به گزارش «فرهیختگان آنلاین»، ۴۱۱ روز بعد از اسارت مسعود سلیمانی شنبه 16 آذرماه، خبر آزادی وی در رسانه‌ها انعکاس یافت. اولین خبر را محمدجواد ظریف، وزیر خارجه کشورمان در توئیتر و با انتشار عکسی از مسعود سلیمانی اعلام کرد. او نوشت: «خوشحالم استاد مسعود سلیمانی و آقای شیاو وانگ به‌زودی به خانواده‌هایشان می‌پیوندند. با تشکر فراوان از همه افراد درگیر، به‌ویژه دولت سوئیس.»مسعود سلیمانی ۳۰ آبان‌ماه سال گذشته در قالب یک فرصت مطالعاتی عازم کشور آمریکا شد، اما پیش از ورود به خاک این کشور به دلایل نامعلومی از سوی پلیس FBI دستگیر و زندانی شد.
مسعود سلیمانی جزء یک درصد دانشمندان برتر جهان
مسعود سلیمانی تحصیلات تکمیلی خود را در رشته هماتولوژی آزمایشگاهی و بانک خون در دانشگاه تربیت‌مدرس گذراند و سال 83 موفق به کسب مدرک دکتری در این دانشگاه شد. از سال 85 کار خود را به‌عنوان هیات‌علمی رشته خون‌شناسی آغاز کرد. براساس آمار سایت اسکوپوس، سلیمانی تاکنون 12 کتاب و 580مقاله تالیف کرده که 16 درصد آن به صورت بین‌المللی به نگارش درآمده است، این آثار در مجموع 8591 بار مورد استناد قرار گرفته و شاخص اچ‌ایندکس او برابر 42 است. سلیمانی سال 2015 به‌عنوان یک درصد دانشمند برتر جهان شناخته شد. در این سال‌ها او در زمینه سلول‌های بنیادی، مغز استخوان و بند ناف پژوهش‌های مختلفی انجام داده است.
دام موسسه مایوکلینیک و سکوت رسانه‌های حقوق‌بشری
ماجرای سفر اخیر سلیمانی به آمریکا از جایی شروع می‌شود که کلینیک مایو در ایالت مینه‌سوتا آمریکا از او برای شرکت در یک پروژه تحقیقاتی پیرامون سلول‌های بنیادی دعوت به عمل آورد، اما سلیمانی هنگام ورود به اتهام دور زدن تحریم‌های اعمال‌شده آمریکا علیه جمهوری اسلامی ایران دستگیر می‌شود. خبرگزاری آسوشیتدپرس در گزارشی پیرامون دستگیری این استاد برجسته می‌نویسد: «او در این سفر قصد داشت مرحله نهایی پژوهش درباره معالجه بیماران سکته مغزی در کلینیک معروف مایو را کامل کند. اما وقتی پایش به خاک آمریکا رسید، ماموران دولت فدرال او را به اتهام نقض تحریم‌های تجاری این کشور علیه ایران و تلاش برای صادر کردن مواد بیولوژیکی به ایران بازداشت کردند.»
براین اساس سلیمانی برخلاف تمامی پروتکل‌های دانشگاهی و تحقیقاتی دنیا به اسارت یانکی‌هایی در آمد تا شاهد نوع جدیدی از مقابله آمریکایی‌ها با رشد علمی کشورمان باشیم. رسول سلیمانی در گفت‌وگویی با اشاره به عدم توضیح مسئولان آمریکایی درقبال بازداشت برادرش می‌گوید: «مسئولان آمریکایی هیچ‌گونه توضیح و استناد محکمی برای مجرم شناختن وی ابراز نکرده‌اند، آنها تنها اعلام کرده‌اند که دکتر سلیمانی قصد داشته چند عدد «ویال هورمون رشد» را از طریق دو دانشجو به ایران انتقال دهد که این عمل هم انجام نمی‌شود و جالب‌تر اینکه ویال‌ها غیرتحریمی بوده و صرفا مصرف پزشکی دارند.»
او ادامه می‌دهد: «برادرم هیچ فعالیت مخفی و پنهانی در رابطه با انتقال و مراودات علمی خود نداشته است و این فعالیت‌ها در چارچوب عرف جهانی انجام می‌شود و این ادعای آمریکایی‌ها باعث تعجب چهره‌های داخلی و خارجی شده است.»
او با وحشتناک خواندن وضعیت سلیمانی می‌گوید: «برادرم در کنار قاچاقچیان، اراذل و اوباش خیابانی و کارتن‌خواب‌ها در این ندامتگاه زندانی شده است؛ این درحالی است که وی از بیماری مزمن آی.بی.س رنج می‌برد و از لحاظ روحی وضعیت فوق‌العاده ناراحت‌کننده‌ای دارد.»
دستگیری سلیمانی تا بهار امسال رسانه‌ای نمی‌شود و این رسانه‌های خارجی هستند که برای اولین‌بار خبر دستگیری او را اعلام می‌کنند. پس از رسانه‌ای شدن این اتفاق شاهد واکنش‌های مختلفی از طرف مسئولان دانشگاهی و دانشجویان در حمایت از این دانشمند ایرانی هستیم. برای مثال حسن مسلمی‌نائینی، استاد دانشگاه تربیت‌مدرس در تشریح پیگیری‌های صورت‌گرفته برای آزادی سلیمانی می‌گوید: «شورایی در دانشگاه تربیت‌مدرس جهت پیگیری آزادی آقای سلیمانی تشکیل شده است. فتح‌اللهی معاون پژوهشی دانشگاه، فواد ایزدی مدیر مجمع بین‌المللی اساتید مسلمان و مجتبی زارعی رئیس سازمان بسیج اساتید کشور در این شورا حضور دارند. رئیس بسیج استان تهران و کانون دانشگاهیان ایران اسلامی هم در این فعالیت همکاری می‌کنند. رئیس دانشکده علوم پزشکی دانشگاه تربیت‌مدرس نیز مستقیما پیگیر آزادی او است. پیگیری آزادی سلیمانی نیازمند برنامه‌ریزی جدی است.»
او پیرامون دادگاه سلیمانی می‌گوید: «دادگاه ایشان یک سالی است که تشکیل نشده است. آنها می‌خواهند به زور اقراری برخلاف واقع بگیرند که با مقاومت سلیمانی مواجهه شده و او به هیچ عنوان زیر بار تعهدات اعلامی نرفته است. به همین علت فشار‌ها به ایشان بیشتر شده که امیدواریم با کارهایی که درحال انجام است، هرچه زودتر شاهد آزادی این دانشمند جوان بین‌المللی ایرانی باشیم.»
منصوره موحدیان، رئیس دانشکده پزشکی تربیت‌مدرس در یک نشست خبری که به مناسبت اولین سالگرد زندانی شدن مسعود سلیمانی، دانشمند ایرانی در آمریکا برگزار شد، با اشاره به دعوت رسمی موسسه مایوکلینیک می‌گوید: «با توجه به اینکه این موسسه به صورت رسمی از سلیمانی دعوت به همکاری کرده بود، ما در نامه‌ای خواستار قبول مسئولیت و واکنش این موسسه در قبال بازداشت این دانشمند شدیم که در این زمینه رئیس دانشگاه به مسئولان موسسه یک نامه رسمی ارسال کرد.»
منصوره موحدیان ادامه داد: «پاسخ موسسه مایوکلینیک در واکنش به بازداشت سلیمانی این بود که عنوان کردند ما این موضوع را از همان ابتدا رصد کردیم و از طریق وکلا این موضوع پیگیری شد، اما از آنجا که سلیمانی وارد موسسه نشده و همکاری خود را با آنها شروع نکرده بود، لذا مسئولیتی در این زمینه نداریم ولی آماده همکاری حقوقی برای آزادی او هستیم.»
موحدیان با تاکید بر اینکه متاسفانه در عرصه‌های جهانی مسائل علمی با اختلافات سیاسی خلط می‌شود، گفت: «باید نهادهای بین‌المللی به موضوع بازداشت دانشمند ایرانی حساس باشند و در عرصه‌های جهانی دانشمندان را از خطر اقدامات آمریکا درصورت عدم همکاری با این کشور آگاه کنند.»
تشکل‌های دانشجویی به دنبال آزادی این استاد دانشگاه
یکی از مواضع مهم پیرامون آزادی مسعود سلیمانی را دانشگاهیان و به‌خصوص تشکل‌های دانشجویی برعهده داشتند. دانشجویان در این مدت با برگزاری تجمع، انتشار بیانیه و درخواست‌های مکرر از وزارت امور خارجه و علوم پیگیر وضعیت این استاد دانشگاه بودند.
علیرضا فیروزی، دبیر سیاسی سابق اتحادیه انجمن‌های اسلامی دانشجویان مستقل در گفت‌وگویی اقدام آمریکایی‌ها در دستگیری سلیمانی را ترور علمی دانسته و گفته بود: «متاسفانه آمریکا و غرب برخلاف شعارهای زیبایشان که دم از آزادی بیان و حقوق بشر می‌‌زنند، همزمان آنها را نقض می‌کنند، به‌طوری که یک چهره شاخص علمی را بدون هیچ بهانه و سند و مدرکی دستگیر کردند و اجازه بازگشت به کشورش را نمی‌دهند. بنده این اقدام آمریکایی‌ها را ترور تلقی می‌کنم، چراکه می‌توان گفت این عمل ترور علمی است. این درحالی است که قبلا شاهد ترور چهره‌های علمی کشورمان توسط این کشورها بوده‌ایم، چراکه آنها نمی‌خواهند ایران از لحاظ علمی جایگاهی داشته باشد و گمان می‌کنند می‌توانند از این طریق جلوی پیشرفت کشورمان را بگیرند.»
او ادامه داد: «متاسفانه ما برای مرز انسانی کشورمان ارزش قائل نیستیم! این نکته به چه معناست؟ همان‌طور که برای مرز جغرافیایی کشورمان، تمامیت ارضی و حاکمیت آن ارزش قائلیم و دست متجاوزان را کوتاه کرده‌ایم، به همان اندازه مردم ایران نیز برایمان مهم باشند. مسعود سلیمانی یک سرمایه و ارزش ملی است. باید برای افراد متخصص و دانشمندان‌مان که بعضا بازداشت یا ترور می‌شوند، بیش از پیش ارزش قائل شویم.»
دانشور خدابنده‌لو، دبیر سیاسی دفتر تحکیم وحدت نیز در این مورد می‌گوید: «بازداشت غیرقانونی و بدون دلیل دانشمند برجسته مسعود سلیمانی توسط رژیم آمریکا از آبان‌ماه سال گذشته تاکنون حاکی از این مساله است که آمریکا می‌خواهد از ایران بابت آزادی او امتیاز گرفته و وارد معامله بشود. آمریکا از طریق بازداشت و سوءاستفاده از اندیشمندان و دانشمندان علمی برای فشار به دولت ایران استفاده می‌کند.»
او ادامه داد: «انتظاری که از دستگاه دیپلماسی می‌رود، آن است که در مصاحبه با خبرگزاری‌های خارجی و اعلام موضع‌ها به مساله بازداشت سلیمانی نگاه ویژه داشته باشند که تاکنون تقریبا مورد بی‌توجهی مسئولان قرار گرفته است. وزارت امور خارجه باید پرونده او را به صورت ویژه از مبادی قانونی پیگیری کند.»
خدابنده‌لو با اشاره به عدم هماهنگی‌های لازم بین وزارتخانه‌های علوم و وزارت خارجه می‌گوید: «وزارت علوم هم در این زمینه اقدام موثری نداشته است. عدم هماهنگی میان وزارت علوم و وزارت امور خارجه درنهایت باعث بی‌نتیجه و بلاتکلیف ماندن این پرونده شده است. هر روز اخبار نگران‌کننده‌ای در رابطه با سلامتی استاد سلیمانی به گوش می‌رسد و جان ایشان در زندان دیتون آتلانتا در خطر است.»
حتی جمعی از دانشجویان دانشکده فنی دانشگاه تهران، 20 آبان‌ماه در اعتراض به سیزدهمین ماه دستگیری مسعود سلیمانی درمقابل سفارت سوئیس به‌عنوان حافظ منافع آمریکا تجمع کردند. دو تن از این دانشجویان با پوشیدن لباس آزمایش و درحالی که دستبند به دست‌هایشان بود، اعتراض خود را به عمل غیرقانونی و ضدحقوق بشری آمریکا نشان دادند و خواستار پیگیری‌های وزارت امور خارجه جهت آزادی این دانشمند ایرانی شدند.
ماجرای آزادی
همان‌طور که در توئیتر ظریف اشاره شده بود، ماجرای آزادی سلیمانی درحقیقت یک تبادل میان دو کشور بوده که در این میان سوئیس به‌عنوان یک کشور میانجی مسئول مبادله دانشمند ایرانی با جاسوس آمریکایی بوده است. گفته می‌شود تی ساقی، مدیرکل خاورمیانه وزارت امور خارجه سوئیس، در سفری از پیش اعلام‌نشده از مبدا زوریخ وارد فرودگاه مهرآباد شده و پس از مذاکرات نهایی، درحالی که شیاو وانگ، شهروند آمریکایی چینی‌الاصل را سه سال قبل به جرم جاسوسی در ایران دستگیر شده و به ۱۰ سال حبس محکوم شده بود، همراه خود داشت، تهران را به مقصد زوریخ ترک کرد. به این ترتیب صبح امروز هواپیمای محمدجواد ظریف و سیدعباس موسوی کشور را به مقصد زوریخ ترک کرد تا مسعود سلیمانی را از مقامات سوئیسی تحویل بگیرد.
رسول سلیمانی در گفت‌وگو با «فرهیختگان»، پیرامون چگونگی آزادی مسعود سلیمانی گفت: «با پیگیری‌‌هایی که وزارت امور خارجه انجام داد، روز گذشته به ما اطلاع دادند به تهران بیاییم.» او ادامه داد: «دیشب به ما اطلاع دادند خبرهای خوبی در راه است. صبح امروز گفته شد تبادل صورت گرفته و مسئولان همراه سلیمانی در راه تهران هستند.»
او در خصوص وضعیت سلامتی سلیمانی گفت: «اگر عکس‌های قبل از رفتن و امروز او را با هم مقایسه کنید، متوجه بخشی از مشکلاتی که او در آمریکا با آن مواجه شده، می‌شوید.» او پیرامون برگزاری دادگاه سلیمانی در آمریکا نیز گفت: «زمانی که مبادله صورت می‌گیرد، براساس توافقات دو کشور مباحثی مانند محکومیت، دیپورت شدن و... دیگر مطرح نیست، براین اساس دیگر شاهد برگزاری دادگاهی برای سلیمانی نیستیم.»
یعقوب فتح‌اللهی، معاون پژوهش و فناوری دانشگاه تربیت‌مدرس ضمن اعلام خبر آزادی سلیمانی پیرامون مراسم استقبال از او گفت: «یکشنبه، ۱۷ آذرماه از ساعت ۱۵ تا ۱۷ مراسمی به‌منظور استقبال از سلیمانی در سالن جابر ابن حیان دانشگاه تربیت‌مدرس برگزار می‌شود. از آنجا که تفاوت زیادی میان یک جاسوس و یک دانشمند وجود دارد، بازگشت سلیمانی به کشور یقینا ارزش بیشتری از زندانی کردن یک جاسوس آمریکایی دارد، اما این‌بار مسئولان وزارت خارجه نتوانسته‌اند حق یک ایرانی را بدون پرداخت هزینه‌ای ادا کنند. دانشگاه تربیت‌مدرس این روزها منتظر استادی است تا دوباره به کلاس‌های خود بازگردد.»
* نویسنده: امین خلیق، روزنامه نگار