیونیستی را جلو می‌برند. الان هرکسی یک موضعی دارد. در نخست‌وزیری ملاک انتخاب 1+50 است، یعنی نخست‌وزیر باید 164 رای بیاورد. باید بگویم که اقدام صالح بازی انگلیس است. او پاسپورت انگلیسی دارد.
چنین اقداماتی چه تبعاتی برای صالح دارد؟ آینده را چگونه پیش‌بینی می‌کنید؟
در حال حاضر آینده عراق مجهول است. این آینده نامعلوم به دلیل سیاست‌های ناهنجار و ناگهانی گروه‌های سیاسی و معترضان است. عراق در حال حاضر برای نجاتش به یک مصلح نیاز دارد. ظاهرا بعضی از سران عراق علنا اهداف آمریکا و رژیم صهیونیستی را برای ادامه یافتن فتنه در عراق پیگیری می‌کنند. ما فکر می‌کردیم داعشی‌ها فقط در عرصه نظامی و نواحی غربی عراق حضور دارند، ولی متاسفانه جریان‌های تند در پارلمان هم هستند، اما با وجود این فکر نمی‌کردیم یکی از سران سه قوه عراق تفکرات ویرانگری داشته باشد. الان هر دسته و فردی در عراق به دنبال اجرای اهداف خود است. برای مثال در بصره هر خیمه معترضان یک کاندیدا برای نخست‌وزیری دارد. نه اینکه بگوییم هر شهر یک کاندیدا بلکه هر خیمه یک کاندیدا مدنظرش است. به نظر بنده تنها راه نجات عراق از وضعیت فعلی تغییر قانون انتخابات از پارلمانی به ریاستی است.
گروه‌های سیاسی موافق ریاستی شدن نظام سیاسی هستند؟
بله، اکثرا موافق تغییر نظام پارلمانی به ریاستی هستند. کسی که الان مخالفت سیستم ریاستی است در حال عمل کردن ضد منافع عراق است.
با ریاستی شدن نظام سیاسی عراق وضعیت اقلیم کردستان چه می‌شود؟
روسای اقلیم به برهم صالح گفته‌اند که اگر با قانون اساسی بازی کنی و در آن دست ببری خسارتش برای تو این است که کرسی ریاست‌جمهوری‌ات را از دست خواهی داد. مسعود بارزانی این مساله را شخصا به برهم صالح گوشزد کرده است. اغلب درآمد صادرات نفت عراق از چاه‌های نفت بصره است، ولی درحالی که مردم بصره در سختی هستند با پول آنها شهرهای اقلیم در شمال در حال آباد شدن هستند.الان بصره که دومین شهر بزرگ عراق از نظر جمعیت است و بیش از 50 درصد از صادرات نفت عراق از این ناحیه صورت می‌گیرد 170 هزار کارمند دارد، اما استان کوچک دهوک در کردستان بیش از 800 کارمند دارد. این چه عدالتی است.